BOR ELEMENTİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE TERMİNOLOJİSİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BOR ELEMENTİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE TERMİNOLOJİSİ"

Müge Kıraç
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 BOR ELEMENTİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE TERMİNOLOJİSİ Esra BAKKALOĞLU Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Kimya Mühendisliği Bölümü Kurupelit / SAMSUN es.bakkaloglu@hotmail.com Bu çalışmada bor elementi hakkında kısaca bilgi verildikten sonra, bor elementinin tarihsel gelişimi ve terminolojisi ele alınmıştır. GİRİŞ Bor, periyodik tabloda B simgesi ile gösterilen, atom numarası 5 olan bir elementtir. Periyodik cetvelin 3A grubunun ilk ve en hafif üyesidir. Ergime noktası 2200 C ve kaynama noktası 4002 C dir. 8 B, 10 B, 11 B, 12 B, 13 B izotoplarından oluşmaktadır. En kararlı izotopları 10 B ve 11 B,dir. Bor yüksek sıcaklıklarda elektriği iyi iletir. Bileşik oluşturmaya yatkındır ve bu sebeple doğada serbest,elemental halde bulunmadığından birçok farklı şekilde bor minerali bulunmaktadır. Yüksek sıcaklıkta boru elde etmek zordur. Sanayide kullanılabilir borun bulunduğu ticari maden yatakları ise sınırlıdır ve bunlar en çok Türkiye de (Balıkesir,Bursa,Kütahya) ve ABD de bulunmaktadır.ticari önemi olan bor minerallerinden bazıları; Kolemanit,üleksit, pandermit ve tinkaldir. [1] [2] TARİHÇE Bor tuzları 4 Bin yıl önce ilk kez Tibet te kullanıldığı, Babiller tarafından eşyaların eritilmesinde, Mısırlarda mumyalamada, Eski Yunan ve Roma da zemine serpilerek arena temizliğinde kullanıldığı saptanmıştır.875 yılında Araplar ilk kez bor tuzlarından ilaç yapmışlardır. Modern Bor Endüstrisi, 13. yy' da Marco Polo tarafından Tibet' ten Avrupa'ya getirilmesiyle başlamıştır yılında, İtalya'nın Tuscani bölgesindeki sıcak su kaynaklarında Sassolit (katı borik asit) bulunduğu anlaşılmıştır. Elementel bor 1808 yılında Fransız Kimyacı Gay-Lussac ile Baron Louis Thenard ve bağımsız olarak İngiliz kimyacı Sir Humpry Davy tarafından bulunmuştur yılında İtalya'da borik asit üretimi başlamıştır. Aynı zaman diliminde 1852' de Şili' de endüstriyel anlamda ilk boraks madenciliği başlamıştır yılında Bigadiç ve 1952 yılında Mustafa Kemal Paşa yöresindeki kolemanit yatakları bulunmuştur yılında Kütahya Emet Kolemanit, 1961 yılında Eskişehir Kırka Boraks yataklarının bulunması ve işletilmeye başlatılmasıyla Türkiye, dünya bor üretimi içinde % 3 olan payını 1962 de % 15, 1977 de % 39 düzeyine yükseltmiştir. [3]

2 KRONOLOJİ 1830: İtalya da ilk borik asitin üretimi 1852 Şili'de ilk ticari bor madeni işletmeciliği 1865 Aziziye/Susurluk bölgesindeki pandermit adlı kalsiyum boratın işletme hakkının bir Fransız şirketine verilmesi, böylelikle Türkiye'de ilk bor madenciliğinin başlaması, şirketin Türkiye orijinli madeni kullanarak Fransa'da bir boraks rafineri tesisi kurması Türkiye'de maden arama ve işletme faaliyetlerini yapmak üzere Etibank ve MTA'nın kurulması 1951 Bigadiç Kolemanit rezervlerinin özel şirketler tarafından işletilmeye başlanması 1954 BCL'in Türkiye'deki madencilik faaliyetlerini geliştirmek amacı ile Türk Boraks Madencilik A.Ş.ni kurması 1954 Sultançayırı maden ocağının kapatılması 1958 Etibank Emet yataklarından ilk cevherin üretimi 1959 Türkiye'nin ilk cevher ihracatı Yılları arasında Etibank ın bazı tesisleri(boraks dekahidrat, borik asit,sodyum perborat,boraks pentahidrat) işletmeye alması Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü (BOREN)'nün kurulması. [4] TERMİNOLOJİ Bor mineralleri ve bunlardan elde edilen ticari ürünlerin gruplandırılması konusunda literatürde kesin bir sınıflandırma bulunmamaktadır. Bu konudaki en önemli kaynaklardan biri ROSKILL INFORMATION SERVICES Ltd.dir.Bu şirketin 3 yılda bir yayınladığı raporda bor rezervi oluşumlarını; Tabii Boratlar (Natural Borates); tinkal, kolemanit, üleksit gibi konsantre bor cevherlerini,

3 Rafine Boratlar (Refined Borates) ise; tabii boratların rafinasyonu ya da kimyasal reaksiyonu ile elde edilen boraks pentahidrat, boraks dekahidrat, susuz boraks, borik asit sodyum perborat gibi rafine bor ürünlerini ifade etmek üzere kullanılmaktadır. Özel Bor Kimyasalları (Speciality Boron Chemicals ) Elementel Bor Bor karbür Bor Halojenürler İnorganik Boratlar Fluoroboratlar Borik asit esterleri Bor hidratlar Organobor bileşikleri Bor-Azot bileşikleri Olarak adlandırılan ürünlerdir. [5]

4 KAYNAKLAR [1] [2] [3] [4] [5]

Benzer belgeler

BOR ELEMENTI VE BOR ELEMENTININ TARIHSEL GELIŞIMI

BOR ELEMENTI VE BOR ELEMENTININ TARIHSEL GELIŞIMI Bor; atom numarası 5 ve kimyasal sembolü B olan kimyasal yarı metal bir elementtir. (2) bor.balıkesir.edu.tr (1) (1) (1) BOR MADENİNİN TARİHÇESİ; Bor