NKD ELEKTRİK ENERJİ ÜRETİM LTD. ŞTİ.

Transkript

1 PROJE SAHİBİ NKD ELEKTRİK ENERJİ ÜRETİM LTD. ŞTİ. PROJE ADI (7,5 MW m /7,20 MWe) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ BAŞVURU DOSYASI (Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatına Göre Hazırlanmıştır) PROJE YERİ TOKAT İLİ, ALMUS ve REŞADİYE İLÇELERİ HAZIRLAYAN EKONORM ÇEVRE İSG ÖLÇÜM HİZMETLERİ MÜH. TAAH. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ANKARA AĞUSTOS 2013

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI NKD Elektrik Enerji Üretim Ltd. Şti. İvedik Cad. No:296 Yenimahalle/ANKARA Tel: 0 (312) Faks: 0 (312) Çilehane Regülatörü ve HES PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İli, İlçesi, Mevkii) Tokat İli, Almus ve Reşadiye İlçeleri PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE Koordinat sayısı fazla olduğu için projeye ait pdf formatında CD ekinde verilmiştir. PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (Sektörü, Alt sektörü) -ÇED Yönetmeliği Madde 24 b) Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğine tabi olmayan veya Seçme Eleme Kriterlerine tabi projelere kredi almak ve benzeri finansal nedenlerle proje sahibinin talebi üzerine Bakanlığın uygun gördüğü projeler, PTD/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI Ekonorm Çevre İ.S.G. Ölçüm Hiz. Müh. Taah. San. Tic. Ltd. Şti. RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI Yeşilyurt Sok. 3/4 Çankaya/Ankara Tel: Faks: RAPORSUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL) b

3 İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR DİZİNİ... iv ŞEKİLLER DİZİNİ... iv BÖLÜM I.PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 1 I.1.Proje Konusu, Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem Ve Gerekliliği... 1 I.2.Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat Ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı Ve Arazinin Tanımlanması I.3.Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon Ve Benzeri.)... 6 I.4.Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti Ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ III.1.Nüfus ve Sosyo ekonomik Durum III.2. Flora Fauna III.3. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, III.1.4. İklimsel Faktörler ve Meteorolojik Özellikler III.1.5. Mülkiyet Durumu III.1.6. Mimari ve Arkeolojik Miras III.1.7. Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu III.1.8. Hassasiyet Derecesi (Ek-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER. 25 IV.1. Önerilen projenin aşağıda belirtilen hususlardan kaynaklanması olası etkilerinin tanıtımı. (Bu tanım kısa, orta, uzun vadeli, sürekli, geçici ve olumlu olumsuz etkileri içermelidir.) IV.1.1. Proje için kullanılacak alan, IV.1.2. Doğal kaynakların kullanımı, IV.1.3. Kirleticilerin Miktarı, (Atmosferik Şartlar ile Kirleticilerin Etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu IV.1.4. Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı IV.1.5. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI i

4 V.1.Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkın Belirlenmesi Ve Halkın Görüşlerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen Yöntemler, V.2.Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar, V.3.Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler, BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ NOTLAR VE KAYNAKLAR EKLER ÇED BAŞVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN UZMANLARIN LİSTESİ ii

5 TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo II.1. 1 Yerleşim Yerlerinin Proje Alanına Göre Konumu ve Mesafeleri Tablo III.1. 1 Nüfus Bilgileri Tablo IV Atıksu Oluşumu ve Bertaraf Şekli ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil I.1.1 Yıllar İtibari İle Hidrolik Enerji Kurulu Gücü... 2 Şekil II.2.1. İş Akım Şeması... 6 Şekil II.1.1.Proje Alanına Ait Yer Bulduru Haritası Şekil II.1.2. Proje Alanına Ait Google Earth Görüntüsü Şekil II.1.3. Proje Alanına Ait Fotoğraflar (1) Şekil II.1.4. Proje Alanına Ait Fotoğraflar (2) Şekil III.3.1 Proje Alanı ve Çevresi Genel Jeoloji Haritası Şekil III.3.3 Diri Fay Haritası Şekil III Deprem Haritası Şekil III Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası Şekil III.1.8. Duyarlı Yöreler ve Proje Alanına Mesafeleri Şekil Ek-4.1 Kanal Güzergahından Görünüm... 1 Şekil Ek-4.2 Proje Alanından Görünüm... 2 iv

6 EKLER Ek-1 yazısı Resmi Yazılar DSİ Genel Müdürlüğü nün Fizibilite Onayına İlişkin tarih ve 3856 sayılı DSİ Bölge Müdürlüğü nün Kanal Kullanımına İlişkin tarih ve sayılı yazısı ÇED Gerekli Değildir Kararı 24/b Uygunluk Yazısı Ek-2 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Lejant ve Plan Hükümleri (3 Pafta) Ek-3 Planı (1 Pafta) Proje Alanını Gösterir 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Üzerinde Genel Yerleşim Ek-4 Proje Alanını Gösterir Fotoğraflar KISALTMALAR AB ÇED DSİ EİH EİE EPDK GPS MW km m sn(s) Hz db TEİAŞ TM -Avrupa Birliği -Çevresel Etki Değerlendirmesi -Devlet Su İşleri -Enerji İletim Hattı -Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü -Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu -Küresel Yer Belirleme Sistemi -Mega watt -Kilometre -Metre -Saniye -Herz (frekans) -Desibel -Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi -Trafo Merkezi iv

7 BÖLÜM I PROJENİN TANIMI ve GAYESİ

8 BÖLÜM I.PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1. Proje Konusu, Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları, Önem Ve Gerekliliği Proje Konusu Yatırımın Tanımı Proje konusu faaliyet NKD Elektrik Enerji Üretim Ltd. Şti. tarafından Tokat İli, Almus ve Reşadiye İlçeleri sınırları içerisinde Yeşilırmak üzerinde 7,5MW m /7,20 MW e kurulu güçte HES tesisi yapılması amacıyla gerçekleştirilecektir. Projeye Mülga Tokat Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından tarihinde ÇED Gerekli Değildir Kararı verilmiş olup, gerek hukuki nedenler gerekse de finans kuruluşlarından kredi sağlanabilmesi amacı ile projenin ÇED Yönetmeliği Ek-I listesi içerisinde değerlendirilmesi için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na başvuruda bulunulmuş ve tarih ve sayılı yazı ile onay alınmıştır (Bkz. Ek-1 Resmi Yazılar ve Dokümanlar). Enerji ve elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve refahın bir göstergesidir. Elektrik enerjisinin günlük hayatta yaygın kullanım ihtiyacından dolayı ülkelerdeki elektrik enerjisi kullanım miktarı ülkelerin kalkınmışlık ve yaşam standardının önemli bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacı sürekli artmaktadır, dolayısıyla bu ihtiyacı karşılamak bir zorunluluktur. Bu zorunlu ihtiyacı karşılamakta temiz, doğal, çevreye en az zarar veren enerji kaynağı olarak, yenilenebilir enerji kaynaklarımızın en üst düzeyde değerlendirilmesi açısından hidroelektrik enerji üretimi önem arz etmektedir. Ülkemizin yenilenebilir enerji potansiyeli içinde en önemli yeri tutan hidrolik kaynaklarımız bakımından incelendiğinde Türkiye de teorik hidroelektrik potansiyel 433 milyar kwh, teknik olarak değerlendirilebilir potansiyel 216 milyar kwh olarak ve ekonomik hidroelektrik enerji potansiyel 140 milyar kwh/yıl dır. Türkiye hidrolik enerji potansiyelinin yüzde 37 lik kısmı isletmede, yüzde 15 lik kısmı (özel teşebbüs tarafından yapımı sürdürülen projeler dâhil) ise inşa halindedir (2010 itibarıyla). Türkiye nin teorik hidroelektrik potansiyeli dünya teorik potansiyelinin %1 i, ekonomik potansiyeli ise Avrupa ekonomik potansiyelinin %16 sıdır yılına kadar; MW olan Hidroelektrik potansiyelimizin tamamını kullanmayı, - Rüzgâr enerjisi santrallerinde MW, - Jeotermal santrallerde 600 MW, - Güneş enerjisi santrallerinde 600 MW kurulu güce ulaşmayı ve - Elektrik arzındaki yenilenebilir enerji payını % 30 un üzerine çıkarmayı hedeflemektedir. Ülkemizde yıllar itibari ile hidrolik kurulu gücü gösterir grafik Şekil I.1.1 de verilmiştir. 1

9 Şekil I.1.1 Yıllar İtibari İle Hidrolik Enerji Kurulu Gücü Kaynak: Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü Resmi İnternet Sitesi, Bu bağlamda Çilehane Hidroelektrik Santrali (HES) Projesi, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (Söz konusu kanun, elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreye uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması amaçlanmıştır. Kanun; elektriğin üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan ve perakende satışı, ithalat ve ihracatı gibi faaliyetlerle ilişkili tüm gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini belirlemektedir) kapsamında üretim şirketi statüsündeki NKD Elektrik Enerji Üretim Ltd. Şti. tarafından yapılıp işletilecek olup, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ndan üretim lisansı alınmıştır. Projeye ait fizibilite raporu DSİ Genel Müdürlüğü nce onaylanmış olup, onay yazısı ekte sunulmuştur (Bkz Ek-1 Resmi Yazılar ve Dokümanlar). Proje tarih ve sayılı ÇED Yönetmeliği Ek-II Listesi Madde-32 kapsamında yer almaktadır. Bununla birlikte, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na ÇED Yönetmeliği Madde 24/b kapsamında başvuruda bulunulmuş ve Bakanlığın tarih ve sayılı yazısı ile uygun bulunmuş olup, ÇED Başvuru Dosyası hazırlanmıştır. Proje alanı, 1/ ölçekli Tokat H38-A3 ve H38-B4 numaralı paftalarda yer almaktadır. Faaliyet alanı Yer Bulduru Haritası Ek-2'de, 1/ ölçekli Genel Yerleşim Planını Gösterir Topoğrafik Harita Ek-3'te verilmektedir. Proje kapsamında yapımı önerilen tesisler için yapım süresi 3 yıl olarak planlanmaktadır. Bu süre sonunda sistemin devreye girmesi Çilehane Regülatörü ve HES projesinde, 2,28 GWh/yıl firm, 19,72 GWh/yıl seconder olmak üzere toplam 22,00 GWh/yıl enerji üreterek ulusal gelişime katkı sağlayacaktır. 2

10 Çilehane Regülatörü ve HES Projesi kapsamında; regülatör, balık geçidi, iletim yapısı (kanal), yükleme havuzu, cebri boru, santral binası, kuyruk suyu kanalı ile ilgili tesisler ve ulaşım yolları gibi ünitelerin inşa edilmesi ve enerji üretimi yapılması planlanmaktadır. Regülâtör yerinde talveg kotu 879 m dir. Regülatör dolu gövdeli olup sağ sahilinde çakıl geçidi ve su alma yapısı vardır. Toplam beton gövde uzunluğu 44,00 m dir. Regülatörün kret kotu 882 m dir. Regülatörün sağ sahilinde çakıl geçidi ve su alma yapısı vardır. Dolusavak üzerinde taşkında 2,00 m yüksekliğinde su yükü olacak şekilde kret uzunluğu belirlenmiştir. Düşü havuzu girişindeki su hızı 15,00 m/s den küçük ve Frut sayısı 4,5 dan büyük olduğundan düşü havuzu Tip II olarak belirlenmiştir. Düşü havuzu uzunluğu 10 m dir. Regülatörün sağ sahilinde bitişik vaziyette 2 gözlü su alma yapısı önerilmiştir. Su alma yapısının ebadı (7,5 m x 2 m)x2 şeklindedir. Taban kotu 880 m dir. Orta ayaklar 1,00 m kalınlığındadır. Düz kayar kapaklar, batardo kapakları ve ızgaralarla teçhiz edilmiştir. Su alma yapısının bitiminden çökeltim havuzu başlamaktadır. Çökeltim havuzunda 0,6 mm den daha büyük danelerin çökeleceği kabul edilmiştir. Çökeltim havuzunun boyu 40,00 m, eni 17,00 m dir. Platform kotu 883,5 m, başlangıçta taban kotu 878,80 m olup % 1 meyillidir. Çökeltim havuzu bir tranzisyonla iletim kanalına bağlanmaktadır. Çökeltim havuzu sonundan iletim kanalı başlamaktadır. İletim kanalının eğimi olup proje debisi 23 m 3 /s dir. İletim kanalının toplam boyu m dir. İletim kanalı meylinin % 30 dan az olduğu kesimlerde trapez kesitli tip uygulanmıştır. Trapez kesitli bölümün toplam uzunluğu m, taban genişliği 3.5 m, su yüksekliği 2.1 m, toplam hava payı 0.70 m dir. Dikdörtgen kanal kısmında taban genişliği 5.50 m, su yüksekliği 2.5 m dir. Proje alanında yer alan ve DSİ Bölge Müdürlüğü nce yapılan, 3,00 m 3 /s kapasiteli sulama kanalı genişletilerek hem sulama kanalı hem de Çilehane HES projesinin iletim kanalı olarak kullanılacaktır. Söz konusu kullanım ile ilgili DSİ Bölge Müdürlüğü nden tarih ve sayılı yazı ile izin alınmış olup, eklerde sunulmuştur (Bkz.Ek-1/B Resmi Yazılar ve Dokümanlar). Yükleme odası serbest akışlı iletim kanalı ile basınçlı akımın yer aldığı cebri boru arasında yer almaktadır. Yükleme havuzunun boyu 43 m, eni 10 m dir. Havuzun su derinliği 8.9 m dir. Havuzun sol tarafında ve boyu havuz boyu kadar olmak üzere yan savak olacaktır. Cebri borunun çapı 3.0 m, uzunluğu 500 m dir. Cebri boru açıkta ve mesnetler üzerinde yer almaktadır. Et kalınlığı 9.00 mm dir. Cebri boru sonunda yer alan santralin kurulu gücü 7,50 MW dir. Santral üç ünitelidir. 1,60 MW lık küçük ünite kurak mevsimdeki suları türbinlenebilmesi için seçilmiştir. Diğer üniteler ise 2x2,95 MW gücündedir. Santral binası 20mx45m ebatlalarındadır. Faaliyette santral binasının sol tarafındaki düzlük arazide 34,5 kv luk şalt sahası yapılacaktır. Şalt sahası kısmen dolgu ve kısmen de kazı şeklinde yapılacaktır. Şalt sahası içinde trafolar, kesiciler, ayırıcılar, parafudlar vb. elektrik teçhizatları yer almaktadır. Üretilen enerji 34,5 kv luk enerji nakil hattı ile Almus Trafo merkezine bağlanacaktır. Burada diğer HES ler ile ortak bir enerji nakil hattı planlanmaktadır. Bu proje kapsamında hazırlanan ÇED Raporu nda enerji nakil hatları ile ilgili çevresel değerlendirmeler bulunmamakta olup, konuyla ilgili çalışmalar TEİAŞ bünyesinde gerçekleşecek ayrı bir proje ile yürütülecek ve ÇED Yönetmeliği kapsamındaki yükümlülükler ayrıca yerine getirilecektir. 3

11 Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında 75 kişi, işletme aşamasında ise yaklaşık 15 kişinin çalışması öngörülmektedir. Proje dahilinde inşaat aşamasında vasıfsız personel mümkün olduğunca bölgeden istihdam edilecek, işletme aşamasında ise daimi personeller yine yöreden istihdam edilerek az da olsa bölge ekonomisine katkı sağlanmış olacaktır. Yatırımın işletme süresi 49 yıl olarak öngörülmektedir. I.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat Ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı Ve Arazinin Tanımlanması. Projenin çevresel etki değerlendirme çalışmaları kapsamında, proje alanı içerisinde 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı na göre (Bkz. Ek-2) orman alanı ve marjinal tarım alanı 1 bulunmaktadır. Proje alanına ait jeoloji ve orman özelliklerini gösterir harita çalışmaları halen devam etmekte olup, ÇED Raporu nda verilecektir. Fiziksel Özellikleri Çilehane Regülatörü ve HES Projesi, Tokat İli, Almus İlçesi, Yeşilırmak üzerinde yer almaktadır. Proje alanının gösterildiği 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek-3 de bulunmaktadır. Projenin fiziksel özellikleri aşağıda verilmiştir. Regülatör Karakteristikleri Yeri :Yeşilırmak Regülatör gövde tipi :Beton Gövdeli Drenaj alanı :875 km 2 Dolusavak debisi Q100 :273 m 3 /s Talveg kotu :879,0 m Temel kotu :876,0 m Talvegden yükseklik :3,00 m Kret uzunluğu :44,00m Kret Kotu :882,00 m Çakıl geçidi yeri :Sağ sahil Çakıl geçidi temel kotu :876,00 m Kapak ebadı :2,50x2,50 m İletim Kanalı Karakteristikleri Toplam kanal boyu Dikdörtgen Kesitli kanal boyu Trapez Kesitli kanal boyu Kanal taban genişliği (Trapez) Kanal taban genişliği (Dikdörtgen) Yükleme Havuzu Karakteristikleri Boyutları Yükseklik Minimum Su Seviyesi Maksimum Su Seviyesi Cebri Boru Karakteristikleri Çapı Et kalınlığı : m :1.500 m :9.100 m :3,50 m :5,50 m :10,00 x 43,00 m :10,00 m :875,30 m :877,30 m :3,00m :9 mm 1 Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri ve dikili tarım arazileri dışında kalan, toprak ve topografik sınırlamalar nedeniyle üzerinde sadece geleneksel toprak işlemeli tarımın yapıldığı arazilerdir. 4

12 Uzunluk :500 m Santral Binası Karakteristikleri Eni :20,00 m Boyu :45,00 m Proje Debisi :23,00 m 3 /s Kuyruksuyu Kotu :837,00 m Kurulu Güç :7,5 MW m Türbin Karakteristikleri Tipi :Yatay eksenli Francis Ünite adedi :3 Ünite kurulu gücü :1,6 MW + 2x 2,95 MW Proje brüt düşüsü :44,55 m Net Düşü :39,71 m Senkron Hız :750d/d, 600 d/d Spesifik Hız :382 d/d, 409 d/d Türbin Verimi :0,92 Yıllık Enerji Üretimi Firm Enerji Sekonder Enerji Toplam Enerji :2,28 GWh/yıl :19,72 GWh/yıl :22,00 GWh/yıl Proje kapsamında yukarıda sıralanan ünitelere ek olarak, balık geçitleri, kazı fazlası malzeme stok sahaları ve şantiye alanları da yer alacaktır. Proje kapsamında 5 kazı fazlası malzeme stok sahası belirlenmiş, Ek-3 te sunulan 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita da gösterilmiştir. Söz konusu yardımcı ünitelere ait çalışmalar devam etmekte olup, ayrıntılar ÇED Raporu nda verilecektir. Projeye ait iş akım şeması Şekil I.2.1. de verilmiştir. 5

13 Şekil II.2.1. İş Akım Şeması I.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon Ve Benzeri.) Proje kapsamındaki faaliyetlerden kaynaklanacak çevresel etkiler aşağıda ayrı ayrı açıklanmıştır. ÇED komisyon üyeleri tarafından açıklanması istenen diğer hususlar da hazırlanacak olan ÇED Raporu nda açıklanacaktır. Atık Su: İnşaat Aşaması Projenin inşaat aşamasında başlıca su kullanımı; faaliyet sırasında tozumanın önlenmesi ve çalışanlar için içme ve kullanma amaçlı olacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında oluşabilecek tozu önlemek için uygulanacak önlemlere ek olarak kullanılacak su miktarı, taşınacak malzemenin yüzey geometrisine, ortamın sulamadan önceki ve sonraki meteorolojik koşullarına ve kazı yapılacak alanın topoğrafik şartlarına bağlı olarak değişebilecektir. Tozumanın engellenmesi için kullanılacak su buharlaşacağından inşaat aşamasında sadece çalışanların kullanımından kaynaklanan atık su oluşacaktır. 6

14 Çalışanlardan kaynaklanan evsel nitelikli atıksular için sızdırmasız fosseptik kurulacak olup, söz konusu fosseptikler belirli aralıklarla (doldukça) belediyeye ücreti karşılığında çektirilecektir. Projenin inşaat aşamasında çalışacak personel sayısı toplamda 75 kişi olarak belirlenmiştir. Çalışacak tüm personel aynı anda değil farklı aşamalarda farklı sayılarda çalışacaklardır. Çalışacak personelin kişi başına kullanacağı su miktarı 0,134 m³/gün 2 olup, her bir aşamada çalışacak olan personelin kullanacağı suyun tamamının atıksu olarak geri döneceği kabulü ile; oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı, Çalışacak kişi sayısı :75 Kişi başına kullanılacak su miktarı :0,134 m 3 /kişi-gün Günlük oluşacak atıksu miktarı :75 x 0,134 = 10,05 m 3 /gün Faaliyet kapsamında oluşacak atık suların bertarafı ile ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: tarih ve 28257sayılı R.G.), Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik (Değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) te belirtilen yükümlülüklere uyulacaktır. İşletme Aşaması Projenin işletme aşamasında 15 kişi çalışacak olup, oluşacak atıksu miktarı; 15 kişi x 0,134 m 3 /kişi.gün = 2,01 m 3 /gün olacaktır. Proje kapsamında oluşacak atıksular şantiye sahası içerisinde açılacak olan fosseptik çukurda biriktirilecek olup dolmasına müteakiben vidanjörlerle çekilecek ve hizmet alanı içerisinde bulunan belediye ve/veya belediyeler tarafından belirlenecek noktada kanalizasyon sistemine deşarj edilecektir. Ayrıca bu konuda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İşletme süresi boyunca tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve tarih ve sayılı resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik (Değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) hükümlerine uygun olarak çalışılacaktır. Emisyon İnşaat Aşaması Proje kapsamında inşaat döneminde yapılacak kazı (makine, patlatma), yükleme, boşaltma, ve nakliye sırasında toz emisyonu oluşacaktır. Oluşacak emisyonlar ÇED Raporu nda detaylı olarak hesaplanacak ve gerekmesi durumunda modelleme çalışması yapılacaktır. Oluşacak bu toz emisyonunu en aza indirmek için aşağıdaki önlemler alınacaktır. 2 Belediye Atıksu İstatistikleri, TÜİK,

15 -Savurma yapmadan yükleme-boşaltma yapılacak, -Çalışma alanı sıcak ve kuru havalarda nemlendirilecek, -Kamyonların üzeri inşaat alanı dışındaki nakliye sırasında branda ile kapatılacak, İşletme Aşaması İşletme aşamasında bina ısıtılması için elektrik enerjisi kullanımı planlanmakta olup havayı kirletici herhangi bir emisyon oluşumu beklenmemektedir. Katı Atıklar, Ambalaj ve Hafriyat Atıkları: İnşaat Aşaması Proje kapsamında arazi hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak kişilerden evsel nitelikli katı atık, inşaat çalışmalarından çeşitli inşaat artıkların (parça demir, çelik, saç, ambalaj malzemesi vb katı atıklar) ile hafriyat oluşması beklenmektedir. Bu atıklardan geri kazanımı mümkün olan demir, çelik, metal ve benzeri malzemeler diğer atıklardan ayrı biriktirilecek ve lisanslı geri dönüşüm tesislerine verilecektir. Ortaya çıkması muhtemel olan kalıplık kereste artıklar belirli zaman aralıklarında toplanacaktır. Toplanan kereste artıkları talep olması durumunda civardaki köylülere verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise ağzı kapalı çöp konteynırları içinde biriktirilerek faaliyetin hizmet alanına girdiği belediyelerin belirleyeceği çöp döküm alanında bertaraf edilecektir. Proje kapsamında; inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atıkların bertarafında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında oluşacak hafriyat malzemeleri ise özellik olarak uygun olması halinde beton üretiminde aksi takdirde inşa edilecek/iyileştirilecek olan yollarda sergi malzemesi olarak ya da gereç sahasının rehabilitasyonu sırasında kullanılması düşünülmektedir. Kazı sırasında çıkan bitkisel toprak da kazı yapılacak birimin alanı içinde ya da yanında uygun şartlar içinde depolanacak, rehabilitasyon, yol tesviyesi ve/veya peyzaj düzenlemeleri sırasında kullanılacaktır. İnşaat faaliyetleri kapsamında oluşacak ambalaj atıkları ise ayrı ayrı biriktirilerek bu tür atıkları değerlendirmek için toplayan lisanslı firmalara verilecektir. Plastik, ambalaj kâğıdı, pet şişe, cam şişe ve metal gibi inşaat sırasında oluşacak atıklar Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertaraf edilecektir. Bu atıkların boya, vb. inşaat malzemesi ile kontamine olması durumunda Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertarafı sağlanacaktır. Projenin inşaat aşamasında çalışacak personel sayısı toplamda 75 kişi olarak belirlenmiştir. Kişi başına günlük üretilecek evsel katı atık miktarı 1,15 kg/kişi.gün 3 personelden kaynaklı katı atık miktarı: çalışacak 75 kişi x 1,15 kg/kişi.gün = 86,25 kg/gün olacaktır. 3 Belediye Katı Atık İstatistikleri, TÜİK,

16 İşletme Aşaması Planlanan faaliyetin işletme aşamasında çalışacak 15 personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık oluşumu söz konusudur. Çalışacak personellerden kaynaklı katı atık miktarı; 15 kişi x 1,1,15 kg/kişi.gün = 17,25 kg / gün olacaktır. Proje kapsamında; işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atıkların toplanması, taşınması, depolanması, geri kazanımı ve bertarafı konularında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: tarihli ve sayılı R.G.) Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ambalaj atıkları ise ayrı ayrı biriktirilerek bu tür atıkları değerlendirmek için toplayan Lisanslı firmalara verilecektir. Plastik, ambalaj kâğıdı, pet şişe, cam şişe ve metal gibi inşaat sırasında oluşacak atıklar Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertaraf edilecektir. Bu atıkların boya, vb. inşaat malzemesi ile kontamine olması durumunda Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertarafı sağlanacaktır. Personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: tarihli ve sayılı R.G.), Katı Atıkların Kontrol Yönetmeliği 18. Madde gereğince çevre sağlığını bozmayacak, sızdırmaz özellikli, ağzı kapaklı çöp bidonlarında biriktirilecek ve belirli aralıklarla Belediye katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Gürültü: Proje kapsamında, üretim aşamasında, çalışacak olan iş makineleri ve ekipmanlardan kaynaklanacak gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. Gürültü miktarları ve etkilenecek alan ilgili değerlendirmelere ÇED Raporu nda detaylı olarak yer verilecektir. Flora ve Fauna: Flora ve fauna çalışmaları verilecek olan özel formata göre ÇED Raporu nda detaylandırılacaktır. Alanda yer alan flora ve fauna türlerinin listesi, Merkez Av Komisyonu kararlarına göre belirlenen türlere ait bilgiler detaylı bir şekilde tablolar halinde ÇED Raporu nda yer alacaktır. I.4.Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti Ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi. Tokat İli, Almus ve Reşadiye İlçeleri sınırları içerisinde Yeşilırmak üzerinde Çilehane Regülatörü ve HES projesi planlanmaktadır. Söz konusu projenin belirlenen bu hali ile verimli olması ile gerek büroda gerekse de arazide yapılan çalışmalar sonucu Bölüm I. de özellikleri verilen projeye alternatif geliştirilmemiştir. 9

17 BÖLÜM II PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU

18 BÖLÜM II. PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler Proje Tokat İli, Almus ve Reşadiye İlçeleri sınırları içerisinde Yeşilırmak üzerinde planlanmaktadır. Proje alanı Tokat İl merkezine yaklaşık 80 km mesafede yer almaktadır. Proje kapsamında yer alan ünitelere ait koordinatlar raporun b sayfasında verilmiştir. Proje alanına herhangi bir ulaşım sorunu bulunmamaktadır. Regülatör alanına asfalt yol ile ulaşım mümkündür. Projenin mansap kısmında Yeşilırmak Barajı yer almaktadır. Proje alanına yakın yerleşim yerleri ve proje ünitelerine ait konumları Tablo II.1.1 de verilmiştir. Tablo II.1. 1 Yerleşim Yerlerinin Proje Alanına Göre Konumu ve Mesafeleri Yerleşim Yeri En Yakın Olduğu Ünite Yönü Mesafesi (m) Çilehane Köyü Cebri Boru Kuzey 250 Hülüklü Mah. Regülâtör Kuzey 300 İsmailiye Köyü Regülâtör Kuzey 400 Çatköy İletim Kanalı Kuzey 750 Faaliyete ait Yer Bulduru Haritası Şekil II.1.1 de, uydu görüntüsü Şekil II.1.2 de, 1/ ölçekli Topoğrafik Harita Ek-3 te verilmektedir. Proje alanını gösterir fotoğraflar Şekil II.1.3. ve Şekil II.1.4 te, alanı gösterir uydu fotoğrafı ise Şekil II.1.5 te verilmiştir. 11

19 Proje Alanı Şekil II.1.1.Proje Alanına Ait Yer Bulduru Haritası 12

20 Santral Regülatör Şekil II.1.2. Proje Alanına Ait Google Earth Görüntüsü 13

21 Şekil II.1.3. Proje Alanına Ait Fotoğraflar (1) 14

22 Şekil II.1.4. Proje Alanına Ait Fotoğraflar (2) 15

23 BÖLÜM III PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ

24 BÖLÜM III. PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ Önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, (atmosferik koşullar) iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) ve yukarıdaki faktörlerin birbiri arasındaki ilişkileri de içerecek şekilde açıklanması. III.1.Nüfus ve Sosyo ekonomik Durum Faaliyet alanının yer alacağı Tokat İli ve etki alanı içerisinde bulunan hakkında genel anlamda nüfus ve sosyo-ekonomik durum olarak aşağıda detaylı bilgi verilmiştir. 4 Tokat ilinin ekonomik yapısında sanayi, tarım, hayvancılık sektörü önemli rol oynamaktadır. Başta gıda sanayi olmak üzere, taş ve toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri sanayi ve son yıllarda tekstil dokuma ve konfeksiyon sektörü, Tokat ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır. Şeker pancarı, tütün, yaş sebze ve meyve ile diğer endüstriyel tarım ürünleri, buğday ve diğer tahıl ürünleri, ilde bulunan kamu ve özel sektör kuruluşlarında değerlendirilmektedir. Tuğla ve orman ürünlerini değerlendiren özel sektörler Erbaa ilçesinde faaliyette bulunarak, komşu iller ve Doğu Anadolu pazarına hakim konumdadır. Tokat ili, Odalar ve Borsalar Birliği nin yayınlamış olduğu Forum Dergisi tarafından yapılan bir araştırmada gıda sektöründe ülke genelinde 8. sırada yer almaktadır. Devlet Planlama Teşkilatı, Hazine Müsteşarlığı, KOSGEB ve İş ve İşçi Bulma Kurumu nun ortak koordinatörlüğünde, Dünya Bankası kaynaklı teknik yardım desteğinde yürütülen Yerel Ekonomik Geliştirme Programı nda Tokat ilince önerilen seracılık, tekstil ve konfeksiyon, asma ve bağ yaprağının değerlendirilmesi önerileri en iyi ikinci öneri olarak kabul edilmiştir. Bu çerçevede çalışmalar sürdürülmekte, konu ile ilgili detaylı fizibilite ve tanıtım çalışmalarına başlanılmış bulunulmaktadır. Tokat İli, geneli itibariyle toplam 293 adet işletme faal durumda olup sanayi kuruluşunun büyük çoğunluğu Merkez, Erbaa, Turhal ve Niksar ilçelerinde yer almaktadır. Bu işletmeler içerisinde gıda, tekstil, konfeksiyon, orman ürünleri ve deri sanayi ile taş ve toprağa dayalı sanayi önemli yer tutmaktadır. Sanayi kuruluşlarında toplam adet çalışan bulunmaktadır. Projenin planlandığı Tokat İli ne ait nüfus bilgileri Tablo III.1.1 de verilmiştir. Tablo III.1. 1 Tokat İli Nüfus Bilgileri İl/İlçe merkezi Belde/Köy Toplam Tokat Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Merkez Almus Artova Başçiftlik Erbaa Kaynak: Tokat İl Çevre Durum Raporu, 2011, 16

25 İl/İlçe merkezi Belde/Köy Toplam Tokat Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Niksar Pazar Reşadiye Sulusaray Turhal Yeşilyurt Zile Toplam Kaynak: ADNKS Sonuçları TÜİK, 2012 Proje alanı ve yakın çevresine ait sosyo ekonomik bilgiler ÇED Raporu nda daha detaylı olarak belirtilecektir. III.2. Flora Fauna Flora ve fauna çalışmaları verilecek olan özel formata göre ÇED Raporu nda detaylandırılacaktır. Alanda yer alan flora ve fauna türlerinin listesi, Merkez Av Komisyonu kararlarına göre belirlenen türlere ait bilgiler detaylı bir şekilde tablolar halinde ÇED Raporu nda yer alacaktır. III.3. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, III.3.1. Genel Jeoloji 5 Yurdumuzun kuzeyinde yer alan E-W uzanımlı Pontid Orojenik Kuşağı genelde Batı, Orta ve Doğu Pontidler olmak üzere 3 bölüme ayrılır (Y. Yılmaz ve diğ., 1997). Proje alanımız bu orojenik kuşağın Doğu Pontitler bölümünde yer almaktadır. Kuzey Anadolu Fay (KAF) Zonuna çok yakın olması nedeniyle bu bölgede daha önce çeşitli jeolojik incelemeler yapılmıştır. Proje alanında genelde Üst Paleozoyik-Triyas yaşlı metamorfik kayalar, Mesozoyik yaşlı ofiyolitik kayalar, Orta-Üst Eosen ve Miyosen yaşlı sedimanter kayalar ile Kuvaterner yaşlı genç çökeller yüzeylenirler. Bölgede yer alan sedimanter kayaçlar yaşlıdan gence doğru olmak üzere aşağıda sırasıyla açıklanmaktadır. Orta-Üst Eosen: Volkanitler ve Sedimanter Kayaçlar; Birim başlıca volkanit kırıntılı çakıltaşı, çakıllı kumtaşı, küresel ayrışma gösteren kumtaşı, epiklastik ve piroklastik kayaçlar ve yer yer volkanik akıntılardan oluşmaktadır (A. Yılmaz, 1983). Birim, proje alanında Dönek Dağ dolayında yüzeylenir. Proje ile ilgili tesis yerleri genelde bu birim üzerinde yer almaktadır. 5 Kaynak: Çilehane Regülatörü ve HES Projesi Yapılabilirlik Raporu,

26 Birim orta-kalın katmanlı, bol ve düzensiz kırıklı olup içersinde piroksen, yeşil hornblend, tüf, volkanik kırıntılar, turmalin ve fosil kabukları içermektedir. Bu kayaçlar altta ve üstte diğer birimlerle tektonik ilişkilidir. Birim kendisinden yaşlı olan birimler üzerine bir taban konglomerası ile açısal uyumsuz olarak gelmektedir. Birimin kıyıya yakın litoral ya da neritik bir ortamda çökelmiş olabileceği bugüne kadar yapılan çalışmalarla belirlenmiştir. Önceki çalışmalarda birimin yaşının Orta-Üst Eosen olabileceği açıklanmıştır. Miyosen: Ayrılmamış Karasal (Detritik) Kırıntılılar; Önceki çalışmalarda bu birim Blumenthal tarafından (Blumenthal, 1950) Almus Miyoseni olarak adlandırılmıştır. Daha sonra yapılan çalışmalarda ise bu birim için Almus Formasyonu adı benimsenmiştir (A. Yılmaz, 1983). Birim alt seviyelerinde konglomera, kumtaşı ve üst seviyelerinde ise kireçtaşlarından oluşmaktadır. Birim Almus dolayında ve Yeşilırmak ın her iki yakasında görülür. Konglomera kırmızımsı-turuncu renkli ve orta-kalın tabakalıdır. Birim içersinde şist, serpantinit, volkanit, ve radyolarit çakılları egemendir. Kuvarsit, kireçtaşı, kumtaşı ve tüf çakılları da ikincil olarak görülür. Çakıllar orta boyda ve iyi yuvarlaklaşmıştır. Kumtaşı ise grimsi-yeşilimsi-turuncu renkli, orta tabakalı olup üste doğru tedrici olarak kireçtaşlarına geçmektedir. Kireçtaşı gri-sarımsı renkli, orta-kalın tabakalı, çok kıvrımlı, kırıklı ve fosillidir (A. Yılmaz, 1983). Almus Formasyonu, Orta-Üst Eosen ve Miyosen yaşlı kaya birimleri üzerine uyumsuz olarak gelir. Birimin kalınlığı 300 m. ye ulaşmaktadır (Seymen, 1975). Önceki çalışmalara göre, birimin kıyıya yakın denizel (litoral ve neritik) ortamlarda çökeldiği kabul edilmektedir. Birimin yaşı miyosendir. Kuvaterner: Eski Alüvyon (Taraça); Proje alanında Yeşilırmak Nehrinin her iki yakasında genelde Tersiyer yaşlı kaya birimlerini sekiler halinde yatay olarak örten taraça çökelleri görülür. Taraça çökelleri genelde zayıf çimentoludurlar ve daha yaşlı kaya birimlerinin yarı yuvarlak yuvarlak kireçtaşı, şist ve volkanik kayaç orijinli blok ve çakılları ile kum ve kilden oluşmuştur. Taraça malzemesi genelde iyi tutturulmamış olmakla birlikte birim içersinde yer yer iyi tutturulmuş kısımlara da rastlanılır. Yeni Alüvyon; Alüvyal çökeller Yeşilırmak ve Kelkit Çayları ve bu ana nehirlere karışan yan kollar boyunca, gerek nehir yataklarında ve gerekse nehir ve derelerin her iki yakasında uzanan alüvyal düzlüklerde görülürler. Bunlar çakıl, kum, silt ve kilden oluşmuşlardır. Alüvyonu oluşturan çakıllar yuvarlak-yarı yuvarlaktır ve genelde metamorfik kayaç, volkanik kayaç, kireçtaşı, mermer, kumtaşı ve magmatik kayaç orijinlidirler. 18

27 Alüvyon Yelpazesi; Yan derelerin Yeşilırmak ve Kelkit Çayı gibi ana çaylara karıştığı yerlerde dere ağızlarında yer yer alüvyon yelpazesi oluşumlarına rastlanılır. Bunlar yarı köşeli, köşeli, yarı yuvarlak çakıl ve bloklar ile kum ve siltten oluşmuştur. Yamaç Molozu; Proje alanında yer yer yamaçlarda yamaç molozları görülür. Bunlar çakıl, blok ve ince malzemeden oluşmuşlardır. Metamorfik Kayaçlar Üst Paleozoyik-Triyas: Metamorfik Kayaçlar; Tokat Grubu olarak da adlandırılan (A.Yılmaz-H.Yılmaz, 2004) bu birim MTA tarafından hazırlanmış olan 1: ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası (Samsun Paftası) nda Üst Paleozoik-Triyas yaşlı metamorfik kayalar olarak adlandırılmıştır. Bölgede yapılan ilk çalışmalarda birim Blumenthal tarafından Tokat Masifi olarak adlandırılmıştır (Blumenthal, 1950). Birim genelde şist, fillit, metasilttaşı, metakumtaşı, ve mermerlerin ardalanmasından oluşmuştur. Mermerler daha ziyade birimin üst seviyeleri de görülürler. Yeşilırmak Nehri nin kuzeyinde yer alan kesimde birim genelde yeşil şistlerden oluşmuş olmakla birlikte yer yer de metabazit, metatüf ve metaaglomera ile arakatkılıdır (A. Yılmaz, 1983). Birim düşük dayanımlı, orta-çok ayrışmalı, sık ve düzensiz eklemli olup yer yer de breşlenmeler gösterir. Birim Tokat ili ve dolayında geniş bir alanda yüzeylenir. Birimin alt dokanağı herhangi bir yerde bugüne kadar görülememiştir. Bu birimin çeşitli yerlerde ofiyolit ve ofiyolitik melanjı tektonik olarak örttüğü görülmüştür (A.Yılmaz-H.Yılmaz, 2004). Birimin yaygın olarak görüldüğü Tokat İli dolayında birimin içersinde yer yer ofiyolitik melanjın ince itki kütleleri seviyeler halinde görülür. Yapılan çalışmalar birimin yaşının Üst Paleozoyik- Triyas aralığı olduğunu göstermiştir. Ofiyolitik Kayaçlar Üst Kretase: Ofiyolitik Melanj; Ofiyolitik Melanj serpantinit, peridotit, gabro, yastık yapılı bazaltik volkanitler ve yer yer pelajik kireçtaşlarının tektonik olarak karışmasından oluşmuştur. Kireçtaşlarının ofiyolitler içersinde bloklar halinde oldukları gözlenmiştir. Serpantinitler genelde ayrışmış haldedir. Genellikle ofiyolitik melanjın çok çatlaklı ve faylı olduğu gözlenir. Proje alanı ve çevresi genel jeoloji haritası Şekil III.3.1 de, Arıt Antiklinal inin genel görünümü Şekil III.3.2 de verilmiştir. 19

28 Şekil III.3.1 Proje Alanı ve Çevresi Genel Jeoloji Haritası III.3.2. Hidrojeolojik Özellikler Proje alanı ve dolayının en önemli akarsuyu Yeşilırmak ve Kelkit Çay larıdır. Yüzey suları, ufak ve büyük dereler yardımı ile bu iki ana drenaj hattına drene olmaktadırlar. Proje alanında devamlı akan akarsular (Yeşilırmak ve Kelkit Çayları ve yan kolları) olduğu gibi, mevsimsel olarak akan dereler de mevcuttur. Yörede oluşmuş olan kaynaklar topoğrafyanın yeraltı su tablasını kestiği yerlerde görülürler. Diğer taraftan da bazı pınarlar daha ziyade geçirimli birimlerin geçirimsiz çökel kayaçları ile olan kontaktlarından çıkmaktadırlar. Volkanik ve magmatik kaya türlerinde küçük boyutlu eklem ve çatlak kaynakları da gözlenmektedir. Tektonik Özellikler Proje alanı Türkiye nin en aktif fay zonlarından biri olan Kuzey Anadolu Fay (KAF) Zonunun hemen yakınında yer almaktadır. Dolayısı ile bölge orojenezlerden çok fazla etkilenmiş, deforme olmuş, kıvrımlanmış ve faylanmıştır. Himalayan ve Alpin Orojenezleri yöreyi önemli ölçüde etkilemişlerdir. Bilindiği gibi, bölgede bazı önemli aktif faylar mevcuttur. Bunların en önemlilerinden birisi Kuzey Anadolu Fayı (KAF) dır. Günümüzde de aktif olan Kuzey Anadolu Fayı proje alanımızı kuzey-kuzeydoğudan sınırlamaktadır. Bölgede meydana gelen ve önemli zararlara sebep olan büyük depremler bu aktif fayın önemini ortaya koymaktadır. Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAF) doğrultu atımlı ve sağ yönlü bir faydır. Bu fay tek bir kayma düzlemi olmayıp, birbirine paralel birçok parçadan meydana gelmiştir. Sakarya Nehri ile Van Gölü arasında km uzunluğa sahip olan Kuzey Anadolu Fay Zonu nun bütün 20

29 parçalarında sağ yönlü kayma hareketi gelişmiş olup, aynı zamanda daha küçük ölçekte düşey atım bileşenleri de gelişmiştir. Bugüne kadar yapılan çalışmalar Kuzey Anadolu Fayının dar bir tektonik bir zon olmayıp aksine geniş bir zon olduğunu göstermiştir. Kuzey Anadolu Fayı Orta-Üst Miyosen den günümüze değin etkinliğini sürdürmektedir. Kuzey Anadolu Fayı nın doğu kısmında kayıtlara geçmiş olan en önemli deprem 26 Aralık 1939 tarihinde meydana gelen Erzincan Depremi (Ms=7.9) dir (Demirtaş, R. ve Yılmaz, R). Bu deprem sırasında fayın 360 km uzunluğundaki Erzincan-Erbaa-Amasya kesiminde faylanma meydana gelmiştir. Bu deprem can kaybına neden olmuş ve 4,5 m. lik bir sağ lateral kayma oluşmuştur (Ambraseys, 1970; Ketin, 1976). Çilehane Tesislerinin Kuzey Anadolu Fayı na uzaklığı yaklaşık 9,5 km dir. 21

30 Proje Alanı Şekil III.3.3 Diri Fay Haritası Kaynak: MTA, III.3.3. Doğal Afet Durumu Proje alanı Bakanlar Kurulu nun tarih ve 96/109 sayılı kararıyla yürürlüğe giren Mülga T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre Birinci Derece Deprem Bölgesi nde yer almaktadır. Birinci derece deprem Mercalli Şiddet Çizelgesi nde IX ve daha büyük şiddetlere karşılık gelmektedir. Deprem şiddeti ile yüzey ivme bağıntısından IX şiddetindeki depremin yatay ivmesinin 0,30 g olduğu belirlenmiştir. 22

31 Tokat İli ve Türkiye Geneli Deprem Bölgeleri Haritası Şekil III ve Şekil III de verilmiştir. Proje Alanı Şekil III Deprem Haritası Şekil III Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası 23

32 III.1.4. İklimsel Faktörler ve Meteorolojik Özellikler Tokat İli, Orta Karadeniz Bölgesinin iç kısımlarında yer almaktadır. Bu nedenle hem Karadeniz iklim özellikleri hem de İç Anadolu kara iklimi etkisi altındadır. Bu özelliği ile iklimi Karadeniz iklimi ile İç Anadolu daki step iklimi arasında bir geçiş iklimi özelliği taşır. İlde etkili olan iklimin özelliği genel olarak yaz mevsimi alçak alanlarda sıcak ve kurak, yüksek yerlerde serin, yer yer yağışlı, kış mevsimi soğuk ve kar yağışlıdır. Tokat İli nin iklim özelliğinde denize olan uzaklığın ve yüksekliğin etkisi önemlidir. Bu nedenle iklimde Kuzeyden Güneye doğru önemli farklılıklar görülür. Güneye doğru kış mevsimi daha sert karakter gösterir. Tokat İli nin uzun yıllar ortalama sıcaklığı 12,5 C dir. Türkiye ortalamasının 13,1 C olduğu dikkate alındığında, Tokat İli nin Ülkemizin daha serin bölgesinde yer aldığı ifade edilebilir yılı sıcaklık ortalaması 11,8 C olarak tespit edilmiş olup tabloda da görüleceği üzere en sıcak ay olan Temmuz ayı ortalaması 23,9 C ve en soğuk ay olan Ocak ayı ortalaması 2,3 C dir. Uzun yıllar ( ) ortalamasına göre metrekareye 450,1 kg yağış alan Tokat, Türkiye ortalamasının (643,9 kg) altında bir değere sahiptir. En yağışlı dönem Nisan ve Haziran aylarının bulunduğu İlkbahar dönemidir. 6 Proje alanı ile ilgili detaylı meteorolojik bilgi ÇED Raporu nda verilecektir. III.1.5. Mülkiyet Durumu Faaliyetin gerçekleştirileceği arazi tapulu alanlar ve orman alanlarından oluşmaktadır. Alanda bulunan özel mülkiyet alanları için kamulaştırma işlemleri yapılacak, kamulaştırma işlemleri yapılmadan hiçbir faaliyete başlanmayacaktır. Proje kapsamında yer alan Mera alanları için 4342 sayılı Mera Kanunu nun 14. maddesi gereğince, fiilen yatırıma başlanmadan önce, söz konusu mera alanlarının tahsis amacı değişikliği ile ilgili olarak, Tokat Valiliği ne (valilik mera komisyonuna) müracaat edilerek gerekli izinler alınacaktır. Orman alanları için kamulaştırma söz konusu olmadığından; proje kapsamında yer alan Orman sayılan alanların kullanımı için, 6831 Sayılı Orman Kanunun 17. maddesi gereği Amasya Orman Bölge Müdürlüğü nden ''Orman İzni'' alınacaktır. Planlanan proje kapsamında kamulaştırması yapılacak toplam alan ve bu alanların mülkiyet durumuna ilişkin detaylı bilgiler ÇED Raporu içerisinde sunulacaktır. III.1.6. Mimari ve Arkeolojik Miras Proje alanında tarihsel, kültürel ve arkeolojik önemli alan bulunmamakta olup, konu ile ilgili olarak ÇED Süreci içerisinde Koruma Kurulu Bölge Kurulu ndan görüş alınacaktır. III.1.7. Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu Projenin arazi hazırlık ve işletme aşamalarında yapılacak peyzaj çalışmaları ile ilgili detaylı bilgiler ÇED Raporu nda verilecektir. Ayrıca proje kapsamında Ekolojik Peyzaj Değerlendirme Raporu hazırlanacak olup, alana ait özellikler ve alınması gereken önlemler detaylı olarak belirtilecektir. 6 Tokat İl Çevre Durum Raporu,

33 III.1.8. Hassasiyet Derecesi (Ek-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) Proje alanı, 2872 sayılı Çevre Kanunu Özel Çevre Koruma Bölgeleri başlığında tanımlanmış alan ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu na giren Tabiatı Koruma Alanları, Tabiat Anıtları, Tabiat Parkları ve Milli Parklar maddesi altında yer alan özellikte herhangi bir alan içerisinde yer almamaktadır. Proje alanının duyarlı yörelere olan kuş uçuşu mesafelerini gösterir harita Şekil III.1.8. de verilmiştir. Orman Evleri TP (26 km) Zinav Gölü TP (15 km) Almus Barajı (5 km) Şekil III.1.8. Duyarlı Yöreler ve Proje Alanına Mesafeleri 25

34 BÖLÜM IV PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER

35 BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER IV.1. Önerilen projenin aşağıda belirtilen hususlardan kaynaklanması olası etkilerinin tanıtımı. (Bu tanım kısa, orta, uzun vadeli, sürekli, geçici ve olumlu olumsuz etkileri içermelidir.) IV.1.1. Proje için kullanılacak alan, Çilehane Regülatörü ve HES Projesi Tokat İli, Almus ve Reşadiye İlçesi sınırları içerisinde Yeşilırmak üzerinde Çilehane Köyü ne yaklaşık 250 m mesafede yer almaktadır. Proje alanına ait 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı Ek-2 de, 1/ ölçekli Topoğrafik Harita Ek-3 te, proje ünitelerine ait koordinatlar raporun b sayfasında verilmiştir. Proje kapsamında üniteler bazında kullanılacak alanlara ait bilgiler ÇED Raporu nda detaylı olarak belirtilecektir. IV.1.2. Doğal kaynakların kullanımı, Çilehane Regülatörü ve HES Projesi kapsamında, regülatör vasıtasıyla alınan sular iletim yapısı vasıtası ile santral alanına iletilecek ve enerji üretimi gerçekleştirilecektir. Proje depolamalı bir proje olmadığından baraj gölü oluşmayacaktır. Proje kapsamında yapılacak çalışmalarda çalışacak personellerden kullanımı amacı ile içme ve kullanma suyu ihtiyacı oluşacaktır. Projenin inşaat çalışmalarında, iş makineleri ve kullanılacak araçlar için mazot, benzin, makine yağı vb. akaryakıt ve madeni yağa ihtiyaç olup, tüm bunlar en yakın akaryakıt istasyonundan karşılanacaktır. Ayrıca, şantiye ve inşaat çalışmalarında kullanılacak elektrik, ilgili kurumdan (TEDAŞ) gerekli izinler alındıktan sonra bağlantı oluşturularak karşılanacaktır. Alanda teessüs etmiş su hakları belirlenecek ve Su Kullanım Hakları Planlama Raporu hazırlanarak ÇED Raporu nda sunulacaktır. Bu miktarlardan hariç olmak üzere Ekosistem Değerlendirme Raporu hazırlanarak çevresel akış miktarları belirlenecektir. IV.1.3. Kirleticilerin Miktarı, (Atmosferik Şartlar ile Kirleticilerin Etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu Proje kapsamında inşaat aşamasında ve işletme aşamasında çeşitli atıklar oluşacaktır. Söz konusu atıklara ilişkin bilgiler ve bertaraf yöntemleri aşağıda ayrı ayrı verilmiştir. Atık Sular: İnşaat Aşaması Projenin inşaat aşamasında başlıca su kullanımı; faaliyet sırasında tozumanın önlenmesi ve çalışanlar için içme ve kullanma amaçlı olacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında oluşabilecek tozu önlemek için uygulanacak önlemlere ek olarak kullanılacak su miktarı, taşınacak malzemenin yüzey geometrisine, ortamın sulamadan önceki ve sonraki meteorolojik koşullarına ve kazı yapılacak alanın topoğrafik şartlarına bağlı olarak değişebilecektir. Tozumanın engellenmesi için kullanılacak su buharlaşacağından inşaat aşamasında sadece çalışanların kullanımından kaynaklanan atık su oluşacaktır. 25

36 Oluşacak evsel nitelikli atıksular, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik uyarınca, sızdırmasız olarak yapılacak fosseptik çukurunda biriktirilecek, dolduğunda Almus Belediyesi nden temin edilecek vidanjörle, ücreti karşılığında aldırılarak atıksuyun bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Çalışma bölgesinde kullanılacak köy yollarında (asfalt yollar haricinde) tozumayı önlemek için yüzey suları kullanılarak arazöz ile nemlendirme işlemi yapılacak olup, bu işlemde su toprak bünyesinde kalacağı için atıksu oluşturmayacaktır. Projenin inşaat aşamasında çalışacak personel sayısı toplamda 75 kişi olarak belirlenmiştir. Söz konusu personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacı piyasadan satın alma yoluyla karşılanacaktır. Çalışacak personelin kişi başına kullanacağı su miktarı 0,134 m³/gün 7 olup, her bir aşamada çalışacak olan personelin kullanacağı suyun tamamının atıksu olarak geri döneceği kabulü ile; oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı, Çalışacak kişi sayısı :75 Kişi başına kullanılacak su miktarı :0,134 m 3 /kişi-gün Günlük oluşacak atıksu miktarı :75 x 0,134= 10,05 m 3 /gün Faaliyet kapsamında oluşacak atık suların bertarafı ile ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: tarih ve 28257sayılı R.G.), Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik (Değişiklik: tarih ve sayılı R.G.)hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliği nin hükümleri yerine getirilecektir. İşletme Aşaması Projenin işletme aşamasında 15 kişi çalışacak olup, oluşacak atıksu miktarı; 15 kişi x 0,134 m 3 /kişi.gün = 2,01 m 3 /gün olacaktır. Proje kapsamında oluşacak atıksular şantiye sahası içerisinde açılacak olan fosseptik çukurda biriktirilecek olup dolmasına müteakiben vidanjörlerle çekilecek ve hizmet alanı içerisinde bulunan belediye ve/veya belediyeler tarafından belirlenecek noktada kanalizasyon sistemine deşarj edilecektir. Ayrıca bu konuda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İşletme süresi boyunca tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve tarih ve sayılı resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik (Değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) hükümlerine uygun olarak çalışılacaktır. Proje kapsamında kullanılacak su miktarları, oluşacak atıksu miktarı ve bertaraf şekline ait bilgiler Tablo IV de verilmiştir. 7 Belediye Atıksu İstatistikleri, TÜİK,