OKULÖNCESİ EĞİTİMİN İLKÖĞRETİM 1. ve 3. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL BECERİLERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Transkript

1 TC. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ÇOCUK GELİŞİMİ VE EV YÖNETİMİ ANA BİLİM DALI ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ BİLİM DALI OKULÖNCESİ EĞİTİMİN İLKÖĞRETİM 1. ve 3. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL BECERİLERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ DANIŞMAN Yrd. Doç. Dr. Aysel ÇAĞDAŞ HAZIRLAYAN Aslı ÖZTÜRK KONYA-2008

2

3 ÖNSÖZ Okulöncesi eğitim, 0-6 yaş dönemini kapsayan bu dönem, çocukların fiziksel, psikomotor, duygusal, sosyal, bilişsel, dil gelişimini destekleyen, çocukları toplumun ihtiyaçları ve kültürel değerleri doğrultusunda yönlendiren, iyi alışkanlıklar ve davranışlar kazandırarak ilköğretime hazırlayan eğitim sürecidir. Okulöncesi dönem, çocuğun oldukça hızlı geliştiği, öğrenme potansiyelinin yüksek olduğu, gelişimin kritik özellik kazandığı bir dönem olmasından dolayı çocuğun yaşamında büyük önemi vardır ve iyi değerlendirilmesi gereken bir dönemdir. Bedenen daha sağlıklı, ana dilini iyi kullanan, kendini ifade edebilen, bağımsız, yaratıcı, yenilikçi, sosyal, uyumlu, akademik açıdan daha başarılı çocuklar yetiştirebilmek iyi planlanmış, nitelikli bir okulöncesi eğitimle mümkündür. Özellikle çocukların sosyal gelişimleri açısından toplumun beklentilerine, normlarına uyan tavır, davranış ve alışkanlıkları kazanmalarını sağlamada, duygu ve düşüncelerini özgürce ifade edebilmelerinde, kendi kendini denetleyen, girişimci, başkaları ile işbirliği içinde çalışabilen, olumlu sosyal ilişkiler kurabilen uyumlu bir birey olmalarında okulöncesi eğitim önemli bir yere sahiptir. Ayrıca okulöncesi eğitim kurumlarında sağlanan okul aile işbirliği ile sadece çocuk değil ailede bu eğitimden faydalanarak, çocuğun gelişimini desteklemenin yollarını öğrenmektedir. Tüm bu sebeplerden okulöncesi eğitim alan çocukların fiziksel, psikomotor, duygusal, sosyal, bilişsel, dil gelişimleri, okulöncesi eğitim almayan çocuklara göre daha iyi desteklenmektedir. Bu araştırmada ilköğretim 1.sınıf ve 3. sınıf öğrencilerinin okulöncesi eğitim alıp almama, kardeşe sahip olup olmama,cinsiyet, okulöncesi eğitime devam süresi, temel sosyal becerilerde ve bilişsel becerilerde bir farklılaşmaya neden olup olmadığının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmada birçok kişinin katkısı söz konusudur. Öncelikle çalışmamda bana yol gösteren, sabrını, bilgisini hoşgörüsünü esirgemeyen Danışman Hocam Sayın Yrd.Doç.Dr.Aysel ÇAĞDAŞ a ve araştırmanın her aşamasında görüşlerine başvurduğum, Prof.Dr. Sayın Ramazan ARI ya teşekkürlerimi sunarım. I

4 Ayrıca araştırmada kullanılan sosyal becerileri değerlendirme ölçeğinin kullanımına izin veren Prof.Dr. Gönül Akçamete ve Yrd.Doç.Dr. Hasan Avcıoğlu na ve Ölçeğin uygulanması aşamasında yardımlarını esirgemeyen İzmir in Kınık İlçesi ilköğretim okulu müdür ve öğretmenlerine teşekkür ediyorum. Araştırma sürecinde her konuda bana destek olan arkadaşım araştırma görevlisi Deniz Ekinci Vural a, manevi desteğini esirgemeyen, bana her zaman anlayış ve sabırla yaklaşan sevgili eşim Mustafa Öztürk e, kendimi geliştirmem konusunda beni her daim yüreklendiren sevgili anneme ve her zaman yanımda olduğunu hissettiren sevgili kardeşime sonsuz teşekkürler ederim. KONYA, 2008 Aslı ÖZTÜRK II

5 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... I TABLOLAR LİSTESİ... XIII KISALTMALAR... XVII BÖLÜM I GİRİŞ... 1 Problem... 1 Amaç... 4 Alt Amaçlar... 5 Araştırmanın Önemi... 8 Sayıltılar... 9 Sınırlılıklar Tanımlar BÖLÜM II İLGİLİ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR Okulöncesi Eğitim Okulöncesi Eğitimin Tanımı Okulöncesi Eğitimin Önemi Okulöncesi Eğitim Kurumları Okulöncesi Eğitimin Amaçları ve İlkeleri Okulöncesi Dönemde Genel Gelişim Özellikleri Bedensel Gelişim Psikomotor Gelişim Bilişsel Gelişim III

6 1.5.4.Dil Gelişimi Duygusal Gelişim Sosyal Gelişim Okulöncesi Dönemde Sosyal Gelişim ve Sosyalleşme Süreci Sosyal Gelişimin Tanımı ve Önemi Sosyal Gelişimle İlgili Kavramlar Benlik Sosyalleşme Sosyal Olgunluk Kültür Sosyal Beceri Sosyal Yeterlilik Sosyalleşme Sürecine Etki Eden Faktörler Kalıtım Çevre Aile Arkadaş Gruplarının Sosyalleşmede Rolü Kitle İletişim Araçları Okulöncesi Eğitim Okulöncesi Dönemde Geliştirilmesi Gereken Sosyal Beceriler Okulöncesi Dönemde Sosyal Gelişimi Destekleyen Etkinlikler Serbest Zaman Etkinlikleri Sanat Etkinlikleri Oyun Etkinlikleri Türkçe Dil Etkinlikleri IV

7 2.4.5.Fen ve Doğa Etkinlikleri Müzik Etkinlikleri İlköğretim Döneminde Sosyal Gelişim ve Kazanılması Gereken Sosyal Beceriler Sosyal Gelişim Kuramları Freud ve Psikoseksül Gelişim Kuramı Erikson ve Psikososyal Gelişim Kuramı Sosyal Öğrenme Kuramları Davranışçı Kuram Bilişsel Öğrenme Kuramları Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramları Bilişsel-Davranışsal Kuram İlgili Araştırmalar Türkiye'de Yapılan Çalışmalar Yurtdışında Yapılan Çalışmalar BÖLÜM III YÖNTEM Araştırma Modeli Evren Örneklem Veri Toplama Araçları Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği(SBDÖ) Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği(SBDÖ)'nin Güvenirliği Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği(SBDÖ)'nin Geçerliği Kişisel Bilgi Formu Kişisel Bilgi Formunun Uygulanması V

8 Verilerin Toplanması ve Analizi BÖLÜM IV BULGULAR Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? /Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekleri Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? VI

9 3.3/ İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? VII

10 6.2/ Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? BÖLÜM V TARTIŞMA ve YORUM Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? /. Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? VIII

11 1.3/ Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekleri Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? IX

12 4.2/ İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal X

13 Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? / Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen,Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan Ortalamaları Arasında Anlamlı Düzeyde Bir Fark Var mıdır? BÖLÜM VI SONUÇ ve ÖNERİLER BÖLÜM VII ÖZET SUMMARY KAYNAKLAR EKLER EK 1: SOSYAL BECERİLERİ DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ EK 2 : ÖLÇEK İZİN YAZISI EK 3: KİŞİSEL BİLGİ FORMU EK 4: İZMİR İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜNÜN 26/10/2007 TARİH VE SAYILI YAZISI EK 5: İZMİR İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜNÜN 30/10/2007 TARİH VE SAYILI YAZISI EK 6: İZMİR İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜNÜN 30/10/2007 TARİH VE SAYILI YAZISI XI

14 EK 7 : KINIK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜNÜN 08/11/2007 TARİH VE 4578 SAYILI YAZISI EK 8: İZMİR İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ ARAŞTIRMA DEĞERLENDİRME FORMU EK 9:SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ ANKET İZİN DİLEKÇE FORMU XII

15 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. Erikson a Göre Bir İnsanın Hayatı Boyunca Geçirdiği Sosyal Gelişim Dönemleri ve Olası Sonuçlar Kınık İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne Bağlı Resmi İlköğretim Okulları 86 3.Kınık İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne Bağlı Uygulama Yapılan Resmi İlköğretim Okulları Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerinin Okulöncesi Eğitim Alma Durumlarına Göre Dağılımı Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerinin Okulöncesi Eğitim Alma Durumlarına Göre Dağılımı Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerinin Okulöncesi Eğitime Devam Etme Sürelerine Göre Dağılımı Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerinin Okulöncesi Eğitime Devam Etme Sürelerine Göre Dağılımı Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerinin Cinsiyet Durumlarına Göre Dağılımı Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerinin Cinsiyet Durumlarına Göre Dağılımı Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerinin Kardeşi Olup Olmama Durumuna Göre Dağılımı Çalışma Evrenini Oluşturan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerinin Kardeşi Olup Olmama Durumuna Göre Dağılımı XIII

16 12.1. Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan, s,n ve t Değerleri Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan, s,n,ve t Değerleri Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan,s, n ve t Değerleri Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan, s n ve t Değerleri Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan, s n ve t Değerleri Okulöncesi Eğitim Alan ve Almayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan, s n ve t Değerleri İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan, s, n ve t Değerleri İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan, s n ve t Değerleri İlköğretim 1.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeklerinin Toplam Puan, s n ve t Değerleri XIV

17 15.1.İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan, s n ve t Değerleri İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan, s n ve t Değerleri İlköğretim 3.Sınıf Kız ve Erkek Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan, s n ve t Değerleri Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan, s n ve t Değerleri Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan, s n ve t Değerleri Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan, s n ve t Değerleri Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan, s n ve t Değerleri Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan, s n ve t Değerleri Kardeşi Olan ve Olmayan İlköğretim 3.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçekler Toplam Puan, s n ve t Değerleri Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal XV

18 Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan,s,n ve F Değerleri Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler Alt Ölçeği Puan ve Scheffe Değerleri Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan,s,n ve F Değerleri Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 Yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Puan ve Scheffe Değerleri Okulöncesi Eğitime Devam Etmeyen, Okulöncesi Eğitime 1Yıl Devam Eden ve 2 yıl ve Daha Fazla Devam Eden İlköğretim 1.Sınıf Öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler Alt Ölçeği Toplam Puan,s,n ve F Değerleri XVI

19 KISALTMALAR M.E.B. : S.B.D.Ö: Milli Eğitim Bakanlığı Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği XVII

20 1 BÖLÜM I GİRİŞ Problem Eğitim, bireyin davranışlarında, kendi yaşantıları yoluyla kasıtlı olarak belli amaçlara ve toplumsal isteklere uygun değişiklikler oluşturma sürecidir (Ertürk,1972, s.12 ;Oğuzkan ve Oral,1997,ss.1-2; Fidan ve Erden, 1998,s. 2). Eğitim, bireylerin gelecekteki yaşamlarını etkilemesi ve sosyal yapının oluşmasındaki etkisi nedeniyle önemlidir(kehale,2002,s.11). Eğitimin temel amacı,bireyin içinde yaşadığı topluma etkin ve dengeli bir uyum yapmasını sağlamaktır. Burada kastedilen bireyin toplumsal isteklere koşulsuz uyumu değil, etkin gelişimi için gerekli yaşantıları sağlayarak, kendisi ve toplum için yararlı olacak davranışların, onda oluşturulmasıdır (Oğuzkan ve Oral, 1997, ss ). Okulöncesi eğitim, çocuğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne kadar geçen 0-6 yaş arasındaki dönemi kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında çok önemli bir yeri olan; Bedensel, psikomotor, sosyal duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, bu doğrultuda kişiliğin şekillendiği gelişim ve eğitim sürecidir(aral, Baran,Bulut ve Çimen.,2000a,s.15). Okulöncesi eğitimin temel amacı çocuğun ilkokula başlamadan önce bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal açıdan bir bütün olarak gelişmesi için uygun bir ortamda uygun bir eğitimin verilerek çocuklara iyi alışkanlıklar kazandırmak ve çocukların ilköğretime uyum sağlamalarına yardımcı olmaktır(başal,1998,s.6). Çocuğun içinde yaşadığı sosyal çevre onun sosyalleşmesini sağlayan bir ortamdır. Çocuk için bu sosyal ortam önce ailesi,sonra gideceği eğitim kurumudur (Ural ve Efe, 2006,s.342). Çocuklar okulöncesi eğitim kurumuna gelinceye kadar bir çok sosyal beceriyi anne babalarından ve diğer yetişkinlerden öğrenirler. Ancak anne babaların sosyal ve kültürel durumu yeterli olsa bile, tek başına, çocuğun okulöncesi eğitimi gereksinimlerini karşılamada yetersiz kalabilir anne babaların çocuklarına gösterdiği 1

21 2 ilgi çocuğun temel gereksinimlerini tümüyle karşılamayabilir. Gelişmenin çok hızlı olduğu bu dönemde, okulöncesi kurumlar uygun bir ortamda ve uzman eğiticilerin gözetiminde çocukların yaşlarına ve düzeylerine uygun bazı yaşantılar, deneyimler kazandırmak yoluyla çocukların gelişmesine yardımcı olabilmektedir (Senemoğlu,1994,s.23; Başal,1998,s.6 ;Yavuzer,1998, a,s.156). Çocuk, okula geldiğinde evde kabul gören bir çok davranışının, okulda kabul görmediğini, ya da okulda farklı biçimlerde davranılması gerektiğini keşfeder. Çocuklar okulda, işbirliği yapmayı, karar vermeyi, kendilerini değerlendirmeyi ve grup etkileşimini takdir etmeyi öğrenirler. Akran grupları çocukların sosyal becerilerini besler ve kendilerini daha iyi anlamalarına yardım eder. Kısaca okulöncesi eğitim,çocuğa olumlu sosyal ilişkilerde bulunmayı öğretir. Bu görevi bazen evdeki olumlu öğretileri pekiştirerek, bazen evdeki eksiklikleri gidererek, bazen de evdeki bozuklukları dengeleyerek yapar (Senemoğlu, 1994, s.23, Zembat ve Unutkan,1999, s.159). Üç yaşından itibaren gittikçe yaşıtlarına yönelik bir sosyalleşme eğilimi gösteren çocuk için okulöncesi eğitim kurumu yaşantısı sosyal gelişimi açısından çok olumlu bir olanak sağlayabilir. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki okulöncesi eğitim kurumuna giden çocuklar daha sosyal, daha bağımsız ve girişken, daha güvenli ve meraklı olurlar (Zembat ve Unutkan,1999, s.159). Bireyin başkaları ile iyi ilişkiler kurmasında, toplumsal kurallara uymasında, sorumluluk yüklenebilmesinde, başkalarına yardım etmesinde, haklarını kullanabilmesinde sosyal becerilerin önemi büyüktür (Çubukçu ve Gültekin, 2000,s. 278). Parker ve Asher, (1987,s.357), çocukların altı yaşına kadar belirli bir düzeyde sosyal becerileri edinemedikleri takdirde hayatları boyunca risk altında olma olasılığının yüksek olduğunu belirtmişlerdir. Çağdaş ve Seçer (2002,s.5) sosyal becerilerin erken yaşta edilmesi gereken beceriler olduğuna dikkat çekmiş bazı bilgi ve becerilerin sonradan öğrenilmesinin mümkün olduğunu ancak öğrenilmesi gereken sosyal davranışların zamanında

22 3 öğrenilmezse ileride öğrenilmesinin daha zor olabileceğini, çocuğun sosyal uyumunu bozabileceğini belirtmişlerdir. Sosyal beceriler ve uyumla ilgili olarak, Rogers ve Ross (1986,s.14), çocukluk döneminde akran gruplarında gözlenen uyumun, yetişkinlikte gösterilen uyumun, gelecekteki ruh sağlığı ve duygusal problemler hakkında fikir verdiğini ifade etmektedirler. Başaran ise (1992,s.129) yaşının gerektirdiği sosyal gelişime ulaşamamış kişinin davranışlarındaki toplumca onaylanmayan bozukluk nedeniyle toplumun kuralları gereği toplumsal baskı altına alınıp bu baskıdan dolayı mutsuz ve uyumsuz olabileceğini belirtmiştir. Rubin(1983) Parker ve Asher (1987),Asher (1993), e göre günümüzde gerek akademik ortamlarda, gerekse günlük yaşam içinde başarılı olabilmek için gerekli bilişsel yetilere ve yeteneklere sahip olunmanın yanı sıra çeşitli sosyal becerilere sahip olunmanın gerekliliği kaçınılmaz olarak düşünülmektedir. Çeşitli eğitim kurumlarında yapılan araştırmalarda, sosyal becerilere sahip çocukların bu becerilere yeterince sahip olmayan akranlarına oranla daha başarılı oldukları saptanmıştır. Amerika da birçok araştırmacı tarafından yapılan araştırmalarda çocukların okullarında sergiledikleri bireyler arası ilişkilerin niteliksel yapısının onların gelecekteki bireysel uyumluluğunun belirleyicilerinden olduğu kanıtlanmıştır (akt. Yeates ve Selman,1989; akt. Palut, 2003). Çağdaş ve Seçer e göre (2002,s.5) sosyal gelişimdeki olumsuzluk çocuğun yalnız uyumsuz olmasını değil çocuğun okul başarısını da etkileyebilir örneğin normal zekaya sahip ve çalışkan bir çocuk okulda duygularını, düşüncelerini, bildiklerini, rahatça ifade edemediğinden başarısız olarak görünebilir. Bu nedenle çocukların okul başarısızlıklarının nedenlerini sadece zeka ve tembellikte aramamak gerekir Başarısızlıkların nedenlerini araştırırken sosyal gelişimindeki geriliklerin üzerinde durulması gerekir. İlköğretimde başarısız olan çocuklara bakıldığında bu başarısızlığın nedeninin her zaman bilişsel yetersizlikler olmadığı çocuğun başarılı olabilmesi için sosyal becerilere de ihtiyaç duyduğu gözlenmektedir. Okulöncesi eğitimin olumlu

23 4 sosyal becerilerin gelişimi açısından kritik bir dönem olması nedeniyle bu dönemde kazandırılacak becerilerin çocuğun ileriki yaşamında daha başarılı bir birey olmasını sağlayabilir.bu dönemde sağlıklı bir şekilde sosyal gelişimi desteklenen çocuğun ileriki yaşamının uyum düzeyi ve başarı düzeyini olumlu etkilediği görülmüştür. 0-6 yaş dönemi çocuğun fiziksel, psikomotor, duygusal, zihinsel ve dil gelişimi açısından, özellikle de sosyal gelişimi açısından kritik bir dönemdir. Çocukların toplumun beklentilerine, normlarına uyan tavır, davranış ve alışkanlıkları kazanmalarını sağlamada, okulöncesi eğitim önemli bir yere sahiptir. Bu dönem, çocuğun duygu ve düşüncelerini özgürce ifade edebilen,kendi kendini denetleyen,girişimci,başkaları ile işbirliği içinde çalışabilen,olumlu sosyal ilişkiler kurabilen bir birey olmasında önemli bir yer tutar. Bu konuda daha önce ilköğretim döneminde okulöncesi eğitim alıp almamanın sosyal beceri üzerindeki etkileri, okulöncesi eğitim alıp almamanın sosyal uyum düzeylerine etkileri, okulöncesi eğitimin sosyal gelişime etkilerini ölçmek için yapılmış araştırmalar olsa da okulöncesi dönem çocukların sosyal becerileri ile ilgili araştırmaların yeterli olduğu söylenemez. Okulöncesi eğitimin sosyal beceriye etkilerinin devam edip etmediğini belirlemek ve bu etkilerin uzun süreli olup olmadığını test etmek, cinsiyet,kardeşe sahip olup olmama, okulöncesi eğitime devam edip etmeme ve devam süresinin sosyal beceriye etkilerinin ortaya konması açısından bu araştırma önemlidir. Ayrıca bu araştırmanın bulguları ile daha önce yapılmış benzer araştırmaların sonucunda elde edilen bulguların test edilebilmesi, okulöncesi eğitimin öneminin bir kez daha vurgulanması, okulöncesi eğitim kurumlarında okullaşma oranının arttırılması, okulöncesi eğitim kurumlarında sosyal becerileri geliştirici programların hazırlanması, uygulanması, çocukların sosyal gelişimlerine yönelik etkinlik ve çalışmalara daha fazla önem verilmesinin sağlanması açısından ve bu araştırmanın bundan sonra yapılacak araştırmalara ışık tutacak olması nedeniyle, Okulöncesi eğitimin ilköğretim 1. sınıf ve 3. sınıf öğrencilerinin sosyal becerilerine etkisi araştırılması gereken önemli bir konudur. Amaç Bu araştırmanın genel amacı; okulöncesi eğitim ilköğretim 1.sınıf ve 3. sınıf öğrencilerinin sosyal becerilerini etkilemekte midir? Ayrıca cinsiyet, kardeşe sahip

24 5 olup olmama, okulöncesi eğitime devam edip etmeme ve devam süresi, sosyal becerilerde bir farklılaşmaya neden olmakta mıdır? Sorularına cevap aramaktır. Alt Amaçlar Genel amaca bağlı olarak aşağıdaki sorulara cevap aranacaktır: 1.0/Okulöncesi eğitimin ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak ; 1.1/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.2/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 1.3/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 2.0/Okulöncesi eğitimin ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak ; 2.1/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 2.2/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 2.3/ Okulöncesi eğitim alan ve almayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve

25 6 Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 3.0 / İlköğretim 1.sınıf sınıf kız ve erkek öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak: 3.1/ İlköğretim 1.sınıf kız ve erkek öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 3.2/ İlköğretim 1.sınıf kız ve erkek öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 3.3/ İlköğretim 1.sınıf kız ve erkek öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde fark var mıdır? 4.0 / İlköğretim 3.sınıf sınıf kız ve erkek öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak: 4.1/ İlköğretim 3.sınıf kız ve erkek öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 4.2/ İlköğretim 3.sınıf kız ve erkek öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 4.3/ İlköğretim 3.sınıf kız ve erkek öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 5.0/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel

26 7 Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak: 5.1/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 5.2/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 5.3/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 6.0/ Kardeşi olan ve olmayan İlköğretim 3.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak: 6.1/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 6.2/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 6.3/ Kardeşi olan ve olmayan ilköğretim 3.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 7.0/Okulöncesi eğitime devam etmeyen, okulöncesi eğitime 1yıl devam eden ve 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel

27 8 Beceriler alt ölçekler puan ortalamaları ve alt ölçekler toplam puan ortalamaları ile ilgili olarak: 7.1/ Okulöncesi eğitime devam etmeyen, okulöncesi eğitime 1yıl devam eden ve 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 7.2/ Okulöncesi eğitime devam etmeyen, okulöncesi eğitime 1yıl devam eden ve 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Bilişsel Beceriler alt ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? 7.3/ Okulöncesi eğitime devam etmeyen, okulöncesi eğitime 1yıl devam eden ve 2 yıl ve daha fazla devam eden ilköğretim 1.sınıf öğrencilerin Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçekler toplam puan ortalamaları arasında anlamlı düzeyde bir fark var mıdır? Araştırmanın Önemi Okulöncesi dönem kişiliğin gelişimi açısından çok önemlidir. Çünkü; temel bilgi ve beceriler bu dönemde kazanılır. Çocuğun doğuştan getirmiş olduğu potansiyeli, en üst düzeye çıkartabilmesini ve bunu gösterebilmesini sağlayacak uyarıcılara ihtiyacı vardır. Bu uyarıcılar çocuğun bedensel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimini hızlandıracak ve destekleyecek her türlü doğal ve çevresel etmenlerden oluşur (14 M.E. Şurası, 1993, s.231). Okulöncesi eğitim; çocuklara zengin uyarıcı ve çevre olanakları içinde fiziksel gelişimlerinin, bilişsel gelişimlerinin, dil gelişimlerinin, duygusal gelişimlerinin, sosyal gelişimlerinin desteklendiği, çocuğun daha sonraki eğitim hayatını, sosyal hayatını, kişiliğini, etkileyen önemli bir süreçtir. Okulöncesi eğitim çocuğun okulöncesi dönem boyunca geliştirmesi gereken sosyal becerileri çocuğa çeşitli etkinliklerle kazandırmaya çalışmakta ya da bu becerileri kazanabilmesi için uygun ortamlar yaratarak sosyal gelişimini desteklemektedir.

28 9 Sosyal beceriler okulöncesi dönemden itibaren kazandırılması gereken tüm yaşam boyu gerekli becerilerdir. Ancak çocuk bir sosyal beceriyi çeşitli nedenlerle öğrenememiş olabilir. Bunlardan biri çocuğun bir beceriyi davranışı göstermekten korkması veya kaygı duyarak yapmaması olabilir. Diğer bir neden ise, çocuğun o beceriyi öğrenmek için yeterince fırsata sahip olmaması olabilir(akkök,1999,s,2). Planlı ve uzman tarafından verilen okulöncesi eğitim ile sosyal gelişim alanında belirlenen amaçlar doğrultusunda düzenlenen eğitim programları ve çocukların sosyal becerileri kazanmaları için uygun doğal ortam sayesinde çocukların topluma uyumunun kolaylaştırılması, olumlu kişilik özellikleri geliştirmeleri, akademik anlamda daha başarılı bireyler olmaları sağlanabilir. Bu araştırmanın sonucunda elde edilecek bulguların özellikle; 1.Okulöncesi eğitim ve okulöncesi eğitimde sosyal becerilerin önemi konusunu güncelleştirip üzerinde düşünme ve tartışma ortamı yaratacağı, 2.Okulöncesi eğitim programlarının ve çocuklar için hazırlanacak sosyal beceri programlarının düzenlenmesine ışık tutacağı, 3.Okulöncesi eğitimin ülke genelinde yaygınlaştırılmasında etkin rol oynayacağı, 4.Araştırma sonunda elde edilen bulgular doğrultusunda geliştirilen önerilerin okulöncesi eğitim programlarını geliştiren uzman öğretmen ve anne babalara rehber olacağı 5.Bu konuda çalışacak araştırmacılara ışık tutacağı umulmaktadır. Sayıltılar 1.Öğretmenlerin, kendilerine verilen Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği(SBDÖ) Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçeklerini öğrencilerin gerçek durumlarını yansıtacak şekilde içten ve samimi cevapladıkları kabul edilmiştir. 2.Araştırmanın her safhasında başvurulan uzman kişilerin yeterli oldukları kabul edilmiştir.

29 10 Sınırlılıklar 1.Araştırma bulguları Kınık ilçe merkezinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Fevzi Çakmak İlköğretim Okulu,13 Eylül İlköğretim Okulu,Mustafa Kemal İlköğretim Okulu,Gazi Osman Paşa İlköğretim Okulu,Şehit Cafer Atilla İlköğretim Okulu bünyesindeki 1 ve 3. sınıf öğrencileri ile sınırlıdır. 2.Çocukların sosyal becerilerine ilişkin değerlendirmeler Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeğinin Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçeklerinin ölçtüğü niteliklerle sınırlıdır. 3.Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği Temel Sosyal Beceriler ve Bilişsel Beceriler alt ölçeklerinin değerlendirilmesi çocukların okulda öğretmen tarafından gözlenebilen davranışları ile sınırlıdır. 4.Bu araştırmanın sonuçları araştırmanın örnekleminde yer alan çocuklarla benzer nitelikler taşıyan çocuklara genellenebilir. Tanımlar Eğitim:Bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla,toplumsal isteklere uygun değişiklikler oluşturma sürecidir(oğuzkan ve Oral,1997,ss.1-2). Okulöncesi Eğitim:Doğumdan ilkokulun başlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan, bu yaş çocuklarının bireysel özelliklerine ve gelişimsel düzeylerine uygun zengin uyarıcı ve çevre imkanlarını sağlayan, onların kimlik gelişimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda en iyi bir biçimde yönlendiren bir eğitim sürecidir (Poyraz,2001,s.21). Okulöncesi Eğitim Kurumları:0-6 yaş arası çocukların tüm gelişimlerini fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal ve benzeri gelişimlerini sağlıklı, düzenli fiziksel koşullar içinde toplumun kültürel özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren; onlarda sağlam bir kişiliğin, sosyal duyarlılığın ve yaratıcı ve işlek bir zekanın temellerini atan; uzman- eğitici bir kadroya sahip temel fonksiyonu eğitim olan sosyal kuruluşlardır ( Oğuzkan ve Oral,1997.s.3).

30 11 İlköğretim:Kadın erkek,bütün Türklerin milli gayelere uygun olarak bedeni zihni ve ahlaki gelişmelerine ve yetişmelerine hizmet eden temel eğitim ve öğretimdir(ilköğretim ve Eğitim Kanunu /222). Sosyal Gelişim:Kişinin sosyal uyarıcıya,özellikle grup yaşamının baskı ve zorunluluklarına karşı duyarlık geliştirmesi,grubunda ya da kültüründe başkalarıyla geçinebilmesi,onlar gibi davranabilmesidir(yavuzer,1998b,s.49). Sosyalleşme:Çocuk veya yetişkin bir kişinin içinde bulunduğu veya yer alacağı sosyal yaşamın asgari gereklerine uygun bir hale gelmesini sağlayan öğrenme ve uyum süreçlerinin bütünüdür(bilgin,2003,s.351 ). Sosyal Beceri:Başkalarından olumlu tepkiler getirecek ve olumsuz tepkilerin gelmesini önleyecek, başkalarıyla iletişimi mümkün kılan, sosyal açıdan kabul edilebilir, çevrede etki bırakan, hedefe yönelik, sosyal içeriğe göre değişen, hem belirli gözlenebilir hem de gözlenemeyen bilişsel ve duyuşsal öğeleri içeren ve öğrenilebilir davranışlardır(yüksel,1997,s.24). Temel Sosyal Beceri: Öncelikli olarak öğrenilmesi gereken daha sonra öğrenilecek sosyal becerilere temel teşkil edecek becerilerdir. Sosyal Yeterlilik:Sosyal becerilerin değerlendirilmesinde ve bu değerlendirme sonucunda kişinin gelecek davranışları hakkında ipuçları veren ve davranışta tutarlılığı varsayan bir kavramdır (Bacanlı,1999,s.23). Bilişsel Beceri:Anlama, tanıma, uslamadır(öncül,2000,s.178). İlişki:İki veya daha çok birey ve topluluk ya da bir bireyle bir topluluk arasındaki her türden bağlantı (Öncül,2000, s.604). İletişim: Bir düşüncenin, bir duygunun yüz anlatımı, el, kol, baş hareketleri ve konuşma yoluyla ya da yazı, telefon, radyo, televizyon gibi bildirişim araç ve gereçlerinden yararlanarak bir kimseden başka bir kimseye iletimidir (Oğuzkan, 1984, s. 22). Sosyal İletişim:Kaynağını ve mesajın hedefini insanların oluşturduğu iletişim biçimidir(özgüven,2001,s.19).

31 12 BÖLÜM II İLGİLİ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR 1. OKULÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI VE ÖNEMİ 1.1.Okulöncesi Eğitimin Tanımı Okulöncesi eğitim, doğumdan ilkokulun başlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan bu yaş çocuklarının bireysel özelliklerine ve gelişim düzeylerine uygun, zengin-uyarıcı çevre olanakları sağlayan, onların tüm gelişimlerini toplumun kültür değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yönlendiren bir eğitim sürecidir (Oğuzkan ve Oral 1997,s. 2). Ural (1986,s.13)'a göre okulöncesi eğitim, mecburi eğitim çağına kadar olan, çocukların zihin, beden, duygu ve sosyal gelişimlerini sistemli bir ortam içinde daha iyi sağlayan, onlara iyi alışkanlıklar ve davranışlar kazandıran, yeteneklerinin gelişmesine yardım eden, ilkokula hazırlayan ve ilköğretim bütünlüğü içinde yer alan eğitim devresidir. Poyraz(2001,s.21) okulöncesi eğitimi doğumdan ilkokulun başlangıcına kadar olan çocukluk yıllarını içine alan, bu yaş çocuklarının bireysel özelliklerine ve gelişimsel düzeylerine uygun zengin uyarıcı ve çevre imkanlarını sağlayan, onların kimlik gelişimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda en iyi bir biçimde yönlendiren bir eğitim süreci olarak tanımlamıştır. Okulöncesi eğitim, çocuğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne kadar geçen 0-6 yaş arasındaki dönemi kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında çok önemli bir yeri olan; Bedensel, psikomotor, sosyo-duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, bu doğrultuda kişiliğin şekillendiği "erken çocukluk çağı", diye de adlandırılan gelişim ve eğitim sürecidir (Aral ve diğerleri,2000a,s.15). Yukarıdaki tanımlara dayalı olarak okulöncesi eğitimin zorunlu eğitimin başlangıcına kadar çocukluk yıllarını kapsayan bu yaş çocuklarının tüm yönlerden gelişimini (fiziksel, duygusal, sosyal, bilişsel, dil)destekleyen toplumun ihtiyaçları ve

32 13 kültürel değerleri doğrultusunda yönlendiren iyi alışkanlıklar ve davranışlar kazandıran ilköğretime hazırlayan bir eğitim süreci olduğu söylenebilir. 1.2.Okulöncesi Eğitim in Önemi Doğumdan sonraki ilk yıllar insan gelişiminin en hızlı olduğu dönemdir. Çocuk bu dönemde çevre etkilerine karşı çok duyarlıdır. Olumlu veya olumsuz sayılabilecek tüm davranışları hızlı bir şekilde kazanır. Çocuğun gelişiminde kritik dönem olarak adlandırılan bu çağ, doğumdan başlayarak zorunlu ilköğretim yaşına kadar olan yılları kapsar. Okulöncesi veya erken çocukluk çağı olarak adlandırılan bu dönemde kolayca kazanılabilecek davranışlar ileride değiştirilmesi zor olabilecek kalıcı kişilik özellikleri olarak ortaya çıkar (Oğuzkan, 1983,s.5). Okulöncesi dönemdeki gelişmeler, çocuğun ilerideki yaşamında büyük önem taşımaktadır. Bloom un yaptığı araştırmalara göre 17 yaşına kadar olan zihinsel gelişmenin %50 si 4 yaşına, %30 u 4 yaşından 8 yaşına, % 20 si 8 yaşından 17 yaşına kadar oluşmaktadır. Bu bulgulara göre çocuğun eğitiminde erken yılların değeri büyüktür ve bu dönemde çocuğun yetenek ve becerilerini geliştirmek için ona rehberlik etmek, çocuğun doğru davranışlarını pekiştirmek gerekir. Bu da ancak, iyi bir şekilde planlanmış sistemli bir okulöncesi eğitim ile olur (Poyraz ve Dere, 2001, s. 17). Baykan (1994,ss.6-7)okulöncesi eğitim ile çocuğun yeterlilik ve yetersizlikleri, duygusal problemleri daha dikkatli gözlenerek, erken yaşta, ilerlemeden saptanabileceğini bu sayede gerekli önlemler alınabileceğini, uygun olmayan çevre koşulları ve yetersizliklerden çocukların etkilenmesini önleyeceğini, çocuğa sunulan çevre olanakları ve oyun olanakları ile çocuğun fiziksel gelişiminin destekleneceğini bu sayede çocuğun okulöncesi eğitim kurumlarında çocuğun güvenli, özgür bir ortamda yaşıtlarıyla birlikte olabilme şansını elde edeceğini belirtmiştir. Okulöncesi eğitim çocuğun sağlıklı bir sosyalleşme süreci içinde gelişmesine olanak tanır,çocuğu kendi yaşıtları ile bir araya getirerek,gruplaşma ve grup içi etkileşim fırsatları yaratır.çocuk,grup oyunları yoluyla kendini tanır,haklarını savunurken,başkalarının hak ve özgürlüklerini de kabul eder(oğuzkan ve Oral,1997.s.17).

33 14 Okulöncesi eğitim çocuğun okulöncesi dönem boyunca geliştirmesi gereken sosyal becerileri çocuğa çeşitli etkinliklerle kazandırmaya çalışmakta ya da bu becerileri kazanabilmesi için uygun ortamlar yaratarak sosyal gelişimini desteklemektedir. Çocukların kendini ifade etmelerini,başkalarıyla iyi ilişkiler kurmalarını,grupla iş yapabilme becerisi kazanmalarını sağlamakta, topluma uyum düzeyini arttırmaktadır. Ayrıca anne ve babanın evdeki yanlış tutum ve davranışların etkilerini ile olumsuz sosyal şartların etkilerini azaltmakta, çocuklara sosyal ilişki zenginliği sunmaktadır (Oğuzkan ve Oral,1997.s.17 Yavuzer, 1998a, s.158; Türkoğlu, Tanrıöğen, Tozlu, Yalçınkaya, Arıbaş, Kızıloluk, Ergül, Livatyalı, Kuran, Tutkun, Çabuk ve Demirtaş, 2002,s.183). Okulöncesi dönem çocuğun tüm gelişim yönleri açısından kritik yıllardır. Okulöncesi eğitim, çocuğun gelişim alanlarının en iyi şekilde desteklenmesi açısından ya da bu dönemde çocuğun gelişiminde ortaya çıkan sorunların daha erken fark edilip ilköğretim dönemine kadar çözümlenmesinde aileye rehber ve destek olmakta, çocuğun kişilik özelliklerini olumlu etkilemekte, çocuğun ilköğretimdeki uyum ve başarısını arttırmakta olumsuz çevre koşullarının etkisini azaltmaktadır (Oğuzkan,1983,s.5;Oğuzkan ve Oral,1997,s.18;Yavuzer, 1998a, s.158). 1.3.Okulöncesi Eğitim Kurumları Okulöncesi eğitim kurumları 0-6 yaş arası çocukların tüm gelişimlerini fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal vb. gelişimlerini sağlıklı, düzenli fiziksel koşullar içinde toplumun kültürel özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren; onlarda sağlam bir kişiliğin, sosyal duyarlılığın ve yaratıcı ve işlek bir zekanın temellerini atan; uzman- eğitici kadroya sahip temel fonksiyonu eğitim olan sosyal kuruluşlardır ( Oğuzkan ve Oral,1997.s.3). Okulöncesi eğitim kurumları zengin-uyancı öğrenim yaşantıları onun zihinsel gelişim süreci içinde olgunlaşmasını kolaylaştırır. Sosyal uyum, bağımsızlık, kendini tanıma ve ortaya koyma, etkinliklere kendiliğinden katılma, çevreye dönük ilgi ve merakın artışı, bu kurumların çocuğun kişilik yapısındaki öncelik taşıyan olumlu etkileri olarak sıralanmaktadır (Oğuzkan, 1983, s.8).

34 15 Okulöncesi eğitim kurumları çocuğun içinde bulunduğu kültür değerlerini özümsemesine ve sosyalleşmesine olanaklar tanır. Çocuğu kendi yaşıtları ile bir araya getirerek gruplaşma ve grup içi etkileşim fırsatları yaratır. Çocuk yaşıtlarıyla ilişkide bulunarak, birlikte yaşamayı yemek yemeyi, uyumayı ve oynamayı öğrenir. Çocuk özellikle grup oyunları yoluyla kendini tanır, haklarını savunurken başkalarının hak ve özgürlüklerini de kabul eder. Ben ve başkası kavramlarının bilincine vararak yardımlaşma ve işbirliği duygusunu geliştirir. Okulöncesi eğitim kurumları aynı zamanda kuralları en etkili biçimde öğretebilen bir kurumdur. Çocuk okulöncesi eğitim kurumunda öz-yönelimli bir dünyadan sosyal yönelimli bir duyarlılığa geçmekte ve içinde yaşadığı toplumu tanıması kolaylaşmaktadır(oğuzkan ve Oral, 1997.s.17; Yavuzer, 1998a, s.158). Türkoğlu ve diğerleri (2002, s. 183) okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların olumlu arkadaş ilişkileri kurdukları, iyi alışkanlıklar kazandıkları, grupla çalışma becerisi kazandıkları, daha az sinirli olduklarını ve ilerideki okul hayatına karşı daha olumlu tavır geliştirdiklerini belirtmiştir. Çağdaş ve Seçer(2005, s.90) e göre, okulöncesi eğitim kurumlarında bilinçli eğitimciler tarafından yapılan gözlemler çocuğun ilgileri, yetenekleri, sorunları ve varsa davranış bozukluklarının erken saptanmasını sağlar. Böylece çocuğu ilgi ve yetenekleri doğrultusunda yönlendirerek çocuğun mevcut yeteneklerini daha iyi geliştirilmesine yardımcı olunur. Davranış bozukluklarının ve sorunların erken teşhis edilmesine ve daha büyük boyutlara ulaşmadan çözümlenebilmesine imkan sağlar. Son yıllarda okulöncesi eğitim kurumlarının önemi artmış ve bu kurumlar oldukça yaygınlaşmıştır. Bu duruma okulöncesi eğitimin çocuğa sağladığı yararlar, gelişim ve eğitim alanındaki araştırma bulguları, insan haklarına saygı vb. nedenler dışında toplumsal alandaki değişmeler etkili olmuştur.20. yüzyılın ilk yarısında sanayi ve teknoloji alanındaki gelişmeler, hızlı nüfus artışı ve köyden kente göçün artması, kentleşme, artan hayat pahalılığı ve gelir düzeyini yükseltme zorunluluğu gibi etkenler, toplumun yapısında birtakım sosyal değişmelere ve ekonomik gelişmelere yol açmıştır. Bu değişmelerden en fazla etkilenen sosyal kurumların başında aile gelmektedir. Toplumun temel taşı olan aile kadrosunda görülmüştür.