Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinin t pta uzmanl k s nav (TUS) hakk ndaki görüflleri

Transkript

1 ARAfiTIRMA Hacettepe T p Dergisi 2008; 39:60-67 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinin t pta uzmanl k s nav (TUS) hakk ndaki görüflleri Ali Naci Y ld z 1, Memet Kurt 2, M. fiefa Öktem 2, Serkan Özcan 2, Nurdan Özdemir 2, Fehminaz Temel 3 1 Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara 2 İntörn Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ankara 3 Uzman Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Ankara ÖZET Tanımlayıcı tipte olan çalışmada veriler yüz yüze anket yöntemiyle toplanmıştır. Araştırma grubunu, Nisan 2008 döneminde Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencisi olan toplam 264 kişiden, Kırsal Hekimlik Stajı yapan 40 ve dışarıda staj yapan 13 öğrenci dışındaki 211 kişi oluşturmaktadır, anketi 185 (%87.6) kişi yanıtlamıştır. Yaş ortalaması 24.1 ± 0.9 yıldır; %45.9 u kendi isteği ile tıp fakültesine girmiştir; %69.1 i tıpta uzmanlık sınavı (TUS) nı çok zor ya da zor olarak değerlendirmiştir. TUS için, son bir ayda günde ortalama 2.8 ± 2.2 saat çalışmaktadırlar. Uzman hekim olmak isteyenler çoğunluktadır (%67.6), yaklaşık yarısı (%48.0) ders çalışmak için uygun ortam bulamadığını belirtmiştir, %68.3 ü istediği yeri kazanma olasılığının %50 ve daha fazla olduğunu düşünmektedir. Uzmanlık alanı olarak tercih edilen ilk beş alan; pediatri (%14.5), kardiyoloji (%13.9), kadın doğum (%12.1), göz (%12.1) ve kulak burun boğaz hastalıklarıdır (%9.3). TUS a hazırlanırken en çok bilgi eksiği olduğu düşünülen ilk beş alan ise şunlardır: farmakoloji (%76.9), biyokimya (%56.1), pediatri (%34.7), anatomi (%30.1) ve mikrobiyoloji (%22.5). TUS a hazırlık çalışmalarında, öğrencilerin %98.3 ü TUS a özel kaynakları kullandığını belirtmiştir. Öğrencilerin %56.1 i TUS dershanelerine gitmiş veya halen gitmekte olduğunu belirtmiştir. TUS da alacakları puana tıp eğitiminin katkısını dershaneye gitmeyenler ortalama %30.6 ± 18.5, dershaneye gidenler %24.6 ± 12.0 olarak belirtmiştir. Annesinin öğrenim düzeyi lise ve üstü olanlar, kadınlar, annesi gelir getiren işte çalışanlar, ekonomik durumunu çok iyi ya da iyi olarak değerlendirenler, mezuniyet sonrası tercihi uzman hekim olmak ya da akademik kariyer yapmak olanlar diğerlerine göre daha yüksek sıklıkta dershaneye gitmektedir (p< 0.05). Evde kalanlar, okuldan memnun olanlar, okul ortalaması A olanlar diğerlerine göre daha yüksek sıklıkta ilk girecekleri TUS u kazanma ihtimalini %50 ve üzerinde düşünmektedir (p< 0.05). TUS hazırlık sürecinde olan öğrencilere tıp eğitimlerini aksatmayacakları ve dershanelere ihtiyaç duymayacakları şekilde uygun çalışma olanaklarının sağlanması faydalı olacaktır. Anahtar Kelimeler: Tıpta uzmanlık sınavı, tıp öğrencisi, tıp eğitimi. ABSTRACT The opinions of sixth-year students in Hacettepe University Faculty of Medicine on medical speciality examination In this descriptive study, data was collected by face to face interview. Participants were 211 sixthyear students in Hacettepe University Faculty of Medicine. The questionnaires were replied by 185 of them (87.6%). The mean age of the students was 24.1 ± 0.9 years, 45.9% chosen the medical faculty voluntarily. Sixty-nine point one percent thought that the Medical Speciality Examination (MSE) was difficult or very difficult. They stated that they had studied approximately 2.8 ± 2.2 hours/day in order to be prepared for that test. Most of the students stated that they wanted 60 H ACETTEPE T IP D ERG S

2 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinin t pta uzmanl k s nav (TUS) hakk ndaki görüflleri to become a medical specialist (67.6%), nearly half of them thought that they didn t have a suitable environment for studying (48.0%). Sixty-eight point three percent thought that the probability of getting the required score for the desired medical speciality was 50% or more. The five most preferred specialities were pediatrics (14.5%), cardiology (13.9%), obstetrics and gynecology (12.1%), ophthalmology (12.1%) and otorhinolaryngology (9.3%). The first five areas that the students thought they were insufficient in knowledge were pharmacology (76.9%), biochemistry (56.1%), pediatrics (34.7%), anatomy (30.1%) and microbiology (22.5%). Ninty-eight point three percent of the students stated that they preferred to study the test books published for the MSE, 56.1% has gone or still going to private teaching companies for the MSE. The students attending the private teaching companies declared that the medical education s average contribution to the exam score was 30.6% ± However the non-attendants thought it would have been 24.6% ± The students whose mothers educational level was higher and had a job, females, the students who declared that their socioeconomic status was better, and who are planning to have a career in medicine or a medical speciality, preferred to go to private teaching companies more, compared to others (p< 0.05). The students living in a house, who were satisfied with their schools, and the students whose average school grades were A, thought mostly that the probability of getting the required score for the desired medical speciality in their first exams was 50% or more, compared to the others (p< 0.05). Appropriate studying conditions should be set for the medical students in order to avoid their need for private teaching companies and resulting diversion from medical education. Key Words: Medical speciality examination, medical students, medical education. Türkiye de tıp fakültelerinde eğitimin daha nitelikli yapılabilmesi için önemli değişimler yaşanmıştır. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi (HÜTF) 1963 yılında entegre tıp eğitimini uygulamaya koymuş, yaklaşık 30 yıl sonra öğrenen merkezli tıp eğitimi uygulamaları başlamıştır, 2002 yılında Tıp Sağlık Eğitim Konseyi Ulusal Çekirdek Eğitim Programını hazırlayarak temel tıp eğitiminde ulusal düzeyde standardizasyon yönünde önemli bir adım atmıştır [1]. Türk Tabipleri Birliği (TTB) tarafından 2007 yılı sonunda yapılan çalışmanın sonuçlarına göre Türkiye de 49 tıp fakültesi öğrenci almaktadır, 17 fakülte ise kuruluş aşamasındadır ve öğrenci almamaktadır. Tıp fakültesi sayısı son iki yılda belirgin düzeyde artmıştır. Tıp fakültelerine alınan öğrenci sayısı 2007 yılında 4980 dir. Bu sayı 1985 yılına kadar sürekli olarak artmış, 1985 yılında 5440 ile en yüksek değere ulaşmıştır [1]. Tıp fakültesi ve öğrenci sayılarındaki artış uzmanlık eğitimi almak isteyenlerin sayısını da artırmıştır. Uzmanlık eğitimi almak isteyen adayların seçimi için 1987 yılında Tıpta Uzmanlık Sınavı (TUS) uygulaması başlatılmıştır. Yüksek Öğretim Kurumu na bağlı ÖSYM tarafından yılda iki kez uygulanan sınava 14,000-16,000 arasında başvuru olmaktadır. Sınavda yaklaşık 16 adaya bir kadro açılmaktadır [2,3]. Pratisyen hekimliğe verilen değer, mesleki itibar ve maddi sorunlar nedeniyle hekimler, TUS u hedefledikleri dalda uzmanlaşma olanağı sağlayacak bir aşama olarak değil, mutlaka kazanılması gereken, kendilerini ispatlamak için savaşacakları bir alan olarak görmeye başlamışlardır [1]. Mart 2008 tarihinde yayınlanan Türkiye Sağlık İnsan Gücü Raporu na göre, Türkiye de toplam 50 eğitim kurumunda tıpta uzmanlık eğitimi verilmektedir [4]. Ülkemizde aktif çalışan hekimlerin sayısı Sağlık Bakanlığında 59,357, üniversitelerde 24,492, özel sektörde de 19,328 olmak üzere toplam 103,177 dir. Türkiye de aktif çalışan pratisyen hekim sayısı ise toplam 30,662 dir. Tıpta uzmanlık eğitimi verilen üniversitelerde 1999 yılında uzmanlık eğitimi için 2683 TUS kontenjanı ayrılmışken Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim ve araştırma hastanelerinde 1046 kontenjan ayrılmıştır yılında bu sayı üniversitelerde 3964 e, eğitim ve araştırma hastanelerinde ise 1966 ya ulaşmıştır yılında, uzmanlık eğitim veren Gülhane Askeri Tıp Akademisi ve Adli Tıp Kurumu ile birlikte toplam kontenjan sayısı 6065 e ulaşmıştır. Türkiye de 50 üniversitede, Adli Tıp Kurumunda ve Sağlık Bakanlığına bağlı 48 eğitim ve araştırma hastanesinde verilmekte olan tıpta uzmanlık eğitimi için yılları arasında ayrılan TUS kontenjanı toplam 47,017 dir [4]. Tıp Eğitimi Dünya Federasyonu (World Federation for Medical Education), tıp eğitiminin amacını tüm insanların sağlıklı yaşamalarını sağlamak için hekim yetiştirmek olarak tanımlamaktadır [5,6]. Tıp eğitiminin amacı birinci basamakta hizmet verecek hekimlerin yetiştirilmesi iken, tıp fakültesi mezunları arasında bir yarış haline gelen TUS sonuçları, fakülteler arasında da başarının göstergesi olarak kullanılır olmuştur. Son yıllarda sayıları giderek artan TUS hazırlık dershaneleri kurulmuştur [7]. Türkiye de tıp eğitiminde önemli ve saygın bir yeri olan HÜTF 1963 yılında kurulmuştur. O yıllarda dünyada çok az fakültede uygulanan, bugünün tıp eğitimi kavramları içinde olmazsa olmaz olarak kabul edilen konuların entegre bir şekilde verilmesini bir eğitim modeli olarak benimsemiş ve öğrenci merkezli, sistematik tıp eğitimini toplumda da uygulayarak yaygınlaştırmıştır. Aynı dönemde tıp eğitiminde öğrencinin Cilt 39 Say

3 Y ld z, Kurt, Öktem, Özcan, Özdemir ve Temel hasta ile karşılaşmasını tıp eğitiminin ilk yılına kadar taşıyarak örnek olmuştur. İntörnlük döneminde kırsal alanda eğitimin bir kısmını uygulaması, toplum hekimliğinin tıp eğitimindeki önemini ortaya koymuştur. Son yıllarda topluma dayalı, öğrenciyi eğitime aktif olarak katan, sorun çözmeyi ve sürekli gelişmeyi öğreten, humanistik tıp eğitimi ile entegre sistem güçlendirilmiştir [1,8]. Mezunlarının uzmanlık sınavlarındaki başarıları her dönem en üst düzeylerde olmuştur. Bu araştırmada HÜTF dönem VI öğrencilerinin, mezuniyet sonrası yaşamlarında önemli yeri olan TUS hakkındaki görüşleri değerlendirilmiştir. YÖNTEM HÜTF de yapılan araştırma, tanımlayıcı tipte epidemiyolojik bir çalışmadır. Fakültede 2008 yılında, Türkçe grubunda 1115, İngilizce grubunda 851 öğrenci bulunmaktadır, öğretim üyesi sayısı ise 476 dır [1]. Mart- Nisan 2008 tarihlerinde 264 dönem VI öğrencisi bulunmaktadır. Araştırma grubunu Nisan 2008 tarihlerinde kırsal hekimlik stajı yapan 40 öğrenci ve fakülte dışında staj yapan 13 öğrenci dışındaki dönem VI öğrencileri (211 kişi) oluşturmaktadır. Araştırma grubunun tamamına ulaşılması amaçlanmıştır. Öğrencilere yüz yüze görüşme tekniği ile anket uygulanmıştır. Veri analizi SPSS 15.0 paket istatistik programı ile yapılmıştır. Analizlerde yüzde dağılımları ve ki-kare testi kullanılmıştır. BULGULAR Araştırma grubunu oluşturan 211 kişiden 195 i ile görüşülmüş, 10 kişi araştırmaya katılmayı kabul etmemiştir. Toplam 185 (%87.6) kişi anketi yanıtlamıştır. Katılan öğrencilerin %62.2 si Türkçe Tıp, %37.8 i İngilizce Tıp grubundadır, %51.9 u erkektir. Yaklaşık yarısı (%46.5) 24 yaşındadır, yaş ortalaması ± 0.94 tür, %36.2 si yurtta kalmaktadır. Öğrencilerin %31.9 unun annesi, %60.0 ının babası üniversite mezunudur, %37.8 inin annesi, %90.8 inin babası halen gelir getirici bir işte çalışmaktadır, %27.0 sinin yakın akrabaları arasında en az bir doktor vardır. Öğrencilerin yarısı (%49.2) ailesinin ekonomik durumunu orta, %40.0 ı iyi, %8.1 i çok iyi, %2.7 si kötü olarak değerlendirmiştir. Yaklaşık yarısı (%45.9) kendi isteğiyle tıp fakültesine girmiştir, %69.2 si okulundan memnundur, yarısının (%49.7) okul başarı ortalaması B1 düzeyindedir (Tablo 1). Çoğunluğu (%69.7) boş zamanlarını arkadaşlarıyla geçirirken, %15.6 sının spor ya da hobi gibi düzenli yaptığı bir faaliyet vardır. Araştırma grubundan 12 kişi TUS a girmeyeceğini belirtmiştir. Bunların yedisi erkek, beşi kadındır; dokuzu İngilizce üçü Türkçe grubunda, yaş ortalamaları Tablo 1. Araştırma kapsamındaki Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin eğitimlerine ilişkin bazı bulguların dağılımı (Nisan 2008) Sayı Yüzde Okul memnuniyeti Memnun olmayan Emin olmayan Memnun olan Tıp fakültesine girme nedeni Kendi isteği ile Ailesinin isteği ile Saygın olması Maddi getirisi Emin olmayan Okul başarı ortalaması (C) (B2) (B1) (A2) (A1) Mezuniyet sonrası tercihi Uzman hekimlik Akademik kariyer Yurt dışı çalışma Diğer* TUS Gerekli Emin olmayan Gereksiz TUS un zorluk düzeyi Çok zor Zor Yapılabilir Kolay Toplam * Pratisyen, aile hekimi, iş yeri hekimi, hekimlik dışı bir iş, kararsız ± 1.4 tür. TUS a girecek olan 173 öğrencinin %24.3 ü TUS a hiç hazır olmadığını, %53.7 si hazır olmadığını, %19.7 si emin olmadığını, sadece %2.3 ü hazır olduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin %71.2 si TUS un ailesi için önemli veya çok önemli olduğunu, %15.6 sı TUS un kendisi için önemli olmadığını, %77.7 si önemli olduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin %49.1 i kendisini bir alanda geliştirmek için, %35.3 ü mesleki kariyer için, %9.2 si para kazanmak için TUS u kazanmak istediğini belirtmiştir. Uzmanlık alanı olarak tercih edilen ilk beş alan şunlardır: pediatri (%14.5), kardiyoloji (%13.9), kadın doğum (%12.1), göz (%12.1) ve kulak burun boğaz (%9.3). Öğrenciler TUS için, son bir ayda günde ortalama 2.8 ± 2.2 saat çalış- 62 H ACETTEPE T IP D ERG S

4 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinin t pta uzmanl k s nav (TUS) hakk ndaki görüflleri Tablo 2. Araştırma kapsamındaki Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin ortalama ders çalışma sürelerine ilişkin bulguların dağılımı (Nisan 2008) Ortalama SD En az En çok Ortanca Tepe değer Günlük çalışma süresi (saat) Son bir ayda günlük çalışma süresi (saat) Toplam hazırlanma süresi (ay) SD: Standart sapma. Tablo 3. Araştırma kapsamındaki Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin TUS sonucu alacakları puanları belirleyen faktörlerin katkısına ilişkin bulguların dağılımı (Ankara, Nisan 2008) Dershaneye gitmeyenler (n= 76) Dershaneye gidenler (n= 97) Tıp eğitimi Bireysel çalışmalar Tıp eğitimi Bireysel çalışmalar Dershane Ortalama SD En az En çok Tepe değer Ortanca < % % Toplam SD: Standart sapma. maktadır. Öğrenciler TUS a hazırlanmak için ortalama 11.2 ± 5.6 ay çalışılması gerektiğini düşünmektedir (Tablo 2). Öğrencilerin yaklaşık yarısı (%52.0) ders çalışmak için uygun ortam bulduğunu, büyük çoğunluğu (%96.5) TUS için bilgi eksiği olduğunu belirtmiştir. TUS a hazırlanırken bilgi eksiği olduğu düşünülen ilk beş alan şunlardır: farmakoloji (%76.9), biyokimya (%56.1), pediatri (%34.7), anatomi (%30.1) ve mikrobiyoloji (%22.5). TUS a hazırlık çalışmalarında öğrencilerin hemen tamamı (%98.3) TUS a özel hazırlanmış kaynakları kullanırken, %5.2 si ders kitaplarını kullandığını, sadece iki kişi okul notlarından çalıştığını belirtmiştir. Girecekleri ilk TUS da istediği yeri kazanma şansı ortalaması %50.6 ± 23.3 tür (min-maks= 0-100, ortanca= 50). Araştırma kapsamındaki dönem VI öğrencilerinin %56.1 i (97 kişi) TUS hazırlık dershanelerine gittiğini veya gitmekte olduğunu belirtmiştir. Dershaneye gitme nedenleri arasında motivasyonu artırıyor (%34.0), birinin anlatması iyi oluyor (%19.6), okuldaki eğitim TUS a yönelik değil (%16.5), kendi başıma çalışamıyorum (%10.3), arkadaşı gittiği için (%7.3), diğer nedenler (%12.3, çekilişte çıkan, notlar daha özel ve TUS a spesifik, içimde kalmasın, özenli anlatıyor vb.) gibi gerekçeler bulunmaktadır. TUS sonucu alacakları puana tıp eğitiminin katkısını dershaneye gitmeyenler ortalama %30.6 ± 18.5, dershaneye gidenler %24.6 ± 12.0 olarak belirtmiştir (Tablo 3). Altı kişi tıp eğitiminin TUS da alacağı puana katkısını 0 olarak belirtmiştir. Bunlardan beşi dershaneye gitmeyenler arasındadır. Annesinin öğrenim düzeyi lise ve üstü olanlar, kadınlar, annesi gelir getiren işte çalışanlar, ekonomik durumunu çok iyi ya da iyi olarak değerlendirenler, mezuniyet sonrası tercihi uzman hekim olmak ya da akademik kariyer yapmak olanlar diğerlerine göre daha yüksek sıklıkta dershaneye gitmektedir (p< 0.05) (Tablo 4). Evde kalanlar, okuldan memnun olanlar, okul ortalaması A olanlar diğerlerine göre daha yüksek sıklıkta ilk girecekleri TUS u kazanma ihtimalini %50 ya da daha fazla düzeyde bulmaktadır (p< 0.05) (Tablo 4). TARTIfiMA Tıp eğitimi sonrası uzmanlık eğitimi için öngörülen TUS doktorların hayatında önemli bir dönüm noktasını oluşturmaktadır. HÜTF öğrencilerinin TUS konusundaki görüşlerinin değerlendirilmesi amacıyla yapılan bu çalışmaya katılan öğrencilerin kardeş sayısının Türkiye ortalamasına göre daha az olması, tıpta okuyan öğrencilerin ailelerinin eğitim düzeyine bağlı olabilir. Öğrencilerin yarısından fazlasının annesi ve babası lise ya da üniversite mezunudur. Bu değer, Türkiye geneline göre yüksek bulunmuştur [9]. Cilt 39 Say

5 Y ld z, Kurt, Öktem, Özcan, Özdemir ve Temel Tablo 4. Araştırma kapsamındaki Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem VI öğrencilerinin bazı özelliklerine göre TUS hazırlık dershanesine gitme durumlarının ve ilk girecekleri TUS u kazanma ihtimallerinin yüzde dağılımı (n= 173) (Ankara, Nisan 2008) İlk girecekleri TUS u TUS hazırlık dershanesine Ki-kare kazanma ihtimali Ki-kare Giden Gitmeyen p < %50 %50 p Grubu Türkçe İngilizce Yaş Kaldığı yer Yurt Ev Cinsiyet Erkek Kadın Medeni durumu Bekar, arkadaşı yok Diğerleri Anne öğrenim durumu Ortaokul ve altı Lise ve üstü Baba öğrenim durumu Ortaokul ve altı Lise ve üstü Annesi Çalışan Çalışmayan Babası Çalışan Çalışmayan Ekonomik durumu Çok iyi, iyi Orta, kötü Akrabaları arasında doktor Var Yok Okul memnuniyeti Memnun/Emin olmayan Memnun olan Okula girme nedeni Kendi isteyen Diğer nedenler* Okul ortalaması (C) (B) (A) Mezuniyet sonrası tercihi Uzman hekim, akademik kariyer Diğer** * Ailesi isteyen, saygın olması, maddi getirisi, emin olmayan. ** Yurt dışında çalışma, pratisyen hekim, aile hekimi, iş yeri hekimi, hekimlik dışı bir iş, kararsız. 64 H ACETTEPE T IP D ERG S

6 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinin t pta uzmanl k s nav (TUS) hakk ndaki görüflleri Araştırmaya katılanların yarısından fazlası tıp fakültesinden memnun olduğunu, yaklaşık yarısı tıp fakültesine kendi isteğiyle girdiğini belirtmiştir. Ailesinin isteğiyle girenler %22.2, saygın olduğu için tercih edenler %16.2, maddi getirisi için gelenler %11.9, fikri olmayanlar ise %3.8 dir. Bu bilgiler, toplumda tıp fakültesine girmenin daha çok aile isteğiyle olduğu kanısına ters düşmektedir. Sağlık sisteminde sürekli yapılan değişiklikler ve tıp doktorlarının gelirlerinin eskiye oranla düşmesi, tıp doktorlarına toplumda gösterilen saygının eskisine oranla azaldığının düşünülmesi, bu sonuçta etkili olmuş olabilir. Ancak bu değerlendirmenin yapılabilmesi için ayrıntılı niteliksel ve niceliksel çalışmalara ihtiyaç vardır. Araştırmaya katılanların büyük çoğunluğu mezun olduktan sonra uzman hekim olarak çalışmayı düşünmektedir. Mezuniyet sonrası akademik kariyer yapmak isteyenler %14.6, yurt dışına gitmek isteyenler %8.1 dir. Bu bilgiler TUS un dönem VI öğrencileri için çok önemli olduğu gözlemiyle örtüşmektedir. Bu veriler, bu araştırma diğer tıp fakültelerinde yapıldığı takdirde tıp fakülteleri arasındaki öğrenci yönelim farklılıklarını ortaya koyması açısından önemlidir. Araştırmaya katılanların büyük çoğunluğu TUS un gerekli olduğunu belirtmiştir. Bu bilgi TUS un fırsat eşitliği ortaya koyduğu kanısıyla örtüşmektedir. Ayrıca, TUS öncesi uzmanlık alanlarına yerleşme biçimine olan tepkiyi de göstermektedir. TUS uygulaması öncesinde asistan seçiminde haksız ve kayırmacı uygulamalar olduğu yönündeki görüşler buna etki eden bir faktör olabilir. TUS un, tıp eğitimi ortamına adalet ilkesi getirdiği, olumlu bir etki yaptığı, aynı zamanda uzmanlık eğitimine alınan asistan kalitesinde de artmaya yol açtığı düşünülmektedir. Ancak bir yarışma sınavı olması nedeniyle mezuniyet öncesi tıp eğitimini olumsuz etkilemekte ve ölçme-değerlendirmeyi bilişsel bilginin bir defada ve çoktan seçmeli sınav sınırlılıkları ile ölçülmesine indirgemektedir [8,10]. Çiçek ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada yürürlükte olan TUS un, asistanların çoğunluğu tarafından (%67) bilgi ve beceri ölçme yönünden eksik bulunduğu saptanmıştır [8]. Araştırmaya katılanların yaklaşık yarısı TUS un zor olduğunu belirtmiştir. Yaklaşık dörtte biri ise çok zor olduğunu söylemiştir. Bu bilgi dönem VI öğrencilerinin TUS için duydukları kaygının yüksekliğiyle uyuşmaktadır. TUS ile belirlenen uzmanlık eğitimi kadrolarının talebe göre az sayıda olması, bu kaygının artmasının bir nedenidir. Nisan 2007 TUS sonuçlarına göre sınava başvuran hekim sayısı 14,473 iken, bir uzmanlık programına yerleşen aday sayısı yalnızca 2706 dır [11]. Araştırmaya katılanların %93.5 i TUS a gireceğini belirtmiştir, bunların yarıdan fazlası kendisini TUS a hazır hissetmediğini, %24.3 ü hiç hazır olmadığını söylerken, TUS a hazır olduğunu söyleyenler sadece %2.3 tür. Bu bilgiler, dönem VI nın çok yoğun geçtiği, çalışmak için yeterli boş zaman kalmadığı kanısını doğrulamaktadır. TUS a girecek olanların %71.2 si TUS un ailesi için önemli veya çok önemli olduğunu belirtmiştir. TUS un kendisi için önemli olduğunu söyleyenler %77.5 dir. Bu değerlendirme, TUS kaygısının dönem VI öğrencilerinin kendilerinden kaynaklandığı kadar, aile isteğinin/baskısının da bu konuda etkili olduğunu göstermektedir. TUS a girecek olanların %49.1 i TUS u kazanmak isteme nedenini bir alanda kendini geliştirme isteğinden kaynaklandığını söylemiştir. %35.3 ü kazanma isteğine mesleki kariyer, %9.2 si para kazanmak derken; aile isteği, mecburi hizmeti ertelemek, pratisyen hekimliğin tatmin edici olmaması gibi nedenler de belirtmişlerdir. Çiçek ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada ise hekimlerin %60 ının birinci basamaktaki olumsuz koşullar ve pratisyen hekimlerin karşı karşıya olduğu güçlükler nedeniyle uzmanlaşmayı istedikleri belirlenmiştir. Uzmanlaşmak için ikinci neden ise daha iyi ekonomik koşullara ulaşma isteğidir [8]. TUS a girecek olanların uzmanlık eğitimi için en çok tercih ettikleri alanlar sırasıyla; pediatri, kardiyoloji, kadın doğum, göz, kulak burun boğaz, dahiliye, ortopedi, radyoloji, dermatoloji, psikiyatri, üroloji ve genel cerrahidir. Tercih edilen alanlar değerlendirildiğinde bu alanların daha çok klinik alanlar olduğu görülmektedir. Bu sonuç, öğrencilerin ekonomik kaygılar ya da mesleki kariyer nedeniyle uzmanlık eğitimini tercih etme nedenlerini belirtmiş olmalarını destekler niteliktedir. TUS a girecek olanların yaklaşık yarısı günlük ortalama saat ders çalışmaktadır. %10 u günde dört saatten fazla çalışmakta, %5.8 i ise hiç çalışmamaktadır. Son bir ayda ise öğrencilerin %41 i saat arasında ders çalıştıklarını belirtirken, %16.4 ü günde dört saatten fazla çalıştığını belirtmiştir. %6.9 u hiç çalışmadığını söylemiştir. Bu bilgiler belirgin bir fark olmamakla beraber sınav tarihinin yaklaştığı son bir ayda çalışma ortalamalarının yükseldiğini göstermektedir. Öğrencilerin yaklaşık yarısı, 7-12 aylık bir çalışma süresinin TUS için yeterli olduğunu düşünmektedir. TUS için günde ortalama 2.6 ± 1.6 saat, son bir ayda ortalama 2.8 ± 2.2 saat çalışıldığı belirtilmiştir. Öğrenciler, TUS a hazırlanmak için ortalama 11.2 ± 5.6 ay çalışmak gerektiğini düşünmektedir. TUS a girecek dönem VI öğrencilerinin yarıdan fazlası ders çalışmak için uygun ortam bulduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin hemen hepsi TUS için bilgi eksiği olduğunu düşünmektedir. Bu bilgiler öğrencilerin genelde ders çalış- Cilt 39 Say

7 Y ld z, Kurt, Öktem, Özcan, Özdemir ve Temel mak için uygun ortam bulabilmelerine rağmen yeterli zaman bulamadıklarını düşündürmektedir. TUS a girecek olanların büyük kısmı farmakoloji alanında bilgi eksiği olduğunu düşünmektedir. Bunu sırasıyla biyokimya, pediatri, anatomi, mikrobiyoloji ve kadın doğum izlemektedir. Bu durum öğrencilerin daha çok preklinik alanda kendilerini eksik hissettiklerini göstermektedir. Bunun nedeninin bu alanlardaki eğitimin, tıp eğitiminin ilk yıllarında alınmış olmasının yanında, bilgilerin pratikte fazla kullanılmamasıyla ilişkili olduğu düşünülebilir. Tıp Sağlık Eğitim Konseyi nin başlattığı girişimle, tıp eğitiminde yer alması gereken içeriklerin listelendiği bir Çekirdek Eğitim Programı Hacettepe Üniversitesi nde başlatılmıştır. Bu programla, son sınıfta uzmanlık için seçme sınavına girişe odaklanan öğrencileri, önceki yıllarda kazanılması gereken etkinliklere yöneltme açısından da yararlı olacağı düşünülmektedir. TUS a girecek olan dönem VI öğrencilerinin hemen hepsi TUS a hazırlık kaynaklarını kullandıklarını belirtmiştir. Okul notlarından çalıştıklarını belirten sadece iki kişi bulunmaktadır. Bu bilgiler okul notlarının ve ders kitaplarının TUS a hazırlık için pek kullanılmadığını gösterirken, çalışılması gereken konuların çokluğundan dolayı öğrencilerin özet bilgilerden çalışmayı tercih ettikleri ve ders notlarının TUS a yönelik olmadığı kanısını doğrulamaktadır. Ancak TTB ye göre; son yıllarda denetimsiz olarak açılan TUS dershaneleri ve TUS a hazırlık amacıyla basılan standart bilimsel kaliteden yoksun yayınlar; Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, YÖK, TTB ve uzmanlık derneklerinin ortak çabasıyla engellenmelidir [10]. TUS a girecek dönem VI öğrencilerinin yarıdan fazlası TUS dershanelerine gitmiş veya gitmektedir. TUS dan sonra istediği yere giremeyenlerin çoğunun dershaneye gideceği düşünülürse bu oranın artması beklenmektedir. Bu veriler TTB nin ileri sürdüğü TUS dershanelerinin yaklaşık olarak 1 milyar dolara yaklaşan bir pazara sahip olduğu bilgisini doğrular niteliktedir [12]. Tıpta uzmanlık eğitiminde İzmir de eğitim veren kurumların güncel durumlarının saptanması, eğiticilerin ve asistanların uygulanan programa ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi amacıyla yılları arasında uzmanlık eğitimi veren birimlerin eğitim sorumlularının ve eğitim alan asistanların tümünü kapsayan ve uzmanlık eğitiminin pek çok basamağını araştıran bir çalışmada, katılımcılara, TUS için dershaneye gidip gitmedikleri ve kendilerine yararı sorulduğunda, %36.2 sinin ortalama 5.0 ± 3.8 ay (1-36 ay) boyunca TUS dershanesine gittiği, ortalama ± (250-10,000) YTL harcadığı ve %91.2 sinin dershaneyi 66 yararlı bulduğu saptanmıştır. TUS için dershaneye gidenler arasında birinci tercihine yerleşme sıklığı %30.5 iken, dershaneye gitmeyenler arasında bu sıklık %69.5 tir. TUS da ilk beş tercihini kazanan 154 (%61.6) kişinin TUS için dershaneye gitmediği, 73 (%51.4) kişinin ise gittiği saptanmıştır (p= 0.049) [8]. TUS a girecek olan dönem VI öğrencileri %34.0 ile en çok motivasyonlarını arttırdığı gerekçesiyle TUS dershanesine gittiğini veya gitmekte olduğunu belirtmiştir. Başka birisinden ders dinlemenin daha iyi olması, okuldaki eğitimin TUS a yönelik olmaması, kendi başına çalışamama, arkadaşı gittiği için dershaneye gitme gibi nedenler de belirtilmiştir. Bu bilgiler öğrencilerin kısa zamanda daha yoğun olarak dershanelerde bilgiyi alabilecekleri görüşünde olduklarını düşündürmektedir. Tıp öğrencileri için dershaneye gitme oranıyla tıp fakültesinde derslere düzenli devam edenlerin oranının karşılaştırılması için yapılabilecek bir araştırma bu konuda daha açıklayıcı ve ilginç bilgiler verebilir. Ancak İzmir de yapılan çalışmada TUS dershanelerinin hekimlerin birinci ya da ilk beş tercihlerine yerleşmeleri açısından bir etkide bulunmadığı saptanmıştır [8]. TUS a girecek olan dönem VI öğrencilerinin yarısından çoğu TUS da istediği yeri kazanma şansını %50-75 arasında değerlendirmiştir. TUS da istenilen yerin kazanılma şansının ortalama %50.6 olduğu belirlenmiştir. TUS a girecek dönem VI öğrencilerinin çoğu TUS a hazır olmadıklarını düşünse de büyük oranda istedikleri yeri kazanacaklarını düşünmektedir. Öğrencilerin yaklaşık yarısı TUS nedeniyle sosyal yaşantısının, arkadaş ilişkisinin, beslenme durumunun, tatil programlarının, beden ve ruh sağlığının etkilendiğini belirtmiştir. Etkilendiği belirtilen diğer faktörler arasında enerji içeceği/kola/çay/kahve, sigara/alkol tüketimi, uyku düzeni, gazete-yayın takibi, ilaç kullanımı bulunmaktadır. Bu bilgiler öğrencilerin hayatlarının TUS nedeniyle belirgin olarak etkilendiğini göstermesi bakımından önemlidir. Bu etkilenme durumunun ne kadarının TUS ile ilgili olduğunu, ne kadarının tıp eğitiminin yoğunluğundan kaynaklandığını değerlendirmek için daha kapsamlı bir araştırmaya ihtiyaç vardır. Dershaneye gitmeyen öğrenciler (n= 76), TUS sonucu alacakları puana tıp eğitiminin katkısını ortalama %30.6 ± 18.5, bireysel çalışmalarının katkısını ortalama %65.5 ± 18.0 olarak belirtmişlerdir. Bu öğrenciler, TUS daki başarılarını çoğunlukla kendi bireysel çabalarında görmektedir. Dershaneye giden öğrenciler ise (n= 97) TUS sonucu alacakları puana tıp eğitiminin katkısını ortalama %24.6 ± 12.0, bireysel çalışmalarının katkısını ortala- H ACETTEPE T IP D ERG S

8 Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi dönem VI ö rencilerinin t pta uzmanl k s nav (TUS) hakk ndaki görüflleri ma %52.5 ± 13.6, dershanenin katkısını %22.9 ± 12.1 olarak belirtmiştir. Dershaneye giden öğrenciler de TUS daki başarılarını büyük çoğunlukla kendi bireysel çabalarına dayandırmakla beraber, bu oran dershaneye gitmeyen öğrencilerde daha yüksektir. Dershaneye gitmeyen öğrenciler, gidenlere göre daha yüksek oranda tıp eğitiminin TUS a katkısı olduğunu belirtmiştir. Çalışmada anne öğrenim durumu ortaokul ve altı olan öğrencilerin %44.6 sının, lise ve üstü olanların %64.6 sının dershaneye gittiği belirlenmiştir (p= 0.009). Annesi çalışan öğrencilerin %67.7 si, çalışmayanların ise %49.1 i dershaneye gitmektedir (p= 0.017). Anne öğrenim durumu daha iyi olanların ekonomik durumunun da daha iyi olduğu varsayılabilir. Gelir durumu, dershaneye gitme durumunu da etkilemektedir. Ekonomik durumunu çok iyi veya iyi olarak belirten öğrencilerin %67.5 i, orta veya kötü olarak belirten öğrencilerin %45.6 sı TUS dershanesine gitmiş veya gitmektedir (p= 0.004). Araştırma kapsamındaki dönem VI öğrencilerinden mezuniyet sonrası uzman hekim olmak veya akademik kariyer yapmak isteyenlerin %59.1 i, bunun dışında tercihi olanların ise %37.5 i TUS dershanesine gitmektedir (p= 0.048). Bu fark istatistiksel olarak anlamlıdır. Uzman hekim ve akademisyen olmak isteyenler, doğal olarak TUS da iyi puan almak zorundadır. Bu, dershaneye gitmek isteme nedenlerini açıklayabilir. SONUÇ ve ÖNER LER HÜTF dönem VI öğrencilerinin büyük bir kısmı TUS hazırlık dershanesine gitmektedir. Bu öğrencilerin çoğunlukla orta, yüksek gelir grubunda olduğu ve dershanenin TUS başarısına olan katkısının düşük olduğunu düşündüğü saptanmıştır. Bu konuda, öğrencilerin dönem V in ilk günlerinde okul yönetimi tarafından bir seminerle bilgilendirilmesi faydalı olacaktır. Düzenli bir faaliyetle uğraşan öğrencilerin az sayıda olduğu saptanmıştır. Öğrenci-danışman ilişkisinin arttırılması için gerekli girişimlerde bulunulması, okulun ulaşılabilir sosyal imkanlarının artırılması gerekmektedir. Öğrencilerin büyük bir bölümü preklinik alanlardaki bilgilerinin eksik olduğunu düşünmektedir. Preklinik alan eğitiminin daha etkili olması için yeniden gözden geçirilmesi, klinik çalışmalarında bu bilgilerin tekrarlanmasına olanak sağlayacak eğitim uygulamalarının artırılması faydalı olacaktır. TUS hazırlık sürecinde olan öğrencilere tıp eğitimlerini aksatmayacakları ve dershanelere ihtiyaç duymayacakları şekilde uygun çalışma olanaklarının sağlanması gerekmektedir. Bu kapsamda halen sürdürülen Çekirdek Eğitim Programı na uyum sürecinin ve amaçlanan kazanımların değerlendirilmesi bu nedenle önem taşımaktadır. Sağlık insan gücü planlamalarında uzman hekim ihtiyacı, ülke gerçekleri ve ihtiyaçları dikkate alınarak saptanmalı, sağlık hizmetlerinin en önemli yapı taşını oluşturan birinci basamakta çalışan pratisyen hekimliğin özendirilmesine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalar mezuniyet öncesi tıp eğitimini de kapsamalıdır. Kaynaklar 1. Sayek İ, Kiper N, Odabaşı O. Türk Tabipleri Birliği mezuniyet öncesi tıp ğitimi raporu. Ankara: Mart 2008; Sayek İ. Tıp fakülteleri kök hücre yetiştirmeli. Medimagazin Hekimler Birliği Vakfı < 3. Çiçek C, Terzi C. Tıpta uzmanlık eğitimi (İzmir ölçekli iki araştırma ve karşılaştırmalı sonuçları). Türk Tabipleri Birliği Yayınları. Birinci Baskı. Ankara, T.C. Sağlık Bakanlığı, T.C. Yükseköğretim Kurulu. Türkiye Sağlık İnsangücü Durum Raporu. Bakanlık Yayın No: 739. Ankara, 2008; Saçaklıoğlu F. Dünyada tıp eğitimi. Toplum ve Hekim 1997; 12: WFME. Edinburgh Decleration, World Federation for Medical Education. Edinburg, Sayek İ, Ünal F. Hacettepe Üniversitesi 40. Yıl. Ankara, Özvarış ŞB, Sayek İ. Tıp eğitiminde değişim. Hacettepe Tıp Dergisi 2005; 36: Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Devlet Planlama Teşkilatı ve Avrupa Birliği, Ankara, Türkiye: Türk Tabipleri Birliği. Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi Çalışma Raporu, < T.C. Yükseköğretim Kurulu Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi Tıpta Uzmanlık Eğitimi Giriş Sınavı (TUS) Sonuçlarına İlişkin Sayısal Bilgiler < F6E10F CFF D5EC50F893A6B2904DF49B78F> 12. ATO seçimlerinde TUS dersanesi gölgesi. Hekim Postası, ATO Yayını, Nisan 2008: 17. Cilt 39 Say