KARBON DEPOLAMA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ: TÜRKOĞLU PLANLAMA BİRİMİ ÖRNEĞİ DETERMINING CARBON STOCK: A CASE STUDY FROM TÜRKOĞLU PLANNING UNIT

Transkript

1 Bartın Orman Fakültesi Dergisi 2012, Cilt: 14, Özel Sayı, ISSN: EISSN: KARBON DEPOLAMA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ: TÜRKOĞLU PLANLAMA BİRİMİ ÖRNEĞİ Fatih SİVRİKAYA 1*, Nuri BOZALİ 1 1 Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Orman Fakültesi, Kahramanmaraş ÖZET Orman ekosistemi karasal ekosistemdeki organik karbonun %76-78 ini tutması bakımından en önemli bir karbon havuzudur ve küresel ısınmanın olumsuz etkisinin azaltılmasına ve bölgesel hatta global düzeyde iklim istikrarının korunmasına önemli bir katkı sağlamaktadır. Orman ekosistemindeki karbon bütçesinin ortaya konması amenajman planlarının yapımında karar verme sürecinin daha etkin ve doğru gerçekleşmesi açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle, orman ekosisteminin karbon depolama kapasitesinin belirlenmesi konusu araştırmacıların ve politikacıların özel ilgisini çekmektedir. Bu çalışmada, Türkoğlu planlama biriminin 1991 ve 2002 yıllarındaki toprak üstü ve toprak altı biyokütleye bağlı karbon depolama kapasitesinin zamansal ve konumsal değişimi ArcGIS 9.3 TM yazılımı ile belirlenmiş ve karbon depolama haritası oluşturulmuştur ve 2002 yılları arasında biyokütle miktarının yaklaşık m 3 ve karbon miktarının ise ton (%19.5) arttığı tespit edilmiştir. Biyokütle ve karbon miktarının artmasının temel sebebi ise ormanlık alanın artması ve bozuk ormanların verimli ormanlara dönüşmesidir. Anahtar Kelimeler: Karbon, Coğrafi Bilgi Sistemi, Biyokütle, Orman Ekosistemi DETERMINING CARBON STOCK: A CASE STUDY FROM TÜRKOĞLU PLANNING UNIT ABSTRACT Forest ecosystem is considered as an important carbon sink, in which 76% 78% of the organic carbon of terrestrial ecosystems is stored and has a significant contribution in reducing the impact of the global CO2 emissions and maintaining regional or even global climate stability. Forest ecosystem carbon budgets are helpful for improving our understanding of the terrestrial carbon cycle and for supporting the decision-making process in forest management process. Therefore, determining carbon sequestration in forest ecosystem is of particular interest to researchers and policy makers. In this study, temporal and spatial change in carbon storage (aboveground plus belowground) was determined using ArcGIS 9.3TM in Türkoğlu planning unit for 1991 and 2002 and carbon storage map was produced. Biomass increased m 3 and carbon storages also increased (%19.5) tons during a 11-year period from 1991 to The main reason for the increase in the amount of biomass and carbon storage is to increase of total forest areas and transition from degraded forest to productive forest. Keywords: Carbon, Geographical Information System, Biomass, Forest Ecosystem * Yazışma yapılacak yazar: fsivrikaya@ksu.edu.tr Makale metni tarihinde dergiye ulaşmış, tarihinde basım kararı alınmıştır.

2 F.SİVRİKAYA,N.BOZALİ Bartın Orman Fakültesi Dergisi GİRİŞ Dünyadaki hızlı nüfus artışı, sanayileşme ve şehirleşmenin sonucu olarak doğal kaynaklara olan talepler çeşitlenerek hızlı bir artış göstermiştir. Çeşitlenen ve artan talebin karşılanması sırasında orman ekosistemlerinin tahrip edilmesi, iklim değişikliği, çölleşme, kirlilik ve biyolojik çeşitliliğin azalması gibi pek çok sorun ortaya çıkmıştır. Bu sorunlardan biri olan küresel iklim değişikliği, insanoğlunun son yüzyılda karşı karşıya kaldığı en önemli problemlerin başında gelmektedir. İklim değişikliği kapsamında küresel ısınmanın sebebi olarak sanayileşme ve arazi kullanım değişiklikleri sonucu atmosfere salınan CO 2 miktarının artması gösterilmektedir. Çünkü sanayi devrimiyle birlikte endüstride, araçlarda ve ısınmada enerji kaynağı olarak fosil yakıtların kullanılması, insanların tarım ve şehirleşme için orman ekosistemini tahrip ederek yeni yerleşim yerleri açması ve yakacak odun ihtiyacı için ormanları tahrip etmesi sonucu atmosferdeki sera gazları ve özellikle de CO 2 miktarı artmıştır. Son yıllarda küresel ısınma önemli bir çevre sorunu haline gelmiştir. Orman ekosistemi karasal ekosistemdeki organik karbonun % ini tutması bakımından en önemli karbon havuzudur. Diğer bir ifadeyle, orman ekosistemi karasal ekosistemdeki karbonun yaklaşık olarak 2/3 nü tutmaktadır. Bu bakımdan, orman ekosisteminin küresel ısınmanın olumsuz etkisini azaltmada ve bölgesel, hatta küresel iklim istikrarının korunmasında önemli bir katkısı bulunmaktadır (Woodwell vd., 1978; Hashimotio vd., 2000; Haripriya vd., 2002). Ormanlık alan miktarının artırılması karbon (C) depolama kapasitesini arttırmak, atmosferdeki karbondioksit (CO 2 ) konsantrasyonlarını azaltmak için basit ve etkili bir yöntem olarak önerilmekte ve böylece küresel ısınmanın önlenmesine katkıda bulunmaktadır (Kurz vd., 1996; Cairns vd., 1997). Orman ekosistemindeki karbon bütçesinin ortaya konması, karasal karbon döngüsünü daha iyi anlamamız ve amenajman planlarının yapımında karar verme sürecinin daha etkin ve doğru gerçekleşmesi açısından önem taşımaktadır (Liu vd., 2006). Bu nedenle, orman ekosisteminin karbon depolama kapasitesinin belirlenmesi konusu araştırmacıların ve politikacıların özel ilgisini çekmiştir. Atmosferdeki karbondioksit birikiminin artması nedeniyle ortaya çıkan endişeler, orman ekosistemleri tarafından atmosferde tutulan karbon değerinin de amenajman planlarında dikkate alınması gerekliliğini ortaya koymuştur. Orman ekosistemleri, karbon havuzunun önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Ormanlarda tutulan karbon miktarının doğru ve tutarlı bir şekilde ölçülmesi ve amenajman planlarına yansıtılması son zamanlarda önem kazanmıştır (Asan vd., 2002; Keleş ve Başkent, 2006; Sivrikaya vd., 2007a; Sivrikaya vd., 2008). Orman ekosisteminin karbon depolama kapasitesinin belirlenebilmesi için öncelikle ekosistemdeki mevcut biyokütlenin belirlenmesi gerekmektedir. Biyokütle, orman yapısındaki değişikliklerin değerlendirilmesinde ve orman ekosistemlerinin yapısal ve fonksiyonel özelliklerinin karşılaştırılmasında ve karbon depolama kapasitesinin belirlenmesinde kullanılabilecek önemli bir parametredir (Backéus vd., 2005; Brown vd., 1996). Biyokütleyi belirlerken kullanılabilecek en pratik ve en iyi yaklaşım ise envanter verilerinin kullanımıdır. Çünkü, bu veriler genellikle ulusal ölçekteki orman ekosistemlerinden istatistiksel olarak doğru şekilde belirlenmektedir (Brown vd., 1999; Brown, 2002). Öncelikle envanter verileri esas alınarak hesaplanan meşcere serveti kullanılarak (Birdsey, 1992; Kurz ve Apps, 1993; Krankina vd., 1996) servete bağlı dönüştürme katsayısı veya çapa bağlı geliştirilen denklemlerle (Brown, 1997; Yolasığmaz, 2004; Keleş ve Başkent, 2006; Sivrikaya vd., 2007a) biyokütle (toprak üstü ve toprak altı) hesaplanmakta daha sonra ise biyokütle dönüşüm katsayısı yardımıyla karbon depolama kapasitesi hesaplanmaktadır. Bu çalışmada, Kahramanmaraş Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Türkoğlu Orman İşletme şefliğinin toprak üstü ve toprak altı biyokütleye bağlı karbon depolama kapasitesinin zamansal ve konumsal değişiminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, her bir meşcere tipine ilişkin toprak altı ve toprak üstü biyokütlenin hesaplanmasında, literatürden elde edilen katsayılardan faydalanılmıştır. Hesaplanan karbon depolama kapasitesi ArcGIS 9.3 TM ortamında haritalandırılmış ve karbon depolama kapasitesinin zamansal ve konumsal değişimi arazi kullanım değişimi dikkate alınarak açıklanmıştır. 70

3 KARBON DEPOLAMA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ: TÜRKOĞLU PLANLAMA BİRİMİ ÖRNEĞİ MATERYAL VE YÖNTEM Çalışma Alanı Kahramanmaraş il merkezine yaklaşık 20 km mesafede olan Türkoğlu Orman İşletme şefliği çalışma alanı olarak seçilmiştir. Planlama birimi, UTM koordinat sistemine göre ED 50 datum 37. zone doğu boylamları ve kuzey enlemleridir (Şekil 1). Çalışma alanının toplamı hektar olup, alanındaki hakim ağaç türleri Pinus brutia Ten, Pinus nigra Arn., Abies cilicica Carr., Cedrus libani A.Rich., Quercus sp., ve Fagus orientalis Lipsky dir. Çalışma alanının 1991 yılından sonra şeflik sınırlarında değişiklikler olduğundan dolayı bu çalışmada 1991 yılındaki şeflik sınırları esas alınmıştır. Şekil 1. Çalışma alanının coğrafi konumu MATERYAL Bu çalışmada, Türkoğlu planlama birimine ilişkin 1991 ve 2002 yıllarına ait meşcere haritası ve 1/ ölçekli Standart Topografik Harita kullanılmıştır. Ayrıca, toprak üstü ve toprak altı biyokütle miktarını ve buna bağlı olarak biyokütlenin içerdiği karbon miktarının belirlenebilmesi için 1991 ve 2002 yıllarına ait orman amenajman planlarındaki meşcere tiplerinin servet değerleri kullanılmıştır. YÖNTEM Biyokütle ve Karbon Depolama Kapasitesinin Belirlenmesi Planlama biriminin karbon depolama kapasitesinin belirlenmesi için öncelikle toprak üstü ve toprak altı biyokütlenin hesaplanması, sonrada bu biyokütlelerin karbona çevrilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda meşcere tipleri, ibreli-yapraklı ve verimli-bozuk kategorilerine ayrılmış ve meşcere tiplerine ait servet değerleri bu 71

4 F.SİVRİKAYA,N.BOZALİ Bartın Orman Fakültesi Dergisi kategorilere göre Fırın Kurusu Ağırlıklar (FKA) ve Biyokütle Çevirme Faktörleri (BÇF) ile çarpılarak biyokütle değerleri hesaplanmıştır. Biyokütle değerleri, karbon dönüşüm katsayıları ile çarpılarak planlama biriminin karbon depolama miktarı belirlenmiştir. Toprak üstü ve toprak altı biyokütlede tutulan karbon miktarları ayrı ayrı hesaplanmış daha sonra toprak üstü ve toprak altı biyokütle değerleri toplanarak toplam biyokütlede tutulan karbon miktarı bulunmuştur. Bu makalede karbon depolama kapasitesinin belirlenmesi için Asan a atfen FRA 2010 klavuzunda (Anonim 2010) belirlenen katsayılar kullanılmıştır. Yapraklı ve ibreli ağaç türlerinin taze toprak üstü orman biyokütlesinin hesaplanmasında dikili serveti taze ağırlıktaki biyokütleye dönüştüren sırasıyla 1.24 ve 1.22 katsayıları kullanmıştır. Taze ağırlıktaki biyokütle miktarlarını fırın kurusu ağırlığa dönüştürmek için yapraklı ağaç türleri için ve ibreli ağaçlar için katsayıları dikkate alınmıştır. Toprakaltı biyokütle ise, toprak üstü biyokütle değerlerinin belirli dönüşüm faktörleri ile çarpılmasıyla elde edilmiştir. Bu katsayılar verimli yapraklılar için 0.24, bozuk yapraklılar için 0.46, verimli ibreliler için 0.29 ve bozuk ibreliler için 0.40 olarak belirlenmiştir. Son olarak, toplam fırın kurusu ağırlıktaki biyokütle yapraklılar için 0.48 ve ibreliler için 0.51 katsayıları ile çarpılarak biyokütlede depolanan karbon miktarı hesaplanmıştır (Tablo 1). Toprak Üstü Biyokütle (TÜB) Toprak Altı Biyokütle (TAB) Tablo 1:Plan ünitesindeki canlı biyokütlenin hesaplanması Kategoriler Verimli Orman Bozuk Orman Biyokütle (Ton) Biyokütle (Ton) İbreli AS*FKA*BÇF V 1 *0,496*1,22 AS*FKA*BÇF V 3 *0,496*1,22 Yapraklı V 2 *0,638*1,24 V 4 *0,638*1,24 Toplam TÜB İbreli TÜB*0,29 TÜB*0,40 Yapraklı TÜB*0,24 TÜB*0,46 Toplam TAB Toprak Üstü Karbon (TÜK) İbreli TÜB*0,51 TÜB*0,51 Yapraklı TÜB*0,48 TÜB*0,48 Toplam TÜK Toprak Altı Karbon İbreli TAB*0,51 TAB*0,51 (TAK) Yapraklı TAB*0,48 TAB*0,48 Toplam TAK Karbon Depolama Kapasitesinin Haritalandırılması Türkoğlu planlama biriminin karbon depolama kapasitenin belirlenmesi ve haritalandırılmasında 1991 ve 2002 tarihli meşcere haritalarından yararlanılmıştır tarihli meşcere haritası Kahramanmaraş Orman Bölge Müdürlüğünden sayısal ortamda temin edilmiştir. Bu meşcere haritasına ilişkin meşcere tiplerinin servet değerleri ilgili amenajman planından alınarak veri tabanına aktarılmıştır tarihli meşcere haritası ise ozalit fotokopileri üzerinden 600 dpi çözünürlükte A0 tarayıcıda *tiff formatında taranmış, 1/ ölçekli Standart Topografik Harita kullanılarak ArcGIS 9.3 TM yazılımında RMS (Root Mean Square) hatası 3 metreden az olacak şekilde koordinatlandırılmıştır. Elde edilen görüntü üzerinde 1/3000 1/5000 ölçek hassasiyetinde çalışılarak bilgisayar ekranında alana ait meşcere haritası sayısal ortamda oluşturulmuştur. Meşcere haritasına ait öznitelik veri tablosuna, karbon depolama kapasitesini belirleyebilmek için bölme numarası, meşcere tipi, kapalılık, gelişim çağı, hektardaki servet miktarları girilmiştir. Meşcere tiplerinin servet değerleri, biyokütle ve karbon dönüşüm katsayıları kullanılarak planlama biriminin 1991 ve 2002 yılları için toprak üstü ve toprak altı biyokütle ve karbon depolama kapasiteleri ArcGIS 9.3 TM yazılımı kullanılarak hesaplanmış ve karbon depolama kapasite haritaları oluşturulmuştur. 72

5 KARBON DEPOLAMA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ: TÜRKOĞLU PLANLAMA BİRİMİ ÖRNEĞİ BULGULAR VE TARTIŞMA Türkoğlu planlama biriminin 1991 ve 2002 yıllarına ait sayısal meşcere haritaları incelendiğinde, planlama biriminin alanı ha olarak bulunmuştur ve 2002 yılları arasındaki 11 yıllık bir sürede ormanlık alan miktarı ha (ormanlık alanın %12.4 ü) artmış, bozuk orman alanı %3.5 (671.8 ha) azalmış, verimli orman alanının (kapalılığı %10 un üstünde) %85.4 ( ha) arttığı, orman toprağı alanının ise ha (% 47.6) azaldığı belirlenmiştir. 11 yıllık dönemde verimli orman alanlarında ve orman toprağında gözle görülür bir değişimin olduğu belirlenmiştir yılı envanter verilerine göre ülkemiz orman varlığının % 51 i verimli orman iken %49 u bozuk orman karakterindedir (Anonim, 2009). Ulusal ormancılık politikalarına göre ormanlık alanların korunması, artırılması ve iyileştirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda Orman Genel Müdürlüğü belirlediği politikalar çerçevesinde ormanlık alanların artırılması için ağaçlandırma çalışmalarına hız vermiştir. Planlama biriminde de yapılan ağaçlandırma çalışmaları ormanlık alanın artmasının temel sebeplerinden bir tanesidir. Meşcere haritalarında detaylı inceleme yapıldığında, 1991 yılı meşcere haritasında a gelişim çağındaki (d 1.30 çapı < 8 cm) meşcerelerin alanının toplamı ha iken 2002 yılında ise bu değer ha olarak tespit edilmiştir. Bu durum da yapılan ağaçlandırma çalışmalarının etkisini ortaya koymaktadır. Ancak, bu farklılığın tek nedeni ağaçlandırma çalışmaları değildir. Rehabilitasyon çalışmaları kapsamında bozuk meşcerelerin genç (a gelişim çağında) verimli meşcerelere dönüşmesi ve doğal gençleştirme çalışmaları sonucunda oluşan genç meşcereler de 2002 yılında a gelişim çağındaki meşcerelerin alanlarının artmasına katkıda bulunmuştur. Ülkemizde sanayileşmeyle başlayıp son yıllarda had safhaya ulaşan büyük şehirlere göçlerden planlama birimindeki yöre de nasibini almış ve azalan nüfus sonrası insan baskısının azalmasıyla ormanlar üzerindeki insanların oluşturduğu olumsuz etki de azalmıştır. Bu durum ormanlık alanların nicelik (ormanlık alan miktarı) ve nitelik (verimli orman alanı) olarak artmasına katkıda bulunmuştur. Ülkemizde arazi kullanım değişimleri ile ilgili yapılan çalışmalar da bu sonucu destekler durumdadır. Çakır vd., (2008) tarafından yapılan çalışmada yılları arasında Maçka Orman İşletme Müdürlüğü ormanlarının %55.8 den % 59.7 e yükseldiği bulunmuştur. Ayrıca, Sivrikaya vd., (2007b) tarafından Camili planlama birimi için yapılan çalışmada ise, yılları arasında orman alanlarının ha dan (tüm alanın %78.6 sı) ha a (tüm alanın %81.9 u) arttığı ve aynı zamanda tarım ve iskan alanlarının azaldığı tespit edilmiştir. Verimli orman alanının ha artmasının temel sebebi ise ormanlık alanlarda yapılan rehabilitasyon (iyileştirme) ve ağaçlandırma çalışmalarıdır ve 2002 yıllarındaki meşcere haritalarından oluşturulan geçiş tabloları detaylı incelendiğinde bozuk meşcerelerin verimli meşcerelere, orman toprağının (OT) ise ormanlık alana dönüştüğü görülmüştür. Orman toprağının azalmasının temel sebebi ise bu alanlarda yapılan ağaçlandırma çalışmalarıdır yılına ait planlama biriminde verimli ormanlardaki biyokütle miktarı m 3 ve bozuk ormanlardaki biyokütle miktarı m 3 olmak üzere toplam biyokütle miktarı m 3 olarak bulunmuştur yılında ise toplam biyokütle miktarı m 3 olup verimli ormanlardaki biyokütle miktarı m 3 ve bozuk ormanlardaki biyokütle miktarı ise m 3 olarak hesaplanmıştır. Planlama biriminin 1991 yılı için toplam karbon miktarı ton olarak hesaplanmıştır. Tespit edilen karbon miktarının ton u toprak üstü karbon miktarı, ton u ise toprak altı karbon miktarı olarak tespit edilmiştir yılında ise ton u toprak üstü karbon ve ton u toprak altı karbon miktarı olmak üzere toplam karbon miktarı ton olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak, 1991 ve 2002 yılları arasındaki 11 yıllık dönemde planlama biriminde karbon miktarında ton (%19.5) artış meydana gelmiştir. Verimli ormanlarda toplam karbon miktarı ton ve bozuk ormanlarda ise ton artmış olduğu belirlenmiştir. Planlama biriminin 1991 ve 2002 yıllarındaki karbon depolama miktarları Şekil 2 de gösterilmiştir. Sivrikaya vd., (2007a) tarafından yapılan çalışma, yıları arasında Artvin planlama biriminin karbon miktarının 250,181.3 ton dan 355,627.7 ton a çıktığını ortaya koymuştur. Diğer bir ifade ile, otuz yıllık bir dönemde karbon miktarının yaklaşık 105,446 ton arttığını tespit etmişlerdir. Karbon miktarının artma sebebini ise; bozuk ormanların verimli ormanlara dönüşmesi, maksimum odun üretim amacının terk edilerek ekosistem tabanlı çok amaçlı planlama yaklaşımına geçilmesi ve özellikle son yıllarda ılımlı silvikültürel müdahalelerin yapılmasına dayandırmışlardır. 73

6 F.SİVRİKAYA,N.BOZALİ Bartın Orman Fakültesi Dergisi a b Şekil 2. Planlama biriminin a)1991 ve b)2002 yıllarındaki karbon depolama miktarları Türkoğlu planlama biriminin 1991 ve 2002 yıllarını kapsayan 11 yıllık sürede toplam biyokütle ve karbon miktarının artmasının sebebi arazi kullanımındaki değişimlerden kaynaklandığı belirlenmiştir. Toplam ormanlık alan miktarı ha ve verimli orman alanı ha artarken, bozuk orman alanı ha ve orman toprağı alanı ise ha azalmıştır. Bu değişimler planlama birimindeki karbon miktarının artmasına katkı sağlamıştır. Şekil 3 de görüldüğü gibi 2002 yılında servet değeri bakımından yüksek değere sahip alanların miktarı 1991 yılındakinden daha fazladır. Bu nedenle, 2002 yılındaki toplam karbon depolama miktarı 1991 yılındaki miktardan fazla bulunmuştur ile 2002 yılları için planlama birimleri kıyaslandığında bozuk meşcerelerde alansal bir azalma olmasına rağmen toplam karbon miktarında artma (1991 yılında bozuk meşcerelerin karbon miktarı ton iken 2002 yılında ton dur) meydana gelmiştir. Bunun temel sebebi; amenajman planlarındaki aynı meşcere tipleri için 2002 yılında verilen servet değerinin 1991 yılındaki servet değerinden fazla olmasıdır (Şekil 3). 74

7 KARBON DEPOLAMA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ: TÜRKOĞLU PLANLAMA BİRİMİ ÖRNEĞİ Şekil 3. Planlama biriminin 1991 ve 2002 yıllarındaki hektardaki servet-alan dağılışı SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışmada, Türkoğlu planlama biriminin 1991 ve 2002 yıllarındaki toprak üstü ve toprak altı biyokütleye bağlı karbon depolama kapasitesinin zamansal ve konumsal değişimi ArcGIS 9.3 TM yazılımı ile belirlenmiş ve karbon depolama haritası oluşturulmuştur ve 2002 yılları arasında ormanlık alan miktarı ha ve verimli orman alanı ise ha artmış, bozuk orman alanı ha, orman toprağı alanı ise ha azalmıştır. Bu dönemde biyokütle miktarı yaklaşık m 3 ve karbon miktarı ise ton (%19.5) artmıştır. Planlama biriminin biyokütle miktarı belirlenirken meşcere servetlerinin Fırın Kurusu Ağırlıkları (FKA) ve Biyokütle Çevirme Faktörleri (BÇF) ile çarpılarak elde edilen biyokütle değeri yerine her bir ağaç türü için biyokütle denklemleri geliştirilmeli ve bu geliştirilen denklemler yardımıyla biyokütle hesaplanmalıdır. Ayrıca, her bir ağaç türü için karbon dönüşüm katsayısı geliştirilmeli ve ibreli-yapraklı türler için kullanılan katsayılar yerine her ağaç türü için geliştirilen katsayılar kullanılmalıdır. Ormanların karbon depolama kapasitelerinin belirlenmesi, karbon depolama kapasitesinin zamansal ve konumsal değişiminin nasıl olduğu, bu değişimi etkileyen faktörlerin neler olduğu, yapılan silvikültürel müdahalelerin ve rehabilitasyon çalışmalarının karbon depolama kapasitesini nasıl etkilediğini ortaya koyan çalışmaların yapılması büyük önem taşımaktadır. KAYNAKLAR Anonim, Ormancılık istatistikleri, Çevre ve Orman Bakanlığı Resmi İstatistik Programı Yayını, Ankara Anonim, Altıparmak Ve Yusufeli Orman Amenajman Planları: Asan Ü. Karbon birikimi ve yıllık stok değişiminin belirlenmesi, Ankara Asan, Ü., Destan, S., Özkan, U.Y İstanbul korularının karbon depolama, oksijen üretimi ve toz tutma kapasitesinin kestirilmesi. Orman Amenajamanında Kavramsal Açılımlar ve Yeni Hedefler Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, İstanbul, Backéus, S., Wikström, P., Lämås, T A model for regional analysis of carbon sequestration and timber production. Forest Ecology and Management, 216, Birdsey, R.A Carbon storage and accumulation in United States forest ecosystems. United States Department of Agriculture Forest Service GTR WO-59 Brown, S Estimating biomass and biomass change in tropical forests: A primer. FAO Forestry Paper 134. Rome, Italy: Food and Agriculture Organization Brown, S., Schroeder, P., Kern, J Spatial distribution of biomass in forests of the eastern USA. Forest Ecology and Management, 123,

8 F.SİVRİKAYA,N.BOZALİ Bartın Orman Fakültesi Dergisi Brown, S Measuring carbon in forests: current status and future challenges. Environmental Pollution 116, Brown, S., Sathaye, J., Cannell, M., Kauppi, P.E Management of forests for mitigation of greenhouse gas emissions. In R. T. Watson M C, Zinyowera R H Moss (Eds.), Climate change 1995: Impacts, adaptations and mitigation of climate change: Scientific analyses. Contribu- tion of working group II to the second assessment report of the intergovernmental panel on climate change (pp ). Cambridge, UK: Cambridge University Press Cairns, M.A., Brown, S., Helmer, E.H., Baumgardner, G.A Root biomass allocation in the world s upland forests. Oecologia, 111, 1 11 Çakır, G., Sivrikaya, F., Keleş, S Forest Cover Change and Fragmentation Using Landsat Data in Maçka State Forest Enterprise in Turkey, Environmental Monitoring and Assessment, 137:51-66 Haripriya, G.S Biomass carbon of truncated diameter classes in Indian forests. For Ecol Manage, 168: 1 13 Hashimotio, T., Kojima, K., Tange, T., Sasaki, S Changes in carbon storage in fallow forests in the tropical lowlands of Borneo. For Ecol Manage, 126: Liu, J., Liu, S., Loveland, T.R Temporal evolution of carbon budgets of the Appalachian forests in the U.S. from 1972 to Forest Ecology and Management, 222, Keleş, S., Başkent, E.Z Orman Ekosistemlerindeki Karbon Değişiminin Orman Amenajman Planlarına Yansıtılması: Kavramsal Çerçeve ve Bir Örnek Uygulama (1. Bölüm), Orman ve Av Dergisi, 83, 2, Krankina, O.N., Harmon, M.E., Winjum, J.K Carbon storage and sequestration in the Russian forest sector. Ambio, 25, Kurz, W.A., Beukema, S.J., Apps, M.J Estimation of root biomass and dynamics for the carbon budget model of the Canadian forest sector. Can. J. Forest Res. 26, Kurz, W.A., Apps, M.J Contribution of northern forests to the global carbon cycle: Canada as a case study. Water, Air and Soil Pollution, 70, Sivrikaya, F., Keleş, S., Çakır, G. 2007a. Spatial distribution and temporal change of carbon storage in timber biomass of two different forest management units. Environmental Monitoring and Assessment, 132: Sivrikaya, F., Çakır, G., Kadıoğulları, A.İ, Keleş, S., Başkent, E.Z., Terzioğlu, S. 2007b. Evaluating land use/land cover changes and fragmentation in the Camili forest planning unit of Northeastern Turkey from 1972 to Land Degradation & Development, 18: Sivrikaya, F Türkiye de orman amenajman planlama model yazılımının geliştirilmesi, Doktora Tezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. 167 p Woodwell, G.M., Whittaker, R.H., Reiners, W.A., Likens, G.E., Delwiche, C.C., Botkin, D.B The biota and the world carbon budge. Science, 199: Yolasığmaz, H.A Orman Ekosistem Amenajmanı Kavramı ve Türkiye de Uygulaması, Doktora Tezi, K.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon 76