ÇİN EKONOMİSİ VE BİR YOL BİR KUŞAK PROJESİ

Transkript

1 ÇİN EKONOMİSİ VE BİR YOL BİR KUŞAK PROJESİ Hazırlayan: Sıla Özsümer Uluslararası İlişkiler Müdürlüğü Uzman Yardımcısı

2 Çin Genel Ekonomik Durumu ÇİN EKONOMİSİ VE BİR YOL BİR KUŞAK PROJESİ Çin sadece Asya nın değil aynı zamanda küresel ekonominin en hızlı büyüyen ülkelerinden bir tanesidir. Hindistan dan sonra gayrisafi yurtiçi hasıla büyüme oranında ikinci sırada bulunan Çin yakın döneme kadar ihracata dayalı bir büyüme stratejisi izlemekteydi. Son dönemde ekonomik büyümeyi tabana da yayarak iç talebi destekleyici önlemler alınması amacıyla ekonomik ve mali politikalarda revizyonlar gerçekleştirmeye başlamıştır. Bu durum küresel ekonomide ülkenin büyüme hızında düşüş beklentilerine sebep olsa da ülkenin hızlı büyüme trendinden bir taviz vermeyeceği görülmektedir yılında ülke ekonomik sistemini değiştirmek amacıyla reformlara başlanmıştır. Çin in dışa tamamen kapalı ve tarım ağırlıklı ekonomisi, gerçekleştirilen reformlar sayesinde sanayi ve ihracata dayalı bir hale gelmiştir. Aynı zamanda Çin devletçi bir ekonomi sisteminden serbest pazar ekonomisine geçiş sürecine başlamıştır. Serbest piyasa ekonomisine geçişle birlikle ülke yüksek hızlı bir büyüme sürecine girmiştir. Ortalama olarak yıllık %10 oranında büyüme yakalamıştır. Bu rakam küresel ekonominin gördüğü devam ettirilen en yüksek büyüme oranıdır yılından itibaren ülkenin büyümesi kademeli olarak azalsa da hala küresel ekonominin liderlerinden bir tanesidir. Çin de yaşanan bu hızlı büyüme trendi aynı zamanda 800 milyon insanı yoksulluk sınırının üzerine taşımıştır yılında ülke Milenyum Gelişim Hedeflerinin tamamını gerçekleştirmiştir. Çin 1,3 milyar nüfusuyla 2008 yılında başlayan ekonomik kriz sürecinde küresel ekonomiyi destekleyen ülkelerin başında gelmektedir. Bütün bu olumlu verilere rağmen Çin hala gelişmiş bir ekonomi sayılmamaktadır. Ülkede kişi başına düşen milli gelir gelişmiş ülkelere nazaran düşük kalmaktadır. Benzer bir şekilde küresel yoksulluk standartlarına göre ülkede 55 milyon kişi yoksulluk sınırının altında kalmaktadır. Ülke hızlı büyümeye devam etse de pazar reformlarını tamamlamamıştır ve hala az da olsa dış etkenlere açıktır. Son dönemde ihracata dayalı büyüme stratejisinin yanı sıra pazarı da çeşitlendirmek için uygulamaya başladığı reformlar ülkenin uzun vadeli büyüme potansiyeli için önem teşkil etmektedir. Hızlı büyümenin ülke ekonomisine katkılarının yanında bir takım sıkıntıları da olmuştur. Başta yükselen eşitsizlik, hızlı şehirleşme, çevresel açıdan yaşanan sorunlar ve sürdürülebilir kalkınma olmak üzere Çin in önemli yapısal sorunları mevcuttur. Son derece yoğun bir nüfusu olmasına rağmen, yaşlanmakta olan nüfusta artış hızlanmaktadır. Benzer bir şekilde ülke içerisinde belli bölgelerin hızlı büyümesinden dolayı ciddi iç göç yaşanmaktadır. Bütün bu eksiklikler ve sorunlar ışığında ülkenin sürdürülebilir büyümeyi sağlaması için önemli reformlar gerçekleştirmesi gerekmektedir. Gelişmiş ülkeler örnek alındığında orta gelir seviyesinden yüksek gelir seviyesine yükselmek, düşük gelir seviyesinden orta gelir seviyesine yükselmekten daha zor görülmektedir. Bu noktada Çin Hükümeti tarafından hazırlanan on üçüncü 5 yıllık plan ( yılları için) önem teşkil etmektedir. Bahsi geçen sorunlara yönelen ekonomik planın başarılı olması reformların tamamlanma hızına ve iştahına bağlıdır. Hizmetler sektörünün geliştirilmesi, sosyal ve çevresel eşitsizliklerin giderilmesi, enerji verimliliğinin arttırılması, eğitim ve sağlık 1

3 sisteminin geliştirilmesi ve sosyal adaletin sağlanması gibi konular ekonomik planda yer almaktadır. Bir önceki 5 yıllık Ekonomi Planı kapsamında ülkenin büyüme hedefi %7 iken, on üçüncü 5 yıllık Ekonomi Planı nda yıllık büyüme oranı %6,5 olarak belirlenmiştir. Bu durumun sebebi ise ülkenin hızlı büyüme stratejisinin yanında, yukarıda belirtilen diğer hususları da sağlamak amaçlı çalışmalar yürütme hedefidir. Bu kapsamda ülke ekonomisinin önümüzdeki 5 yılda yeniden dengelenmesi beklenmektedir yılına kadar devam edecek olan bu yeniden dengelenme süreci ülke için önemli potansiyellerin yanı sıra riskler de teşkil etmektedir. Bu sürecin doğru yönetilmesi Çin ekonomisi için hayati öneme sahiptir. Dünya Bankası nın Çin ile ilgili olarak hazırlamış olduğu değerlendirme raporunda, Ülkede üretkenlik oranının arttırılması amacıyla inovasyonun desteklenmesi, pazarda rekabetin arttırılması ve özel sektörün desteklenmesi öne çıkan hedeflerdendir. Bu noktada iç talebin arttırılması için ülkede yoksulluk oranının azaltılması ve kapsayıcı büyüme önemli hedefler arasındadır. Çin in önündeki fırsat ve riskler Çin in ekonomik koşulları her ne kadar olumlu görünse de Çin in kendi yöneticileri tarafından da dile getirilen önemli bir konu ise ülkenin önümüzdeki 3 yıl içerisinde kritik bir dönemden geçecek olmasıdır. Bu kritik dönemde ülkenin mücadele etmesi gereken konular iç milli borçlanma, çevre kirliliği ve ABD tarafından sıkça dile getirilen ticaret savaşlarıdır. Ülke 1980 li yıllardan itibaren hızlı bir şekilde büyümeye devam etmekte ve yoksulluk oranlarında ciddi düşüşler elde etmektedir. Özellikle 2008 yılından günümüze kadar ülkede sosyal adaletsizlik ve eşitsizlikte ciddi düşüşler görülmektedir. Buna rağmen ülkenin yoksulluk sınırında yaşayan nüfusu hala varlıklı kesime göre daha fazladır. Dünya Bankası yoksulluk sınırını kişi başına düşen gelirinin günlük olarak 1,90 ABD doları geçmemesi olarak tanımlamaktadır. Bu tanımlama kapsamında kalan nüfusun Çin de 2018 yılında %1 in altına düşmesi öngörülmektedir. Çin için öne çıkan bir başka zorluk ise hali hazırda yoksulluk sınırının altında bulunan kesimin gelirini arttırmaya çalışırken bir yandan da yoksulluk sınırının altında düşme riski bulunan kesimi gözetmek olarak değerlendirilmektedir. Bu noktada ülkenin sosyal güvenlik programlarının desteklenmesi önemlidir. Özellikle sağlık ve eğitim sistemine erişim konusunda eşitsizliklerin ortadan kaldırılması gelecekteki büyüme potansiyelinin yükseltilmesi bakımından da anlamlıdır. Kırsal kesim ile şehirde yaşayan kesim arasındaki ekonomik ve sosyal farkların azaltılması kapsamında çalışmaların yürütülmesi gerekmektedir. Çin in geride kaldığı ve üzerine yoğunlaşması gereken diğer noktalar ise pazarın serbestleştirilmesi, devletin ekonomi üzerindeki kontrolünün azaltılması ve özel sektöre serbestlik sağlanmasıdır. Yeşil ekonominin önünün açılması, çevre dostu işletmelerin ve girişimlerin arttırılması, hava kirliliğinin azaltılması ve enerji verimliliğinin arttırılması gibi konular da uluslararası organizasyonlar tarafından Çin e yöneltilen eleştiriler arasındadır. Kömür kullanımının azaltılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarına hızlı bir dönüşün gerçekleştirilmesi de ülkenin gündemine alması gereken 2

4 maddelerdendir. Çin de hem çevre hem de insan sağlığı bakımından risk oluşturan diğer konular ise toprak ve su kirliliğidir. Dünya Bankası tarafından Çin e iletilen tavsiyeler arasında kurumların şeffaflaştırılması, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi ve teşvik sistemlerinin yerel yönetimler tarafından takip edilmesi gibi konular bulunmaktadır. IMF ve Dünya Bankası gibi önemli kuruluşlar tarafından Çin ile ilgili olarak dile getirilen diğer eleştiriler fikri mülkiyet haklarının korunması konusundaki yetersizlik, sanayi politikasındaki dengesizlikler, aşırı kapasite sorunu ve devlete ait şirketlerin korunmasıdır. Bu sorunların çözülmemesi halinde Çin in uzun vadeli büyümesinde düşüşler meydana gelmesi beklenmektedir. Son dönemde ABD Başkanı Trump ın ithalat vergilerini arttırması ve dış ticaret açığını düşürme yönündeki politikaları Çin gibi ihracat ağırlıklı büyüme modeli sürdüren ülkeler için tehdit oluşturmaktadır. Ek olarak ABD nin Çin den ithal ettiği bazı ürünlerde vergilerin ekstra yükselmesinin sonucunda Çin in ABD de rekabet gücünün zayıflaması muhtemeldir. ABD nin Trans Pasifik Ortaklık Anlaşması ndan (TPP) çıkış kararı da dikkate alındığında Çin in ABD ye ihracatında düşüş yaşanması beklentiler dahilindedir. ABD nin kendi ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla Çin den gelen bir takım ürünlere gümrük vergisini yükseltmesi ile iki ülke arasında iyice yükselen gerginliğin 2018 ve 2019 yılında küresel ekonomiye olumsuz etkileri olacağı ön görülmektedir. Çin ekonomisinin önündeki bu zorluklara ek olarak ülkenin zayıf olarak değerlendirilen bir takım yanları bulunmaktadır. IMF tarafından hazırlanan Çin ekonomisi değerlendirme raporunda, ülkenin zayıf yönleri 3 noktada bir araya getirilmiştir. İlk olarak zayıf ve iflasa yakın durumdaki firmaların iflasına izin verilmemesi ve devlet tarafından bu firmaların desteklenmesi konusunda baskı yapılması ve buna bağlı olarak bu firmaların banka borçlarının finansal alanda yaratmış olduğu risklere dikkat çekilmiştir. Riskli kredilerde yaşanan hızlı yükseliş, ülkenin finansal sistemine ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Bu duruma ek olarak, zor durumdaki firmaların devlet tarafından belirlenen büyüme oranlarını yakalayabilmeleri için artan oranlarda borçlanmaya devam ettikleri görülmektedir. Dolayısıyla, borçlanma oranı sürekli artarken, bu borçların geri ödemesinde daha yüksek riskler oluşmaktadır. Ayrıca 2008 yılından itibaren küresel ekonomiyi etkisi altına alan kriz sürecinde de hızlı büyümeyi sürdüren Çin de kredi büyüme oranı da benzer bir şekilde hızla büyümüştür. Ülkenin kamu borcu diğer ülkelere kıyasla düşüktür. Kamu borcu GSYH nin %47,7 sine denk gelirken, özel borçlanma oranı bu rakamın çok üzerindedir. Çin de 2008 öncesinde finans sektörü dışında kalan sektörün borcunun GSYH ye oranı %135 iken, 2016 yılında bu oran %156 ya kadar yükselmiştir. Ülkedeki hızlı kredi büyümesinin asıl sebebi olarak devlet tarafından sürdürülen genişleyici para politikası görülmektedir. 3

5 Grafik1: Çin, ASEAN ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Kamu Borcunun GSYH ye Oranı % Çin ASEAN-5 Gelişmekte olan ekonomiler Kaynak: IMF den alınan rakamlar ile derlenmiştir. öne çıkmaktadır. Ülkede hızla yükselen borç oranları ve kredilerin veriminde yaşanan bozulmalar, IMF ve Dünya Bankası gibi kurumların Çin ile ilgili değerlendirmelerinde olumsuzluk yaratmaktadır. Özellikle olumsuz değerlendirmelerin altında yatan sebep, ülke içerisinde bazı bölge ve firmaların borçlanma oranlarının diğerlerine göre çok yüksek kalmasıdır. Benzer bir şekilde kredi artışı sektörel olarak da farklılık göstermekte, son dönemde yaşanan kredi artışı hizmetler ve sanayi sektörlerinde Grafik 2: Özel Sektör Borçlanma / GSYH Oranı % 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Kaynak: Dünya Bankası ndan alınan veriler ile derlenmiştir krizinden sonra kredi büyümelerinde yaşanan bu hızlı artışın sürdürülebilir bir trend olmadığı ve genel olarak finansal krizlere sebep olduğu izlenmektedir. Bu hızlı kredi büyümesinin bir sonucu da ülke ekonomisinde ani bir daralma ihtimalidir. Bu noktada Çin i diğer ülkelerden ayıran bir takım faktörler, ülkenin ekonomik geleceği hakkında çok olumsuz bir değerlendirme yapılmasına engel 4

6 olmaktadır. Bu faktörler; Çin in dış finansmana göreceli olarak bağımlı olmaması, kamu borcunun diğer ülkelere oranla düşük olması ve ülkede ekonominin devlet kontrolünde olmasıdır. Çin gerek büyüme olarak gerek de finansman olarak diğer ülkelere veya küresel ekonomiye direkt olarak bağımlı değildir. Benzer bir şekilde ülke ciddi oranda cari hesap fazlası vermektedir. Fakat bu faktörlerin de uzun vadede ülkede yaşanan kredi balonunun önüne geçmede yeterli olmayacağı, dolayısıyla yakın zamanda gerekli önlemlerin alınması gerektiği uluslararası kuruluşlar tarafından tavsiye edilmektedir. Sonuç olarak, Çin in yakın vadede hızlı büyüme performansını sürdürmesi beklenmektedir. Fakat ülkenin uzun vadede ekonomik reformlar gerçekleştirmesi gerekliliği, hızlı kredi büyümesi ve yükselen borçluluk oranları ülkede öne çıkan riskler arasındadır. 2018: Çin de Türkiye Turizm Yılı Çin 2018 i Türkiye Turizm yılı ilan etmiştir. Bu ülkemiz açısından çok taraflı fırsatlar doğurmaktadır. Çin gibi 1,3 milyar nüfusu olan bir ülkenin turizm kapasitesi göz önünde bulundurulduğunda Çin e yönelik çalışmalar ile 2018 yılında Çin den ülkemize gelecek olan turist sayısının yükseltilmesi gerekmektedir yılında ülkemize gelen Çinli turist sayısı 247 bin 277 de kalmıştır. Bu rakam ülkenin nüfusu, turizm potansiyeli ve 2017 yılında ülkemizi ziyaret eden yaklaşık 38 milyon turist sayısı göz önüne alındığında son derece düşük kalmaktadır yılında İzmir i ziyaret eden Çinli turist sayısı ise 537 dir. Çin de hem Türkiye nin hem de İzmir in tanıtımını yapmak için Türkiye yılı ilan edilen 2018 in önemi turizm rakamları incelendiğinde daha da net ortaya çıkmaktadır. Benzer bir şekilde küresel ekonominin en hızlı gelişen 2. ülkesi olan Çin ile ekonomik işbirliğinin arttırılması da gündeme alınmalıdır yılında Türkiye ile Çin in arasındaki turizm rakamlarının arttırılması hedefine karşılıklı ticaret ve yatırımın arttırılması hedeflerinin de eklenmesi faydalı olacaktır. Bu kapsamda Ocak ayında Pekin de Türk Mutfağı Haftası ile ilgili etkinlikler ile Türkiye Turizm yılının açılışı yapılmıştır. Yapılacak çalışmalar ile 2018 yılında ülkemize 1 milyon Çinli turistin gelmesi hedeflenmektedir. Bir Yol Bir Kuşak Projesi Türkiye ve Çin jeopolitik önemleri, nüfus büyüklüğü ve ekonomik büyüme hızları ile son derece önemli iki ülkedir. İki ülkenin ilişkileri İpek Yolu aracılığıyla çok eski bir tarihe dayanmaktadır. Ülkemiz ve Çin, hem ekonomik, hem de jeopolitik alanlarda ortak çıkarlara sahiptir. Ülkemiz ve Çin arasındaki ilişkiler, 2010 yılında stratejik işbirliği seviyesine taşınmıştır. Ülkemiz Çin için Avrupa ya açılan bir kapı olabilecek bir konuma sahiptir. Çin ile ticaretimiz de her geçen yıl artmaktadır. Çin, 5

7 ülkemizin Asya Pasifik Bölgesi nde en büyük, genelde ise Almanya dan sonra ikinci büyük ticaret ortağı konumundadır. Türkiye nin Çin e ihracatı, gerek Çin in ithalat potansiyeli gerek Türkiye'nin üretim ve ihracat kapasitesi dikkate alındığında yeterli görülmemektedir. TÜİK verilerine göre, 2017 yılında Çin den ithalatımız yaklaşık olarak 23 milyar dolardır. Ülkemizin Çin e ihracatı ise 3 milyar dolar civarındadır. Dış ticaret dengesi ülkemizin aleyhinedir ve bu açık artmaya devam etmektedir yılında ülkemiz Çin e karşı yaklaşık 20 milyar dolar ticaret açığı vermiştir. Çin ile ticaret açığımızın daraltılması ve yatırımlarla dengelenmesi için gerekli yapıyı sağlayacak Mali İşbirliği Çerçeve Anlaşması 2012 yılında, Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması ise 2015 te imzalanmıştır. 2 trilyon dolara yaklaşan ithalat potansiyeline sahip olan ve ihracata dayalı büyümeden iç tüketime dayalı büyüme sürecine geçmeye çalışan Çin e yönelik ülkemizin ihracatının yeterli bir seviyeye ulaşamamasının bazı sebepleri bulunmaktadır. Bunlar; Çin deki tüketim taleplerinin ve pazarın ülkemizdekilerden farklı olması, Güneydoğu Asya ve Pasifik bölgelerinde ülkelerin kendileri arasındaki ticaretin güçlü olması, Çin in önemli küresel ticaret ülkeleri ve blokları tarafından çevrelenmesi, Türkiye ile Çin arasında özel ticaret anlaşmalarının bulunmaması, karşılıklı yatırım ilişkilerinin yeterince gelişmemiş olması ve ihracatçılarımızın Çin ve Asya-Pasifik bölgesine yönelik sistematik çalışmalar yürütmemesidir. Çin ile ülkemiz arasında önem teşkil eden bir başka konu ise tarihi İpek Yolu ve Bir Yol Bir Kuşak Projesi dir. Türkiye, uzunca bir süredir tarihi İpek Yolu nun canlandırılmasına yönelik çalışmalar yürütmektedir. Çin in öncülük ettiği Kuşak ve Yol olarak adlandırılan İpek Yolu Ekonomik Kuşağı ve 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu girişimleri, ülkemizin tarihi İpek Yolu nun canlandırılması projesiyle örtüşmektedir. Türkiye, Çin in Kuşak ve Yol girişimini desteklemektedir. G-20 Antalya Zirvesi vesilesiyle Kasım 2015 tarihinde Çin ile imzalanan İpek Yolu Ekonomik Kuşağı ve 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu ile Orta Koridor Girişiminin Uyumlulaştırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası, bu alanda somut işbirliklerinin hayata geçirilmesi için bir zemin teşkil etmektedir. Söz konusu Mutabakat Zaptı çerçevesinde, ağırlıklı olarak karayolları, demiryolları ve limanlar dâhil olmak üzere, ulaştırma ağları konusunda yakın bir işbirliği tesis edilmesinin hukuki zemini oluşturulmuştur. Bir Kuşak Bir Yol Projesi 2000 yıl önce Çin İmparatorluğu nun en çok ihraç ettiği ürün olan ipeği Orta Asya ve Arap coğrafyasına ulaştırmak amacıyla oluşturduğu ticaret yolları ağının modern versiyonu olarak değerlendirilir. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, 2013 yılında Kazakistan ve Endonezya ya gerçekleştirdiği resmi ziyaretlerde sırasıyla İpek Yolu Ekonomik Kuşağı nın ve 21. yüzyıl Deniz İpek Yolu nun inşasını dile getirmiştir. İlk olarak Çin Devlet Başkanı Xi Jinping tarafından gündeme getirilen Bir Kuşak Bir Yol Projesi (One Belt One Road), ekonomik işbirliği kapsamında dünyanın en geniş platformu olmasının yanında siyasi, sosyal ve kültürel açılardan da önemlidir. Bir Yol Bir Kuşak projesi demiryolları, karayolları ve boru hatları aracılığıyla Çin i Orta Asya, Batı Asya ve Güney Asya nın belli bölümlerine ve Avrupa ya bağlamayı hedeflemektedir. Genelde bakıldığında 65 ülkenin dahil olduğu Bir Kuşak Bir Yol Projesi, Asya nın en doğusu ile Atlas Okyanusu nun Avrupa kıyılarını birbirine bağlama amacı gütmektedir. Projenin önümüzdeki 50 seneyi şekillendirmesi beklenmektedir. Proje, 1 trilyon dolarlık yatırımı ve 3 milyardan fazla nüfus potansiyelini bünyesinde taşımaktadır. Bir Yol Bir Kuşak Projesi İpek Yolu nun Ekonomik Kuşağı ve 21. Yüzyılın deniz İpek Yolu olarak değerlendirilmektedir. Çin Hükümeti tarafından proje kapsamında bulunan ülkeler ile ekonomik 6

8 işbirliğini arttırmak için oluşturulmuştur. Kuşak" İpek Yolu Ekonomi Kuşağını, "Yol" ise 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu'nu ifade etmektedir. 21. Yüzyılda yeniden oluşturulacak olan İpek Yolu girişiminin tarihi İpek Yolu ndan en büyük farkı ülkeleri demiryolları ile birbirine bağlama projesidir. Proje kapsamında Jakarta-Bandung yüksek hızlı demiryolu, Çin-Laos demiryolu, Addis Ababa-Cibuti demiryolu, Macaristan-Sırbistan demiryolu, Ankara-İstanbul hızlı tren hattı ile Çin demiryolu ulaşımının gelişimine hız verilmiştir. Ülkeler arasında daha serbest bir ticaretin oluşturulmasını amaçlamaktadır. Ülkelerin arasında oluşturulacak yeni işbirlikleri için bir fırsatlar köprüsü olarak tanımlanmaktadır. Asya ile dünyanın geri kalanı arasında sermaye, mal ve hizmetler akışının kolaylaştırılması ve yeni pazarlara entegrasyonun sağlanması için oluşturulmuştur. Dünyanın en büyük ekonomik işbirliği platformu olarak tanımlanan proje politika, ticaret ve finans alanında işbirliğinin yanı sıra sosyal ve kültürel çalışmaları da desteklemektedir. Bir Kuşak Bir Yol Projesi Haritası Kaynak: Bir Yol Bir Kuşak Resmi Sitesi Projenin sadece ticari alanda değil aynı zamanda kültürel ilişkilerin geliştirilmesi, altyapı projelerinde işbirliği yapılması, finansal ve parasal işbirliğinin kolaylaştırılması, proje kapsamında bulunan ülkeler için karşılıklı iletişimin arttırılması amacıyla tesislerin oluşturulması ve sınır ötesi yatırım, tedarik zincirinin geliştirilmesi için işbirliğinin arttırılması gibi amaçları bulunmaktadır. Proje nin amaçları arasında, Çin i Orta Asya ve Rusya aracılığıyla Avrupa ya ve Orta Asya aracılığıyla Orta Doğu ya bağlamak, Çin ve Güneydoğu Asya yı Güney Asya ve Hint Okyanusu na bağlamak, Çin i Güney Çin Denizi ve Hint Okyanusu aracılığıyla Avrupa ya bağlamak ve Güney Çin Denizi ni Güney Pasifik Okyanusu na bağlamak bulunmaktadır. Bu amaçlara 6 koridor yoluyla ulaşılması hedeflenmektedir. 1. Yeni Avrasya Kara Köprüsü Ekonomik Koridoru 2. Çin- Moğolistan- Rusya 3. Çin- Merkez ve Batı Asya 4. Çin- Hindi Çini Yarımadası 5. Çin- Pakistan 6. Çin- Bangladeş- Hindistan- Myanmar 7

9 Bir Yol Bir Kuşak Projesi Koridorların Haritası (Ekonomi Koridorları Numaraları ile verilmiştir) Kaynak: Bir Kuşak Bir Yol Projesi Resmi Portalı Projenin deniz yolu açısından öne çıkan en önemli bölge Afrika olarak görülmektedir. Ülke özelinde, Cibuti, Etiyopya, Gabon, Gana, Kenya, Mozambik, Mısır, Senegal, Tanzanya, Tunus proje bakımından yoğun olan yerlerdir. Benzer bir şekilde Süveyş Kanalı dolayısıyla Mısır da projede önem teşkil eden ülkelerden bir tanesidir. Çin Kanal ı önemli bir geçiş noktası olarak görmekte dolayısıyla en önemli yatırımcılardan bir tanesi konumundadır. Kara bağlantıları bakımından öne çıkan bölge Orta Asya olarak görülmektedir. Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan bu bölgede öne çıkan ülkeler olarak sınıflandırılmaktadır. Proje kapsamında Çin in dışında sürdürülen ve planlanan çalışmalara bakıldığında Pakistan ve Endonezya dikkat çekmektedir. İpek Yolu Fonu, Proje nin Kazanımları ve Proje nin Gelecek Planları Bir Yol Bir Kuşak Projesi ne fon sağlaması amacıyla 2014 yılında Çin Asya Altyapı Yatırım Bankası nı kurmuştur. Projenin fonu 40 milyar dolardır yılının Mayıs ayında Pekin de çok sayıda Devlet Başkanı nın katılım gösterdiği Bir Kuşak Bir Yol Forumu gerçekleştirilmiştir. Forum da Çin Devlet Başkanı Xi Jinping konuşma yaparak projenin amacının Asya, Afrika ve Avrupa arasında barış ve işbirliği olduğunu belirtmiştir. Projenin sadece malların değil, inançların, bilginin ve kültürlerin de uygarlıklar arasında dolaşmasına izin vereceğini dile getirmiştir. 5 öncelikli hedefin; politikaların eşgüdümlü hale getirilmesi, altyapıların bağlantılandırılması, ticaret engellerinin kaldırılması, finansal bütünleşmenin sağlanması, ülke halklarının desteğinin kazanılması olduğunu belirtmiştir. Çin açısından bakıldığında, Batı merkezli küreselleşme sistemine bir alternatif yaratılması, Çin in Asya, Afrika ve Avrupa ile ilişkilerinin geliştirilmesi ve Yuan para biriminin uluslararası alanda kullanımının arttırılması bakımından Proje önem taşımaktadır. Proje başlangıcından itibaren bir takım kazanımlar elde edilmiştir. Bunların arasında Çin in ikili görüşmeler aracılığıyla Macaristan, Moğolistan, Rusya, Tacikistan ve Türkiye ile proje ile ilgili imzalamış olduğu anlaşmalar başta gelmektedir. 8

10 Projenin başlangıcından itibaren elde edilen diğer kazanımları ise; Çin in Orta Asya ülkelerinden ithal ettiği tarımsal ürünlerin gümrük sürecinde %90 kısalma, yılları arasında projeye dahil olan ülkeler arasında toplam ticaretin 3 trilyon dolara çıkması, Çin in bu ülkelerdeki yatırımının 50 milyar dolara ulaşması, Çinli firmaların 20 ülkede 56 ekonomik işbirliği bölgesi kurması Asya Altyapı ve Yatırım Bankası tarafından 9 projeye 1,7 milyar dolar kredi sağlanması olarak özetlemiştir. Çin in projenin geleceğine katkıları ve proje hakkındaki planları; İpek Yolu Fonu na 100 milyar Yuan katkı, Çin Kalkınma Bankası ile Çin İhracat İthalat Bankası tarafından 380 milyar Yuan tutarında özel borç verme programı oluşturulması, Asya Altyapı ve Yatırım Bankası, BRICS tarafından oluşturulan Yeni Kalkınma Bankası, Dünya Bankası gibi örgütlerle ortak çalışmaların yürütülmesi, Bilim, Teknoloji ve Yenilik İşbirliği Eylem Planı oluşturulması, Üye ülkelerle serbest ticaret anlaşması imzalanması için çalışmalar yürütülmesi, 5 yılda kişiye burs sağlanması ve 50 ortak laboratuvarın kurulması, Refahın iyileştirilmesi için yapılacak projelere 60 milyar Yuan yardım sağlanması Projeye dahil gelişmekte olan ülkelere 2 milyar Yuan tutarında acil gıda yardımı sağlanması İşbirliğini güçlendirmek amacıyla izleme mekanizmalarının kurulması olarak belirtilmiştir. Amerikan İlerleme Merkezi'nin verileri göre ise Çin'in yaptığı toplam yatırımlar Eylül 2016 itibariyle 250 milyar dolar tutarındadır. Benzer bir şekilde proje kapsamında başlatılmış çalışmalara bakıldığında Güney Çin ile İran arasındaki tren yolunun Avrupa ya kadar uzatılması, Laos ve Tayland ı birbirine bağlayan tren yolunun inşa edilmesi gibi konular bulunmaktadır. Bu alanda 200 den fazla firma işbirliği anlaşması imzalamıştır. Türkiye nin Yeri ve Proje nin Türkiye Çin İlişkilerine Katkıları Günümüzde olduğu gibi geçmişte de İpek Yolu nun kritik bir noktasında bulunan Türkiye, Avrupa, Asya ve Ortadoğu coğrafyasının kesiştiği noktada yer almakta dolayısıyla, projenin kara ve demiryollarını içeren İpek Yolu Ekonomik Kuşağı hattının Avrupa ya bağlantı noktasını oluşturmaktadır. Türkiye Proje nin içerisinde 6. Koridorda yer almaktadır. Aynı zamanda Asya ve Avrupa ile kültürel, ekonomik ve siyasi bağlarının bulunması bakımından ayrı bir öneme sahiptir. Proje sayesinde Türkiye ile Çin ilişkilerinin geliştirilmesi, ticaretin ve işbirliğinin arttırılması öngörülmektedir. Benzer bir şekilde, dengeli ticaretin geliştirilmesinin önünde 9

11 engel olarak duran bir konu olan halkaların birbirini yeterince tanımaması sorunun çözümüne de katkı sağlaması beklenmektedir. Proje kapsamında Pekin ile Londra yı birbirine bağlamayı hedefleyen demir yolunun orta kuşağında yer alacak Bakü Tiflis Kars demir yolu projesi ve devamı niteliğinde planlanan Edirne Kars yüksek hızlı tren yolu hem Türkiye hem de Proje açısından önemli bir gelişme olarak değerlendirilmektedir. Yine Proje nin demir yolu kapsamında bir parçası olarak kurgulanan Marmaray ve 3. Köprü gibi projeler ile Türkiye Bir Kuşak Bir Yol Projesi ne önemli katkılar sağlamaktadır. Bakü Tiflis Kars demir yolu 3 ülkeyi birbirine bağlayan önemli bir projedir ve 2017 yılının Kasım ayı itibariyle hayata geçirilmiştir. Demiryolunun 76 kilometresi Türkiye den, 59 kilometresi Gürcistan ve 503 kilometresi ise Azerbaycan topraklarından geçmektedir. Hattın devreye girmesi ile Pekin den Londra ya kesintisiz olarak ulaşım sağlanması projesi de gerçekleştirilmiştir. Avrupa dan Çin e tren yolu ile ulaşım 18 gün, deniz yolu ile ulaşım ise gün arasında sürmektedir. Dolayısıyla lojistik bakımından önemli bir kazanım elde edilmiştir. Benzer bir şekilde Orta Koridor üzerinden Çin ile Türkiye arasındaki sevkiyat süresinin 30 günden 10 güne düşmesi Modern İpek Yolu nun ülkemiz açısından en büyük kazanımlarından bir tanesidir. 1 Bir Yol Bir Kuşak Projesi Deniz ve Kara İpek Yolu Güzergah Haritası Kaynak: Council of Foreign Relations (Uluslararası İlişkiler Konseyi) Bir Kuşak Bir Yol projesi, özellikle proje kapsamında bulunan gelişmekte olan ülkelerin altyapı çalışmalarının desteklenmesi konusunda önem taşımaktadır. Ülkemiz için de benzer bir durum geçerlidir. Benzer bir şekilde ülkemizin komşuları ve Orta Doğu politik ve güvenlik sorunlarının çok 1 Modern İpek Yolu Projesi nde Bilmeniz Gerekenler, Bloomberg HT, 12 Mayıs

12 fazla olduğu bir bölgedir. Tarihsel olarak kanıtlanmış olduğu gibi ticaret ve ekonomik ilişkilerin entegrasyonu bölgedeki güvenlik sorunlarını azaltmakta ve barışı kolaylaştırmaktadır. Dolayısıyla bu proje ile bölgesel ticaret ve entegrasyonun arttırılması, Bölge nin daha güvenli ve istikrarlı olmasını da sağlayacaktır. Bu noktada Bölge deki ticaret ve yatırımın doğru yönetilmesi ile Türk Lirası kullanımının arttırılması, Türkiye nin Bölge deki etkisinin arttırılması bakımından da fırsat oluşturmaktadır. Bölgede en istikrarlı aktör konumunda olan ülkemiz, çevre ülkeler ve Çin den Proje sayesinde daha fazla yatırım alma imkanına da sahip olacaktır. Bu faydaların yanı sıra ülkemizde Proje kapsamında yürütülecek olan altyapı çalışmaları, istihdam ve ekonomik büyümeye de katkı sağlayacaktır. Ülkemizin yürütülen çalışmalarda aktif rol alması, çevre ülkelerin Türkiye yi Proje nin dışında bırakma ihtimalleri kapsamında önem teşkil etmektedir. Çevre ülkeler ile gümrük prosedürlerimizin benzer hale getirilmesi ihracatımızın kolaylaştırılmasını sağlayacaktır. Ayrıca Avrupa ya bağımlı olan ihracat pazarımızın genişletilmesi bakımından da faydalı olacaktır. Bu kapsamda özellikle Orta Asya ülkelerine yönelik ihracat çalışmaları yapılması mantıklı olacaktır. 11