HCI de Deneysel Araştırmalar (ExperimentalResearches)

Transkript

1 HCI de Deneysel Araştırmalar (ExperimentalResearches)

2 HCI dadeneysel Araştırmalar Experimental Researches Deneysel araştırmalarda, varlıklar veya olaylar arasındaki nedenselilişkiler tanımlanır. Başarılı bir deneysel araştırma, gözlemlenen bağımlı değişkenlere ve kontrol edilmesi gereken bağımsız değişkenlere dayanır. Bunun için bir hipotez oluşturarak deneyin tasarımına başlanabilir. Deneysel araştırmalarda önem testi (significancetests), gözlenen grup araçlarının gerçekten farklı olup olmadığını değerlendirmede kullanılır. HCI daönem testleri, Tip I ve Tip II olarak sınıflandırılan hatalardan oluştur. Genellikle Tip I hataları Tip II hatalarından daha olumsuz sonuç verir..

3 Araştırma Hipotezleri Herhangi bir HCI araştırması normal koşullarda bir araştırma hipotezi ile başlar. Hipotez, ampirik bir araştırmayla doğrudan test edilebilen kesin bir problem bildirimidir. Hipotez teori ile karşılaştırıldığında, daha küçük kapsamlıdır ve tek bir deney ile araştırılacak olan tek bir vakaya odaklanmış bir bildirimdir. Teori hipoteze göre daha geniş kapsamlıdır ve teorinin oluşması bir dizi ampirik çalışma gerektirir. Somutbir araştırma hipotezi, hem bir deneyin temelini, hem de istatistiksel önem testinin temelini oluşturur.

4 FittsKanunu Teoriler ile hipotezler arasındaki farklılık geniş kapsamlı HCI araştırmalarında Fittskanunu ile açık olarak gösterilebilir. Fittsyasası HCI alanında kabul edilmiş teorilerden en yaygınıdır. Fitts yasasının bir arayüzdeki ifadesi, işaret edilen noktalar için hareket süresi, navigasyon uzaklığı ve hedef büyüklük arasındaki genel bir ilişkiyi gösterir. Bir hareketin gerçekleşmesi sürecinde (movingtasks), hareket uzaklığı arttıkça ve hedefin büyüklüğü azaldıkça, hareket süresi (movingtime) artacaktır. Bir başka ifade ile: Hareket süresinin hareket mesafesi ve hedef genişliği ile logdoğrusal bağıntısı vardır.

5 FittsKanunu Fitts yasası pek çok işaretleme aygıtına uygulanabilir Bu yasanın sadece bazı araştırmalar için geçerli olduğu söylenemez. Bu yasa tüm HCI araştırmalarına uyumludur. Hedef nesne interaktif herhangi bir eleman olabilir: onay düğmesi (submit button), hyperlink, bir web formundaki giriş ananı vs. Temel amaç: Hedef nesneye ne kadar hızlı erişirsek, bu nesneyi kullanmak daha kolay ve daha rahat olacaktı

6 Fitts Kanunu HCI alanındaki en iyi bilinen ve yaygın teorilerden biri Fitts kanunu, bir arayüzdeki işaretleme görevi için hareket süresi, navigasyon mesafesi ve hedef boyutu (genişliği) arasındaki genel bir ilişkiyi belirtir. Hareket görevlerinde, hareket süresi hareket mesafesi arttıkça ve hedefin boyutu azaldığında artar.

7 Hedef nesnenin değerlendirmek üzere sadece genişlik boyutu göz önüne alınacaktır. Yükseklik ve derinlik 2D ortamlarda değerlendirilmez. Aynı durum monitör ekranları için de geçerlidir. Hareket süresi, hedefin hareket mesafesi ve genişliği ile log doğrusal bir ilişkiye sahiptir.

8 Fitts Kanunu: BinaryLogaritmik Eğri Bir nesnenin kullanılabilirliğinin tahmin edilebilirliği doğrusal değil, bir eğri boyunca ilerler. Web tasarımında şu anlama gelir: Her küçük nesnenin tıklanabilirliği nesneye %20 büyüklük artışı verildiğinde daha kolay olacaktır. Çok büyük bir nesneye % 20 genişleme artışı verildiğinde kullanışlılık desteğini aynı oranda olmayacaktır.

9 Modern ArayüzTasarımında FittsKanunu Fitts kanunu tasarımcıların kullanıcı arayüzlerive web sayfası düzenlemelerine (web pagelayout) ilişkin kararlar almalarına yardımcı olur. Örneğin e-ticaret sitelerinde sepete ekle (addtochart) butonunun interaktif bir buton olarak uygun şekilde tasarlanması ve yerleşimi potansiyel finansal bir kazanç sağlar. Bir çalışmada bir e ticaret sitesi yalnızca sitenin sepete ekleme düğmesini sol gezinme menüsüne yerleştirerek dönüşümlerde% 34'lük bir artış gösterdi. Fittskanunu kullanıcı arayüzüelemanlarının büyüklüğü ve yerleşimi (konumu) ile ilgili karar vermeye yardımcı olduğu için günümüzde özellikle web tasarımında kullanılmaktadır.

10 İşaretleme Aygıtlarının Performansında FittsKanunu Fare ve göz izleyici (eye tracker) örneği alınsın. Farenin hareket süresi (movement time) göz izleyiciden daha azdır. Fittskanunu hem fare, hem de göz izleyici için oldukça iyi navigasyon süresi tahmin eder. Bu süreyi (time) belirlerken, el ile kontrole güvenmeyerek, Fittsyasasını uygulayan teknolojileri uygular de FittsYasası iki boyut hedeflerin içerikleri için araştırıldı yılında ise Ffittsyasa modeli şeklinde dokunmatik girişler için genişletildi.

11 Null Hipotez and Alternatif Hipotez Bir deneyin en az bir nullve bir alternatif hipotez içermesi gerekir. Nullhipotez deneysel davranışlar arasında hiçbir fak olmadığına işaret eder. Alternatif hipotez nullhipotez ile karşılıklı ayrık (birlikte ortaya çıkması mümkün olmayan-mutuallyexclusive) bir bildirimdir (statement). Bir deneyin amacı, alternatif hipotezi desteklemek için boş hipotezi çürütmek veya geçersiz kılmak üzere istatistiksel bir kanıt bulmaktır

12 Nullve Alternatif Hipotez Örnek olarak bir web sitesinde pull-downmenü ya da pop-upmenü oluşturulmak istensin. Geliştiricilerin hangi menü tasarımının kullanıcılar için daha etkin olduğunu bulmak üzere deney yapmaları gerekir. Bu deneyler için belirlenen nullhipotez: H 0 pulldownmenü ile pop upmenü arasında sayfaya yerleşmeleri için geçen süre bakımından hiçbir fark yoktur. Alternatif hipotez: H 1 : pull down menüilepop up menüarasında sayfayayerleşmeleri içingeçensüre farklıdır. Bir deney için uygulanacak hipotezlerin sayısında bir sınır yoktur..

13 Başarılı bir deney için, bir veya daha fazla iyi belirlenmiş hipotezle başlamak önerilir. İyi bir hipotez aşağıdakileri sağlamalıdır: Kesin ve akıcı bir dille betimlenmelidir. Tek bir deney ile test edilebilecek şekilde probleme odaklanılmış olmalıdır. Kontrol gruplarını ve deneyin koşullarını açık olarak sağlamalıdır.

14 Bağlı ve Bağımsız Değişkenler (DependentandIndependentVariables) Bağımsız değişkenler, araştırmacının bağımsız değişkendeki olası değişikliğin nedeni ile ilgilenmesidir. Bağımsız terimi değişkenin bir faktörün davranışından bağımsız olduğunu ifade eder. Bağlı değişkenler araştırmacının ilgilendiği sonuçlar ve etkileşimleri gösterir. Bu terim bir unsurun davranışına bağlıdır ya da bağımsız değişkenlerdeki değişimlere bağlıdır. Araştırmacılar bağımsız değişkenlerdeki değişimlerin bağlı değişkenleri nasıl etkileyeceğini ya da etkileyip etkilemediğini çıkarmak isterler.

15 HCI dabağımsız Değişkenler Bağımsız değişkenler çalışılan alan ile doğrudan bağlantılıdır. Tıp, fizik, astronomi gibi farklı disiplinlerin her birinde farklılıklar gösterir. Bağımsız değişkenler çoğunlukla teknoloji ile ilgilidir ve teknolojinin kullandığı içerikler olarak tanımlanır. Farklı tipteki teknolojiler ve aygıtlar : Yazma ile konuşma odaklı yazdırma (dikte etme) farklıdır. fare, joystick ve dokunmatik ekran farklıdır. Diğer pek çok işaretleme aygıtları (pointingdevices). Farkl arayüz tasarımı tipleri : pull-down menu, pop-up menu, font büyüklükleri ve çeşitli karşıtlıklar (contrasts) arka plan renkleri, websitesi mimarisi

16 H 0 : pull down menü ile pop up menü arasında sayfaya yerleşmeleri için geçen süre bakımından hiçbir fark yoktur. hipotezi için: Bağımsız değişken: Menünün tipidir. pull-down ya da pop-up Bağlı değişken: web sayfasına yerleşme (görülme) için geçen süredir.

17 Deneylerin Değişkenlerle İlişkisi Araştırmacılar deney süresince menü tiplerini sürekli kontrol eder. Böylece her parçanın belli bir deney koşulunda diğer parça ile etkileşimi rasgele olarak belirlenebilir. Etkileşim için gerekli süre ise araştırmacının kontrol edemeyeceği o parçaya ait her bir davranışsal faktörlere bağlıdır. Bazı kullanıcılar diğerlerinden daha hızlıdır. Araştırmacıların doğru süreyi ölçümlemeleri (her kullanıcı için) önemlidir. Bunun için ayrıca araştırmacılar iki menü tipi arasında doğrudan bir karşılaştırma yapmayı amaçlayarak bağımız değişkenin sonuçlarını da değerlendirirler.

18 HCI dafittskanunu Nasıl Çalışır? Arayüzüniçeriğindeki hedef nesne, interaktif bir eleman gönder düğmesi (submitbutton),bir hyperlink veya web formuna ait bir giriş alanı olabilir. A hedef nesnesine ne kadar hızlı erişebilirse, bu nesneyi kullanmak daha dolay ve daha uygundur. 1954'te, Fittskanununun bilgisayarlarda bir uygulaması yoktu. Fittskanunu en basit ifade ile: «nesne ne kadar büyük ise, kullanıcıya o kadar yakındır ve objeyi hareket ettirmek daha kolaydır» tanımlanır. Hedef nesnenin büyüklüğünün yanında, Fittskanunun diğer esas faktörü farenin mevcut işareti ile nereye gitmeyi hedeflediği arasındaki uzaklıktır.

19 Sonuç: Daha büyük her zaman daha iyi değildir. Fittskanundan çıkarılacak en önemli sonuç, daha büyük bir butona tıklamanın daha kolay olması nedeni ile bu çözümün en optimal gereksinim olmayacağıdır. Pek çok tasarımcı normalden büyük eylem çağrısı (call-to-action) butonları ve onay (submit ) butonları kullanmayı tercih eder. Fakat FittsKanuna göre, daha büyük parçalar daha küçük parçalardan daha fazla kullanışlı olmayacaktır.

20 Hareketler ve Uzaklıklar Fittsyasasının bir başka önemli faktörü (hedef nesnenin büyüklüğü dışında) fare imlecinin mevcut yeri ile nerede olması gerektiği arasındaki mesafedir. Önemli bileşenleri uzağa yerleştirmek arayüzüzerinde bir dizi görevin tamamlanması için gerekli süreyi artıracaktır. NewInvoice butonu hem büyüklüğü hem de konumu ile Fitts yasasına uygun tasarlanmıştır. Fare imlecinin ekranın üstünde başladığı kabul edilirse, ekranın üstüne yakın yerleştirildiği için oldukça ulaşılacak buton olacaktır.

21 Prime Pixel(Temel Piksel) Giriş aygıtının imlecinin bulunduğu tek nokta prime pixelolarak adlandırılır. Her bilgisayar arayüzündehedef nesnenin uzaklığının «prime pixel» den ne kadar uzağa yerleşmiş olduğu ile ölçülür. Arayüztasarımında beş noktanın «magicpixel» olarak alındığı uygulamalar da vardır. Kullanıcı ekranın sağ köşesi ile pek ilgilenmediği için, pencereyi kapatan düğme genellikle buradadır.

22 Temel Piksel (Prime Pixel) Önemi Windows masaüstü yazılımında sağ tıklama ile bir menü içeriği görüntülensin. Menü seçeneklerinin her birinin temel piksele göre bir nokta başlangıcı vardır. Bu da web tasarımcısının gücünü düşürebilir. Temel pikselin yeri bir değişkendir. Çünkü başlama noktası ekranda herhangi bir yerde olabilir. JavaScript ile farenin konumunun kontrolü yapılıyorsa, arayüz nesnelerinin hareketlerini fare imlecine göre hareket ettirmek istemez Çünkü bu karışıklık oluşturabilir.

23 Çok adımdan oluşan bir proseste gerçekleşen hareketin bir sonraki hareketin giriş alanından ne kadar uzaklıkta bir buton olarak yerleştirileceği önemlidir.

24 Grouping Items (GestaltLaw-Görünüm Yasası) Navigationbar (gezinti çubuğu), bir parçadan diğer bir parçaya kesintisiz bir geçiş yapmak üzere birlikte çalışabilir. Örneğin: Homaöğesi ile Blogöğesi sağa doğru aynı uzaklıkta, ama aralarında bir boşluk oluşturmadan tıklandığında menünün kullanılabilirliği Fittskanununa göre azalır. Çünkü birleşmiş durumda başlangıç noktasından hedef nesneye olan mesafe artar