Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 55, Ekim 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 55, Ekim 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Dr. İrfan MARANGOZ Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Afşin MYO imarangoz@ksu.edu.tr SPRİNTER OLMAYAN DENGELİ MEZOMORFİ KATEGORİSİNDEKİ ELİT SPORCULARIN SPRİNTER OLAN SPORCULARIN İVMELENME HIZLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Öz Bu çalışmanın amacı, sprinter olmayan dengeli mezomorf kategorisindeki (353,363,272) elit erkek sporcularının, Sprinter olan, Sprint Milli Takımı (100 m) ve Olimpiyatlarda 100m Erkekler koşusunda koşan sprinterlerin (100m) ivmelenme sonuçlarının karşılaştırılmasıdır. Sporcuların somatotip, vucüt kompozisyonu ve ivmelenme sonuçları alınmıştır. Araştırmanın sonuçları SPSS 22 istatistik analiz programında analiz edilmiştir. Sonuçlar istatiksel olarak karşılaştırıldığında (p>0.05) herhangi bir anlamlılık bulunamamıştır. Sonuç olarak, istatiksel olarak herhangi bir anlamlılık çıkmamıştır. Araştırmamıza katılan sprinter olmayan dengeli mezomorf grubundaki sporcuların 10m ivmelenme sonucu 1.88±0.19 sn. olarak tespit edilmiştir. Sprint Milli Takım hazırlık kampındaki (14 Mayıs 2015) sporcuların 10m ivmelenme sonucu 1,96±0.24 sn ve 2008 Beijing olimpiyatlarında 100m erkekler koşusundaki sporcuların 10m ivmelenme sonucu 1,85 sn. olarak tespit edilmiştir. Yukarıdaki sonuçlar incelendiğinde araştırmamıza katılan dengeli mezomorf kategorisinde (353,363,272) sporcuların ivmelenmelerinin Sprint Milli Takım hazırlık kampında ölçülen hızdan çok daha iyi olduğu (-.08 sl) olduğu ve 2008 yılında Beijing Olimpiyatları 100m Erkekler koşusunda koşan elit düzeydeki atletlerle hemem hemen aynı (+.03 sl) olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Somatotip, İvmelenme

2 COMPARISON OF SPEEDING SPORTS USING SPRINGERS WITH A SPRINGER IN THE NON-SPRINTARY BALANCED MEZOMORFI CATEGORY Abstract The aim of this study was to compare the acceleration results of the elite male athletes in the non-sprinter balanced mesomorph category (353,363,272), the Sprinter, the Sprint National Team (100 m) and the Sprinters running 100m in the Olympics (100m). Somatotype, body composition and acceleration results of the athletes were obtained. The results of the study were analyzed in SPSS 22 statistical analysis program. The results were not statistically significant (p> 0.05). As a result, there was no statistical significance. The participants in the non-sprinter balanced mesomorph group participated in our study were 1.88 ± 0.19 sec. as determined. Sprint National Team preparatory camp (14 May 2015) athletes 1096 ± 0.24 seconds as a result of the acceleration of 10m and the 2008 Beijing Olympics 100m men's athletes in a 10m acceleration 1.85 sec. as determined. When the above results are examined, it is observed that the acceleration of the athletes in the balanced mesomorph category (353,363,272) is much better than the velocity measured in the Sprint National Team preparation camp (-.08 sl) and in 2008 the same as the elite athletes running in Beijing Olympics 100m Men run is the same (+.03 sl). Keywords: Somatotype, Acceleration 280 GİRİŞ VE AMAÇ Somatotip, boyut göz önüne alınmaksızın oluşturulan vücut bileşenleridir (1). Somatotipin belirlenmesi, vücut şekli ve kompozisyonuyla bağlantılı birçok özellik açısından insan fizyolojisini tanımlamada kullanılan bir yöntemdir (2). Modern sınıflamanın kurucusu Amerika lı psikolog Sheldon ın somatotip sınıflamasının temelinde, değişik tipleri değişik oranlarda bulunduracağı düşüncesi yatmaktadır. Ona göre somatotip, üç bileşenin farklı oranlarda birleşmesiyle oluşur (3). Öncelikle üç değişik vücut yapısı ve bunlara bağlı kişilik özellikleri olan temel grupları belirlemişlerdir (1). Endomorfi, sindirim sistemi gelişmiş, yumuşak yapılı, merkeze yakın bölgeleri kütlesel olan tiplerdir. Endomorfi bir anlamda vücudun yuvarlaklığını ve şişmanlığını ifade eder. Teknik olmayan terimlerle endomorfi vücudun yağlılık komponenti olarak ifade edilir (4). Mezomorfi, bu özellik, sert, kuvvetli ve göze çarpan kaslılıkla beraber kare bir vücutla karakterizedir (5). Ektomorfi, vücudun inceliğini ve zayıflığını gösterir ve aynı zamanda yağsızlığını ifade eder (6). İvmelenme oyuncunun minimum zaman miktarı içerisinde maksimum sürate ulaşmasını sağlayan süratteki değişim oranıdır. Maksimum hız oyuncunun koşabileceği maksimum sürattir. Sporcuların başarısı için, etkin bir şekilde maksimum koşu hızına ulaşması ve ivmelenmesi önemlidir. Yüksek hıza ulaşmak için yapılan antrenmanlarda daha çok kuvvet ve kondisyon programları anahtar element durumundadır (7). Başarının ilk olarak hızlı bir çıkışa ve sonra da mümkün olan en yüksek koşu süratine ulaşılıp, bu sürati korumayla mümkün olduğu 100m sprint koşusunda m arası hızda platoya ulaşma öncesine kadar ivmelenme sergilenir (8,9). Bu özellik antropometrik, metabolik, sinirsel ve biyomekaniksel faktörlerden etkilenir (10,11).

3 GEREÇ VE YÖNTEM Heath-Carter 1967 de somatotipi formüle ederek, ölçümlere dayalı bir değerlendirmeye tabi tutmuştur. Heath-Carter yöntemi, Sheldon Atlası kullanılarak somatotipi belirlenen kişilere ait bazı ölçümler üzerinde yapılan istatistiksel analizler sonucu hesaplanmış tablolara dayanmaktadır. Bu tablolara göre; endomorfi puanını belirtmek için triceps, subscapula, suprailiac deri kıvrım kalınlıkları ölçülüp, formüle edilmektedir. Mezomorfi puanı için humerus epikondüler çapı, femur epikondüler çapı, fleksiyonda biceps çevresi, baldır çevresi, triceps deri kıvrım kalınlığı ile medial baldır deri kıvrım kalınlıkları ölçülüp, formülde yerine konmaktadır. Ektomorfi puanı için boy uzunluğu ve vücut ağırlığı ölçümlerinden yararlanılmaktadır. Bu yöntemle saptanan somatotip profilleri ile Sheldon un fotoskopik somatotip tayini arasında ileri düzeyde bir tutarlılık vardır. Yalnız Heath-Charter metodunda puanların üst limiti Sheldon metodundaki gibi 7 de kalmamakta 9 değeri ile limitlenmektedir (12,13). Somatotipte ilk sayı endomorf, ikinci sayı mezomorf ve üçüncü sayı ise ektomorf özelliği belirtmektedir (14). Böylece, lik somatotip en büyük oranda endomorfiyi (yağlılık) gösterirken, lik somatotip en büyük oranda mezomorfiyi (kassallık) ve luk somatotip de en büyük oranda ektomorfiyi (incelik) gösterir (15). Somatotip Kategorileri Somatotip değerinin somatokart alanındaki yerine göre kategorize edilmiş on üç somatotip adı tanımlanmıştır: Santral: Hiçbir bileşen, diğer ikisinden bir üniteden fazla değildir. Dengeli Endomorfi: Endomorfi baskın olup mezomorfi ve ektomorfi değerleri eşit veya yarım üniteden farklı değillerdir. Mezomorfik Endomorfi: Endomorfi baskın olup mezomorfi ektomorfiden daha büyüktür. Mezomorfi Endomorfi: Endomorfi ve mezomorfi eşit veya yarım üniteden farklı değildir ve ektomorfi daha küçüktür. Endomorfik Mezomorfi: Mezomorfi baskın olup, endomorfi ektomorfiden daha büyüktür. Dengeli Mezomorfi: Mezomorfi baskın olup, endomorfi ile ektomorfi eşit veya yarım üniteden farklı değildir. Ektomorfik Mezomorfi: Mezomorfi baskın olup, ektomorfi endomorfiden daha büyüktür. Mezomorfi Ektomorfi: Mezomorfi ve ektomorfi benzer değerlerde olup veya yarım üniteden farklı değildir. Endomorfi daha küçüktür. Mezomorfik Ektomorfi: Ektomorfi baskın olup mezomorfi endomorfiden daha büyüktür. Dengeli Ektomorfi: Ektomorfi baskın olup, endomorfi ve mezomorfi benzer veya yarım üniteden farklı değildir. Endomorfik Ektomorfi: Ektomorfi baskın olup, endomorfi mezomorfiden daha büyüktür. Endomorfi Ektomorfi: Endomorfi ve ektomorfi benzer olup veya yarım üniteden farklı değildir. Mezomorfi daha düşüktür. Ektomorfik Endomorfi: Endomorfi baskın olup ektomorfi mezomorfiden daha büyüktür (2,4,13). Somatotip Değerlendirmesi Somatotiplerin hesaplanmasında, vücut ağırlığı, boy uzunluğu, fleksiyonda biceps ve baldır çevresi, humerus ve femur çap ölçümleri ile triseps, subscapula, suprailiac ve baldır deri kıvrım kalınlıkları kullanılmaktadır. Somatotip değerleri aşağıdaki formüller kullanılarak belirlenmektedir (13,16). 281

4 Endomorfinin Hesaplanması: A = triceps + subscapular + suprailiac B= ( / boy) (Boya göre düzeltme için katsayı) Düzeltilmiş toplam X = A.B Endomorfi= (X) (X 2 ) (X 3 ) Mezomorfinin Hesaplanması: Mezomorfi = (0.858 HB FB CAG CCG) - (0.131 H) HB : Humerus genişliği (cm) FB : Femur genişliği (cm) CAG : Fleksiyonda kol çevresi Triseps skinfold /10 CCG : Maksimal baldır çevresi Calf skinfold /10 H : Boy uzunluğu (cm) Ektomorfinin Hesaplanması: Boy cm ve ağırlık kg olarak kaydedilir Boy ağırlığın küp köküne bölünerek HWR hesaplanır. (HWR =boy/ağırlık küp kök) Ektomorfi, HWR değerine göre aşağıdaki formüllerden biri kullanılarak hesaplanır. Eğer HWR ise, Ektomorfi = HWR Eğer < HWR < 40.75, Ektomorfi = HWR Eğer HWR 38.25, Ektomorfi = Marangoz ve Özbalcı (2017) tarafından yukarıdaki formüller MS excel veri tabanı kullanılarak yeni bir hesaplama programı yapılmıştır. Bu yeni hesaplama programına da SOMA- TOTÜRK Hesaplama Programı adı verilmiştir. Bu programda kişilerin hangi somatotip kategorisinde olduğu çok kolay bir şekilde hesaplanmaktadır. SOMATOTÜRK Hesaplama Programında somatotiplerin belirlenebilmesi için gerekli olan Deri Kıvrım Kalınlıkları (Triceps, Subscapula, Suprailiac, Calf), Çap Ölçümleri (Humerus Bikondil ve Femur Bikondil), Çevre Ölçümleri ( Biceps ve Baldır) ve Somatotip Değerler (Endomorfi, Mezomorfi, Ektomorfi ve Kategori Adı) altında ilgili tüm formüller yazılarak bu kutucuklara ilgili verilerin ister tek tek ister toplu halde aktarımı ve yazılımı çok kolay bir şekilde yapılmakta ve hangi somatotip kategorisinde olduğu kolayca hesaplanabilmektedir (17). Tablo 1. SOMATOTÜRK Hesaplama Programında Yapılan Örnek Bir Hesaplama İvmelenme Ölçümleri, sporcuların ivmelenme ölçümleri (The Newtest Powertimer 300-series testing system) ile 0.001s bir doğrulukta ölçülmüştür.

5 İvmelenme Ölçüm Yöntemi, koşu mesafesi 15 metredir. Her 5 metreye fotoseller yerleştirilir. Sporcu, 15 metrelik mesafenin başlangıç noktasında (0 metre) dizinin biri önde diğeri arkada doğrusal olarak statik ayakta bekleyecek şekilde duruş pozisyonu alır. Başlangıç noktasında koşuya başlamadan önce sporculara en az 3 saniyelik bir öne doğru eğilme duruşu almaları söylenir. Hiçbir şekilde sallanmaya ve benzeri hareketlere izin verilmez. Sporcu bu pozisyonda en az 3 saniye bekledikten sonra maksimum hızda koşmaya başlar. 5 metre aralığı için en iyi zaman ivmelenmenin ve maksimum koşma hızının göstergesi olarak kaydedilir. Ölçüm sonuçları saniye cinsinden kaydedilir. Her bir sporcu için 3 tane koşu hakkı verilir. Her bir koşu arasında sporculara 3 dakika dinlenme sağlanır (18). Ölçüm sonuçları saniye cinsinden kaydedilir. Üç denemede elde edilen en iyi zaman kaydedilir (19). BULGULAR VE TARTIŞMA Tablo 2. Araştırmanın Tanımlayıcı İstatistikleri Dengeli Mezomorf Kategorisi Değişkenler N (353,363,272) x±sd Yaş ±3.27 Boy (cm) 5 174±6.36 Vücut Kitle İndenksi (kg/m 2 ) ±2.71 Yağ Yüzdesi ±4.42 Yağ Kütle (kg) 5 5,44±2.67 Yağsız Kütle (kg) ±8.89 Kilo (kg) ± m ivmelenme (sn) ± m ivmelenme (sn) ± m ivmelenme (sn) ± Tablo 3.Araştırmaya Katılan Sporcular ile 14 Mayıs 2015 Sprint Milli Takım Hazırlık kampı ve Beijing 2008 Olimpiyatları 100m Erkekler koşusu 10m İvmelenme Sonuçları Dengeli Mezomorf Kategorisi Sprint Milli Takım Hazırlık Kampı Beijing 2008 Erkekler 100 m (353,363,272) 10 m. İvmelenme (sn) 1.88± ± p>0.05 Sporda kazanmanın ön plana çıktığı günümüzde başarıya ulaşmak için önemli yollardan birisi de, kuşkusuz fiziksel antrenmandır. Fiziksel antrenmanın temeli, motorik özellikleri geliştirmektir. Motorik özelliklerden olan kuvvet, genel anlamda birçok spor branşında başarıyı artıran temel özelliktir. Bugün pek çok spor branşında, kuvvet çalışmalarının daha fazla uygulanması suretiyle kuvvetin daha fazla geliştirilmesi istenmektedir. Kas kuvvetinin artışı, iyi planlanmış ve organize edilmiş antrenmanların içeriğine bağlıdır. Newton un ikinci aksiyonuna göre ivmelenme kuvvetin büyüklüğüyle pozitif ilişkiye sahiptir. Bu ilişki kuvvet antrenmanları ile sürat özelliğinin geliştirilebileceği konusuna ışık tutmaktadır (20). İvmelenme evresinde yerde kalış süresince diğer evrelere göre yüksek olan kas aktivasyonu, sinirsel aktivitenin ivmelenme sırasında maksimuma ulaştığını ve nöromüsküler ateşlemenin önemli olduğunu gösterir (21). SONUÇ VE ÖNERİLER

6 Araştırmamıza katılan sprinter olmayan dengeli mezomorf grubundaki sporcuların 10m ivmelenme sonucu 1.88±0.19 sn Sprint Milli Takım hazırlık kampındaki (14 Mayıs 2015) sporcuların 10m ivmelenme sonucu 1,96±0.24 sn (22) ve 2008 Beijing olimpiyatlarında 100m erkekler koşusundaki sporcuların 10m ivmelenme sonucu 1,85 sn (23) olarak tespit edilmiştir. Sonuç olarak, istatiksel olarak herhangi bir anlamlılık çıkmamıştır. Yukarıdaki sonuçlar incelendiğinde araştırmamıza katılan dengeli mezomorf kategorisindeki (353,363,272) sporcuların ivmelenmelerinin Sprint Milli Takım hazırlık kampında ölçülen hızdan çok daha iyi olduğu (-.08 sl.) olduğu ve 2008 yılında Beijing Olimpiyatları 100m Erkekler koşusunda koşan elit düzeydeki atletlerle hemen hemen aynı (+.03 sl) olduğu tespit edilmiştir. Mezomorf kategorisindeki özellikle 353,363,272 komponentlere sahip demo düzeyde alınan verilerden elde edilen bu sonuçların spor bilimciler tarafından daha geniş verilerle araştırılması halinde çok önemli verilerin elde edilebileceği düşünülmektedir. KAYNAKLAR Carter JEL. and Heath BH. Somatotyping Development and Applications. New York: Cambridge University Press Eston R, Reilly T. Somatotyping, Kinanthropometry and Exercise Physiology Laboratory Manual Tests, Procedures and Data Third Edition Volume One: Anthropometry, Routledge Taylor and Francis Group, London, 2009, 342. Duyar İ. Spor Antropolojisi. Ankara Üniversitesi DTCF Fizik Antropoloji Anabilim Dalı Ders Notları; 1999, Ankara. Duquet W. and Carter J.E.L. Somatotyping, In: Somatotyping, Kinanthropometry and Exercise Physiology Laboratory Manual Tests, Procedures and Data (Third Edition) Volume One: Anthropometry, Routledge Taylor and Francis Group, London, 2009: p Arthur Stewart Somatotype Mandy Plumb Department of Orthopaedics ( ). Fox EL, Bowers RW and Foss ML. Beden Eğitimi Ve Sporun Fizyolojik Temelleri, Çeviri ve Derleme Ed: Mesut Cerit, Spor Yayınevi ve Kitabevi, Ankara, 2012: Murphy AJ, Lockie RG, Coutts AJ. Kinematic Determinants of Early Acceleration in Field Sport Athletes. Journal of Sports Science & Medicine, 2003; 2.4: Delecluse C, Copenolle VH, Willems E et al. Influence of High-Resistance and High-Velocity Training on Sprint Performance. Medicine and Science in Sports and Exercise, 27 (8), 1995; Johnson M, Buckley, JG. Muscle Power Patterns In The Mid-Acceleration Phase of Sprinting. Journal of Sports Sciences, 2001; 19.4: Abe T, Fukashiro S, Harada Y et al. Relationship between sprint performance and muscle fascicle length in female sprinters.journal of physiological anthropology and applied human science, 2001; 20(2), Ross A, Leverıtt M, Riek S. Neural Influences on Sprint Running. Sports Medicine, 2001; 31.6:

7 Carter JEL. and Heath BH. Somatotype Methodology and Kinesiology Research. Kinesiology Review, 1971; Carter JEL. The Heath-Carter Anthropometric Somatotype-Instruction Manual. San Diego, USA Tamer K. Sporda Fiziksel-Fizyolojik Performansın Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi, Türkerler Kitabevi, Ankara, 1995: 180. Zorba E. ve Ziyagil MA. Vücut Kompozisyonu ve Ölçüm Metotları. Gen Matbacılık, Trabzon, 1995: 80. Ross WD and Marfell-Jones MJ. Kinanthropometry. In MacDougall, DJ., Wenger AH & Green H J. (Eds). Physiological Testing of the High-Performance Athlete. Illinois: Human Kinetics Books, 1991, p: Marangoz I, Özbalcı Ü, (2017). Somatotip Hesaplama Programı (SOMATOTÜRK) Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 47, Haziran, s , Türkiye. Bloomfield J, Polman R, O Donoghue P, Mcnaughton L. Effective Speed and Agility Conditioningmethodology For Random Intermittent Dynamic Type Sports. J. Strength Cond Res. 2007; 21(4): Pauole K, Madole K, Garhammer J, Lacourse M, Rozenek R. Reliability and Validity of The T -Test As a Measure of Agility, Leg Power, and Leg Speed in College-Aged Men and Women. J. Strength Cond Res. 2000; 14: Polat Y. Çabuk Kuvvet ve Sprint Antrenmanlarının Reaksiyon Zamanına Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya; 2000: 76. Mero A, Peltola E. Neural Activation Fatigued and Non-Fatigued Conditions of Short and Long Sprint Running. Biol Sport, 1989; 6.1: