SAKARYA ÜNİVERSİTESİ E-DEVLET. Hafta 9. Yrd. Doç.Dr. Tijen Över ÖZÇELĐK

Transkript

1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ E-DEVLET Hafta 9 Yrd. Doç.Dr. Tijen Över ÖZÇELĐK Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Her hakkı saklıdır 2010 Sakarya Üniversitesi

2 BİLGİ TOPLUMU VE TÜRKİYE 1990'lı yılların özellikle ikinci yarısından itibaren tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de bilgi toplumu olma yönünde çabaların arttığı gözlenmektedir. Ülkemizde bu dönemde, bilgi toplumuna geçiş amacıyla ön plana çıkan rapor ve araştırmaların yanı sıra bilgi toplumunun belli unsurlarının koordinasyonuna yönelik çalışmalar planlanmıştır. Bu amaçla yolun başında; Türkiye ve Dünya Bankası işbirliğiyle Bilişim ve Ekonomik Modernizasyon Raporu hazırlanmış yılında yayınlanan raporda Türkiye'de bilgi toplumuna yönelik bilgisayar kullanımı, yazılım pazarı, bilgi ekonomisinde insan kaynağı, iletişim ağları ve yasal altyapı alanında tespitler yapılmış önerilerde bulunulmuş, ancak Dünya Bankası ile kredi anlaşması tamamlanamamış ve rapor önerileri uygulanamamıştır. Daha sonra ise Ulaştırma Bakanlığı ve TÜBİTAK tarafından 1999 yılında tamamlanan Türkiye Ulusal Enformasyon Altyapısı Ana planı (TUENA) gerçekleştirilmiştir. Bu planda; Türkiye'nin enformasyon politikalarının belirlenmesi amacıyla enformasyon teknolojileri altyapı ve kullanımı, bu alandaki düzenlemeler ve yönelimler gibi alanlarda dünyadaki genel eğilimler, Türkiye'deki mevcut durum, geleceğe dönük vizyon ve hedefler ile kurumsal yapılanma önerileri sunulmuştur. Bir sonraki dönemde ise; ülkemizde elektronik ticaretin yaygınlaştırılması amacıyla yılları arasında çalışmalarını sürdüren, Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu oluşturulmuştur. Kurul bünyesinde oluşturulan hukuk, teknik ve finans çalışma grupları tarafından elektronik ticaretin geliştirilmesine yönelik raporlar hazırlanarak öneriler ortaya konmuştur. Kurul, varlığını 2002/20 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile "e-türkiye" ile ilgili çalışmaların koordinasyonu, yürütülmesi ve kurumsal altyapının oluşturulmasına yönelik tüm faaliyetlerin Devlet Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı bünyesinde toplanmasına kadar sürdürmüştür. Yine aynı dönemlerde, e-ticaretin yaygınlaşmasına yönelik çalışmaların paralelinde, kamu bilgisayar ağları konusunda yapılan faaliyetlerin değerlendirilmesi, koordinasyonu, izlenmesi ve finansmanı konusunda karşılaşılan darboğazların aşılması amacıyla KamuNet oluşturulmuştur. Çalışmalar kapsamında 1998 yılında Kamu Bilgisayar Ağları Konferansı düzenlenmiş ve bir eylem planı önerisi getirilmiştir. Kurul, varlığını 2002/20 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile "e-türkiye" ile ilgili çalışmaların koordinasyonu, yürütülmesi ve kurumsal altyapının oluşturulmasına yönelik tüm faaliyetlerin Devlet Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı bünyesinde toplanmasına kadar sürdürmüştür. Rekabetçi, dinamik ve bilgiye dayalı ekonomiye sahip olunması ve bilgi toplumuna dönüşümün sağlanması ve eavrupa + Eylem Planının ülkemize uyarlanması hedeflerinin gerçekleştirilmesine yönelik olarak e-türkiye

3 Girişimi başlatılmıştır. Girişim kapsamında aşağıda verilen çalışma Gruplarının katkılarıyla taslak eylem planı hazırlanmıştır. Çalışma grupları ve koordinasyonundan sorumlu kuruluşlar; Eğitim ve İnsan Kaynakları Çalışma Grubu: Milli Eğitim Bakanlığı Altyapı Çalışma Grubu: Ulaştırma Bakanlığı Hukuki Altyapı Çalışma Grubu: Adalet Bakanlığı Standartlar Çalışma Grubu: Türk Standardları Enstitüsü Başkanlığı Güvenlik Çalışma Grubu: Genelkurmay Başkanlığı e-ticaret Çalışma Grubu: Dış Ticaret Müsteşarlığı Yatırımlar ve Planlama Çalışma Grubu: Devlet Planlama Teşkilatı Arşiv ve Dijital Depolama Çalışma Grubu: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Uluslararası İzleme ve eavrupa + Çalışma Grubu: AB Genel Sekreterliği Özel Projeler Çalışma Grubu: Türkiye Bilişim Vakfı Mevcut Durumun Tespiti Çalışma Grubu: KAMUNET Teknik Kurulu Ulusal Bazda Takip, Koordinasyon ve İzleme Grubu: Türkiye Bilişim Derneği Hukuki Altyapı Çalışma Grubu: Adalet Bakanlığı Çevre-Sağlık Çalışma Grubu: Başbakanlık Ancak siyasi ve ekonomik istikrarsızlık nedeniyle Eylem Planının uygulanması mümkün olmamış ve e-türkiye Girişimi, e-dönüşüm Türkiye Projesinin başlatılmasıyla son bulmuştur. Daha sonra e-dönüşüm Türkiye Projesi projesinin koordinasyonu, izlenmesi, değerlendirilmesi ve yönlendirilmesi ile ilgili olarak DPT Müsteşarlığı görevlendirilmiştir. E-DÖNÜŞÜM TÜRKİYE PROJESİ Geçmiş yıllarda, farklı isimler altında yürütülen çalışmalar, genellikle birbirinden bağımsız ve ülkenin öncelikli ihtiyaçlarının yerine, kurumsal öncelik ve ihtiyaçlara dayalı olarak ön plana çıkmış ve çoğunlukla ekonomik ve sosyal istikrarsızlık ortamında uygulanması mümkün olmamıştır. Bilgi toplumu olma yolundaki çalışmaların daha somut hedefleri olan ve katılımcı bir yaklaşımla ele alınarak yürütülmesi ihtiyacı, yeni bir kurumsal yapının oluşturulması gereğini ortaya çıkarmıştır.

4 Bu amaçla, e-dönüşüm Türkiye Projesi ne yer verilmiş ve tüm sorumluluğu Devlet Planlama Müsteşarlığı na verilmiştir. e-dönüşüm Türkiye Projesi'nin sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla 2003 yılı Mart ayında DPT bünyesinde Bilgi Toplumu Dairesi (BTD) oluşturulmuştur. e-dönüşüm Türkiye Projesi'nin Amaçları ve Gerçekleştirilen Çalışmalar e-dönüşüm Türkiye Projesi'nin başlıca hedefi; vatandaşlarımıza daha kaliteli ve hızlı kamu hizmeti sunabilmek amacıyla; katılımcı, şeffaf, etkin ve basit iş süreçlerine sahip olmayı ilke edinmiş bir devlet yapısı oluşturacak koşulların hazırlanması şeklinde özetlenebilir. Bu proje ile; Bilgi ve iletişim teknolojileri politikaları ve mevzuatının, öncelikle Avrupa Birliği çerçevesinde gözden geçirilerek yeniden düzenlenmesi ve öngörülen eylem planının Ülkemize uyarlanması, Vatandaşın, bilgi ve iletişim teknolojileri yardımıyla, kamusal alandaki karar alma süreçlerine katılımını sağlayacak mekanizmaların geliştirilmesi, Kamu idaresinin, şeffaf ve hesap verebilir hale getirilmesi, Kamu hizmetlerinin sunumunda, bilgi ve iletişim teknolojilerinden azami ölçüde yararlanılarak iyi yönetişim ilkelerinin hayata geçirilmesi, Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımının yaygınlaştırılması, Bilgi ve iletişim teknolojisi alanında kaynak israfını azaltmak amacıyla, kamunun tekrar arz eden veya örtüşen projelerinin bütünleştirilmesi ve yatırımcı kamu kuruluşları arasında gerekli koordinasyonun sağlanması, Sektördeki özel sektör faaliyetlerine yukarıdaki ilkeler ışığında yol gösterilmesi amaçlanmaktadır. e-dönüşüm Türkiye Projesi'nin yürütülmesinde, günümüze kadar yapılan çalışmalardan, bilgi birikiminden ve oluşumlardan yararlanma yaklaşımı benimsenmiş, proje kapsamında oluşturulan çalışma grupları yeniden düzenlenmiş ve çalışma grupları 8'e düşürülmüştür. Yeniden düzenlenen çalışma grupları ve koordinasyonundan sorumlu kuruluşlar aşağıda sunulmuştur; Eğitim ve İnsan Kaynakları Çalışma Grubu: Milli Eğitim Bakanlığı Teknik Altyapı ve Bilgi Güvenliği Çalışma Grubu: Ulaştırma Bakanlığı

5 Hukuki Altyapı Çalışma Grubu: Adalet Bakanlığı e-devlet Çalışma Grubu: Devlet Planlama Teşkilatı e-ticaret Çalışma Grubu: Dış Ticaret Müsteşarlığı Standartlar Çalışma Grubu: Türk Standardları Enstitüsü Başkanlığı e-sağlık Çalışma Grubu: Sağlık Bakanlığı İzleme Çalışma Grubu: Türkiye Bilişim Derneği Çalışma grubu koordinatörleriyle 2003 tarihinden itibaren yapılan çalışmalar, Kısa Dönem Eylem Planı'nın (KDEP) hazırlanması ile neticelenmiştir. e-dönüşüm Türkiye Projesi Kısa Dönem Eylem Planı uygulamaya konmuştur. Kısa Dönem Eylem Planının uygulamasının tamamlanmasından sonra, çalışma gruplarının katılımı ile, orta vadeli Bilgi Toplumu Stratejisinin hazırlanmasına kadar uygulanmak üzere bir yıl süreli 2005 Eylem Planı hazırlanmış ve uygulanmıştır Eylem Planının uygulanması sonrasında yıllarında Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanarak döneminde uygulanmaya başlamıştır. Bu çalışmalar çerçevesinde oluşturulan, e- Dönüşüm Türkiye Danışma Kurulu; toplumun tüm kesimlerinin bilgi toplumuna geçiş sürecine etkin katılım ve desteğini sağlamak, birikimlerinden istifade etmek ve gerekli dayanışma ve işbirliği ortamını tesis etmek amacıyla faaliyet göstermektedir. TÜRKİYE e-dönüşümün NERESİNDE? Uluslararası Karşılaştırmalar Dünya Ekonomi Forumu tarafından 2001 yılından bu yana hazırlanan "Küresel Bilgi Teknolojisi" raporlarında, ülkelerin bilgi toplumuna geçişteki hazırlıkları ve bu konudaki çeşitli göstergeleri dikkate alarak bir sıralama yapılmaktadır. Ülkelerin Bilgi Toplumuna Hazır Olma Durumu (Networked Readiness) SIRA ÜLKE PUAN SIRA ÜLKE PUAN 1 Danimarka Danimarka İsveç İsveç 5.84

6 3 İsviçre ABD ABD Singapur Singapur İsviçre Finlandiya Finlandiya Hollanda İzlanda İzlanda Norveç Güney Kore Hollanda Norveç Kanada TÜRKİYE 3,96 61 TÜRKİYE 3,91 Toplam 127 ülke Toplam 134 ülke OPS0xJk1PREU9UFVCTElTSEVEX1ZFUlNJT04= Bu sıralamanın yapılmasında, teknik altyapı göstergeleri kadar, ülkelerin hizmetlerin sunumu ve geliştirilmesindeki durumu, teknoloji üretme yetenekleri, insan sermayesi, hukuki düzenlemeleri gibi pek çok kriter değerlendirilmektedir. Türkiye'nin Bilgi Toplumuna Hazır Olma Durumu (Networked Readiness) Değerlendirilen Ülke Sayısı e-hazırlık Sırası - Türkiye OPS0xJk1PREU9UFVCTElTSEVEX1ZFUlNJT04= Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sektörü Ülkemizde 2003 yılında 10,3 milyar dolar seviyesinde olan BİT pazarı, yıllık ortalama yüzde 18 büyüyerek 2008 yılında 23,8 milyar dolara ulaşmıştır. Sektör büyüklüğünün 2009 yılında 21,8 milyar dolara gerileyeceği tahmin

7 edilmektedir. Sektörün yüzde 70'lik kısmını telekomünikasyon sektörü, yüzde 30'luk kısmını da bilgi teknolojileri sektörünün oluşturduğu değerlendirilmektedir. Bilgi ve İletişim Teknolojilerine İlişkin Temel Göstergeler Sabit telefon sayısı doyuma ulaşmış olmasına karşın mobil telefon abone sayısında artış sürmektedir. Geniş bant abone sayısında oldukça hızlı bir büyüme yaşanmaktadır. Ancak, ulaşılan abone yoğunluk oranı henüz AB ve OECD ortalamalarının oldukça altında kalmaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojileri alanında önemli ve temel göstergeler olarak kabul edilen sabit telefon, mobil telefon, Internet kullanıcı yoğunluğu ve geniş bant abone yoğunluğuna ait Türkiye ve Avrupa Birliği üye ülkelerine ait değerler aşağıda verilmektedir. Sabit Telefon Abone Yoğunluğu: Ülkemizde, Avrupa genelinde de yaşanan sabit telefon aboneleri sayısında doygunluk seviyesine ulaşılması ve mobil haberleşmenin daha yaygın olarak kullanılması eğilimi etkili olmakta ve büyük bölümünde Türk Telekom'un hakim işletici olarak hizmet sunduğu ses iletimi piyasasında abone sayısı durağanlık göstermektedir yılında Türkiye'de yüzde 24,5 olarak gerçekleşen sabit telefon abone yoğunluğu 2009 yılında düşmeye devam ederek yüzde 23,1 seviyesine gerilemiştir yılı sonunda sabit telefon abone yoğunluğu AB üyesi ülkelerde yüzde 47'dir.

8 OPS0xJk1PREU9UFVCTElTSEVEX1ZFUlNJT04= Mobil Telefon Abone Yoğunluğu: 1994 yılından bu yana faaliyette olan GSM şebekesi 2000'li yılların başından itibaren hızlı bir büyüme göstermiştir yılı sonu itibarıyla 62,8 milyon abone sayısına ulaşılmış ve abone yoğunluğu yüzde 88 seviyesinde gerçekleşmiştir. Avrupa Birliğinde bu oran 2008 yılında yüzde 119 seviyesindedir. OPS0xJk1PREU9UFVCTElTSEVEX1ZFUlNJT04= İnternet Kullanıcı Yoğunluğu: Geniş bant altyapısındaki gelişmeler ile eğitim, e-devlet ve e-ticaret gibi alanlarda yaygınlaşan uygulamalar, internet kullanımına olan talebi artırmaktadır. İşyeri, internet cafe ve okul gibi internetin yaygın kullanıldığı mekanların yanı sıra düşen kişisel bilgisayar fiyatları ve düzenlenen ADSL kampanyaları ile özellikle evlerde internet kullanımımın yaygınlaştığı ve AB gösterge ortalamaları ile farkın giderek daraldığı görülmektedir.

9 OPS0xJk1PREU9UFVCTElTSEVEX1ZFUlNJT04= Genişbant Abone Yoğunluğu: 2004 yılından bu yana hızla gelişen ADSL altyapısının yanı sıra internete erişim talebindeki artış genişbant kullanıcı sayısını hızla artırmıştır yılı sonu itibarıyla yaklaşık 6,8 milyona erişen genişbant abone sayısı ile yüzde 9 genişbant abone yoğunluğuna ulaşılmıştır. Genişbant abone yoğunluğu AB-27 üyesi ülkelerde 2009 yılında yüzde 23,9 düzeyine ulaşmıştır. Ülkemizde yerel ağın paylaşıma açılması ile alternatif işletmecilerin de faaliyet göstereceği genişbant pazarının önümüzdeki dönemde de hızlı büyümesini devam ettirmesi beklenmektedir.

10 OPS0xJk1PREU9UFVCTElTSEVEX1ZFUlNJT04= Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yatırımları döneminde kamunun BİT yatırımlarına tahsis etmiş olduğu ödenekler aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Kamu Bilgi ve İletişim Teknolojileri Yatırımları ( ) Yıl Proje Sayısı 2010 Yılı Fiyatlarıyla Ödenek (Milyon TL) Değişim (%) OPS0xJk1PREU9UFVCTElTSEVEX1ZFUlNJT04=

11 Girişimlerin % 90,9 u İnternet erişimine sahip 2010 yılı Ocak ayında 10 ve daha fazla çalışanı olan girişimlerin %90,9 u İnternet erişimine sahip olup, bu oran 2009 yılının aynı döneminde %88,8 dir. İnternet erişim oranı 250 ve üzeri çalışanı olan girişimlerde %98,4 iken, çalışanı olan girişimlerde %96,9, çalışanı olan girişimlerde ise %89,7 dir. Girişimlerde bilgisayar kullanımı bir önceki yılın aynı dönemine göre % 90,7 den %92,3 e yükselmiş, web sayfası sahiplik oranı ise İnternet erişimi olan girişimlerde %58,7 den %57,8 e düşmüştür. On girişimden dokuzu İnternete erişimde genişbant bağlantı kullanmakta 2010 yılı Ocak ayında girişimlerin %90,9 u İnternete erişimde genişbant bağlantı kullanmıştır. DSL bağlantı (ADSL, VDSL vb.) %87,3 ile girişimler tarafından İnternete erişimde en çok kullanılan geniş bant bağlantı tipidir. Telefon hattı ile çevirmeli bağlantı veya ISDN gibi darbant bağlantı tipleri ise girişimlerin %18,0 ı tarafından kullanılmıştır. Girişimlerde yıllara göre bilgisayar kullanımı, İnternet erişimi ve web sayfası sahipliği % 100,0 88,7 90,7 90,7 92,3 89,2 88,8 90,9 87,8 85,4 90,0 80,4 80,0 70,0 63,6 62,3 58,7 57,8 60,0 50,0 48,2 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Bilgisayar kullanımı İnternet erişimi İnternet erişimi olan girişimlerde w eb sayfası sahipliği İnternet %78,1 ile bankacılık ve finansal hizmetler için kullanıldı 2010 yılı Ocak ayında, İnternet erişimine sahip girişimlerin %78,1 i İnterneti bankacılık ve finansal hizmetler için, %28,3 ü ise eğitim ve öğretim için kullanmıştır.

12 Girişimlerin %66,1 i kamu kurum ve kuruluşlarıyla iletişimde İnternet kullandı 2009 yılında girişimlerin kamu kurum ve kuruluşları ile iletişimde İnterneti kullanma oranı %66,1 dir. İnternet erişimine sahip girişimlerde ise bu oran %72,8 dir. İnternet erişimine sahip girişimlerin kamu kurum ve kuruluşları ile iletişimde İnterneti en çok %91,0 ile form almak/indirmek ve %89,6 ile bilgi almak için kullanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşları ile iletişimde İnterneti kullanmayan girişimlerin belirttiği en önemli neden ise %66,6 ile yüzyüze görüşmeyi tercih etmeleridir. İnternet erişimine sahip girişimlerin %57,8 i web sayfasına sahiptir 2010 yılı Ocak ayında İnternet erişimine sahip girişimlerin %57,8 i web sayfasına sahiptir. Web sayfasına sahip olan girişimlerin, bu sayfalar üzerinden sundukları hizmetler sırasıyla %78,4 ile ürün katalogları ve fiyat listesi, %33,5 ile web sitesinin güvenliği ile ilgili olarak güvenlik politikası beyanı, gizlilik mührü veya sertifikası ve %28,1 ile açık iş pozisyonları için ilanlar ve çevrimiçi (online) iş başvurusu dur. Araştırma sonuçlarına göre ayrıca 2009 yılında girişimlerin %15,0 ı bilgisayar ağları üzerinden ürün/hizmet siparişi vermiş, %8,4 ü ise ürün/hizmet siparişi almıştır yılı Ocak ayında girişimlerin %10,1 inin elektronik imza kullandığı, %21,9 unun Bilgi ve İletişim Teknolojisi (BİT) güvenliği politikasına sahip olduğu belirlenmiştir % 25,4 30,0 Temel göstergeler, ,2 41,6 40,1 38,0 33,4 30,1 35,9 38,1 41, , İnternet erişim imkanı olan hane oranı yaş grubu bireylerde bilgisayar kullanım oranı yaş grubu bireylerde İnternet kullanım oranı Bilgisayar ve İnternet kullanımı artıyor

13 Araştırma sonuçlarına göre yaş grubundaki bireylerde bilgisayar ve İnternet kullanım oranları sırasıyla erkeklerde %53,4 ve %51,8, kadınlarda %33,2 ve %31,7 dir. Bu oranlar önceki yılın aynı dönemi için sırasıyla erkeklerde %50,5 ve %48,6, kadınlarda %30,0 ve %28,0 dir. İnternet kullanan beş bireyden üçü her gün İnternet kullanıyor Son üç ay içerisinde (Ocak-Mart 2010) bireylerin %39,1 i bilgisayar, %37,6 sı İnternet kullanmıştır. Bilgisayar kullanan bireylerin %60,8 i bilgisayarı, İnternet kullanan bireylerin %59,3 ü ise İnterneti hemen hemen her gün kullanmıştır. Bilgisayar ve İnternet kullanımında ev ilk sırada Bilgisayar kullanılan yerler; %70 ile ev, %31,3 ile işyeri, %17,5 ile İnternet kafe, İnternet kullanılan yerler ise; %62,8 ile ev, %31,6 ile işyeri, %20 ile İnternet kafe olarak sıralanmaktadır. Bilgisayar ve İnternet kullanım oranlarının en yüksek olduğu yaş grubu yaş grubudur. Bu oranlar tüm yaş gruplarında erkeklerde daha yüksektir. Eğitim durumuna göre en yüksek bilgisayar ve İnternet kullanım oranı yüksekokul, fakülte ve üstü mezunlarındadır. İşverenler bilgisayar ve İnternet kullanımında önde İşgücü durumu dikkate alındığında, işverenlerde bilgisayar ve İnternet kullanım oranları sırasıyla %69,2 ve %67,8 iken, ücretli ve maaşlı çalışanlarda %62,6 ve %60,5 dir. Aynı oranlar işsizlerde sırasıyla %50 ve %48,2 dir. İnternet en çok e-posta için kullanılıyor Son üç ay içerisinde İnternet kullanan bireylerin %72,8 i e-posta göndermek-almak, %64,2 i sohbet odalarına, haber gruplarına veya çevrimiçi tartışma forumlarına mesaj göndermek, anlık ileti göndermek, %58,8 i haber, gazete ya da dergi okumak, haber indirmek, %55,7 si mal ve hizmetler hakkında bilgi aramak, %51,2 si oyun, müzik, film, görüntü indirmek ya da oynatmak için İnterneti kullanmıştır. Giyim ve spor malzemelerini İnternet üzerinden alıyoruz

14 İnternet kullanan bireylerin kişisel kullanım amacıyla İnternet üzerinden mal veya hizmet siparişi verme ya da satın alma oranı %15 dir. Sipariş verme ya da satın alışın en son yapıldığı zamana göre % 9,0 ı son üç ay içerisinde, %3,6 sı üç ay ile bir yıl arasında, %2,5 i ise bir yıldan uzun süre önce gerçekleştirilmiştir. İnternet kullanan bireylerin %85,0 ı ise İnternet üzerinden hiç mal veya hizmet siparişi vermemiş ya da satın almamıştır. Son 12 ayda (Nisan 2009-Mart 2010) İnternet üzerinden mal veya hizmet siparişi veren ya da satın alan bireyler %24,3 oranı ile en fazla giyim ve spor malzemeleri almışlardır. Bunu %23,8 ile elektronik araçlar, %19,3 ile ev eşyası, %15,2 ile seyahat bileti alma, araç kiralama, %13,3 ile gıda maddeleri ile günlük gereksinimler izlemektedir. Bir önceki yıl aynı dönemde elektronik araçlar %32,2 ile (cep telefonu, kamera, TV, DVD oynatıcı v.b) ilk sırayı almıştı. Internet kullanan iki kişiden birisi bilişim güvenliği sorunu ile karşılaştı Son on iki ay içinde kişisel amaçla İnternet kullanan bireylerin %46,8 i güvenlik sorunu ile karşılaşmıştır. Bireylerin karşılaştığı en önemli sorunlar; %36,4 ile bilgi veya zaman kaybına neden olan virüs ya da diğer bilgisayar sorunları ve %32 ile istenmeyen e-postaların (Spam) gelmesidir. İnternet kullanan bireylerin %58,1 i kişisel amaçla kullandığı bilgisayarını ya da verisini korumak için bir güvenlik yazılımı ya da aracı kullanmıştır. Basında e-dönüşüm ve e-devlet

15 Oldukça güncel olan bu konu basında da yer bulmakta ve gerek olumlu gerekse olumsuz yönleriyle gündeme gelmektedir. Haberin Tamamı Hayatımıza giren yeni bir kavram olan e-devlet, aslında bir devlet modeli. En yalın biçimiyle vatandaşların ve devletin birbirlerine karşı yerine getirmeleri gereken görevleri elektronik ortamda gerçekleştirmeleri anlamına geliyor. Bu yapıda, devlet şeffaf olduğu kadar etkin bir işleyişe sahip. Kurumlar arasında bilgi alışverişi dijital ortamda hızla gerçekleşiyor. Devlet daireleri daha verimli çalışıyor, giderler azalıyor, kuyruklar kısalıyor ve hedeflere daha hızlı erişiliyor. Dünyada, İngiltere, Amerika, Malezya, Singapur, Güney Kore e devlet in başarıyla uygulandığı ülkelerden bazıları. İngiltere de, 2003 de devlet hizmetlerinin %25 inin, 2005 de %50 sinin, 2008 de %100 ünün internet üzerinden yürütülmesi hedefleniyor. E-devlet projesi için 2000 yılında kullanılmak üzere 1 milyar pound yani 1,5 milyar dolar ayrılmış durumda. Fransa da kamu hizmetlerinin %50 si internet tabanlı hale getirildi. Finlandiya vatandaşları Aralık 1999 dan bu yana smartcard olarak hazırlanmış kimlik kartını kullanılıyorlar. Kartın üzerinde Finlandiya Nüfus İdaresi tarafından verilen e-kod bulunuyor. Kart, kişilere internet üzerinde dijital imza olanağı sağlıyor. Amerika da ise, bazı eyaletlerde avukatlar internet aracılığı ile dava açabiliyor. Vatandaşlar trafik cezalarını internet üzerinden ödeyebiliyorlar. Los Angeles şehrinde, kamu kuruluşları satın alma işlemlerinin %85 i dijital ortamda gerçekleştirerek yılda 30 milyon dolar tasarruf sağlıyorlar. Singapur da ise doğum ve ölüm belgeleri

16 başvurusu, adres bilgisi değiştirme, doktor randevusu alma, patent başvurusu gibi birçok işlem internet üzerinden yapılabiliyor. Ülkemizde ise e devlet yeni yeni gelişiyor. Günümüz koşullarında devlet ile olan birçok işlem için çok sayıda bürokratik engeli aşmak gerekiyor. Örneğin ikinci el otomobil satışında öncelikle, vergi dairesine nüfus cüzdanı ile başvurularak vergi kimlik numarasını alması gerekiyor. Daha sonra taşıtın kayıtlı olduğu vergi dairesinden motorlu taşıtların satış veya devrine ait bildirim belgesi alınıyor. Bu belgeyle gidilen noterden taşıt alım vergisi beyannamesi alınıyor. Beyannamenin verilmesi ve verginin ödenmesi için ise bu işlemlere bakan vergi dairesine gidilmesi gerekiyor. Vergi dairesinden tahakkuk fişi alındıktan sonra tekrar notere gidiliyor. Noterin, alınan tüm belgeler neticesinde düzenlediği kat i satış senedi imzalanıyor. En sonunda da alıcı araç ruhsatını kendi adına tescil ettirmek amacıyla tüm belgeleriyle trafik şube veya bürolarına başvuruyor. Bu örnek şu anda yerine getirilmesi gereken bürokratik prosedüre sadece bir örnek. Oysa e devlet uygulamalarında uzun zaman alan bu işlemlerin hızla, elektronik ortamda yapılmasını sağlanıyor. E devlet altında oluşan e belediye hizmetleri ile artık, vatandaşlar, bilgisayarının başından emlak ve çöp vergisi borcunu öğrenebiliyorlar, internet üzerinden ödeme yapabiliyor, ihaleler hakkında bilgi edinebiliyorlar. Yerel yönetimlerin işleyişini daha yakından ve hızlı takip edebiliyorlar. Bir diğer e devlet uygulamasında emekli sandığına bağlı vatandaşlar, müdürlüğün internet sitesinden emeklilik yaşlarını hesaplayabiliyor, aylıklarından yapılacak kesintileri görebiliyor, evraklarını takip edebiliyorlar. 21 yüzyılda, dünyayı etkisi altına alan teknolojik gelişmelerin ışığında devleti ve devlet işlerini yeniden tanımlamak gerekiyor. Bu yüzyılda vatandaşlar, şirketler, üniversiteler, herkes devletten verimli ve saydam çalışmasını, kolay erişilebilir olmasını, hızlı karar almasını bekliyor. Buna erişebilmek için de, devletin bilişim teknolojilerini yoğun bir şekilde kullanması gerekiyor. İşte e devlet kavramı bu noktada devreye giriyor. E devlet, kurumlar arasındaki işlemlerin ve vatandaşlara verilen hizmetlerin elektronik ortamlarda gerçekleştirildiği bir devlet işleyiş yapısı anlamına geliyor. E devlet, belge, kağıt, imza kalabalığı ve zaman israfını önlüyor. Böylece maliyetlerin düşmesini, verimliliğin artmasını sağlıyor.

17 Telekomünikasyon Kurumu son yasanın yürütmeliğini çıkarırken, benim çok net bir önerim vardı. Herkese bir ip adresi verelim. Herkes internete girerken bunu kullansın. Aynı numara vatandaşlık numarası olarak da kullanılsın. Ama dünyanının interneti nasıl kavradığını ve götürdüğü yeri, anlamayan zihinlerin çoğunlukta olduğu bir toplulukta bu sadece cılız bir ses olarak kaldı. Ben de haklı olduğum tüm konular gibi bunu da zamana bıraktım. Ne dediğim birkaç yıl içinde daha net anlaşılacaktı. İşte o gün artık geldi... Çoğumuzun gerçek isimleri ile kullandığı, sadece internet kültüründen nasibini almamış kişilerin fake account (yalancı hesaplar) açtığı, facebook, yeni uygulaması ile bütün web sitelerine bağlantı sağlayan bir uygulama yaptı. Yani blogunuza üye olan kişileri, facebook hesapları üzerinden kontrol edebilecek, gerçek isim ve resimleri ile yorum bırakmalarını sağlayabileceksiniz. Bu tabii ortalama bir.com şirketinin yaptığı uygulamalardan biri. Hatırlarsınız passport.com isimli şirket de, yıllar önce buna benze bir çalışmayı başlatmıştı. Şimdilerde OpenID ismiyle çalışan bir inisiyatif, bir yerden bağlanıldığında, diğer şifre soran sitelerin hesaplarına bağlantısız girmenizi sağlayan bir uygulama geliştiriyor. Tabii otantikasyon (kimlik denetleme) söz konusu olunca, denetlenenin dışında, kimin denetlediğinin de önemli olduğunu unutmamak lazım. Bu işi en doğru ve en uzun zamandır yapanlar ise kamu kurum ve kuruluşları. Bu nedenle kimlik kontrolünün ve şifrelerin güvenliğinin en iyi korunacağı yerin devlet makamı ve bu makamın desteklediği yerler olacağına inanıyorum. Geç kalınmakla birlikte e-devlet projelerinin bazı adımlarında, daha önce hiç yapılmamış olmasını avantaj olarak kullanarak, çok ileri teknolojiler kullanıldı. Bence bunların başında e-devlet kapısından geçmemizi sağlayan otantikasyon sistemi e-imza var. Bu konuda elimizde üç farklı ihtiyacı karşılayabilen çözüm var. Bunlardan ilki PTT aracılığı ile alınabilen, sertifikasyon. PTT, son dönemde mektup taşıma işinin azalmasıyla başka başka birçok işle uğraşmaya başladı. Ancak çok fazla iş kolunun onları sıkıntıya soktuğunu da çok net görüyoruz. İkinci yöntem ise hiç PTT ye uğramaya gerek kalmaksızın, imza sağlayıcılardan alınacak e-imza. Üçüncü adım ise her an elimizin altındaki, cep telefonu. İki operatör bu konuda çalışmaya başlamış. Turkcell ve Avea. Turkcell in evlere ücretsiz gelen sistemi bu konudaki en zahmetsiz olanı...

18 Yıllardır bankacılık işlemlerini bile cep telefonundan halleden biri olarak, bu işimi de aynı mecradan halletmeyi tercih ediyorum. Ayrıca işin maliyetlerine bakınca da zaten en ucuz yöntem bu gibi görünüyor. Yazılarımı takip eden herkes çok net bir şekilde hatırlayacaktır ki; internet in sanal bir dünya olmadığını, normal hayattaki kimliklerin yansımasının siber ortamda (internet) geçerli olduğunu her imkanda belirtmişimdir. İşte artık internet bize bunu doğrulamayı zorunlu kılmaya başladı. Dikkat ederseniz, internette yaşanan büyük suçların çoğunun sebebi, gerçek kimlikleri ile olmayan kişilerdir Kaynaklar OPS0xJk1PREU9UFVCTElTSEVEX1ZFUlNJT04=