YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE ÖĞRENENE YÖNELİK DİL İHTİYAÇ ANALİZİ: KOSOVA ÖRNEĞİ

Transkript

1 T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE ÖĞRENENE YÖNELİK DİL İHTİYAÇ ANALİZİ: KOSOVA ÖRNEĞİ GÖKBEN JILTA TEZ DANIŞMANI YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM AKIŞ İSTANBUL 2016

2

3 YABANCI DĠL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETĠMĠNDE ÖĞRENENE YÖNELĠK DĠL ĠHTĠYAÇ ANALĠZĠ: KOSOVA ÖRNEĞĠ ÖZ GÖKBEN JILTA Bu araģtırmanın amacı, Yunus Emre Enstitüsü Kosova Türk Kültür Merkezinde Türk diline ilgi duyan kursiyerlerin dil öğrenme gereksinimlerinindemografik değiģkenlere (yaģ, cinsiyet ve eğitim) göre farklılık gösterip göstermediğini ortaya koymaktır. AraĢtırmanın verileri, Iwai ve diğerlerinin (1998) Japon dili üzerinde yaptığıçalıģmalarında kullandıkları ölçeğin, Çangal (2013) tarafından geçerlik ve güvenirliği yapılarak Türkçeye uyarlanmıģ formu ile toplanmıģtır. AraĢtırma, 2015 yılında Yunus Emre Enstütüsü Kosova Türk Kültür Merkezindeuygulanan Türkçekurslarında yapılmıģtır. Kosova nınprizren, PriĢtine ve Ġpek illerinde toplamaltmıģ öğrenciye anket ulgulanmıģtır. Türkçe öğrenen kursiyerlerin 17 si kadın, 43 ü erkektir. Kursiyerlere uygulanan anketteki maddelerin anlaģılabilirliği dikkate alınarak A1,B1 ve C1 seviyesinde Türkçe öğrenen 60 kursiyere anket uygulanmıģtır. Veriler SPSS programı kullanılarak one way ANOVA, aritmetik ortalama, t-testi ile analiz edilmiģtir. AraĢtırmadan elde edilen verilere göre Yunus Emre Enstitüsü Kosova Türk Kültür Merkezinde Türkçe öğrenen kursiyerlerin dil öğrenme ihtiyaçları sırasıyla ticaret yapma, eğitim ve iģ imkânı, bireysel ilgi ve ihtiyaçlar, sınıf içi iletiģim kurma olmak üzere dört alt boyutta kendini göstermiģtir. Kursiyerlerin dil öğrenme ihtiyaçları ile yaģ arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıģtır. Benzer olarak, cinsiyet ve anadil değiģkeni arasında da anlamlı bir farklılık bulunamamıģtır. Eğitim durumu değiģkeninde ise anlamlı farklılık gözlenmiģtir. Anahtar Kelimeler: Kosova Yunus Emre Enstitüsü, Yabancılara Türkçe Öğretimi, Dil Ġhtiyaç Analizi, Yunus Emre Türk Kültür Merkezi, Kosova. iii

4 THE ANALYSIS OF LANGUAGE NEEDS IN TEACHING TURKISH TO FOREIGNERS: AN EXAMPLE OF KOSOVA JILTA, Gökben ABSTRACT The purpose of this study is to determine whether the needs of language learning for the trainees who learn Turkish in Yunus Emre Institute Kosovar Cultural Center vary according to their age, sex or educational status. Research data have been collected with the help of the scale used by Iwai in his book Japanese Language Needs Analysis (1998). The validity and credibility of this scale have been formed and translated into Turkish by Çangal (2013) The research was made at Turkish courses in Yunus Emre Institute Kosovar Cultural Center in A questionnaire was conducted of sixty students in the cities of Kosovar; Prizren, Pristine and Ipek. 17 of the Turkish learners are female and 43 of them are male. Considering the comprehensibility of the survey questions, sixty trainees with the level of A1, B1 and C1 were determined as samples. In the analysis of the data, percentage, arithmetic average, t-test analysis of variance (ANOVA) have been used. According to data acquired by the research, the needs of Turkish learners in Yunus Emre Institute Kosovar Turkish Cultural Center are; trading, the chance of education and jobs, personal interest and needs and communication in the classroom. It has been found out that there is no significant difference between the need of language learning and other factors; age, sex or native tongues. However; there is a significant difference on educational status. Key Words: Kosova Yunus Emre Instıtue, Teaching Turkish to foreigners, Language need analysis, Yunus Emre Turkish Cultural Center, Kosovar. iv

5 ÖNSÖZ Günümüzde yabancı dil öğrenimi, küreselleģme çağındaetkin iletiģim için gerekli hale gelmektedir. GeliĢen teknoloji dünyada hızlı bir değiģim ve küreselleģmeyi beraberinde getirmiģ, küreselleģme ulusların birbiri ileetkileģime girmesine sebep olmuģtur. Bu etkileģim hem kültürel bir geliģmeyi hem de dilsel bir iletiģimi içermektedir. Bu nedenle artık birden fazla dil bilmek neredeyse bir zorunluluk haline gelmiģtir. OluĢumu yüzyıllar öncesinden baģlayıp hala devam eden Türk dili sosyal, kültürel, ekonomik alanda Türkiye Cumhuriyeti nin etkileģim halinde olduğu ülkelerde konuģulmaktadır. Etnik olarak bağlarının bulunduğu ülkelerde konuģulması bir yana artık dünyanın çok farklı ülkelerinde Türkçe ye ciddi anlamda bir merak uyandığı gözlemlenmektedir. Yunus Emre Vakfına bağlı olarak kurulan Yunus Emre Enstitüsünün Türkçe konuģulan çeģitli ülkelerde açmıģ olduğu Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri yabancılara Türkçe öğretimine katkılar sağlamaktadır; bu bağlamda Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi alanında öğretmen yetiģtirme, müfredat hazırlama, materyal geliģtirme ve ölçme-değerlendirme çalıģmalarının akademik boyutlarda değerlendirilmesi bir zorunluluk hâlini almıģtır. Dil öğretiminde ihtiyaç analizinin adı geçen diğer araģtırmalara kaynaklık ettiği dikkatle incelendiğinde bu alanda yapılacak olan çalıģmalara ıģık tutacak;içerik belirlemeden materyal geliģtirmeye, öğretmen yetiģtirmeden eğitim politikaları geliģtirmeye kadar dil öğretiminin değiģik alanlarında etkili olacağı açıktır. Yabancılara Türkçe öğretimi alanında ihtiyaç analizi çalıģmalarına katkı sağlamayı amaçlayan bu tez; giriģ, kavramsal çerçeve, yöntem, bulgular ve yorum, sonuç ve öneriler ile kaynakça bölümlerinden oluģmaktadır. GiriĢ bölümünde yabancı dil öğrenme ihtiyacının nasıl doğduğuna değinildikten sonra problem durumuna, ilgili araģtırmalara, araģtırmanın amacına ve önemine, varsayımlara, sınırlılıklara ve tanımlara yer verilmiģtir. Kavramsal çerçeve bölümünde; yabancılara Türkçe öğretiminin tarihi, Kosova nın tarihçesi ve bugünkü durumu, Türkçe dil ihtiyaç analiziyer almaktadır. Yöntem bölümünde araģtırmanın modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması ve analiz edilmesi; bulgular ve v

6 yorum bölümünde katılımcılara ait bilgiler, alt problemlere iliģkin bulgular ve yorum; sonuç bölümünde ise alt problemlerden hareketle sonuç ve önerilere yer verilmiģtir. ÇalıĢmaya ait Türkçeyi Öğrenmede Ġhtiyaçlara Yönelik Anket Türkçe, Arnavutça ve BoĢnakça olarak ekler kısmında yer almaktadır. Bu çalıģma pek çok kiģi ve kurumun desteğiyle gerçekleģtirilebilmiģtir. ÇalıĢmam boyunca bana yol gösteren, cesaretlendiren, desteklerini esirgemeyen, alan tecrübesini ve akademik zenginliğini paylaģmaktan çekinmeyen danıģman hocam Yrd. Doç. Dr. Ġbrahim AKIġ a; Ayrıca tez konumu seçmemde ve kaynak konusunda Yabancılara Türkçe Öğretimi alanı ile tanıģmamı sağlayan ve çalıģmaları ile ufuk açan hocam Yrd. Doç. Dr. Erol BARIN a; araģtırma sürecine destek olan, bilgi ve belge paylaģımını esirgemeyen Yunus Emre Enstitüsü çalıģanlarına vekosova Yunus Emre Enstitüsü (Prizren, PriĢtine, Ġpek)illerinde görev yapan okutmanlara, ayrıca her an yanımda olan, desteğini esirgemeyen aileme en içten duygularımla teģekkürlerimi sunuyorum. Gökben JILTA vi

7 ĠÇĠNDEKĠLER ÖZ... iii ABSTRACT... iv ÖNSÖZ... v TABLOLAR LĠSTESĠ... xii KISALTMALAR LĠSTESĠ... xiv GĠRĠġ... 1 BÖLÜM I Problem Durumu AraĢtırmanın Amacı AraĢtırmanın Önemi Varsayımlar Sınırlılıklar Ġlgili AraĢtırmalar... 5 BÖLÜM II Yunus Emre Vakfı Yunus Emre Enstitüsü Yunus Emre Vakfı Ġdari Yapısı ve Organları Kültürel Diplomasi Aracı Olarak Yunus Emre Enstitüsü Yunus Emre Enstitüsü Faaliyetleri vii

8 Türkçe Eğitim-Öğretim Faaliyetleri Türkçe Yeterlik Sınavı (TYS) Türkoloji Projesi Uzaktan Türkçe Öğretimi Türkçe Yaz Okulu Yabancılara Türkçe Öğretimi Sertifika Programları Kültür-Sanat Faaliyetleri Yürütülmekte Olan Bazı Projeler Balkanlar'da Kültürel Mirasın Yeniden ĠnĢası Projesi Balkanlar'da Geleneksel Türk El Sanatlarının Ġhyası Projesi Türkiye Kütüphanesi Projesi Planlama AĢamasında Olan Bazı Projeler Avrupa'daki Türk Çocuklarına Türkçe Eğitimi Uzaktan Türkçe Öğretimi Türk Kahvehanesi Projesi Türkiye Kitapçısı Yerinde Tarih Projesi Bütün Dinler, Bütün Diller O'nu Söyler ĠĢbirlikleri ve PaydaĢ Kurumlar Enstitünün Türkiye'deki PaydaĢları viii

9 Uluslararası PaydaĢ Kurumlar Mevcut Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri Yıllara Göre Açılan Kültür Merkezleri Yılında Açılması Planlanan Merkezler BÖLÜM III: KAVRAMSAL ÇERÇEVE Kosova, Tarihçesi, Coğrafi Durumu ve Bugünkü Durumu Kosova nın Tarihi ve Türkçenin Bölgedeki Durumu Eski Tarih Osmanlı Ġmparatorluğu Döneminde Kosova Yugoslavya Dönemi Yugoslavya Dönemi Sonrasında Kosova Kosova nın Bağımsızlık Ġlanı ve Uluslararası Ortam Dilsel ve Etnik Yapı Resmi Diller ve KonuĢulan Diller Kosova da Eğitim ve Öğretim Kosova da Türkçe Kosova da Anadili Olarak Türkçe Kosova da Yabancı Dil Olarak Türkçe Kosova Yunus Emre Enstitüsü Yabancılara Türkçe Öğretiminde Dikkat Edilmesi Gereken Temel Ġlkeler ix

10 Öğretimin Basamaklı Kur Sistemine Uygun Olarak Planlanması Öğretim Süresine ĠliĢkin Planlama Mekân ve Öğrenci Sayısını Belirleme Öğretmen YetiĢtirme Materyal Hazırlama Öğretim Strateji, Yöntem ve Tekniklerini GeliĢtirme Politika GeliĢtirme Sosyal ve Duygusal Ġhtiyaçlar Kültürel ihtiyaçlar Akademik ihtiyaçlar Dil Ġhtiyaç Analizi BÖLÜM IV: YÖNTEM AraĢtırmanın Modeli Evren ve Örneklem Verilerin Toplanması Veri Toplama Aracı Veri Toplama Süreci Verilerin Analizi Araştırmada Verilerin Çözümlenmesi x

11 BÖLÜM V BULGULAR ve YORUMLAR ÇalıĢma Grubu BÖLÜM VI SONUÇ VE ÖNERĠLER KAYNAKÇA 79 EKLER xi

12 TABLOLAR LĠSTESĠ Tablo 1. Katılımcıların Özellikleri...48 Tablo 2.Türkçe Öğrenme Süresi...49 Tablo 3.Türkçenin Öğrenildiği Yerler Tablo 4. BaĢka Yerde Türkçe Öğrenim Süresi...51 Tablo 5. Türkiye de Bulunma Durumu...51 Tablo 6. Türkiye de Bulunma Süresi...52 Tablo 7. Türkiye yegelme Nedeni...53 Tablo 8. Sınıf DıĢında Türkçe Ne Zaman KonuĢulur...54 Tablo 9. Türkiye yi Ziyaret Etme...55 Tablo 10. Yabancıların Türkçe Dil Ġhtiyaçlarının Cinsiyet DeğiĢkenine Göre ĠliĢkisiz Örneklemler Ġçin T Testi Sonuçları...57 Tablo 11. Yabancıların Türkçe Dil Ġhtiyaçlarının ÇalıĢma Durumu DeğiĢkenine Göre ĠliĢkisiz Örneklemler Ġçin T Testi Sonuçları...58 Tablo 12. Yabancıların Dil Ġhtiyaçlarının YaĢ Ortalamalarına GörePuanları ve Standart Sapma Değerleri...60 Tablo 13. Yabancıların Dil Ġhtiyaçlarının YaĢ Ortalamalarına Göre ANOVA Sonuçları...61 Tablo 14. Yabancıların Dil Ġhtiyaçlarının Eğitim Düzeyine GörePuanları ve Standart Sapma Değerleri Tablo 15. Yabancıların Dil Ġhtiyaçlarının Eğitim Düzeyine Göre ANOVA Sonuçları...65 xii

13 Tablo 16. Yabancıların Türkçe Dil Ġhtiyaçlarının Anadil DeğiĢkenine Göre ĠliĢkisiz Örneklemler Ġçin T Testi Sonuçları...67 Tablo 17. Yabancıların Dil Ġhtiyaçlarının Kur Düzeyine GörePuanları ve Standart Sapma Değerleri...67 Tablo 18. Yabancıların Dil Ġhtiyaçlarının Kur Düzeyine Göre ANOVA Sonuçları...69 xiii

14 KISALTMALAR LĠSTESĠ AB AGĠT ANOVA BM F IELTS : Avrupa Birliği : Avrupa Güvenlik ve ĠĢ Birliği TeĢkilatı : çoklu karģılaģtırma : BirleĢmiĢ Milletler : çoklu karģılaģtırma puanı : Internatıonal Englısh Language System KDTP M MEB N P Parag R sd SSCB t TDĠÖ TDK : Kosova Demokratik Türk Partisi : madde : Millî Eğitim Bakanlığı : kursiyer sayısı : anlamlılık düzeyi : Paragraph : korelasyon : serbestlik derecesi : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği : t değeri : Türkçe Dil Ġhtiyaçları Ölçeği : Türk Dil Kurumu xiv

15 TĠKA TOBB TOEFL : Türk ĠĢbirliği ve Koordinasyon Ajansı BaĢkanlığı :Türkiye Odalar ve Borsalar birliği : Test of English as a Foreign Language, Yabancı Dil Olarak Ġngilizce Testi TÖĠ TÖMER TUKEY TYS UNMĠK UTOP vb X X2 YETEM YETKM YÖK YTB : Türkçe Öğrenme Ġhtiyaçları : Türkçe Öğrenim, AraĢtırma ve Uygulama Merkezi : çoklu karģılaģtırma test türü : Türkçe Yeterlik Sınavı : BirleĢmiĢ Milletler BarıĢ Gücü : Uluslararası Türkçe Eğitim Programı : ve benzeri : aritmetik ortalama : ki kare : Yunus Emre Türkçe Eğitim ve Öğretim Merkezi : Yunus Emre Türk Kültür Merkezi : Yüksek Öğretim Kurulu BaĢkanlığı : BaĢbakanlık YurtdıĢı Türkler ve Akraba Toplulukları BaĢkanlığı xv

16 GĠRĠġ Dil, her toplumda bireylerarası iletiģimde anlaģmayı sağlayan yazıyla veya konuģarak aktarımı yapılan ve yapısıyla toplumlara göre farklılaģan düģünce duygu ve istekaktarımını saglayan düģünme aracı olarak tanıtılmaktadır (Demirel, 2010, s.5). Her toplumda farklı dil oluģabileceği ifade edilirken farklı toplumların anlaģma biçimlerini duygularını isteklerini kültürel sosyal ekonomik durumlarını anlayabilmek için dil ögreniminin gerekli olduğu görülmektedir. Tarih boyunca ilkel toplulukların bile kendilerine ait bir dil geliģtirdikleri ortak düģünce, duygu, ortak sosyal yapı oluģturmak icin iģ bölümü geliģtirebilmek için avlanma, barınma, ticaret yapma konularında dayanıģma oluģturabilmeleri için anlaģmaya ve konuģmaya yazılı veya sesli olarak ihtiyaç duydukları ve bunları tabletlere çesitli tarihi dökümanlara kaydettikleri bilinmektedir. Ayrıca kendi dillerini yansıtırken diğer toplumlardan da çeģitli konularda etkileģim içinde oldukları ve toplumların dillerini bildikleri anlaģılmaktadır.bu nedenle dil ögrenmenin diğer toplumları anlayabilmek icin bir ihtiyaç olduğu önemli bir anlaģma aracı olarak kullanıldığı tarihsel dökümanlarla aktarılmıģtır. Türkçe, köklü geçmiģe sahip olan dünya dillerinin arasında yer almaktadır. Bu nedenle diğer toplumlar Türk kültürünü tanımak ve Türkçe öğrenmek istemektedir. 1

17 BÖLÜM I 1.1. Problem Durumu Teknolojik geliģimin kültürel değiģimden daha hızlı ilerlediği 21. yüzyılda yabancı dil bilmenin, öğrenmenin önemi tartıģılamaz. Bu yüzyılda bir yabancı dilin yeterli olmadığı ikinci yabancı dil ile toplumlarla iletiģim isteğinin ortaya çıktığı, bilgisayar ve yabancı dil öğrenmek veya bilmek çağa yetiģmek, onu yakalayabilmek için en önemli Ģartlardan biri olmuģtur (Çelebi, 2006, s.286). Çünkü teknoloji alanında birbirini izleyen hızlı geliģmeler bireyler arasındaki iletiģim ve iliģkiyi değiģtirirken (Korkut ve Akkoyunlu, 2008, s.178), aynı zamanda bu iliģki ve etkileģimin temel araçlarından biri olan dil öğrenmeyi hızlandırmıģtır. ÇağdaĢ küreselleģmenin en önemli faktörlerinden biri de özellikle son dönemde artan bir hızla geliģen iletiģim devrimine iliģkindir (Bayar, 2008, s.29). Bu değiģim rüzgârının gerisinde kalan toplumların çağı yakalayamayacağı, çağı yakalamanın bir yolunun da yabancı dille öğretimle sağlanabileceğini iddia etmektedirler (Tezcan, 1996, s.24). Zaman zaman değiģik eğitim politikalarının da etkisiyle, farklı yabancı dil öğretim yolları izlenmiģtir. Kosova'da Türkçenin de dahil olduğu üç farklı dil konuģulmaktadır. Kosova nın çoğunluğunu oluģturan Arnavutlar Arnavutça; BoĢnaklar BoĢnakça ve Türk asıllı Kosovalılar da Türkçe konuģmaktadırlar. Son zamanlarda Arnavut ve BoĢnaklar Türkçeye yoğun ilgi göstermektedir. Yabancı dil öğretiminin gerekliliğinin küreselleģme olgusuna dayandığı Demir (2009) tarafından ifade edilmektedir. Ekonomik yanın daha baskın olarak hissedilen küreselleģme olgusu, günümüzde toplumların tüketim ve etkileģim dinamiklerini değiģtirebilmektedir. Bu süreç çok hızlı yayılırken, toplumların konuģma dillerine, yeme alıģkanlıklarına, günlük sohbetlerine, iģ iliģkilerine, eğitim yaklaģımlarına kadar birçok alanda yeni, farklı, aynı zamanda küresel bir çok kavram ve kelimelerin 2

18 de geçtiği, kültürleri yeniden ve ortak yapıya götüren yapıdaki tek tiplileģmeye hızlıca götürdüğü yatsınamayan gerçek olarak karģımıza çıkmaktadır. KüreselleĢen dünyada, her alanda olduğu gibi, yabancı dil olarak Türkçe eğitim alanında da uluslararası örgütlenmeler her geçen gün biraz daha artmaktadır. Örgütlenmeler içinde en anlamlı olanı ise Yunus Emre Enstitüsünde düzenlenen Türkçe kurslarıdır (Demir 2009, s.345). Bu enstitü Türkçe öğretimi adına gerçekleģtirdikleri çalıģmalarla ön plana çıkmaktadır AraĢtırmanın Amacı Bu araģtırmanın temel amacı, Yunus Emre Enstitüsünün Kosova daki Türk Kültür Merkezleri (YETKM) bünyesinde verilen Türkçe kurslarına iliģkin dil öğrenme ihtiyaçlarını belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda araģtırmadaki temel problem Ģudur: Yunus Emre Enstitüsünün Kosova daki Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğrenen yabancıların dil öğrenme ihtiyaçları nelerdir? AraĢtırmada, bu problem cümlesinin cevabını bulabilmek için Ģu alt problemlerden yararlanılmıģtır: 1. Kosova daki Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğrenen yabancıların dil öğrenme ihtiyaçları, hangi alt boyutlarda yoğunlaģmaktadır? 2. Kosova daki Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğrenen yabancıların dil öğrenme ihtiyaçları, cinsiyete göre istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermekte midir? 3. Kosova daki Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğrenen yabancıların dil öğrenme ihtiyaçları, yaģa göre istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermekte midir? 3

19 4. Kosova daki Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğrenen yabancıların dil öğrenme ihtiyaçları, eğitim düzeyine göre istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermekte midir? 5. Kosova daki Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğrenen yabancıların dil öğrenme ihtiyaçları, anadil değiģkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermekte midir? 6. Kosova daki Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğrenen yabancıların dil öğrenme ihtiyaçları, kur düzeyine göre istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermekte midir? 7. Kosova daki Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğrenen yabancıların dil öğrenme ihtiyaçları, çalıģma durumuna göre istatistiksel açıdan anlamlı farklılık göstermekte midir? 1.3. AraĢtırmanın Önemi ÇalıĢma, Kosova'da yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin dil öğrenme ihtiyaçlarının ortaya konulması açısından önem arz etmektedir. Bu ihtiyaçların tespit edilmesi Kosova'da faaliyet gösteren Türkçe kurslarının daha nitelikili eğitim verebilmesi ve ihtiyaca yönelik kursların açılabilmesi için önemli görülmektedir. Dil öğrenme ihtiyaçları kiģilerin yaģadığı ülkeye, kendi yaģantılarına ve beklentilerine göre farklılık arz edebilir. Bu yönüyle farklı ülkelerde yabancı dil olarak Türkçeye yönelik dil ihtiyaç analizlerinin yapılması gerekli görülebilir Varsayımlar AraĢtırmaya katılan öğrencilerin tümünün anket sorularını içtenlikle yanıtladıkları kabul edilmiģtir. 4

20 1.5. Sınırlılıklar AraĢtırmada var olan sınırlılıklar Ģu Ģekildedir: 1. AraĢtırma, eğitim-öğretim yılında Yunus Emre Enstitüsünün Prizren, PriĢtine ve Ġpek Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğrenen Arnavut ve BoĢnak kursiyer ile sınırlandırılmıģtır. 2. Öğrencilerin Türkçe öğrenmedeki ihtiyaçları, uygulanan anketteki yönergelerde yer alan ihtiyaçlar ile sınırlandırılmıģtır Ġlgili AraĢtırmalar Ġhtiyaç analizi çalıģmalarının yapılması ve öğretimin bu doğrultuda Ģekillendirilmesi, dil öğretiminin kalıcı ve etkili olması aģamasında hayati bir öneme sahiptir. Özellikle Ġngilizce ve Almancanın yabancı dil olarak öğretimi alanına iliģkin kapsamlı ihtiyaç analizi çalıģmaları göze çarparken Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi alanında bu tarz çalıģmaların yeni yeni önem kazanmaya baģladığı görülmektedir. Balçıkanlı (2010), Florida Üniversitesi Avrupa ÇalıĢmaları Merkezindeki Türkçe öğrenen öğrencilerin dil öğrenme ihtiyaçlarını belirleyebilmek amacıyla çalıģma yapmıģtır. AraĢtırmaya dokuz kursiyer katılmıģ ve inceleme katılımcıların görüģlerine dayalı olarak hazırlanmıģtır. Benzer olarak, ÇalıĢkan ve Bayraktar, 2012 yılında yabancılara Türkçe öğretimi konusunda araģtırma gerçekleģtirmiģtir. Bu araģtırmada, 146 öğrenciden dil öğrenme ihtiyaçları hakkında bilgi toplanmıģtır. ÇalıĢma sonucunda Mısır daki üniversitelerin Türkoloji bölümlerinde öğrenim gören öğrencilerin Türkçelerinin yetersiz kaldığı ortaya çıkmıģtır. 5

21 Çangal (2013), Bosna Hersek te yabancılara Türkçe öğretiminde dil ihtiyaçlarını ticaret, eğitim ve iģ imkanı, bireysel ilgi ve ihtiyaçlar ile sınıf içi iletiģim kurma alt boyutlarıyla incelemiģtir. Bu araģtırmada, sosyolengüistik temelli 28 yönergeden hareketle Yunus Emre Enstitüsü Saraybosna Türk Kültür Merkezi bünyesinde farklı kurlarda öğrenim görmekte olan 168 kursiyerin Türkçe öğrenme ihtiyaçları hakkında bilgi toplanmıģtır. Çangal ın, Iwai ve diğerlerinden (1999) alıp geliģtirdiği ölçeğin sonuçlarına göre Saraybosna Yunus Emre Türk Kültür Merkezi (YETKM) de Türkçe öğrenen kursiyerlerin ticaret yapma ihtiyacı ön plana çıkarken bireysel ilgi ve ihtiyaç boyutu içerisinde erkeklerin Türkçe ihtiyacının kadınlara göre fazla olduğu, katılımcıların yaģları arttıkça eğitim ve iģ imkanı için Türkçe öğrenmeyi tercih ettikleri anlaģılmaktadır. Koçer (2013), program geliģtirmede ihtiyaç ve durum analizini Taba-Tyler ın program geliģtirme modelinikullanarak Türkçe öğretiminde ihtiyaç ve durum analizininnasıl yapılacağını araģtırmıģtır. ÇalıĢmanın örneklemi olarak 2 öğretici ve Türkçe öğrenen 40 öğrenci olarak belirlemiģtir. AraĢtırmanın sonucunda, Türkçe öğretiminde öncelikle ihtiyaç analizi yapılarak mevcut durumun detaylı olarak ortaya çıkarılması ve grubun ilgi ve ihtiyaçlarının, beklentilerinin, sosyal ihtiyaçlarının, yaģ kriterlerinin incelenmesinin önemli olduğu aktarılmıģtır. Ayrıca, öğretimde araç ve gereç seçiminin, sınıf içi etkinikler düzenlenmesinin, ders konularının hedef kitleye göre seçilmesinin önemli olduğu belirtilmiģtir. ĠĢcan ve diğerleri (2013), Hindistan da ikinci bir dil olarak Türkçe öğrenen katılımcıların sınıf içerisinde temel dil becerileriyle ilgili algıladıkları ihtiyaçlarını ve bu ihtiyaçlara yönelik sınıf içerisinde dil etkinliklerini gerçekleģtirme düzeylerini araģtırmıģlardır. ÇalıĢma betimsel bir durum çalıģmasıdır. ÇalıĢmaın örneklemi Türkçe öğrenen 100 öğrenciden oluģmaktadır. ÇalıĢmaya göre öğrencilerin öncelikle konuģma becerilerinin geliģmesine önem verdikleri ortaya çıkmıģtır. Boylu ve Çangal (2014), Yunus Emre Enstitüsü Tahran da yabancı dil olarak Türkçe öğrenen 100 öğrenci üzerinden yaptığı çalıģmalarında öğrencilerin dil öğrenme ihtiyaçlarını analiz etmiģlerdir. Türkçe öğrenen kursiyerlerin dil öğrenme ihtiyaçlarını ortaya koymak amacıyla örneklem olarak seçilen 100 öğrenciye dil 6

22 ihtiyaç analizi anketi uygulanmıģtır. AraĢtırmadan elde edilen verilere göre kursiyerlerin dil öğrenme ihtiyaçları sırasıyla sınıf içi iletiģim kurma, bireysel ilgi ve ihtiyaçlar, eğitim ve iģ imkânı ile ticaret yapma olarak ortaya çıkmıģtır. Kursiyerlerin dil öğrenme ihtiyaçları ile yaģ, cinsiyet ve eğitim durumları arasında ise anlamlı bir farklılık bulunamamıģtır. Adıyaman ve diğerleri (2015), Kazakistan'da Türkçe Öğrenen Öğrencilerin Dil Ġhtiyaç Analizi: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Örneği isimli tebliğlerinde Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesindeki hazırlık sınıflarında Türkçe öğrenen 2600 öğrencinin dil öğrenme ihtiyaçlarını ortaya koymayı amaçlamıģ ve örneklem olarak 235 öğrenciye ulaģmıģtır. AraĢtırmadan elde edilen verilere göre Kazakistan da Türkçe öğrenen öğrencilerin dil öğrenme ihtiyaçları sırasıyla bireysel ilgi ve ihtiyaçlar, eğitim ve iģ imkânı, sınıf içi iletiģim kurma ile ticaret yapma olmak üzere dört alt boyutta kendini göstermiģtir. 7

23 BÖLÜM II 2.1. Yunus Emre Vakfı 1 Enstitü, 2007 yılında 5653 sayılı Yunus Emre Vakıf kanununun amaçları doğrultusunda Türk kültürünü, tarihini, Türk dilini ve sanatını tanıtmak, daha yaygın olarak öğretilmesini sağlamak, bu konudaki bütün dökümanları tüm dünyada Türkçe öğrenmek isteyen toplumlara sunmak amacıyla kurulmuģ bir kurumdur. Bütçesini Kültür ve Turizm Bakanlığı üzerinden almaktadır. Devlet TeĢkilatı Bilgi Bankası'nda, 5018 sayılı kanun dıģında kalan özel bütçeli bir kuruluģ olarak geçmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Enstitünün Mütevelli Heyetinin doğal üyesidir Yunus Emre Enstitüsü Enstitü, Yunus Emre Vakfı'nın kuruluģ amaçlarını gerçekleģtirmek ve bu doğrultuda yurtdıģında faaliyet gösterecek kültür merkezlerini açmak üzere Vakfa bağlı olarak kurulmuģtur. Mevcut durumda Vakıf kanununda öngörülen bütün faaliyetler Enstitü marifetiyle yürütülmektedir Yunus Emre Vakfı Ġdari Yapısıve Organları Vakıf Kanunu 4. Maddesi Vakfın Organlarını tanımlamaktadır. Buna göre; Mütevelli Heyeti: Mütevelli Heyet, Vakfın karar organıdır. Dışişleri Bakanı, Maliye Bakanı, Milli Eğitim Bakanı, Kültür ve Turizm Bakanı, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar ile Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlıklarının bağlı olduğu Bakan, Türk Dil Kurumu Başkanı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Mütevelli Heyetin tabii üyeleridir. Ayrıca, kültür sanat, Türk dili ve edebiyatı alanında çalışan profesör öğretim üyeleri arasından Üniversitelerarası Kurulun seçeceği iki kişi, 1 Yunus Emre Vakfı baģlığı adı altındaki bilgiler, Ankara Yunus Emre Enstitüsü tarafından yazılı olarak tez yazarına iletilmiģtir. 8

24 eğitim, kültür ve sanat alanında kamu yararına faaliyet gösteren dernek ve vergi muafiyeti tanınmış vakıfların üyeleri arasından Bakanlar Kurulunun seçeceği iki kişi, kültür, sanat ve Türk dili alanında çalışmalarıyla tanınmış kişiler arasından Bakanlar Kurulunun seçeceği iki kişi, üç yıl süre ile Mütevelli Heyet üyeliğini yürütür. Karar organı Mütevelli Heyetidir. Yönetim Kurulu Ġcra organı olup, Vakfın idaresini Yönetim Kuruluna karģı sorumlu olan Vakıf Genel Müdürü, Vakfa amaçlarını yerine getirmek üzere Vakfa bağlı olarak kurulan Yunus Emre Enstitüsü'nün idaresini ise Yönetim Kuruluna karģı sorumlu olan Enstitü BaĢkam yürütmektedir. Mevcut durumda Enstitü BaĢkanlığı ve Vakıf Genel Müdürlüğü görevleri aynı kiģi tarafından yürütülmektedir. Keza, Vakfın bütün faaliyetleri Enstitü üzerinden yürütüldüğünden Vakıf Müdürlüğüne ayrıca ihtiyaç bulunmamaktadır Kültürel Diplomasi Aracı Olarak Yunus Emre Enstitüsü Türkiye'nin dünyadaki varlığının sadece ekonomik ve siyasi anlamda bir varlık olarak değerlendirilmeyip bunun kültür ve sanat alanındaki bilinirlikle de desteklenmesi önemlidir. Kültürel diplomasi Türkiye'nin dünyadaki varlığını ve görünürlüğünü artırmak için etkin bir araç olarak öne çıkmaktadır. Kültürel faliyetler bir toplumu tek kılan ve ona özgü özelliklerini yansıtan içinde dil, din, gelenek, mit, sembol, töre, ritüelleri barındıran faliyetlerdir. Kültürel diplomasi, kültürler arası etkileģimin yollarını gösteren ve sergileyen iletiģim biçimidir. (PurtaĢ, 2013). Dünyanın birçok geliģmiģ ülkesi kültür kurumları oluģturarak ve ciddi kaynaklar aktararak bu çalıģmaları yürütmektedir. Yunus Emre Enstitüsü, kültürel diplomasi alanında yurt dıģında faaliyet yürüten Türkiye'nin ilk ve yegâne kurumudur. Bu özelliğiyle ülkemizde kültürel diplomasinin en önemli aracıdır. Enstitü, Türkiye'yi, Türk dilini, tarihini, kültürünü ve sanatını tanıtmak ve bununla ilgili bilgi ve belgeleri dünyanın istifadesine sunmak ve Türk dili, kültürü ve sanatı alanlarında eğitim almak isteyenlere yurt dıģında hizmet vermek ve 9

25 2 Türkiye'nin diğer ülkeler ile kültürel alıģveriģini artırıp dostluğunu geliģtirmek amacıyla uluslararası arenada faaliyetler yürütmektedir. KuruluĢ kanunundaki Türkiye'yi, Türk dilini, kültürünü ve sanatını tanıtmak amacıyla kurulmuģtur " ifadesinden hareketle Enstitü, siyaset ve partiler üstü bir kurum olarak Türkiye'nin tüm farklı kültür unsurlarını ülke adına dünyaya tanıtmayı amaç edinmiģtir. Enstitünün çalıģma alanı, kültür, sanat, tarih, dil ve edebiyat üzerine olup kültürümüzü doğru ve nesnel verilerle dünyaya tanıtmaktır Yunus Emre Enstitüsü Faaliyetleri Enstitünün kültürel diplomasi çalıģmalarını iki ana baģlık altında değerlendirmek mümkündür. Birincisi, kültürün temel öğesi ve taģıyıcısı olan dilin ilgililere öğretilmesi; ikincisi ise ülkenin kültür-sanat unsurlarının çeģitli etkinlikler vasıtasıyla muhataplarımıza tanıtılmasıdır. Böylece Enstitü, yurt dıģında açtığı Yunus Emre Türk Kültür Merkezlerinde Türkçe öğretimi ve kültür-sanat etkinlikleriyle kültürel diplomasi faaliyetleri yürütmekte, bu alanlarda çalıģma yapan yerli ve yabancı kurum ve kuruluģlara da destek olmaktadır Türkçe Eğitim-Öğretim Faaliyetleri Enstitü bünyesindeki Türkçe Eğitim-Öğretim ve Sınav Merkezi, Kültür Merkezlerinde Türkçe eğitim ve öğretimle ilgili müfredat hazırlanması, hazırlanan müfredata uygun ders araç-gereçleri ve öğretim materyallerinin hazırlanması, ayrıca Avrupa nın batısında yaģayan Türk öğrencilerine yönelik Türkçe öğretimi, Türkçenin yabancı dil olarak Türkiye dıģındaki ülkelerde okutulması ve ders içeriklerinin hazırlanması faaliyetlerinde bulunmaktadır. Türkçenin dünya çapında ölçülmesi ve değerlendirilmesi amacıyla geliģtirilmiģ olan Türkçe Yeterlilik Sınavı da (TYS) bu merkez tarafından dünyanın farklı noktalarında uygulanmaktadır. 2 Yunus Emre Vakfı baģlığı adı altındaki bilgiler, Ankara Yunus Emre Enstitüsü tarafından yazılı olarak tez yazarına iletilmiģtir. 10

26 Türkçe Eğitim-Öğretim Merkezinin yabancılara Türkçe öğretimi alanına standart getirmek amacıyla diğer üniversitelerden alanında uzman okutmanlar, akademisyenlerin katkısı ile Avrupa Dil Portfolyosunu baz alarak yetiģkinlere yönelik hazırladığı Türkçe öğretim seti ile Türkçe ve Türk kültürünün aktarılabilmesini sağlamağa yönelikçalıģmalar yapılmaktadır. Kültür merkezlerindeonbinlercekiģinin yüz yüze Türkçe eğitimi almıģ olduğu ifade edilmiģtir. Bosna Hersek'tetahmini 6000 ortaöğretim öğrencisi eğitimöğretim yılında Ġngilizceden sonra ikinci yabancı dil olarak Türkçeyi seçerek Enstitünün hazır hale getirdiği ücretsiz ders kitapları vasıtasıyla Türkçe eğitimi almıģtır. Gürcistan'da Türkçenin ülkedeki kurumlarında konuģulabilmesi ve yaygın olarak kullanılabilmesi için Gürcistan ile müfredat programı konusunda uzlaģıya varıldığı kaydedilmiģtir yılında 3 okulda ikinci yabancı dil 2 okulda da kulüp faaliyeti olarak toplam 5 okulda 460 öğrenci seçmeli ders olarak Türkçe okuduğu belirtilmektedir. Ayrıca; Polonya, Ürdün ve Romanya'da da Türkçe seçmeli ve bazı okullarda zorunlu yabancı dil olarak okutulmaya baģlanmıģtır. Tunus'ta ise bu konuda görüģmeler devam etmektedir yılı itibariyle toplamda öğrencinin Türkçeyi yabancı dil olarak öğrendiği ifade edilmiģtir Türkçe Yeterlik Sınavı (TYS) TYS, Türkçenin uluslararası alanda standart hale gelen bir sınava kavuģması ve yurt dıģındaki öğrencilerin kabulünu kolaylaģtıran politikalara destek vermek amacıyla, Yunus Emre Enstitüsü tarafından geliģtirilen TOEFL ve 1ELTS benzeri bir muafiyet sınavıdır. CI (Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Metni'nde belirlenen yeterlik tanımı) düzeyinde bir muafiyet sınavıdır. Dünyanın farklı ülkelerinde yılda 3 defa uygulanmaktadır. 11

27 Türkoloji Projesi Yunus Emre Enstitünün faaliyete geçmesini müteakiben TĠKA'dan devralınan bu proje kapsamında yurt dıģındaki Türkoloji/Türk Dili ve Edebiyatı Bölümlerine Türkiye'den öğretim elemanı görevlendirilmektedir. Ayrıca, bu bölümlerde daha nitelikli eğitim-öğretim yapılabilmesi için akademisyenlere eğitim programları düzenlenmekte ve materyal desteği sağlanmaktadır. Diğer yandan, dünya çapındaki Türkologlar çeģitli bölge toplantılarıyla bir araya getirilmekte ve düzenlenen çalıģtaylarla sorunlar masaya yatırılmakta, ileriye dönük çözüm önerileri geliģtirilmektedir. Hâlihazırda, Enstitü çatısı altında projenin yürütüldüğü yabancı ülke sayısı 37' ye projenin hayata geçtiği yabancı üniversite sayısı ise 58'e çıkmıģtır yılında öğrenci Türkoloji kapsamında eğitim görmektedir Uzaktan Türkçe Öğretimi Günümüzde artık örgün eğitimler uzaktan etkileģimli olarak da yapılabilmektedir. Ġstanbul Üniversitesiile ortak bir çalıģma yapılarak Uzaktan Türkçe Öğretimi eğitimleri geliģtirilmektedir. Bu sistem, içeriğinde zenginleģtirilmiģ metinlerin, animasyon, görsel, iģitsel, video v.b. içeriklerin bulunduğu bir öğrenme programıdır. Aynı sistem, Merkezlerimizde Akıllı Tahta sisteminde de kullanılabilecektir. Uzaktan Türkçe Eğitimi projesi ile dünyanın her köģesinde Türkçe öğretimini yaygın halegetirmek hedeflenmektedir Türkçe Yaz Okulu Her yaz düzenlenen Türkçe Yaz Okulu programı farklı ülkelerden gelen ve ülkelerinde Türkçe eğitimi alan öğrencilerin Türk dilini, kültürünü, sanatını, tarihini ve coğrafyasını yerinde tanımasına imkân vermektedir. 12

28 2009 yılından beri düzenlenen ve katılımcıların bütün masraflarının karģılandığı bu organizasyonlarda toplamda 57 farklı ülkeden 667 öğrenciye 20 Ģehirde ev sahipliği yapılmıģtır yılında yaklaģık 72 farklı ülkeden 350 öğrenci Türkiye'nin 13 farklı Ģehrindeki üniversitelerde 45 gün süreyle Türkiye'de ağırlanmıģ, farklı Ģehirlerimizde hem Türkçelerini geliģtirme hem de kültürümüzü yakından tanıma imkânı bulmuģlardır Yabancılara Türkçe Öğretimi Sertifika Programları Türkçe öğretmenlerinin donanımlarını artırarak eğitim standartlarını yükseltme amacıyla 2011 yılından beri Yunus Emre Kültür MerkezlerinindıĢında MEB, devlet okulları ile özel kurumlarda çalıģan Türkçe öğretmenlerinin ve Türkologların eğitimine olanak sağlayaneğitimler düzenlenmektedir. Yabancılara Türkçe Öğretimi günümüzde geliģmekte olan bir alan olup Yunus Emre Enstitüsü bu alana öncülük eden bir kurumdur. Bu kapsamda; yurt içi ve yurt dıģından okutmanlara eğitimler verilmektedir Kültür-Sanat Faaliyetleri Enstitü'nün en önemliamaçları arasında Türkiye'ninçok farklı kültürel birikimini diğer ülkelere tanıtmak ve Türkiye ile dünya arasında kültürel bağ oluģturmak vardır. Enstitü tarafından Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri aracılığıyla kültür ve sanatımızı tanıtmak amacıyla birçok etkinlik düzenlenmekte, ulusal veya uluslararası etkinliklerde ülkemiz temsil edilmektedir. Ayrıca Kültür Merkezinin bulunmadığı ülkelerde Büyükelçiliklerimizle iģbirliği hâlinde özel kültür sanat faaliyetleri de gerçekleģtirilmektedir. Müzik, resim, klasik Türk sanatları, el sanatları, sinema, edebiyat, Türk mutfağı vb. birçok alanda düzenlenen etkinliklere Türkiye'den Ģair, yazar, akademisyen, sanatçı ve alan uzmanlarının katılımı sağlanmakta ve ilgili bölgede 13

29 benzer alanlarda çalıģmalar yapan katılımcılarla buluģmaları için ortak programlar hazırlanmaktadır. Enstitü, UNESCO Türkiye Millî Komisyonu tarafından konulan ve uygulanan amalara yönelik anma programlarına katılmakta ve Kültür Merkezleri ülke dıģında çeģitli konserler, sergiler, konferanslar, çalıģtaylar, yazarbuluģmaları, kurslar ve buna benzer pek çok faaliyet düzenlemektedir yılları arasında, toplamda bahsedilen ülke ve Ģehirlerde 2500'e yakın faaliyet ve 'e yakın yerel katılımcıya ulaģılmıģtır yılı içerisinde ise farklı ülkelerde 428 faaliyet gerçekleģtirilmiģ olup faaliyetler devam etmektedir Yürütülmekte Olan Bazı Projeler Balkanlarda Kültürel Mirasın Yeniden ĠnĢası Projesi T.C. Merkez Bankasının yardımıyla yürütülen ve oldukça büyük bütçeli proje ile Balkanlarda 7 ülkede savaģta zarar görmüģ el yazması eserlerin yeniden tamir, bakım, muhafaza, elektronik ortama aktarım, kataloglama iģlemleri gerçekleģtirilmekte ve bu alanda görevalabilecek alanında uzmanlar yetiģtirilmektedir Balkanlarda Geleneksel Türk El Sanatlarının Ġhyası Projesi Türkiye Halk Bankasının sponsorluğu ile yürütülen proje kapsamında; Balkanlar'da kaybolmak üzere olan geleneksel Türk el sanatlarının ve zanaatlarının ortaya çıkarılarak yeniden canlandırılması amacıyla hattatlık, ebru, cam eģya yapımı,ahģap iģçiliği, tel kırma, sim sırma, telkari, kazaziye vb. alanlarda çeģitli kurslar açılmakta, meslek edindirmeye yönelik eğitim ve atölye çalıģmaları düzenlenmekte, yeni zanaatkârlar yetiģtirilmektedir. 14

30 Proje kapsamında Tiran, ĠĢkodra, PriĢtine, Prizren, Ġpek, Köstence, Kosova ve Üsküp'te açılan kurslarda yüzlerce öğrenci eğitim almıģtır Türkiye Kütüphanesi Projesi Türkiye Ziraat Bankasının desteğiyle yürütülen milyon dolarlık proje ile dünyanın dört bir ülkesinde ve üniversitelerinde var olan Türkoloji bölümleri, Türkiye kütüphaneleri adı altında kütüphaneler kurulmaktadır. Türkiye'yi zenginlikleriyle tanıtan 2000 den fazla eseri bünyesinde tutan kütüphane projesi 52 farklı Ģehirde kurulmuģtur. Bu kütüphaneler bazı ülkelerde kültür merkezlerimizin bünyesinde olabildiği gibi, bazı ülkelerde üniversiteler veya benzeri kütüphaneler bünyesinde de kurulabilmektedir Planlama AĢamasında Olan Bazı Projeler Avrupa'daki Türk Çocuklarına Türkçe Eğitimi Avrupa'daki Türk çocukların anadillerini korumaya yönelik, Türkçe eğitimi ile ilgili müfredat ve materyalin hazırlanması, geliģtirilmesi, okutmanların eğitimi gibi görevleri Yunus Emre Enstitüsü üstlenmiģtir. Bu proje YurtdıĢı Türkler ve Akraba Topluluklar BaĢkanlığı ile birlikte yürütülmektedir Uzaktan Türkçe Öğretimi Uluslararası Türkçe Eğitim Programı (UTOP) ile uzaktan Türkçe öğretimi sistemi geliģtirilmektedir. UTOP ile zaman ve mekân sınırlaması olmadan dünyanın her yerinde ve her an ulaģılabilecek bir uzaktan dil öğretim sistemi geliģtirilecektir. Bu sistem web sayfaları ve uygun materyal ile desteklenecektir. 15

31 Türk Kahvehanesi Projesi Türk çayı ve kahvesinin, seçilmiģ Türk tatlılarının ve bazı yiyeceklerin servis edileceği, oturma mekânlarının, çalınacak müziğin Enstitü tarafından belirlendiği, duvarlarında Türkiye'yi tanıtıcı resimlerin ve broģürlerin bulunduğu, bir iktisadi teģekkül hâlinde, güvenilir yerel iģletmecilerce iģletildiği bir kafe konsepti planlanmaktadır Türkiye Kitapçısı Türkiye'yi, tarihini, edebiyatını, var olan zenginliklerini, estetiklerini yansıtan her dilde kitapların yer aldığı bir kitapçı açılmıģtır Yerinde Tarih Projesi Dünyanın her yerinden Türk tarihine meraklı gençlerin ve entelektüellerin katılacağı kültürel gezi organizasyonları düzenlenerek Türk tarihinin önemli olaylarının, olayların geçtiği mekânlarda, Ģehirlerde ve kale vb. yerlerde bilim adamları veya profesyonel kılavuzlar tarafından tanıtıldığı kültür organizasyonları geliģtirilmesi amaçlanmaktadır Bütün Dinler, Bütün Diller O'nu Söyler Türkiye'nin dinî ve kültürel zenginliğini yansıtmak amacıyla, tüm farklılıkları ve benzerlikleriyle yüzyıllardır bu coğrafyada yaģayan üç dinin mensuplarının dinî müziklerinden örneklerin sunulacağı bir konser düzenlenecek; aynı zamanda bir arada, kardeģçe yaģayan, aynı günıģığını paylaģan insanların öyküsünü anlatan bir fotoğraf sergisi açılması planlanmaktadır. Proje kapsamında ayrıca Türkiye'de yaģayan farklı dinlere mensup sanatçı ve akademisyenlerin katılımıyla "çok 16

32 kültürlülük temalı bir panel düzenlenlenmesi ve aynı tema üzerine kurgulanan bir sinema filmi gösterimi yapılması düģünülmektedir ĠĢbirlikleri ve PaydaĢ Kurumlar Enstitü Türkiye'nin kültür-sanat alanında yurtdıģında tanıtımı ve yabancılara Türkçe öğretimi çalıģmalarını yürütmek üzere kurulmuģ ilk kurumu olması nedeniyle daha önceden bu alanda çalıģmalar yapan pek çok kurum ve kuruluģla iģbirliği içerisinde çalıģmalarını sürdürmektedir. Bu çerçevede, yurt içinde ve yurtdıģında yerli ve yabancı paydaģ kurum ve kuruluģlarla birlikte çalıģmaktadır Enstitünün Türkiye'deki PaydaĢları Enstitü, gerek önümüzdeki yıllara yönelik plan ve stratejilerini belirlerken ve gerekse faaliyetlerini gerçekleģtirirken baģta ilgili bakanlıklar ve üniversiteler olmak üzere pek-çok kurumla iģbirliği içerisinde çalıģmaktadır. Bu kapsamda değerlendirilebilecek kurumlar: Kültür ve Turizm Bakanlığı DıĢiĢleri Bakanlığı Milli Eğitim Bakanlığı BaĢbakanlık YurtdıĢı Türkler ve Akraba Toplulukları BaĢkanlığı (YTB) BaĢbakanlık Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü BaĢbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü Türk ĠĢbirliği ve Kalkınma Ajansı BaĢkanlığı (TĠKA) Yüksek Öğretim Kurulu BaĢkanlığı (YÖK) Türkiye Odalar ve Borsalar birliği (TOBB) TRT Anadolu Ajansı Türk Dil Kurumu (TDK) 17

33 Üniversiteler* Sivil Toplum KuruluĢları * Türkiye'deki Üniversitelerin yurtdıģında tanıtımı ve faaliyet alanları içerisinde iģbirlikleri gerçekleģtirmek amacıyla "ĠĢbirliği ve Tanıtım Protokolleri imzalanmaktadır. Bu protokoller ile üniversitelerimiz yurtdıģında fırsat bulunan her alanda tanıtılmakta ve Türk üniversitelerinin uluslararası arenada çekim merkezi haline gelmeleri için çaba sarf edilmektedir. ġu ana kadar 65 Türk üniversitesi ile bu çerçevede protokol imzalanmıģtır Uluslararası PaydaĢ Kurumlar Muadil KuruluĢlar (British Council, Goethe Institute, Cervantes Institute, The Japan Foundation, Rusky Mir Foundation vb.) Uluslararası Örgütler (BM, UNESCO, EU, EUNIC-European Union Nationaı Institutesfor Culture, vb.) Sivil Toplum KuruluĢları (muhatap ülkelerdeki ilgili STK'lar) Üniversiteler (Özellikle Türkoloji Bölümü ve Türkiye AraĢtırmaları Merkezi bulunanlar) Muhatap ülkelerin ilgili kamu kurum ve kuruluģları (Belediyeler, Kültür Kurumları vb.) Enstitü, yukarıda örnekleri sunulan paydaģ kurum ve kuruluģlarla iģbirliği içerisinde kuruluģ amacına uygun faaliyetler gerçekleģtirerek kültürümüzün muhatap ülkelerde daha etkin bir biçimde tanıtılmasını hedeflemektedir. 18

34 2.4. Mevcut Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri BALKANLAR Bosna-Hersek (Foynitsa, Mostar) Kosova (PriĢtine, Prizren, Ġpek) Makedonya (Üsküp) Arnavutluk (Tiran, ĠĢkodra) Romanya (BükreĢ, Köstence) Karadağ (Podgoritsa) ORTADOĞU-KUZEY AFRĠKA Mısır (Kahire, Ġskenderiye) Ürdün (Amman) Ġran (Tahran) Lübnan (Beyrut) Fas (Rabat) Güney Afrika (Johannesburg) Afganistan (Kabil) Cezayir (Cezayir) Ġsrail (Kudüs) Kıbrıs (LefkoĢa) AVRUPA Ġngiltere (Londra) Belçika (Brüksel) Polonya (VarĢova) Macaristan (BudapeĢte) Fransa (Paris) Almanya (Berlin, Köln) Hollanda (Amsterdam) Ġtalya (Roma) Avusturya (Viyana) 19

35 AVRASYA-UZAKDOĞU Rusya (Kazan) Azerbaycan (Bakü) Gürcistan (Tiflis) Kazakistan (Astana) Japonya (Tokyo) Toplam: 30 ülkede 38 merkez. Not: Mevcut durumda yurtdıģında 38 kültür merkezi bulunmakla birlikte Üniversitelerle imzalanan protokoller kapsamında görevlendirilen akademisyenlerin bulunduğu irtibat noktalarıyla beraber toplamda 95 temsilcilik bulunmaktadır Yıllara Göre Açılan Kültür Merkezleri Kosova Astana Tiran Brüksel Kahire Londra Üsküp Tokyo ĠĢkodra BudapeĢte Viyana 20

36 VarĢova Berlin Tiflis Kazan Yılında Açılması Planlanan Merkezler Enstitüye yönelik talepler fazla olmakla birlikte bütçe imkânları el verdiği ölçüde açılması düģünülen merkezler; 1. Sırbistan/Belgrad 2. Rusya / Moskova 3. Sudan/Hartum 4. ABD/New York 5. Katar / Doha 6. Çin/Pekin 7. Malezya/Kuala Lumpur 21

37 BÖLÜM III: KAVRAMSAL ÇERÇEVE 3.1. Kosova, Tarihçesi, Coğrafi Durumu ve Bugünkü Durumu Kosova, kelimesi, Eski Bulgar ve Çek dillerinde Karatavuk manasındaki kos ( ق وص ) tan geldiği ileri sürülür. Osmanlı kaynaklarında bazen kef harfiyle Kösova ( ك و سوه ) Ģeklinde de yazılmıģtır. Bu nedenle kelimenin aslının Kosa, Köse-ova vb. kelimelerinden geldiğine dair rivayetler de mevcuttur (ġanlı ve Jable, 2007: 92; Taç, 2012: 2). Kosova km 2 lik alana, 2 milyon civarında bir nüfusa sahiptir. Kuzeybatısında Karadağ, kuzey ve doğusunda Sırbistan, güneyinde Makedonya ve güneybatısında Arnavutluk bulunmaktadır. En büyük yerleşim merkezi başkent Priştine'dir. Koordinatları 42,6394 (42 38'21.840"K) kuzey enlemi ve 21,0961 (21 5'45.960"D) doğu boylamıdır. Kosova'nın iklimi karasal iklimdir. Kışları soğuk ve kar yağışlıdır; yazları ise sıcak ve kurak geçer.kosova topraklarının büyük bir kısmı dağlık arazidir. Makedonya sınırı boyunca Şar Dağlarıuzanmaktadır. Burada kış turizmi faaliyetleri yapılmaktadır. Brezoviça en önemli kış turizmi yerleşkelerinden birisidir. Kosova dağları çok yüksek ve dik yamaçlara sahiptir m ile Ceraviça zirvesi ülkenin en yüksek doruğudur. Dreniça, Karaleva gibi kasabalar, bu bölgenin yüksek yamaçlarında kurulmuş yerleşim birimleridir. (wikipedia, 2016). Kosova Cumhuriyeti nin güneybatısında Arnavutluk Alpleri uzanmaktadır. Kuzeyinde ise Kopaonik Dağları bulunmaktadır Kosova nın Tarihi ve Türkçenin Bölgedeki Durumu Kosova Balkanların eski medeniyetlerden Roma ve Ġskenderiye imparatorluklarının egemenliği altında kalmıģ, daha sonraları ise sırasıyla Osmanlı ile Yugoslavya devletlerine katılmıģtır. Bundan dolayıkosova nın tarihi geliģimi ve bölgedeki durumu büyük önem arzetmektedir. 22

38 3.2.1.Eski Tarih Roma İmparatorluğu nun zamanında Kosova bölgesi adlandırmalarından biri "Dardania" idi. Dardania adlı bu küçük yönetim bölgesinin, bugünkü Kosova topraklarıyla kesiştiği mevkileri vardır. Dardania, "Moesia Superior" adlı eyaletin içindeki küçük bir bölgenin adı idi. Günümüzde Kosova'da Dardanlara ait olduğu düşünülen bazı kalıntılara rastlanmıştır. Kosova'da yaşayan Arnavutların çoğu, kendilerinin Dardanlar ve İlirlerin vârisleri olduklarına inanır. Bu teorinin kanıtı olarak da insan yapısı, aynı kültür ve dilin konuşulması fikirleri belirtilir. Dardanlar yapı olarak güçlü ve sert insanlar olarak izah ediliyor (wikipedia, 2016). Kosova, tarih boyunca birçok kavim saldırısına uğramış bir yerleşim bölgesidir. Roma İmparatorluğu ikiye ayrılınca, Kosova, Doğu Roma toprakları içinde kalmaktadır. 6. yy. Başında Kosova bölgesine Slavlar yerleşmiştir. Bizans ın baskısının süregelmesi ve ardından 8. yy. da Bulgarlar ve Bizanslılar arasında el değiştirmektedir. Bölge daha sonraları bağımsızlıklarını ilan eden Sırp Ban larının hâkimiyetlerine geçmiştir. Sırpların daha sonra Kosova da Bizanslılara karşı büyük bir zafer kazanması üzerine Sırp krallarının hâkimiyetine girmiştir. Bu hâkimiyet, İstefan Duşan ın ölümüne kadar sürdü. Duşan dan sonra Sırp krallığı parçalanmıştır. Kosova Kuzey Sırbistan Kralı ve Duşan oğlu Uroş un hâkimiyetine girmiştir da Türklere vergi veren Sırp prensliğinin eline geçmiştir. Daha sonra yapılan 1. Kosova Savaşı, Osmanlıların Balkanlara yerleşmesini sağlamaktadır. Bağımsızlığını kaybeden Sırp krallığı da 19. yy. a kadar Osmanlı devletine bağlı kalmıştır. (ġanlı ve Jable, 2007: 92) Osmanlı Ġmparatorluğu Döneminde Kosova Balkanlardabir ovanın adı olan Kosova, XIX. yüzyılın sonçeyreklerinde baģkenti Üsküp olan, Osmanlı Devleti nin idari yapısı içerisinde yer alan bir vilâyettir (Taç, 2012: 2). Osmanlı Devleti nin kuruluģundan yaklaģık yüzyıl sonra, Rumeli deki PriĢtine ve ĠĢkodra yönlerine doğru ilerleyiģe hız verilmiģ ve buraların alınması için 23

39 Sırp, Bosna vb. Hıristiyan birliklerle uzun süren çatıģmalar yaģanmıģtır (Aktepe, 2002: 216; Hammer, 1329: 249; Halaçoğlu, 1992: 29). Özellikle Sırplarla giriģilen ve Ağustos 1389 yılında (16 ġaban 791) gerçekleģen Kosova Muharebesi kazanıldıktan sonra, Kaçanik (Orhaniye) derbendinin giriģinden Mitroviça kasabasına kadar uzanan büyük vadiye o tarihten itibaren Kosova adı verilmiģtir (Yavuz ve Saraç, 2003: 124; Aktepe, 2002: 871; Ağırakça, 1992: 21-27; DaniĢmend, 1971: 80). Bu zafer Osmanlı Devleti nin Sırbistan, Makedonya, Arnavutluk, Bulgaristan ve Bosna-Hersek e doğru ilerleyiģlerinin baģlangıcı olmuģtur. Kosova SavaĢı ndan sonra Tuna Nehri nin güneyinde Macarlar dıģında Osmanlı Devleti ne karģı koyabilecek önemli bir güç kalmamıģtır (Aktepe, 2002: 217; Fakat her ne kadar Fetret devrinde ( ) Kosova Bölgesi bir süre için Osmanlı Devleti nüfuzundan çıkmıģsa da 1439 da Semendire nin zaptıyla birlikte bütün Sırbistan doğrudan Osmanlı Devleti hâkimiyetine girince Kosova da tekrar Osmanlı topraklarına katılmıģ oluyordu (Emecen, 2002: 223) e gelindiğinde Kosova Ovası ikinci kez bir muharebeye sahne oldu. Geri almak için Sırplarla yaklaģık on yıl süren bu mücadele 1455 te Fatih Sultan Mehmed in Novobırdo, Trepça, Lap vadisini ele geçirmesi ve Kosova nın diğer bazı kasabalarının alınmasıyla Kosova nın tamamı Osmanlı egemenliği altına girmiģ oldu (Yavuz ve Saraç, 2003:179). XV. yüzyıl ortalarından itibaren önemli olaylara sahne olan Kosova sahrasının Fatih Sultan Mehmed devri sonlarında Rumeli beylerbeyliğine bağlı Vulçıtrın ve Üsküp sancakları dâhilinde kaldığı ve çeģitli nahiyelere ayrıldığı anlaģılmaktadır (Aktepe, 2002: 217). Kosova sahrası, Osmanlı hâkimiyetine geçiģinden yaklaģık iki buçuk asır sonra Avusturya tarafında kısa süreliğine istila edilmiģtir Viyana yenilgisi üzerine Macaristan ı iģgal eden Avusturya ordusu da Balkanlara girmiģ ve Sırpların yardımıyla Kosova ovasını ele geçirmiģti. Avusturyalılar, Kumanova merkez olmak üzere burada bir Sırp krallığı kurma giriģiminde bulunmuģlarsa da bu topraklar, çok geçmeden Mora seraskeri Koca Halil PaĢa ve Kırım Hanı Selim Giray ın Avusturyalılara karģı kazandıkları zaferle tekrar Osmanlı Devleti nin eline 24

40 geçmiģtir (1690). Bu olaylardan bir süre sonra BuĢatlı bir Arnavut aileye mensup olan ĠĢkodra mutasarrıfı Kara Mahmud PaĢa devlete karģı gelip, Kosova da bazı idari iģlere müdahale etmeye baģlamıģtı da I. Abdülhamid tarafından fermanlı ilan edilen Mahmud PaĢa, üzerine gönderilen hükümet görevlilerini Kosova da yendi. Sultan III. Selim onu vezirlik rütbesiyle Yenipazar sancağı seraskerliğine getirerek isyanı önledi (Cevdet PaĢa, 1891: 92) Osmanlı döneminde çok defa isyancılarla devlet kuvvetlerinin çarpıģma sahası olan Kosovanın, Tanzimat ve Islahat fermanlarının ilânı üzerine idari bakımdan yeni bir statüye bağlandığı görülmüģtür. Büyük devletlerin müdahalesiyle yapılan ıslahat giriģimleri sırasında 93 Harbi öncesinde merkezi Sofya olmak üzere NiĢ ve PriĢtine yöresini içine alan bir Kosova Vilâyeti teģkil edildi. SavaĢtan sonrası ise vilayet merkezi PriĢtine ye taģındı (Sami, 1996: ).Daha sonra Ruslarla imzalanacak olan Ayastefanos AntlaĢması nın (1878) 15. Maddesi gereğince Kosova Vilayeti, çoğu yerli halktan oluģan özel komisyonlarla yönetilecekti. Ayrıca Ayastefanos AntlaĢması ve Berlin AntlaĢması nın bazı maddelerine göre de yeniden Avusturya ile Osmanlı arasında paylaģtırılmıģtı (Aktepe, 2002: 218).Bu antlaģmalar Osmanlı Devletine ağır toprak kaybına sebebiyet verdirdiği için, antlaģma hükümlerini yerine getirmedi. Bu gibi nedenlerle Balkan halkları ve bilhassa Sırplarla uzun yıllar süren hâkimiyet mücadeleleri Balkan SavaĢı na dönüģtü. Sırpların bu savaģta neredeyse bütün Kosova sahrasını iģgal ettikleri görülmüģtür. Böylelikle Osmanlı Ordusunun güneye doğru çekilmesine neden olan savaģ Kosova ovasını ve vilayetini Osmanlı Devleti nden kesin olarak ayırdı (Plana, 1989: ). Kosova vilayeti, 30 Mayıs 1913 Londra AntlaĢması ile Sırbistan a terkedildiği sırada nüfusun çoğunluğunu Üsküp sancağının güneydoğu yönünde Müslüman Türkler ve Bulgarlar, Yeni Pazar tarafında Arnavut ve BoĢnaklar, TaĢlıca sancağında tamamen BoĢnaklar, Prizren, Ġpek ve PriĢtine sancakları ile Üsküp sancağının kuzey ve batı taraflarında ise Arnavutlar teģkil ediyordu. Müslümanlardan baģka Slav ırkından olan Sırp ve Bulgarlar Ortodoks, bir kısım Arnavutlar ise Katolik ve Ortodoks idiler (Aktepe, 2002: 219). 25