Su Teminin Mühendisliği Giriş. Prof. Dr. Habib MUHAMMETOĞLU

Transkript

1 Su Teminin Mühendisliği Giriş Prof. Dr. Habib MUHAMMETOĞLU

2 Not Dağılımı 1. Not değerlendirme sistemi bağıl olacak 2. Not dağılımı aşağıdaki gibidir Sınav/proje Not Yüzdesi Ders uygulaması 40 Ara sınavı 20 Final 40 Toplam 100

3 3. Yoklama alınacak ve devamsızlıklar için yönetmeliğe göre uygulama yapılacaktır 4. Ders uygulaması için en az 3 adet uygulama sınavı yapılacak olup, sınav tarihleri ve bu derse ait olan diğer duyurular AVES te ilan edilecektir 5. Su Temini Mühendisliği Dersi Uygulamasını geçen yıl almış olan öğrenciler, geçen yıla ait Ders Uygulama Notunun bu yıl için yukarıda verilen %40 ağırlık ile aynen geçerli olmasını istiyorlarsa, aşağıda verilen dilekçeyi bana vermeleri gerekmektedir. Dilekçesi kabul edilen öğrencilerin proje uygulama notu geçen yıldan alınacak ve bu yılki ders uygulamasına katılmaları gerekli olmayacaktır.

4 Örnek Dilekçe Adı Soyadı:... Öğrenci No:... Cep Tel: güz dönemi için Su Temini Mühendisliği Dersi Uygulama Notu:... Tarih:... Su Temini Mühendisliği dersi kapsamındaki Uygulamayı güz döneminde aldım ve uygulama notum da yukarıda belirttiğim şekildedir. Geçen yıla ait Uygulama notumun bu yıl için belirlenen %40 ağırlık ile aynen geçerli olmasını talep ederim. İmza:

5 Kaynaklar 1. Ders Notları (Akdeniz Üniversitesi AVES sisteminde verilmektedir) 2. Su ve Atıksu Teknolojisi-Su Getirme ve Kullanılmış Suları Uzaklaştırma Esasları (Prof. Dr. Yılmaz Muslu, Bilim Teknik Yayınevi) 3. Su Temini ve Çevre Sağlığı (Prof. Dr. Mehmetnotları Karpuzcu, İTÜ İnşaat Fak. Çevre Müh. Böl.) 4. Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları (Prof. Dr. Dincer Topacık, Prof. Dr. Veysel Eroğlu, İTÜ İnşaat Fak. Matbaası) 5. Water Supply Engineering English books

6 Su kaynağı ile yerleşim yeri arasındaki su temin sistemi

7

8 Antalya İçme Suyu Dağıtım Sistemi

9 Antalya İçme Suyu Dağıtım Sistemi Duacılar Gürkavak Kaynak Kepezaltı Altınova-3 Varsak P4 P6 Altınova-4 P5 Göçerler Cezaevi Habibler Fatih İmtihan Pisti Altınova-2 KÜTÜKÇÜ 152 Hüsnü Cezaevi Karakaş KÜTÜKÇÜ Altınova-1 Otogar Güneş P3-B P3-A ÇAĞLAYAN DURALILER YSE HAVAALANI "YESILKÖY" Çakırlar P2-A Üniversite Mağara Kaynak "YSE" Konyaaltı Meydan Topçular Yeşilköy Çakırlar BOĞAÇAY Ermenek P2-B Hurma P1 Çakırlar Kaynak A K D E N İ Z DEPO POMPA İSTASYONU KUYU BASINÇ BÖLGESİ 1 BASINÇ BÖLGESİ 4 İŞLETİLEN BASINÇ BÖLGESİ 2 BASINÇ BÖLGESİ 5 İPTAL BASINÇ BÖLGESİ 3 BASINÇ BÖLGESİ 6 İÇMESUYU HATTI

10 Antalya İçme Suyu Dağıtım Şebekesi 10

11 Basınç Bölgesi ANTALYA KENTİ SU ŞEBEKESİ Antalya Kenti İçme Suyu Şebekesi Basınç Bölgeleri Ve Su Kaynakları Basınç Bölgesinin Su Verdiği Kotlar Kaynaklar P m Boğaçay P 2A m Duraliler 1 P 2B 0-40 m Duraliler 1 P 3A m Gürkavak P 3B m Duraliler 2 P m Duraliler 2 P m Duraliler 2 P 6, P7 > 170 m Duraliler 2

12 Antalya SCADA Sistemi

13 PİLOT BÖLGE

14 BUSKİ Su Sempozyumu,Mart 2010, Bursa Antalya SCADA Kontrol Merkezi

15 SCADA Sistemi Sistem 2007 yılında tamamlanmıştır. Sistem, içme suyu şebekesi üzerinde pek çok noktada sürekli on-line ölçüm yapmaktadır. Ölçülen parametreler; Debi Su basıncı Serbest Bakiye Klor Bulanıklık Elektriksel iletkenlik Su sıcaklığı ph

16 SCADA Sistemi Ölçümler kontrol merkezine iletilmektedir. Toplanan veriler,kontrol merkezinde depolanmaktadır. Veriler, Antalya içme suyu şebekesinin geliştirilmesi amacıyla kullanılmaktadır.

17

18

19

20

21 İçme Suyu Dağıtım Şebekelerinde Optimum Klorlama Uygulamalarının Matematiksel Modeller Kullanılarak Gerçekleştirilmesi ve Dezenfeksiyon Sistemlerinin Yönetimi Proje Özeti Prof. Dr. Habib Muhammetoğlu Proje Yürütücüsü Akdeniz Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Antalya

22 Proje Süresi: Temmuz 2008 Ocak 2011 Projeyi Destekleyen: TÜBİTAK TÜBİTAK Desteği: TL ASAT Desteği: TL

23 Müşteri Kamu Kurumu: ANTALYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ASAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Proje Yürütücüsü: Prof. Dr. Habib MUHAMMETOĞLU

24 PROJE AMACI

25 Klor Konsantrasyonlarının modelleme ile Yönetimi

26

27 PROJE AMACI

28

29 İlçemizde İshal Vakaları Azalıyor Yazdır İlçemizde, yüksek ateş, mide bulantısı, kusma ve ishal belirtileriyle ortaya çıkan amipli dizanteri salgınının ardından, 2 gün aradan sonra eğitime yeniden başlandı. Finike'nin Yalnız köyü ile Sahilkent, Turunçova, Yeşilyurt ve ilçe merkezindeki Yenimahalle'de çoğu çocuk 700'den fazla kişide amipli dizanteri' vakası görülmesi üzerine 2 gün eğitime ara verilen okullar yeniden açıldı. İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, amipli dizanteri vakası görülen belde, köy ve mahallelerdeki okullarda her öğrenciye şişe suyu dağıttı. Finike Kaymakamlığı tarafından satın alınan 18 bin şişe suyun dağıtımına cuma gününe kadar devam edilecek. Öte yandan, ilçede amipli dizanteri vakaları dolayısıyla market ve bakkallarda şişe suyu satışlarının yüzde 700'e varan oranda arttığı belirtildi.

30 Salgın nedeniyle sağlık ocakları ve hastanelere başvuranlardan 34'ünün tedavisine Finike Devlet Hastanesinde devam edildiği kaydedildi. Antalya Valisi Alaattin Yüksel, ishal vakaları dolayısıyla dün Finike'de yaptığı toplantılar ve incelemeler sonucunda, kuyu sularının yanı sıra şebeke suyuna kanalizasyon karışma ihtimali bulunduğunu, bu nedenle suların kısmen mikroplandığının anlaşıldığını açıklamıştı. Vali Yüksel, içme suyuna klor yüklemesi yapıldığını, köydeki içme suları için de klorlama cihazları takılacağını belirtmişti. Bu arada, Arif köyünden ilçeye kadar olan içme suyu hattına kanalizasyon suyu karıştığı ihtimali üzerine, şebekede çalışma başlatıldı.

31 İshal salgını 5 başkana soruşturma açtırdı Skandala soruşturma açıldı... Antalya'nın Finike ilçesinde içme suyundan kaynaklanan ishal vakalarının, suların klorlanmaması nedeniyle yaşandığının ortaya çıkması sonucu, Antalya Valiliği konuya el koydu. Valilik sorumluluklarını yerine getirmedikleri iddiasıyla 5 belediye başkanı hakkında soruşturma açtı. Açıklamada, 28 eylül tarihinde meydana gelen amipli dizanteri vakalarının içme suyunda klorlama yapılmadığı için oluştuğuna dikkat çekildi ve Finike, Turunçova, Yeşilyurt, Sahilkent ve Hasyurt Belediye Başkanları hakkında İçişleri ve Sağlık Bakanlıklarından müfettiş talep edildiği açıklandı.

32 Yerel Gündem Kent Konseyi üyesi Ulvi Büyüknohutçu, ASAT'ın dünya normlarına uygun oranda klor kullanıyoruz açıklamasını inandırıcı bulmadı Antalya'da şehir içme sularını dezenfekte etmek amacıyla kullanılan klorun kansere yol açtığı iddiaları tartışma konusu olmaya devam ediyor. Yerel Gündem Kent Konseyi Tüketici Çalışma Grubu Başkanı Ali Ulvi Büyüknohutçu, içme sularının temiz olduğuna ilişkin raporları inandırıcı bulmadıklarını söyledi. İçme sularındaki kokunun gereğinden fazla konulan klordan kaynaklandığını belirten Büyüknohutçu, suyun arıtılması için daha temiz ve kaliteli yöntemler kullanılması gerektiğini söyledi. İçme suyu şebekelerine sızan kum, çamur gibi yabancı maddeleri dezenfekte edebilmek için özellikle bahar ve kış aylarında gereğinden fazla klor atıldığını iddia eden Büyüknohutçu, 'Biz, içme suyuna karışan organik maddelerin klorla karıştığı zaman oluşturduğu tehlikeye dikkat çekiyoruz.

33 Bunu yapmak yerine şebekeler yenilenebilir' diye konuştu. Şebekede meydana gelen kaçakların ters vakumla, toprak, çamur gibi benzeri yabancı maddelerin içme suyuna karışmasına neden olduğunu öne süren Büyüknohutçu, 'ASAT'ın su analiz raporların da klorun etkisinden değil, sudaki koli basili oranından söz ediliyor. Bir suyun sağlıklı olabilmesi için koli basili testiyle ilgili sonuçlar yeterli değildir' dedi. Kent Konseyi Tüketici Çalışma Grubu Başkanı Ali Ulvi Büyüknohutçu, içme suyuna atılan klorun kansere yol açtığını iddia etmiş, bunun üzerine Antalya Su ve Atık Su İdaresi (ASAT) Genel Müdürü Faruk Karaçay, söz konusu iddiaların ispat edilememesi durumunda mahkemeye başvuracağını açıklamıştı.

34

35 Klor Yönetimi için Neden Modelleme Gereklidir?

36

37 Klor konsantrasyonunu etkileyen parametreler: Su debisi ve hızı Boru cinsi Boru çapı Su kalitesi Su sıcaklığı Başlangıç klor konsantrasyonu

38 Klor konsantrasyonunu etkileyen parametreler dinamiktir, yer ve zamanla değişim gösterir. Klor konsantrasyonu dinamiktir. Klor konsantrasyonu, hidrolik-su kalite modeli ve yapay zeka yöntemi ile tahmin edilebilir.

39 Belediyeler genellikle klorun izlenmesi için şebekede birkaç noktada günlük ölçümler yapmaktadır. Ölçümler sadece ölçüm anında geçerli olup bir saat içerisinde bile değişebilir. Ölçüm noktasına çok yakın bir yerde klor konsantrasyonu büyük fark gösterebilir. Sonuç olarak, sadece izleme yöntemi ile şebekedeki yersel ve zamansal değişimler takip edilemez.

40 Dinamik bir Şebeke= Klorun izlenmesi için ölçümler yeterli değil!!! Modelleme gereklidir

41 Proje kapsamında SCADA verileri kullanılarak hidrolik ve su kalitesi modelleme uygulamaları gerçekleştirildi.

42 Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Verilerinin Güncellenmesi

43 Boru koordinatları ASAT CBS birimi tarafından tespit edilmiştir.

44 Pilot Çalışma Bölgesi Su Kalitesi İzleme Çalışmaları

45 30 ay süresince, her iki ayda bir olmak üzere toplam 15 ölçüm ve analiz çalışması Laboratuvarda ölçülen parametreler; amonyum, nitrit, nitrat, kjeldahl azotu, toplam fosfor, ortofosfat, demir, mangan, toplam koliform, fekal koliform, toplam organik karbon, UV absorbansı, trihalometanlar ve bromür Sahada ölçülen parametreler; ph, su sıcaklığı, elektriksel iletkenlik, bulanıklık, tuzluluk, çözünmüş oksijen, serbest bakiye klor, toplam klor

46 Laboratuvar ve saha ölçüm çalışmaları

47 Antalya Konyaaltı Bölgesi İçme Suyu Şebekesi Ölçüm Sonuçlarının Yönetmelik/Standartlarla Karşılaştırılması Parametre Birim Ölçülen en düşük değer Ölçülen ortalama değer* Ölçülen en yüksek değer TSE 266 (2005) Sağlık Bak. İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik (2005) WHO (Dünya Sağlık Teşkilatı) Sıcaklık ( 0 C) 10,6 20,18 31, ph 7,29 7,51 7,95 6,5 ph 9,5 6,5 ve 9,5 - Çözünmüş Oksijen mg O 2 /L 3,95 5,70 9, Elektriksel İletkenlik µs/cm Tavsiye edilen klorür konsantrasyonu 250 Tuzluluk ( ) 0,1 0,1 0,1 - - mg/l Bulanıklık NTU 0,08 0,2 0, Serbest Klor mg/l 0,06 0,33 0,78 - Uç noktalarda en fazla 0,5 - Toplam Klor mg/l 0,08 0,36 0, NH 4 mg/l 0,00 0,02 0,38 0,50 0,50 - NO 2 mg/l 0,002 0,017 0,055 0,5 0,5 2 NO 3 mg/l 3,05 9,82 17, Toplam Kjeldahl Azotu mg/l 0,28 1,09 5, Ortofosfat-P mg/l <0,01 Genellikle <0,01 0, Toplam-P mg/l <0,01 Genellikle <0,01 0, Fe mg/l 0,01 0,02 0,07 0,2 0,2 - Mn mg/l 0,001 0,017 0,038 0,05 0,05 0,05 Toplam THM µg/l (içme-kullanma suları için 31 Aralık 2012 tarihine kadar 150 µg/l olarak uygulanır.) Kloroform 300 Bromoform 100 Dibromoklorometan100 Bromodiklorometan 60 TOK mg/l 0,10 0,34 1,02 Farkedilebilir bir değişiklik gözlenmemelidi r Anormal değişim yok - Bromür mg/l <0,02 Genellikle <0,02 0, Toplam Koliform CFU/100 ml ** Fekal Koliform CFU/ ml 0

48 Klor Tüketiminin Laboratuvarda Tayini

49 Klor (mg/l) Laboratuvarda farklı sıcaklıklar için elde edilen ortalama klor bozunma hızları Klor bozunma hızı tayini laboratuvar çalışmaları Sıcaklık ( 0 C) Ortalama K b (gün -1 ) 15 o C -0, C -0, o C -0, ,8 0,6 0,4 0, Zaman (gün) Laboratuvar çalışmalarında elde edilen klorun zamanla bozulma grafiği

50 EPANET Model Uygulamaları

51

52

53

54 Şebekede klor modellemesi için hangi veriler gereklidir? Su dağıtım şebeke elemanları hakkında bilgi (boru koordinatları, uzunluk ve çap değerleri ), Şebekenin farklı bölgelerindeki günlük debi ve su basıncı değişimleri (debimetre ve basınç metrelerden alınan veriler çok yardımcı olmaktadır) Klor besleme noktasında klor konsantrasyonu değişiminin izlenmesi, Klorun ana akım bozunma katsayısının laboratuvarda tespiti Boru cidar bozunma katsayısının kalibrasyon çalışması ile tespiti,

55 Ara Klorlama İstasyonlarının Yer ve Sayısının Tespiti için Model Geliştirilmesi

56 ARA KLORLAMA İSTASYONLARI Ara klorlama istasyonu

57 ARA KLORLAMA İSTASYONLARI Proje kapsamında: Ara klorlama istasyonlarının sayısının ve yerinin tespiti için bir yazılım geliştirildi ve uygulandı. Yöntem: Klor modellemesi ile optimizasyon

58

59 İÇME SUYU DAĞITIM ŞEBEKELERİNDE SU KAYIPLARININ AZALTILMASI VE KLOR SEVİYESİNİN KONTROLÜ ÇALIŞTAYI Şubat 2011, ASAT Konferans salonu, ANTALYA

60 ÇALIŞTAY

61 Su Kayıplarının Azaltılması

62