Konu: Anton Çehov un Uzun Tiyatrolarında Rus Toplumuna Eleştirel Bir Bakış Adı-Soyadı: Sümeyye Koşkulu Sınıfı: Hazırlık D No: 404

Transkript

1 Konu: Anton Çehov un Uzun Tiyatrolarında Rus Toplumuna Eleştirel Bir Bakış Adı-Soyadı: Sümeyye Koşkulu Sınıfı: Hazırlık D No: 404 Anton Çehov, "Vişne Bahçesi adlı tiyatro eserinde Rusya da bulunan ve geçmişi simgeleyen vişne bahçesinin satılış öyküsünü anlatmaktadır. Çehov, Vanya Dayı da bir profesör ve çevresindekilerin başından geçenleri ve içinde bulundukları çatışmayı işlemiştir. Üç Kızkardeş isimli tiyatro eserinde ise yazar, gelecekleriyle boğuşan üç kızkardeşin ve çevrelerindeki aydın ve asker sınıfın başından geçenleri anlatmaktadır. Yazar, eserlerinde değişen değerleri, insanların boşluğa sürüklenişini, değişime ayak uyduranların varlığını sürdürüp ayak uyduramayanların eleneceğini savunmuştur. Çehov, üç eserinde de Rusya nın durumunu okuyucuya sunar. Vişne Bahçesi nde Rusya nın sanata ve bilime önem vermediğini ve çağın gerisinde kalmış olmasını eleştirmektedir. Vanya Dayı da yazar, Rusya nın henüz uygarlaşmamasını, insanların cahilliği yüzünden ortaya çıkan yozlaşmayı ve köylü sınıf ile aydın sınıfı eleştirmektedir. Üç kızkardeş te ise aydın sınıfın bunalımda olduğunu işlemektedir. Vişne Bahçesi nde Çehov, çağın gerisinde kalan Rusya nın eleştirisini Trofimov un ağzından yapar. Anya ile Trofimov, vişne bahçesinde yalnız kaldıklarında Trofimov Anya ya şöyle bir konuşma yapar: TROFİMOV: Çağımızın en az iki yüz yıl gerisinde kaldık. Henüz hiçbir şey başarmış değiliz. Geçmişle gerektiği gibi doğru, açık bir ilişkimiz de yok. Yalnızca ahkâm kesiyoruz. Can sıkıntısından yakınıyoruz ya da votka içiyoruz. Ne var ki, çağımızın gereklerini yaşamanın zamanı çoktan geldi. Her şeyden önce geçmişimizin suçlarından arınmamız, borçlarını ödememiz gerekir. Eski borçlarımızdan kurtulmak ancak acı çekerek, alışılmamış bir biçimde çalışarak mümkün olur. (Vişne Bahçesi, 336) Trofimov, Rusya nın dünyadaki gelişmelere ayak uyduramadığından ve Rusya nın çağın gerisinde kalmış olmasından bahseder. Dünyada hem sanat hem de bilim alanında birçok yenilik olmasına rağmen

2 Rusya bu gelişmelere kulak tıkar, haberi yokmuş gibi davranır ve yeniliklere ayak uydurabilmek için çalışmaz. Anton Çehov, Rusya nın çağın gereklerine göre yaşamadığından ve çağı yakalayabilmek için çalışmadığından yakınır. Rusya, bu geri kalmışlıktan kurtulmak için tarihinden ders almaz. Çehov çıkış için şu düşünceyi savunur: Rusya çağı yakalamak için çok çalışmalı ve geçmişini incelemelidir. Vişne Bahçesi nde yazar, Rusya daki sanat ve bilimden söz etmiştir. Çiftliğin satılmasına yakın bir zamanda çiftlik sahipleri ve çalışanları aralarında konuşurken Trofimov durum değerlendirmesi yapar: TROFİMOV: İnsanlık kendini geliştirerek ilerliyor. Eskiden akıl erdiremediği kavramlara gittikçe yaklaşıyor; aydınlanıyor. İşte bu nedenle çalışmamız, tüm gücümüzle çalışarak gerçeği arayanlara yardımcı olmamız gerekir. Bugün Rusya da çok az kişi çalışıyor. Ne yeni bir şey öğrenirler, ne de ciddi bir şey okurlar. Kısacası, hiçbir şey yapmaksızın bilimden yalnızca söz ederler. Sanattan anladıkları da yoktur. Hepsi ciddi, asık suratlıdır, yalnızca önemli konulardan bahsederler. (Vişne Bahçesi. 330) Çehov, Rusya ile ilgili eleştirilerini Trofimov a söyletmektedir. Trofimov un konuşmasıyla Rusya nın durumunu gözler önüne serer. Trofimov, insanlığın kendisini geliştirdiğinden bahseder. Rusya nın bu gelişmelerin gerisinde kaldığını ve bu gelişmelere yetişebilmesi için çok az kişinin çalıştığını söyler. Çehov, Trofimov un ağzından, Rusya yı değerlendirirken bilim ve sanattan bahsetmesi boşuna değildir. O, pozitif ilimlerdeki ilerlemenin sanatsal ürünlerle desteklenmesiyle gerçekleşeceğine inanmaktadır. Rusya da insanlar sanattan anlamazlar, fakat sanat hakkında konuşarak felsefe yaparlar. Bilimden de anladıkları yoktur, sadece boş konuşurlar, fakat hiçbir araştırma yapmazlar, üstelik kitap da okumazlar. Çehov, Vanya Dayı adlı tiyatro eserinde Rusya nın uygarlaşmadığını, tembellik ve cahillik yüzünden yozlaştığını vurgulamıştır. Astrov, elindeki harita üzerinden Yelena ya Rusya nın kötü bir durum içinde olduğunu şöyle anlatır: ASTROV: Aslında bu, kesinlikle yozlaşmış bulunan ve görünüşe göre de on, on beş yıl içinde tamamlanacak olan bir yozlaşmanın resmidir. Bunda uygarlığın etkisi vardır ve eski hayat düzeninin yerini kendiliğinden yenisine bırakması zorunludur diyeceksiniz. Ortada, çetin bir yaşam mücadelesi vermenin sonucu olarak beliren bir yozlaşma vardır. Bu yozlaşma, cahillikten, anlayışsızlıktan, tembellikten ileri gelmektedir. (Vanya Dayı, 146) Astrov, harap hale gelen yerlerin uygarlaşmaya yönelik adımlarla 2

3 zenginleştirilmesi gerektiğini savunur. Fakat Rusya da bu harap yerlerini ger eskiden daha kötü durumda olup, etrafa hastalık ve yoksulluk yayar. Çehov, Rusya nın gelişen dünyada hala uygarlaşamadığından yakınmaktadır. Rusya nın gelişerek daha ileri bir seviyeye gelmesi gerekirken eskiyi yaşadığını hatta eskiden daha kötü bir durumda olduğunu anlatır. Astrov, Rusların cahilliği yüzünden baş gösteren yozlaşmayı da eleştirmiştir. İnsanların uygarca düşünmemesi sonucu ortaya çıkan yozlaşma Rusya nın ilerleyememesine sebep olur. Çehov da insanların cahilliği ve tembelliği yüzünden Rusya nın çağın gerisinde kalmış olmasından yakınır. Vanya Dayı adlı tiyatro eserinde yazar, Rusya daki köylü ve aydın sınıfı Astrov un ağzından eleştirmiştir. Sonya ile Astrov yemek odasında yalnız kalırlar. Astrov, Sonya ya: Köylülerin birbirlerinden farkı yoktur, onlar hala gelişmemişlerdir, pislik içinde yaşarlar; aydın kişilerle geçinebilmek ise çok zordur. Bizim bu köylü dostlarımız, düşünce fakiridir, duygudan yoksundurlar, burunlarının ötesini göremezler, ya da daha açık olarak ahmaktırlar. Onlardan bir gömlek üstün ve biraz daha akıllı olanlar isteriktirler, kendi düşünce ve duygularını araştırmak, bunarlı çözümlemek hastalığına tutulmuşlardır. Bunlar hep sızlanıp dururlar, kin ve iftiraya delicesine tutkundurlar, insana sinsice yandan yanaşırlar, yan gözle bakarlar."der. (Vanya Dayı, 131) Astrov, köylü sınıfı da aydın sınıfı da beğenmez ve onları eleştirir. Ona göre köylü sınıfı akıllıca düşünemez, duygusuzdur ve gelişmemiştir. Çehov, bu sınıfın düşünce fakiri olmasından, kendilerini geliştirememesinden ve duygudan yoksun olmasından yakınır. Aydın sınıf ise, tam tersidir. Bu sınıf köylü sınıftan daha akıllıdır. Fakat duygu ve düşüncelerini devamlı araştırırlar. İnsanlara kin ve nefret ile bakıp kibirlenirler. Kendilerini çok yükseklerde görürler ve diğer insanları ezmek isterler. Çehov, Rusya da bulunan köylü sınıfın gelişmemesini, aydın sınıfın ise büyüklenmesini eleştirir. Vanya Dayı da Çehov Rusların, ülkelerini geliştirmek için hiçbir katkıda bulunmadıklarından, çok şey yapmış gibi kendilerini yüksekte görmelerinden yakınmaktadır. Profesör konuşma yapmak için bütün aileyi eve çağırdığında, toplantı başlamadan önce Yelena, Sonya hakkında şöyle bir değerlendirmede bulunur: YELENA: Bu zavallı kızcağızı anlıyorum. Bütün bildikleri yemek, içmek ve uyumak olan bir takım sönük gölgelerin insan diye dolaştığı, bayağılıktan başka bir şeyin işitilmediği bir çevrede can sıkıntısından boğulurken, arada bir o geliyor. (Vanya Dayı, 143) 3

4 Yelena bulunduğu çevreden ve birlikte yaşadığı insanlardan memnun değildir. Rusya daki insanların yararlı işler yapmadığından ve monoton bir hayat sürdürdüklerinden bahseder. Çehov, gelişen dünyaya karşı, Rusların uygarlığa katkıda bulunmadan yaşamalarından, her gün aynı şeyi yapmalarından şikâyet eder. Ruslar gelişmek namına hiçbir şey yapmadıkları halde, ülkeleri için bir çok yenilik yapmış gibi böbürlenirler. Çehov, geri kalmış olan Rusya nın yenilikler yaparak daha ileri bir seviyeye gelmesi gerekirken hiçbir şey yapmadığı halde kendini yükseklerde görmesinden yakınır. Çehov, Üç Kızkardeş isimli tiyatro eserinde aydın sınıfın bunalım içinde olduğunu Verşinin karakterinin ağzından anlatır. Prozorovlar ın evinde Verşinin ve Maşa nın yalnız kaldıkları bir zamanda Verşinin şöyle bir açıklama yapar: VERŞİNİN: Sivil olsun, asker olsun buralı bir aydını dinleyecek olursanız ya karısından ya evinden ya malikânesinden ya da arabasında yakınır. Ruslar yaratılışları gereğince yüksek fikirler taşıdıkları halde hayatta niçin böyle aşağı bir düzeyde kalmışlardır. (Üç Kızkardeş, 217) Verşinin, bu konuşmasında Rusya daki aydınları eleştirir. Aydın sınıfın halkı aydınlatması, modernleşmeye yönelik adımlar atması ve teknolojik gelişmeleri yakından takip etmesi gerekirken sadece kendi sorunlarını düşünmesini eleştirmiştir. Çehov, bir çok alanda kendini geliştirememiş olan Rusya nın gelişmesi gerekirken halkın üst tabakası olan aydınların sadece kendi sorunlarıyla ilgilenmesinden yakınmaktadır. Çehov, aydınların halk için değil de, kişisel problemleriyle ilgilenen aydınlardan Martı isimli tiyatro eserinde de bahseder. Martı da Treplev, Trigorin ve Arkadina gibi toplumun üst tabakasından olan sanatçıların şan, şöhret ve aşkın peşine düşerek halk için bir şeyler yapmamasını eleştirir. Rusya da halkın en çok ihtiyaç duyduğu sınıf olan aydınların ülkeleri için katkıda bulunmamasından yakınır. Sonuç olarak, Anton Çehov uzun tiyatrolarında Rusya nın içinde bulunduğu durumu teşhis etmiştir. Rusya nın sanat, bilim ve ekonomik yeniliklerin gerisinde kalmış olmasına Vişne Bahçesi üzerinden, Rusya nın uygarlık yolundaki kötü durumunu, yozlaşmasını ve köylü sınıf ile aydın sınıf eleştirisini Vanya Dayı üzerinden, aydın sınıfın bunalımda olmasını da Üç Kızkardeş üzerinden işlemiştir. Yazar, ülkenin profilini Rusya daki aydınlar üzerinden çizerek okuyucuya sunmuştur. Dünyada birçok gelişme ve yenilik olmasına rağmen Rusya nın üst sınıfında bulunanların gelişmek için çabada bulunmaması bütün ülkeyi etkilemektedir. Çehov bir aydın sorumluluğu ile 4

5 eserlerini toplumun hizmetine sunmuş ve başta Rus insanının bilinçlenmesi için çeşitli alanlarda değerlendirmelerde bulunmuştur. Kaynaklar 1. Çehov, Anton, Toplu Oyunlar, İş Bankası Yayınları,

6 6