MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI - İLKÖĞRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Transkript

1 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI - İLKÖĞRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MEB, TGM (Temel Eğitim Genel Müdürlüğü) Bakanlıklar ANKARA Tel : 0 (312) E-Posta : iogmrehberlik@meb.gov.tr Web : UNICEF Türkiye Temsilciliği 2. Cadde No: 11 Birlik Mahallesi Çankaya ANKARA Web : Hazırlayanlar: Bilge ŞAHİN Alper ÖMEROĞLU Emre TOROS Yasemin ÖNDER Mike VAN DER LEE Nazlı AYALP Orhan ÇUBUKÇUOĞLU Mehmet Zeki ÖZELGEN İbrahim ÇELİK Baran Can TURAN Işık SERTOĞLU Deleeuw International YPMC & Partners Takım Lideri İletişim Uzmanı Yaratıcı Yönetmen Araştırma Uzmanı Anketör Anketör Anketör Grafik Tasarımcı Grafik Tasarımcı Katkı Verenler: Merkez Proje Ekibi Kamil TOPÇU Bahar KÜÇÜKTEPE Dr. Filiz ZAYİMOĞLU ÖZTÜRK Ömür ÇOBAN Şube Müdürü UNICEF Türkiye Temsilciliği Fatma ÖZDEMİR ULUÇ Özge HASSA T.C. Hükümeti ve UNICEF Türkiye Temsilciliği arasında imzalanan Ülke Programı Eylem Planı ( ) çerçevesinde, Millî Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü; UNICEF in finansal ve teknik desteğiyle, geliştirilen İlköğretim Kurumları Standartları için UNICEF Türkiye tarafından yürütülen İlköğretim Kurumları Standartları İletişim Stratejisi ve Materyallerinin Geliştirilmesi kapsamında hazırlanmıştır.

2 1. DURUM ANALİZİ İLKÖĞRETİM KURUMLARI STANDARTLARI İKS NEDİR? İKS NİN AMACI İKS NİN DAYANDIĞI İLKELER STANDART ALANI, STANDART ve ALT STANDART İKS İÇERİĞİNE TOPLU BAKIŞ İKS NİN MEVCUT YAPIDAKİ YERİ İKS NİN MEVCUT YAPIYA GETİRDİĞİ FARKLILIKLAR İKS nin BAŞARI ŞARTLARI ve GEREKLİLİKLERİ İKS HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER ve GÖRÜŞLER SWOT ANALİZİ HEDEF KİTLE DEMOGRAFİK FAKTÖRLER PSİKOLOJİK FAKTÖRLER İLETİŞİM AMACI YAKLAŞIMLAR İKS HEDEF KİTLE ETKİLEYİCİLER (GÜDÜLER) TANITIM ALANLARI (MECRA) GERİ BİLDİRİM (ÖLÇME) MESAJ İLETİŞİM AMAÇ TABLOSU MESAJ STRATEJİSİ TEMEL VAAT (USP) MOTTO İKS KİTLE VAADİ HEDEF KİTLE GRUBU 01 Merkez Teşkilatı: KİTLE VAADİ HEDEF KİTLE GRUBU 02 Taşra Teşkilatı, Eğitim Müfettişleri: KİTLE VAADİ HEDEF KİTLE GRUBU 03 İlköğretim Kurumu Yöneticileri, Öğretmenler: KİTLE VAADİ HEDEF KİTLE GRUBU 04 veliler, Çocuklar: KİTLE VAADİ HEDEF KİTLE GRUBU 05 STK lar, Üniversiteler, Bağışçılar, Medya: KİTLE VAADİ TANITIM AKTİVİTE ve MALZEMELERİ A BASILI TANITIM ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ A.01 İKS GENEL TANITIM BROŞÜRÜ A.02 İKS UYGULAMA KİTAPÇIĞI A.03 POSTER A.04 İKS TANITIM BROŞÜRÜ (veliler için) A.05 İKS TANITIM BROŞÜRÜ (STK lar için) A.06 İKS TANITIM BROŞÜRÜ (Üniversiteler için) A.07 PROMOSYONEL BROŞÜR (Çocuklar için) A.08 İKS KOLAY UYGULAMA BROŞÜRÜ (veliler için) A.09 BASIN YAYIN Röportaj, inceleme haberi (veliler için) 131 2

3 A.10 TOPLU TAŞIMA İLANLARI (veliler için) A.11 İKS FOTOĞRAF STANDI (Çocuklar için) A.12 BASIN KİTİ BİLGİLENDİRİCİ DOSYA B SESLİ ve GÖRÜNTÜLÜ TANITIM ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ B.01 WEB SAYFASI B.02 İKS TANITIM FİLMİ B.03 İKS TANITIM SPOTU B.04 İKS EĞİTİM FİLMİ B.05 İKS UYGULAMA FİLMİ B.06 İKS TV SPOTU B.07 İKS ve BEN (Video) B.08 İKS İLE TANIŞTIM (Video) B.09 İKS RADYO SPOTU B.10 BASIN YAYIN TV Programı Konukluğu (veliler için) C TOPLANTI ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ C.01 İKS TANITIM KONFERANSI C.02 BÖLGESEL İKS TANITIM SEMİNERİ ve PANELLERİ C.03 OKULDA İKS TANITIM SEMİNERİ ve PANELLERİ C.04 BASIN KONFERANSI C.05 BASIN İLE OKULDA C.06 ÜNİveRSİTE SEMİNER ve PANELLERİ C.07 STK ZİYARETLERİ D İÇ İLETİŞİM ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ D.01 İKS SÜREKLİ GELİŞİM MAGAZİNİ D.02 ELEKTRONİK BÜLTEN İKS MEDYA PLANI MEDYA PLANLAMA HEDEF KİTLENİN İLETİŞİM HEDEFLERİ MEDYA PLANI ADIMLARI (Cevaplar) TANITIM ALANLARI ve ALT ALANLAR KİTLE ALGI SAPMASI DÖNEMLERİ TANITIM AKTİVİTE ve MALZEMELERİ A BASILI TANITIM ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ B SESLİ ve GÖRÜNTÜLÜ TANITIM ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ C TOPLANTI ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ D İÇ İLETİŞİM ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ İKS MEDYA PLANI AÇIKLAMALAR A.03 POSTER A.04 İKS TANITIM BROŞÜRÜ (veliler için) A.07 PROMOSYONEL BROŞÜR (Çocuklar için) A.08 İKS KOLAY UYGULAMA BROŞÜRÜ (veliler için) A.09 BASIN YAYIN -Röportaj, inceleme haberi (veliler için) 198 3

4 A.10 TOPLU TAŞIMA İLANLARI (veliler için) A.11 İKS FOTOĞRAF STANDI (Çocuklar için) B.01 WEB SİTESİ B.06 İKS TV SPOTU ve BANT REKLAMI TV SEYRETME ALIŞKANLIĞI Gün İçerisindeki Saat Dağılımı EN ÇOK SEYREDİLEN TELEVİZYONLAR Hafta İçi HAFTA İÇİ TV SPOTU ve REKLAM BANDI YAYIN PLANI B.07 İKS ve BEN (Video) B.08 İKS İLE TANIŞTIM (Video) B.09 İKS RADYO SPOTU RADYO DİNLEME ALIŞKANLIĞI Gün İçerisindeki Saat Dağılımı HAFTA İÇİ RADYO SPOTU YAYIN PLANI B.10 BASIN YAYIN TV Programı Konukluğu (veliler için) B.11 ELEKTRONİK POSTA KARTI C.01 İKS TANITIM KONFERANSI C.02 BÖLGESEL İKS TANITIM SEMİNERİ ve PANELLERİ C.03 OKULDA İKS TANITIM SEMİNERİ ve PANELLERİ C.04 BASIN KONFERANSI C.05 BASIN İLE OKULDA C.07 STK ZİYARETLERİ D.01 İKS SÜREKLİ GELİŞİM MAGAZİNİ D.02 ELEKTRONİK BÜLTEN TAHMİNİ TANITIM BÜTÇESİ TAHMİNİ TANITIM BÜTÇESİNİN OLUŞTURULMASI A BASILI TANITIM ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ B SESLİ ve GÖRÜNTÜLÜ TANITIM ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ İKS TV SPOTU TELEVİZYON Günlük YAYIN BEDELİ: İKS RADYO SPOTU Günlük YAYIN BEDELİ TV SPOTU ve BANT REKLAMI YAYIN BEDELİ RADYO SPOTU YAYIN BEDELİ C TOPLANTI ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ D İÇ İLETİŞİM ALANLARI (Mecraları) İLETİŞİM AKTİVİTELERİ ve MALZEMELERİ TAHMİNİ BÜTÇEYE GENEL BAKIŞ 256 4

5 5

6

7 GİRİŞ İletişim stratejisi iletişim amaçlarının ve uzun dönemli ana faaliyetlerinin belirlenmesi ve bu hedeflere ulaşabilmek için gerekli kaynak dağılımının yapılması ve faaliyetlerin yönünün saptanması şeklinde tanımlanabilir. İletişim stratejisini belirlemek; iletişimin nasıl gerçekleşeceğinin belirlenmesi anlamına gelmektedir. İletişim stratejisi, iletişimin amacına ve hedeflerine ulaşmayı sağlayacak yol ve yöntemlerin tümüdür. İlköğretim Kurumları Standartları İletişim Stratejisi El Kitabı, İKS nin amaçları ve hedefleri doğrultusunda hazırlanmıştır. Stratejinin oluşturulması, hedef kitlenin durum analizi ile başlamaktadır. Bu durum analizi kitlenin sosyal kimliği ile algısının birbirinden etkilenerek oluşturduğu toplumsal bakış açısını ortaya koymaktadır. Kitlenin kişileştirilmiş bireysel duruşu ile İKS nin ilk algısı arasındaki kesişme noktaları ile de iletişim amacı oluşturulmuştur. İletişim amacı sayesinde doğru mecralar ve doğru mesaj belirlenmiştir. Dokümanın analiz halinden stratejiye geçmesi, hedef kitlenin analiz edilerek iletişim aktivitelerinin ve aktivitelere göre iletişim araçlarının belirlenmesi ile olmuştur. Bu doküman İKS nin hedef kitleye ilk sunumunu en doğru şekilde yapılmasını sağlayan stratejiyi içermektedir. Bu strateji ile kitleye iletilen fikir İKS nin geliştirme modelleri için durum analizi oluşturup onların etkin bir şekilde çalışmasını sağlayan bir sistem olması dır. Bu dokümanın el kitabı olarak adlandırılması, İKS için yapılabilecek diğer iletişim kampanyaları için de kaynak oluşturmasıdır. Kitapta izlenen yöntemler ve çıkarım yolları diğer kampanyalar için yol haritası görevi görecektir.

8

9 KISALTMALAR ve TANIMLAR A4 ANS BİT CM CMYK DİDAKTİK DVD EBU Genel Müdürlük / TGM GR HD HK HKG İKS LED M MEB Merkez Teşkilatı Müdürleri MLO MPG4 OGYE ORT PDF RASYONEL RTÜK SBS SN SPOT STK SWOT Taşra Teşkilatı Müdürleri TKY TL TV UNICEF UPS WAV YİBO 21 cm Eninde, 29,7 cm Boyunda Kağıt Ölçüsü Ansilümen (Işık Gücü) Bilgi İletişim Teknolojileri Santimetre Baskıda Kulanılan Renk Standardı Öğretim Yöntemlerini Ele Alan Bilgi, Öğretim Bilgisi Digital Video Disk European Broadcast Union (Avrupa Yayın Birliği) Temel Eğitim Genel Müdürlüğü Gram High Definition (Yüksek Çözünürlük) Hedef Kitle Hedef Kitle Grubu İlköğretim Kurumları Standartlarını Light Emitting Diode (Işık Yayan Diyot) Metre Millî Eğitim Bakanlığı Müfredat Laboratuar Okulları Moving Pictures Experts Group (video dosya formatı çeşidi) Okul Gelişim Yönetim Ekibi Ortalama Portable Document Format (Taşınabilir Dosya Formatı) Akla Uygun, Akıl Kuralarana Dayanan Bilgi Radyo Televizyon Üst Kurulu Seviye Belirleme Sınavı Saniye En Fazla 90 Saniye Süreli Tanıtım Filmi Sivil Toplum Kuruluşları GZTF (güçlü ve zayıf yönler ile tehditler ve fırsatlar) Analizi Merkez Teşkilatı nın aldığı kararları bölgelerinde uygulamakla olan yükümlü olan kitledir. İKS nin geliştirilmesi sürecinde grup danışmanlık rolünü üstlenmiştir. Toplam Kalite Yönetimi Türk Lirası Televizyon Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu Temel Vaat Waveform Audio Format (ses dosya formatı çeşidi) Yatılı İlköğretim Bölge Okulları 9

10

11 İKS İLETİŞİM STRATEJİSİ İKS nin tanıtımını yapmak, İKS ile hedef kitle arasında iletişim kurarak duygusal yakınlık oluşturmak ve hizmeti kullanacaklara sistemi benimsetmek, sistemin yararlı sonuçlarının elde edileceği zamana kadar kitlenin motivasyonunu koruyabilmeye destek olma gibi işlevlere sahip tanıtım aktivitelerinin oluşturulması stratejik açıdan iyi bir planlamayı gerektirmektedir. 1 Bu gereklilikle de, belirlenen prensiplere dayandırılmış bir iletişim planı hazırlanmıştır. Hazırlanan iletişim planı İKS İletişim Stratejisinin yapısını oluşturmaktadır. STRATEJİNİN PRENSİPLERİ ve YAPISI Toplumun tüm kesimlerine yönelik hiçbir projenin, toplumsal destek ve katılım olmadan başarıya ulaşması düşünülemez. Bu bakımdan, projenin tüm paydaşlarının, stratejinin temelindeki vizyonu benimsemeleri ve projenin hayata geçirilmesine ilişkin güçlü bir motivasyon taşımaları şarttır. Bu motivasyon ise farkındalığı artırıcı ve benimsetici iletişim çalışmaları ile sağlanabilir. Ancak, iletişimin bir amaç değil, yalnızca amaca yönelik bir araç olduğunu önemle vurgulamakta fayda vardır. Zira kimi zaman iletişim o denli ağırlık kazanır ki, iyi bir iletişim ürünü başlı başına amaç olarak algılanabilir. İlköğretim Kurumları Standartları Sistemi İletişim Stratejisi nin etkinliği için aşağıdaki iletişim prensiplerini göz önünde tutulmuştur: İletişim araçlarından önce, strateji ve hedefin belirlenmesi; Önceliklerin kavranması, bir başka deyişle iletişimin hiçbir aşamada hedefin önüne geçmemesi; Stratejinin bütünsel bir yaklaşımla, farklı oyuncuların perspektifinden ele alınması ve iletişimin bu sebeple çok kanallı bir yaklaşımla uygulanması; Verilecek mesajları belirlemek için hedef kitlelerin/segmentlerin net bir biçimde tanımlanması; Mesajların, doğru, basit, konuya doğrudan odaklı, ilginç, pratik ve pozitif olması; kültürel ve toplumsal açıdan uygun nitelikler taşıması; Mesajların yukarıdaki özelliklere sahip olmalarının sağlanması için üst düzeyde yaratıcı bir çaba sarf edilmesi. Özetle, iletişim stratejisi net bir şekilde tanımlanmış amaçlara dayandırılmış ve net iletişim hedeflerine odaklanmıştır. Bu bağlamda, uygun mecralar seçilip mesajın yaratıcı bir biçimde hedef kitlelere aktarılmasının yolları belirlenmiştir. İletişim Stratejisinin yapısı olan planlamanın içeriğini oluşturan iletişim çalışmaları (tanıtım/reklam aktiviteleri) hedef kitle, reklamverenin kimliği, kurumun kültürü ve içinde bulunulan sosyo-kültürel çevre, reklama ayrılan bütçe ve reklamverenin reklamdan beklentileri gibi birçok sınırlayıcı faktör ile çerçevelenmektedir. Bu çerçeve içerisinde oluşturulmaya çalışılan iletişim çalışmaları, belli bir stratejik karar sürecinde planlanmıştır. Söz konusu 1 Elden, Müge. Reklam ve Reklamcılık. İstanbul: Say Yayınları,

12 tüm faktörlerin etkisinin en iyi şekilde analiz edilerek etkinliği yüksek bir reklam/tanıtım fikrinin, en etkin medya kararları ile hedef kitleye en doğru zamanda ulaştırılması gerekmektedir ki, bu durum bir iletişim planlama sürecini ortaya çıkarmaktadır. İletişim planlama sürecinin aşamaları aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır: 2 Durum analizi; Tanıtım/reklam amaçlarının belirlenmesi; Mesaj stratejisinin belirlenmesi; Medya planlama stratejisinin belirlenmesi; Tahmini bütçenin belirlenmesi; Reklam etkinliğinin ölçülmesi. Bu sınıflandırmalar iletişim planının stratejik bir süreçte geliştirilmesine ve iletişim stratejisinin teorik alandan pratik alana taşınmasını sağlamaktadır. Hazırlanan İKS İletişim Stratejisi, sistemin hedef kitle ile iletişimini belirlenen stratejik hedefler doğrultusunda sağlarken aynı zamanda başka hizmetler için hazırlanacak iletişim çalışmaları için de bir el kitabı işlevi görmesi beklenmektedir. 2 Elden, Müge. Reklam ve Reklamcılık. İstanbul: Say Yayınları,

13

14

15 1. DURUM ANALİZİ İletişim stratejisini yapılandıracak olan iletişim planı ile amaca ulaşabilmek için nasıl bir stratejik yol izlenmesini ortaya çıkaracak analizler iki başlık altında toplanmıştır. 1. İlköğretim Kurumları Standartları 2. Hedef Kitle Durum analizinin sonucunda İKS, kurum ve hedef kitle ile ilgili tüm bilgiler SWOT analizine tabi tutularak ilerideki bölümlerde, iletişim stratejisinin amaç ve stratejileri belirlenecektir. 1.1 İLKÖĞRETİM KURUMLARI STANDARTLARI İKS NEDİR? Bilgi toplumu ve bilgi ekonomisi çağı olarak ifade edilen günümüzde, tüm bireylerin ve örgütlerin eğitim ve gelişme gereksinimleri öncül hale gelmiştir. Gelişen ve yayılan bilim, ulaşım, iletişim ve etkileşim olanaklarıyla artan bilgi evreni karşısında, kişiler, toplumlar ve örgütlerin başarısı, bu bilgileri kendi hedefleri doğrultusunda kullanıp işleyebilmelerine, dinamikçe, gelişim ve değişimi gerçekleştirebilmeleri ve sürdürebilmelerine, bu süreçte yeni bilgiler üretmelerine bağlı hale gelmektedir. Bu süreçte eğitim, öğrenme gereksinimi ve bu gereksinime cevap veren kurumlar, okullar büyük önem kazanmaktadır. Bilgi çağı öncesindeki öngörülerde yer alan; bilgi kaynaklarının çoğalması ve yayılmasıyla formel eğitim kurumlarının, okulların önemini göreceli olarak yitireceği argümanı zayıflamaktadır. Çünkü bilginin çoğalıp bir araç haline gelmesiyle amaca göre, doğru bilgiye erişme ve doğru şekilde kullanabilme, bu bilgiyi demokratik ve açık toplum uygulamalarına yansıtabilme gibi beceri ve yetkinlikler öne çıkmıştır. Bu durum, bu tür becerilerin sistematik biçimde kazandırılmasına en uygun platformlar olarak eğitim kurumlarını, işlevlerini dönüştürerek daha da önemli hale getirmiştir. Toplumların, devletlerin amaç ve hedeflerinin gerçekleştirilmesinde, eğitim en temel unsurdur. Hangi amaçla ve ne yöntemle yapılırsa yapılsın ilköğretimdeki eğitim, bireyi şekillendirir ve toplumu doğrudan etkiler. İlköğretim Kurumları Standartları (İKS) Sistemi, bu kurumlarca verilen eğitim öğretim hizmetlerinin belirli bir kalite seviyesinde verilip verilmediği hakkında kendilerini değerlendirebilmeleri amacıyla hazırlanmıştır. Bu çalışmayla ilköğretim kurumlarındaki eğitim ve öğretim sürecine ilişkin olarak rutin aralıklarla yapılacak sürekli izleme ve öz değerlendirme sonucunda ortaya konacak bulguların okul, ilçe, il ve ülke ölçeğinde yapılacak geliştirme ve iyileştirme çalışmalarına yön vermesi beklenmektedir. İKS Sistemi bu yönüyle okul ölçeğinde yapılacak öz değerlendirme ile sürekli iyileştirme ve gelişmeye imkan verecek ve ilköğretim okulları kapsamında, Millî Eğitim Bakanlığı nın bu yöndeki çalışmalarına kanıt tabanı sağlayacak bir araç olarak kurgulanmıştır. 15

16 1.1.2 İKS NİN AMACI İKS Sistemi, eğitim öğretim alanındaki ulusal ve uluslararası gelişme ve eğilimleri de dikkate alarak öncelikle öz değerlendirme (iç değerlendirme) mantığı üzerinden tasarlanmıştır. Gelecekte bu Sistemin, Millî Eğitim Bakanlığı nın daha ileri ve gelişmiş izleme-değerlendirme sistemleri oluşturma ile kanıt tabanlı yönetim konusunda atacağı adımları destekleyeceği düşünülmektedir. İKS Sistemi, ilköğretim kurumları için bir gelişim aracı olarak görülmelidir. Okullar kendi öz değerlendirmelerini yaparak mevcut durumlarını görebilecek ve geliştirilmesi gereken yönlerini ortaya koyabileceklerdir. Bu açıdan bakıldığında standartlar, hedef ve yol gösterici niteliğe de sahiptir. İKS Sistemi nin kendisinden beklenen faydayı sağlayabilmesi okulların bu aracı cesur ve dürüst bir biçimde kullanabilmesine bağlıdır. Eğitim öğretim sürecinde hizmet veren ve bu hizmeti tüketen tüm aktörler, kendilerinden istenen bilgileri ne kadar cesur ve dürüst biçimde verirlerse ortaya çıkacak resim o derece gerçeği yansıtacaktır. Bu doğruluk, dürüstlük ve şeffaflık öncelikle okulların, kendilerine karşı olan tutumlarının bir göstergesi olacaktır. Çünkü okulun gelişiminden ilk elden kendileri sorumludur ve gelişimin sonuçlarından da doğrudan yine çocuklarla birlikte kendileri etkileneceklerdir. Okulu olduğundan daha iyi ya da kötü göstermek değil, gerçek resmi ortaya koymak sorunların doğru tespiti için şarttır. Zira sorunların doğru tespiti, çözüm için en önemli adımı oluşturmaktadır. İKS, okulların hizmetlerini belirli bir nitelik düzeyinde ve çocuk odaklı olarak yerine getirip getirmediklerini çoklu veri kaynaklarının değerlendirmesi ile saptamalarında önemli bir rol oynamaktadır. Bu anlamda okul gelişim sürecinin ayrılmaz bir bileşenini oluşturacaktır. İKS uygulamalarında, okul yöneticileri ve öğretmenler okul gelişimi ve kendilerinin bireysel ve mesleki gelişim süreçlerini, okulun mevcut durumu ve performans göstergeleri hakkında başta çocuklar olmak üzere diğer okul aktör ve paydaşlarının görüşlerini de alarak belirlemektedir. Bu anlamda İKS, okul gelişimi ve personelin bireysel ve mesleki gelişiminde amaç ve hedeflerin belirlenmesi ve önceliklendirilmesinde, gelişim uygulamalarının düzenli olarak izlenmesi ve değerlendirilmesinde çocuğun yüksek yararı temelinde bir yol haritası işlevini görmektedir. İKS Sistemi nden beklenen faydanın sağlanabilmesi, ortaya konan verilerin her düzeydeki yetkililerce doğru okunması, bulgular olumsuz olsa bile gerçeklerle yüzleşilmesi ve bilgiye dayalı bir yönetim anlayışının benimsenmesiyle mümkündür. Unutulmamalıdır ki; bu tür değerlendirme çalışmaları sonucu ortaya çıkan bulgular ve veriler, sorunların doğru tespiti ve çözüm için çok değerli bir fırsattır. Millî Eğitim Bakanlığı ve özel olarak Temel Eğitim Genel Müdürlüğü nün (TGM) görev ve sorumluluğu bu süreçte okullarımızı desteklemek, bunun için gerekli kaynakları sağlamaya çalışmak, yollarını açmak ve başarıları takdir etmektir. Bakanlığımız açısından bu destek öncelikle ülke düzeyinde iyi bir planlamaya, iyi bir planlama da okulların durumu ile ilgili 16

17 gerçekçi niteliksel ve niceliksel bilgilere bağlıdır. Aynı zamanda güncel ve güvenilir niceliksel ve niteliksel veriler, sınırlı kaynakların doğru ve yerinde kullanımına da imkân verecektir. Okulların öz değerlendirme sonucu kendi durumlarına ilişkin ortaya koyacakları fotoğraf, Bakanlığın ilköğretimi planlama ve kaynak tahsisine ilişkin kararlarını yönlendirecektir. İKS Sistemi nin Temel Eğitim Genel Müdürlüğü için bir planlama ve destek aracı olması beklenmektedir. Bugün i aşan ilköğretim kurumunda 10 milyonun üzerinde öğrenci eğitim öğretim görmektedir. Temel Eğitim Genel Müdürlüğü birçok ülkenin nüfusundan büyük bir kitleye ilköğretim hizmeti vermektedir. Bu denli geniş bir kitleye ülke sathına yayılmış kurum yoluyla hizmet vermenin ve bu hizmeti belirli bir kalite düzeyinin üzerinde sağlamanın zorluğu herkes tarafından kabul edilen bir gerçektir. Bu zorlu görevi başarmak için kaynak ihtiyacı (finansman, insan kaynağı, zaman, vb.), kaynakların etkin kullanımı, planlama ve yönetim, gerekli yasal ve idari düzenlemeler gibi birtakım şartlar yanında, iyi bir izleme ve değerlendirme sistemine de ihtiyaç olduğu muhakkaktır. Temel Eğitim Genel Müdürlüğü; İKS Sistemi ile tüm ilköğretim okullarına daha kaliteli eğitim için, ortak minimum bir temel oluşturmayı ve bir öz değerlendirme aracı ortaya koyarak kaliteli eğitime ulaşabilmeleri için gelişimlerini yönlendirmeyi amaçlamaktadır. Hem Temel Eğitim Genel Müdürlüğü hem de il, ilçe Millî Eğitim Müdürlükleri, İKS Sistemi ni aşağıdaki alanlarda bir planlama ve destek aracı olarak kullanacaktır: Vizyon ve misyonunun belirlenmesinde İKS den yararlanmak; Stratejik planlama için İKS yi kanıt tabanı olarak kullanmak; İlköğretim kurumlarını izlemek ve eksiklikleri tespit etmek, kaynakları ve destek hizmetlerini bu alanlara yoğunlaştırmak; Merkezi ve yerel düzeydeki iyileştirici çalışmalarda İKS verilerinden yararlanmak; Kaynakların planlanmasında ve organizasyonunda kullanmak İKS NİN DAYANDIĞI İLKELER İKS nin her şeyden önce, çocuk haklarının, çağdaş eğitim ve gelişimsel yaklaşımın uygulamaya yansıtılmasına aracılık etmesi öngörülmüştür. Bu nedenle de temel odağı ve merkezi çocuktur. İçeriksel olarak toplumsal cinsiyete, dezavantajlı çocukların eğitim ve gelişim hakları ile uygulamalarına duyarlıdır. Yararlanılan ulusal çalışmalar arasında Planlı Okul Gelişim Modeli, Öğrenci Merkezli Eğitim, Okul Temelli Mesleki Gelişim Modeli, Okulda Performans Yönetimi, Toplam Kalite Yönetimi, Eğitimde Stratejik Planlama olarak sayılabilir. İKS tüm bu çalışmaları bütünleşik olarak kapsayan ve okul uygulamalarıyla somut ilişkilerini kuran bir şemsiyedir. Okula çocuktan doğru bakarak hizmet alımı ve hizmet sunumu arasında bütünleştirici bir katalizör olarak kurgulanmıştır. 17

18 İlköğretim Kurumları Standartları nın içeriğinde sıklıkla karşılaşılacağı gibi; öğrenci için çocuk öznesini kullanılmaktadır. Çünkü standartlar açısından çocukluk öğrencinin temel gerçeğidir. Öğrenci kavramının kurumsal işleyişin kuralları ve akışı içinde, algısal olarak bazen, çağrıştırdığı genellemelerle ilköğretim çağı çocukların diğer temel özelliklerini gözden uzak tutabildiği gözlenmektedir. Oysa öğrencilik, çocuğun sosyal rollerinden (sadece) biridir. Okullar açısından öğrencilik çocuğun var oluşunun tek tanımlayıcısı olmamalıdır. Tüm eğitimciler için okullarda: Öğrenmesi, gelişmesi için yardım edilenin; Başarılı-başarısız olarak nitelendirilenin; Bugünkü ve gelecek yaşamı için beceriler kazandırılanın; Öğrenme güçlüğü yaşayanın; Bazen de bir nedenle okulda incinenin, aslında bir çocuk olduğu hiç unutulmamalıdır. Bu noktadan hareketle; İlköğretim Kurumları Standartları nda, öğrenciden bahsederken, çoğunlukla çocuk öznesi kullanılmaktadır. Bu anlayış temelinde aşağıda; İlköğretim Kurumları Standartları nın dayandığı 10 temel ilke ve bunların uygulama açısından yorumlanmasına ilişkin kısa açıklamalara yer verilmektedir. 1. Çocuk odaklı yaklaşım ve çocuğun yüksek yararını esas almak Çocukların gördükleri öğrenimin niteliğinin artırılması ve çocukların haklarını kullanabilmeleri, tüm ortamları ve uygulamalarıyla çocukların yüksek yararına odaklanmış, yüksek bir öğrenme ve gelişim kültürüne sahip okullarla mümkün bulunmaktadır. Başka bir anlatımla hak temelli eğitim anlayışı bağlamında, okulun kurumsal gelişimi, çocukların daha nitelikli öğrenim görmeleri, okulda çocuk haklarını uygulanır kılmaya yönelik olmalıdır. Örgütsel açıdan İKS, okulun çocuğun sağlıklı gelişimi ve eğitimini sağlamadaki yeterliliklerinin geliştirilmesini temel alır. İlköğretim kurumlarının eğitim, öğretim, yönetim ve destek uygulamalarının gelişimi için, yerel, bölgesel farklılıkların ötesinde, ulaşılacak hedef ve sonuçlar açısından bir taban ve temel sunar. İKS, ilköğretim kurumları için öz değerlendirmeye dayalı olarak ihtiyaçları belirleme, kaynakları yönlendirme, planlama, izleme ve geliştirme temelinde kullanılacak bir araçtır. Okuldaki hizmetleri, süreçleri, uygulanan yöntemleri ve bunların çıktılarını, çocukların eğitimlerine, gelişimlerine ve yaşamlarına olan destek ve katkıları oranında anlamlı olarak ele alır. 2. İlköğretimin genel amaç ve hedefleriyle tutarlı olmak İKS, ilköğretimin genel amaç ve hedeflerinin gerçekleştirilip gerçekleştirilemediğinin belirlenmesi için ihtiyaç duyulan gösterge ve ölçütleri sunmaktadır. İKS, MEB Temel Eğitim Genel Müdürlüğü nün görev kapsamındaki ilköğretim kurumlarının görev, yetki ve sorumluluklarıyla örtüşür ve bu kapsamdaki kurum tiplerine ve hizmet türlerine yöneliktir. Bunun için 18

19 gerek standartlarda, gerekse de veri kombinasyonlarında, ilköğretim kurumlarının görev, sorumluluk ve kurumsal özelliklerine ilişkin düzenlemeler içermektedir. 3. Karar alma, uygulama ve değerlendirme süreçlerinde toplumsal cinsiyete duyarlı olmak Ülkemizin kalkınma amaçları kapsamında, bu konuyla ilgili birçok dokümanda toplumsal cinsiyetle ilgili sorunlara dair, kadın ve erkekler arasındaki eşitliğin sosyal ve ekonomik altyapılardan, hizmetlerden ve kalkınmanın sağladığı imkânlardan yararlanma çerçevesinde geliştirilmesinin önemi belirtilmektedir. Buradaki temel hedef; sağlık, eğitim, istihdam, ekonomik faaliyetler ve her seviyedeki karar alma mekanizmaları çerçevesinde, kadın ile erkekler arasındaki farklılıkların azaltılmasıdır. Tüm program ve projeler, kendi etki alanları içerisinde, cinsiyet farklılıklarının azaltılmasına, aktif olarak katkıda bulunmalıdırlar. Bu hedef her şeyden önce toplumun bireylerindeki sosyokültürel anlayış ve tutumların, bu hedef yönünde değişimini gerektirir. Okullar bu tür değişim ve gelişimler açısından, toplumun yeni nesilleri üzerindeki etkileri itibarıyla en önemli kurumlardır. İKS gerek eğitim hakkının kullanımı, gerek eğitim ortamlarının, süreçlerinin ve sonuçlarının yukarıdaki hedefe göre işlemesini esas almaktadır. Bu kapsamda okulların bu konuda kendilerini değerlendirebilmeleri ve gelişimleri için kullanabilecekleri ölçütler içermekte ve bunlarla ilgili bulgular sunmaktadır. 4. Dezavantajlı çocukların eğitim ve gelişim haklarına duyarlı olmak İKS ye göre dezavantajlı çocuklar; engelli, çalışan, sokakta çalışan ve/veya yaşayan, yoksul, sosyal ve/veya ruhsal sorunları olan, okula devam etmede güçlük yaşayan çocuklar, cinsiyet ayrımcılığı riski altındaki kız çocukları, kanunla ilişkili çocuklar, mülteci, ilticacı, sığınmacı çocuklar, çeşitli nedenlerle resmi koruma altına alınma ihtiyacı içinde olan çocuklar gibi dezavantajlı durumda ve risk altındaki çocuklardır. Eğitim bu çocuklar açısından söz konusu risklerin önlenmesi ve çocukların dezavantajlarının giderilmesinde en önemli fırsattır. İKS ye göre dezavantajlı olma; bu çocukları diğer akranlarından ayıran bir engel ya da sorundan ziyade, eğitim ve gelişimleri açısından alınacak önlemlerin ve sağlanacak desteklerin içeriği ve yönünü belirleyen özellikleri ifade etmektedir. İKS, tüm ilköğretim okullarının görev alanlarındaki her dezavantajlı çocuğun da diğer akranları gibi, sağlıklı gelişimi ve eğitimini sağlamadaki kurumsal yeterliliklerinin geliştirilmesini temel almaktadır. 5. Tarafsız, şeffaf ve gelişmelere açık olmak İKS öncelikle hak temelli eğitim anlayışına dayanmaktadır. Okulda tüm sakinlerinin haklarını engelsiz olarak kullanabildiği, görev ve sorumluluklarla hakların dengeli ve birbirini geliştirerek işleyebildiği bir iklimin oluşturulmasını amaçlar. Böyle bir iklim, kurumsal tutum ve süreçler itibarıyla hem 19

20 yönetim hem de eğitim-öğretimde tarafsız ve şeffaf olmayı, gelişime odaklanmayı gerektirir. İKS bir yandan okullarda bu esasların hakim kılınmasını beklerken diğer yandan da öz değerlendirme mantığıyla veri toplama, sisteme bilgi girme ve gerçek durumlarını belirlemede okulların kendi gelişimlerini temel alacaklarına, tarafsız ve şeffaf davranacaklarına güvenir. İKS Sistemi nin değerlendirme süreçleri bu öngörüye dayalıdır. İKS ye göre taraflı, objektif olmayan uygulamalar, öncelikle okulların kendi realitelerine dayalı gelişim şansını yitirmelerine neden olacaktır. Bu realite o kadar önemlidir ki sorunların doğru çözümleri, orada keşfedilmeyi beklemektedir. İKS bu keşif için okullara sunulan bir araçtır. 6. Eğitimde niteliği artırmaya yönelik geçmiş ve mevcut çalışmalardan yararlanmak İKS hak temelli anlayış bağlamında, çocuğun gördüğü öğrenimin niteliğini artırmaya yönelik tüm çalışmalardan yararlanılarak hazırlanmıştır. İlköğretim okullarının çocuk odaklı anlayış temelinde, stratejik planlamalarını, gerçek durumlarına ilişkin bulgu ve değerlendirmelere göre yapabilmeleri ve uygulayabilmeleri için İKS, bir araç olarak kurgulanmıştır. Sistemin dayandığı standartlar, tanımladıkları duruma henüz ulaşamamış okullar için bir hedef niteliğinde iken bunları karşılayan okullar için de minimum bir taban, hareket noktası ve bir izleme ekseni sunar. İKS nin kapsamına aldığı söz konusu çalışmaların ortak paydasında öğrenimin, kurumun, çalışanın ve/veya yönetimin niteliğini artırma amacı yer almaktadır. Yararlanılan çalışmalar, İKS uygulamaları bağlamında çocuk odaklı olarak bütünleştirilmektedir. İKS öz değerlendirme uygulaması ile okul stratejik planı, okul gelişim planı ve okul temelli mesleki gelişim planı hazırlığına çocuktan doğru veri ve bilgi sunulmaktadır. Bu planlar doğrultusunda yeterliklerini geliştiren okul ve personelinin ise çocuğun öğrenim ve gelişim hakkını kullanmasında daha işlevsel olacağı beklenilmektedir. Ayrıca İKS, kaynaklık ettiği uygulamaların geri bildirimlerine göre eleştirel bir şekilde geliştirilebilecektir. Başka bir anlatımla İKS ve yararlanılan diğer çalışmalar, okulun gelişmesini ve büyümesini süreklilik ve etkileşim içinde destekleyen bir çevrim sistemini oluşturmaktadırlar. Bu çevrim sisteminin mantığı çocuk ve eğitim hakkına dayanmaktadır. 7. İKS verilerini öz değerlendirme anlayışıyla okulun sürekli gelişimi için kullanmak İlköğretim kurumlarının mevcut durumlarını kapsamlı, düzenli, sistematik ve istekli olarak belirlemeleri ve geliştirmeleri için İKS yi bir öz değerlendirme aracı olarak kullanmaları beklenmektedir. İKS öz değerlendirme sürecinde, ilköğretim kurumlarının kendi ihtiyaç, istek, beklenti ve sorunlarını saptamaları, çözümlemeleri ve çözüm yolları üretip uygulamaları; uygulamalarını izleyip değerlendirmeleri beklenilmektedir. Bu anlamda 20

21 İKS Sistemi bir öz değerlendirme ve gelişim sürecidir. Bu süreç, bulundukları gerçeklik içinde ilköğretim kurumlarının, politika geliştirmeleri ve uygulamaları için kapasitelerinin geliştirilmesini de sağlayacaktır. İlköğretim kurumları hak temelli anlayış bağlamında, gelişen kapasiteleri ile okulun sürekli gelişimini gerçekleştirebileceklerdir. İKS okulun sürekli gelişiminde sağlanması gereken minimum temeli gösterirken okulun stratejik amaçları daha ileri yeterlik düzeylerini işaret edecektir. Okul gelişim süreci uygulamalarına göre, çevrim sistemi mantığında, İKS ve uygulamaları sürekli geliştirilecektir. 8. İKS verilerini okullar arası rekabet yerine, okulun kendi içinde bu standartlara erişimini hedefleyen bir yaklaşımla kullanmak İKS okullar arası bir rekabet aracı olarak hazırlanmamıştır. Okulları belli niteliksel düzeylerle ilişkilendirerek listelemeyle ilgilenmez. İKS Sistemi okul gelişimi için araçtır. Bir okulun belli bir zamanda elde edilmiş İKS bulgularını anlamlandıran ve değerleyen ölçüt; diğer okulların bulgularına göre değil, standartlara ve okulun bir önceki kendi bulgularına göre kat ettiği yoldur. İKS yi okullar arası rekabet aracı haline getirmek, hem İKS nin tarafsızlık ve şeffaflık ilkesine hem de okulların gelişime odaklanmasına zarar verir. Elbette okullara destek sağlamakla görevli birimler, il, ilçe yönetimleri, bu görevlerini yerine getirirken İKS verilerini kullanacaklar ve bu kapsamda birtakım kategorileri içeren dökümler alacaklardır. Temel Eğitim Genel Müdürlüğü olarak bu veri ve dökümlerin kullanım amacının yerel planlama ve kaynak organizasyonuna yönelik olması öngörülmektedir. Okulların standartlara göre olası yetersizlikleri, gerek bu birimlerce gerekse de Bakanlıkça bir destek ve rehberlik ihtiyacı olarak ele alınacaktır. 9. İKS verilerini okulun denetiminde esas alınacak bir ödül ya da ceza aracı olarak görmemek, okulu geliştirmenin, desteklemenin ve rehberlik etmenin bir aracı olarak kullanmak Okullara idari ve tedarik desteği sağlamakla görevli birimler gibi, okulları denetleyen birimler için de İKS, bir tür ödül ve ceza aracı değildir. İKS Sistemi açısından ilköğretim okullarının teftiş uygulamaları ile İKS uygulamaları arasında çift yönlü etkileşim vardır: İl Eğitim Denetmenleri okullarla ilgili çalışmalarında İKS verileri ile raporlarını kullanır ve yararlanırlar. Diğer taraftan okullar ise standartlara dayalı olarak okulu geliştirmede İl Eğitim Denetmenlerinin potansiyelinden ve desteğinden yararlanırlar. Böylece İKS, teftiş sisteminin okulların niteliğini artırmadaki ana görevleri için etkili bir katalizöre dönüşür. Temel Eğitim Genel Müdürlüğü tarafından, İKS uygulamaları ile ilköğretim okullarının teftiş uygulamalarının her ikisi de öncelikle okulun ve çocukların gelişimi temelinde ele alınmaktadır. Bu ikisini ilişkilendiren ana zemin okul gelişimi ve çocukların yüksek yararıdır. İKS uygulamaları, ilköğretim okullarının teftiş uygulamalarında öncelikle kurumsal destek ve yönlendirmeye dayanır. İKS açısından teftiş uygulamaları öncelikle okula kurumsal 21

22 rehberlik ve danışmanlığı gerektirmektedir. İKS içeriği, aynı zamanda bu rehberlik ve danışmanlığın da içeriğini belirlemektedir. 10. İKS verilerini okul, ilçe, il ve Bakanlık Merkez Teşkilatı düzeyinde durum saptama, ihtiyaçları belirleme, planlama, kaynakları yönlendirme, izleme-değerlendirme, rehberlik ve danışma süreçlerinde operasyonel bir araç olarak kullanmak İKS verileri okul, ilçe, il ve ülke düzeyinde derlenebilecektir. İKS verilerini okul düzeyinde okulun standart raporu ve bu rapor bağlamında gerçekleştirilen nedensel analiz sonuçları; ilçe, il ve ülke düzeylerinde ise İKS standart ve sorgulama raporları oluşturmaktadır. İKS verileri okul, ilçe, il ve Bakanlık merkez örgütü birimlerinin stratejik plan ve eylem planlarının veri ve bilgi sağlama araçlarından biri ve en önemlisidir. İKS verileri, okul, ilçe, il ve Bakanlık merkez örgütü birimlerinin stratejik plan ve eylem planları hazırlıklarının mevcut durumun saptanması boyutunda, ortak paydayı oluşturduğu için bu birimler arasında İKS ye dayalı durum, sorun ve ihtiyaçların karşılanmasında sahiplenme ve destekleme süreçlerini de yapılandıracaktır. İKS verileri sistematik, kapsamlı ve düzenli olma nitelikleri ile okul, ilçe il ve Bakanlık merkez örgütü birimleri arasında anlayış, iş birliği ve eşgüdümün çerçevesini oluşturarak bu birimler ve toplum için çocuk odaklı uzun vadeli bir bakış açısı ve hedef birliği sağlamaya hizmet edecektir. Okul uygulamalarında ulaşılması gereken niteliklilik düzeyi ölçütü olarak İKS, okul, ilçe, il ve Bakanlık merkez örgütü birimlerinin karar ve uygulama süreçlerine veri ve bilgi sunmaktadır. Değinilen veri ve bilgi, sözü edilen tüm birimlerin okul gelişimini desteklemeye yönelik ihtiyaç belirleme, planlama, kaynakları yönlendirme, izleme-değerlendirme, rehberlik ve danışma süreçlerinde operasyonel olarak kullanılabilecektir STANDART ALANI, STANDART ve ALT STANDART İKS nin, standart ve alt standart ifadelerine dikkat edildiğinde, bunların her birinin belli konularda istendik belli durumlar, sonuçlarla ve birbiriyle ilişkili olduğu görülmektedir. Aşağıda standart alanı, standart ve alt standart ile alt standartların, öz değerlendirme için temel girdi olarak kabul ettiği okulun mevcut durum ve performans kanıtlarının tanımlamaları bulunmaktadır. Standart Alanı İlköğretim kurumlarındaki temel hizmet süreçlerine göre, ilişkili ve kategorik standart gruplarıdır. Konu ve içeriklerine göre oluşturulan standart alanları üç grupta toplanmıştır: Eğitim Yönetimi; Öğrenme ve Öğretim; Destek Hizmetler. 22

23 Standart İlköğretim kurumlarında eğitim yönetiminin, öğrenme-öğretim süreçlerinin ve destek hizmetleri alanlarının her birini oluşturan öğelerin MEB politikaları, çocuk hakları ve çocuğun yüksek yararına uygunluğunu değerlendirmek için belirlenmiş ölçütlerdir. İlköğretim Kurumları Standartları nda alanlara göre, Eğitim Yönetimi nde beş; Öğrenme ve Öğretim de üç; Destek Hizmetler de dört olmak üzere toplam 12 standart bulunmaktadır. Alt Standart Her bir standardın okulda varlığı ve işlerliği açısından tanımlanmış belli bir hedef duruma ilişkin doğrulanabilen, operasyonel öğelerdir. Her bir alt standart, ait olduğu standarda bağlı olarak bu standardın okuldaki geçerliliği ile ilgili beklenen veya hedeflenen bir süreci veya sonucu tanımlar. Örneğin, Okul, kayıtlı kız, erkek tüm çocukların eğitime devamlarını sağlar. alt standart ifadesi hedeflenen bir sonucu bildirirken Okul personeli, mesleki gelişimlerini çağdaş yaklaşımlar ve çocukların ihtiyaçları doğrultusunda sürdürür. alt standart ifadesi okulda var olması, işlemesi beklenen bir süreci açıklamaktadır. Her alt standart temelde operasyonel bir öğedir. Çünkü nitelikli bir okul için temel olan, yani MEB tarafından veya İlköğretim Kurumları Standartları nı geliştiren uygulamacılar ve uzmanlarca temel olarak alınan belirli uygulama temaları ile ilişkilidir. Bu nedenle de her bir alt standardın, okuldaki ilgili uygulamalarına ilişkin çıktılar, aynı zamanda standardın okul için geçerliliğinin kanıtları, bundan dolayı da öz değerlendirmeye girdi sağlayan verilerdir. İKS de 3 standart alanındaki 12 standart, 43 alt standart içermektedir. Ayrıca aşağıdaki bölümün sonunda açıklandığı şekilde 4 örtük standart daha bulunmaktadır. Standartların Kanıt Tabanı Bir kurumda yürütülen hizmetlerin ve bunların ortaya koyduğu sonuçların değerlendirilmesi; çoğu kez birbirini karşılıklı etkileyen birçok farklı değişkenin gözden kaçırıldığı, kurum sakinlerinin öznel gözlemlerine bırakılmamalıdır. Bu gözlemler ve yorumlar nesnel veriler ve bulguları anlamlandırma ve yorumlamada çok yararlı ve önemlidirler, ancak ortada veri ve bulgu olmadan kişisel görüş olmaktan öteye gidemezler. Çağımızda farklı 23

24 kurumsal yönetim yaklaşımlarının birbiriyle karşıt düştüğü pek çok tartışma konuları olsa da kanıta dayalı yönetim ve kanıta dayalı süreç yapılandırması neredeyse tümünün uzlaştığı bir noktadır. Bir kurum için kanıt, sistematik ve kontrol edilebilir yöntemlerle hizmet açısından kritik kaynaklardan elde edilmiş veri ve bulguların, yine sistematik ve kontrol edilebilir ölçütlere göre işlenerek bilgiye dönüştürülmüş halidir. Kurum bu bilgileri kendi donanımı ve uzmanlığı ile inceleyerek, analiz-sentez yaparak, yorumlayarak durumunu, süreçlerini ve hizmet sonuçlarını değerlendirir. İKS ilköğretim okullarımızın okul gelişimi, stratejik planlama ve stratejik yönetim çalışmaları için zorunlu olan okul, ilçe, il ve ülke düzeylerinde kanıt tabanı ihtiyaçlarına cevap vermek üzere geliştirilmiştir. Bu kanıtlar, demokrasi, insan ve çocuk hakları, aktif vatandaşlık, yaşam boyu öğrenme, güvenli ve sağlıklı okul, gelişimsel psiko-sosyal destekler gibi daha birçok çağdaş ve niteliksel ölçütlere göre elde edilmiştir. Bu temel üzerine İKS, öncelikle bir ilköğretim okulunun kendi gelişimi için, kendine ilişkin bilgileri gerçekçi biçimde ortaya koyup bunlardan yararlanabileceği varsayımına dayanır ve bu varsayıma güvenir. Çünkü İKS ye yanlı, eksik, yönlendirilmiş veri girişleri, okulların güçlü ve gerçek bir gelişim nosyonuna dayalı stratejik planlama ve yönetim ile toplumsal yükümlülüklerini ülke amaçları doğrultusunda karşılayabilme şanslarını kaybetmeleri anlamına gelecektir. İKS Sistemi nin ölçme ve değerlendirmesi, üç temel kanıt tabanına dayanmaktadır. Bu bölüme kadar açıklanan 43 alt standardın okulda, belirlenmiş ölçütlere göre minimum düzeyde işler halde olduğu bu kanıt tabanlarını oluşturan öğelerden alınan verilere göre ölçülüp değerlendirilmektedir. İKS Sisteminin kanıt tabanını Okulun her alt standarttaki mevcut durumuna yönelik kanıtlar; Okulun söz konusu alt standarttaki mevcut durumunu yansıtan kanıtlara dayalı olarak elde edilen performans kanıtları; Okulda, söz konusu alt standart uygulamaları ve sonuçları hakkındaki okul aktörlerinin (kalite ve yarar) algılarına dair kanıtlar oluşturmaktadır. İKS açısından, söz konusu kanıtlara dayalı olarak okulların sunduğu hizmetlerin kalitesi, bir alt standart veya standarda ilişkin olarak okulun mevcut durum, performans ve algılanan yarar düzeyinin, belirlenmiş ölçütlere göre, birlikte değerlendirilmesiyle ulaşılan kabul edilebilir (minimum) niteliksel düzeyi ifade eder İKS İÇERİĞİNE TOPLU BAKIŞ Okullarımız İKS yi, kendi stratejik planlamaları ve iyileştirme çalışmaları için veri ve temel sunan bir araç olarak ele almalıdır. Çünkü standartları oluştururken hep bu odak doğrultusunda çalışılmıştır. Bu çalışmada, diğer kurumsal izleme ve değerlendirme çalışmalarında olduğu gibi, amaca yönelik temel kapsamı, ölçütleri ve bunların kanıtları tanımlanmıştır. Aşağıda İlköğ- 24

25 retim Kurumları Standartları nın içerik özellikleri hakkında kısa bilgilere yer verilmiştir. Alanlara Göre Standartlar Standartlar; Eğitim Yönetimi, Öğrenme ve Öğretim, Destek Hizmetler olarak üç alanda, 12 standart ve 43 alt standart halinde yapılanmıştır. Standartların tematik dağılımına bakıldığında, genel olarak sınıf, okul ve yakın çevre bazında ele alınmış olduğu fark edilecektir. Bunların alanlara göre dağılımı aşağıdaki tablolarda verilmektedir. 25

26 Tablo 1: Eğitim Yönetimi Alanı Standartları ve Alt Standartlar Standart Alanı 1: Eğitim Yonetimi STANDART 1.1 Okulda etkili bir yönetimin sağlanmasına yönelik stratejik planlama uygulamaları gerçekleştirilir. 1.2 Okul, personelin mesleki gelişimlerini destekleyecek, paydaşların katılımını sağlayacak, özel bilgilerin gizliliğini koruyacak ve çocukların akademik başarısını sağlayacak şekilde yönetilir. ALT STANDART Okulda, etkili bir okul gelişim planlaması yapılır, uygulanır ve sürekli geliştirilir Personel, mesleki yeterliklerini belirlemeye ilişkin öz değerlendirmelerine ek olarak meslektaş, yönetici, çocuk ve veli görüşlerinden yararlanır Okul personeli, mesleki gelişimlerini çağdaş yaklaşımlar ve çocukların ihtiyaçları doğrultusunda sürdürür Öğretmenlerin okul yönetim sürecine etkin katılımı sağlanır Çocukların okul yönetim sürecine etkin katılımı ile görüşlerini, eleştiri ve açıklamaları için uygun mekanizmalar vardır ve bunlar çocuklar tarafından aktif olarak kullanılmaktadırlar Velilerin okul yönetim sürecine etkin katılımı sağlanır Okula yeni gelen çocuklar, veliler ve okul çalışanları için tanıtım ve bilgilendirme (oryantasyon) faaliyetleri yapılır Okul yönetimi çocukları ve okul personelini motive edici çalışmalar yapar Okulda çocukların, velilerin ve personelin özel bilgilerinin hizmete ve/veya kişiye özel gizliliği korunur Okul, çocuğun hedefleri doğrultusunda akademik başarısının geliştirilmesi sürecini planlar, uygular ve değerlendirir. 1.3 Okul yönetim süreçlerinde bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanılır. 1.4 Okulun kayıt kabul alanındaki 6 14 yaş grubu tüm çocukların eğitime koşulsuz erişimleri sağlanır. 1.5 Okula kayıtlı tüm çocukların eğitime devamları sağlanır Okul, eğitim-öğretim ve yönetim süreçlerinde e-okul Sistem ini etkili kullanır Okul, kayıt kabul alanındaki nüfusa kayıtlı 6-14 yaş arası tüm çocukları kaydeder Okul, kayıt kabul alanındaki nüfusa kayıtlı olmayan 6-14 yaş arası kız ve erkek tüm çocukları kaydeder Okul, kayıtlı kız, erkek tüm çocukların eğitime devamlarını sağlar. 26

27 Eğitim Yönetimi alanında 5 standartta 14 alt standart yer almaktadır. Bu alan; stratejik planlama, mesleki gelişim, kararlara katılım, özel bilgilerin korunması, akademik başarı, e-okul un kullanımı, okula erişim ve devam konularından oluşmaktadır. Bunlar Eğitim Yönetimi alanının kapsamı açısından doğal olarak okul düzeyinde yapılandırılmıştır. 27

28 Tablo 2: Öğrenme ve Öğretim Alanı Standartları ve Alt Standartları Standart Alanı 2: Öğrenme ve Öğretim Süreçleri STANDART 2.1 Sınıf içi uygulamaları ile tüm çocukların gelişimleri desteklenir. ALT STANDART Öğrenme süreci planlanmadan önce çocukların gelişim ve öğrenme ihtiyaçları ile bireysel özelliklerini tanımaya yönelik değerlendirme çalışmaları yapılır Sınıf içi öğrenme etkinlikleri çocukların özelliklerine ve öğrenme ihtiyaçlarına göre planlanır ve bu etkinlikler program kazanımlarını destekler Okul, çocuklarda çevre bilincinin gelişimini destekler Öğrenme materyalleri (BİT materyalleri dışında) çocuğun sürece katılımını ve öğrenme becerilerini destekleyecek şekilde kullanılır Eğitim teknolojileri çocuğun sürece katılımını ve öğrenme becerilerini destekleyecek şekilde kullanılır Ölçme değerlendirme uygulamaları, program amaç ve kazanımları ile çocukların bireysel özellikleri dikkate alınarak planlanır ve sonuçları çocukların gelişimlerini destekleyecek şekilde kullanılır Okul çocuklara, eğitsel rehberlik hizmetleri sunar Özel eğitime gereksinimi olan çocukların eğitim-öğretim süreçlerine uyum ve katılımları okuldaki kaynaştırma eğitim uygulamaları ile desteklenir. 2.2 Okul içi uygulamalar ile tüm çocukların gelişimleri ve üst eğitime, mesleğe, hayata yönelmeleri desteklenir. 2.3 Okul çevre ile işbirliği yaparak eğitim-öğretimin gelişmesini ve okulun toplumla bütünleşmesini destekler Okul, sosyal, sanatsal, kültürel, sportif etkinlik olanaklarını artırır ve çocukların bu etkinliklere katılımlarını destekler Okul, üst öğrenime ve mesleki gelişim süreçlerinde çocuklara danışmanlık eder ve kariyer bilinçlerinin gelişmesine katkıda bulunur Okuldaki eğitim-öğretim mekânlarının çeşitliliği ve olanakları, çocukların öğrenme ve gelişim ihtiyaçlarını karşılamaya uygundur Okul, çevre olanaklarından yararlanarak kurduğu işbirlikleri ile eğitim-öğretimi geliştirir Okul, olanaklarını çevrenin kullanımına sunarak okul ve çevre bütünleşmesini sağlayıp, çocuğun çevresinin eğitimini destekler. Öğrenme ve Öğretim Alanı ndaki üç standart, 13 alt standarttan oluşur. İkinci Alan okuldaki öğrenme süreçleri kapsamında; çocukların bireysel 28

29 özelliklerinin tanınması ve öğrenme uygulamalarının planlanması, materyaller, eğitim ortamı, teknoloji kullanımı, çevre bilinci, ölçme-değerlendirme, rehberlik, özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar için kaynaştırma uygulamaları, sosyal kültürel faaliyetler, okulun bulunduğu çevredeki konumuna yöneliktir. Bunlar birinci standartta sınıf içi, ikinci de okul, üçüncü de ise çevre ilişkileri temelinde düzenlenmiştir. 29

30 Tablo 3: Destek Hizmetler Alanı Standartları ve Alt Standartları Standart Alanı 3: Destek Hizmetler (Güvenlik, Sağlık, Beslenme ve Temizlik) STANDART 3.1 Okulda güvenli ve uygun bir fiziksel ortam sağlanmasına yönelik çalışmalar yürütülür. ALT STANDART Okul mekânları güvenlidir Okulun yakın çevresi güvenlidir Okulun acil ve riskli durumlar için planlama ve düzenlemeleri vardır Okul servis araçlarında güvenlik önlemleri alınır YİBO nun pansiyon mekânları güvenlidir YİBO daki barınma mekânları ve donanım, çocukların sayısına, gelişimsel özelliklerine ve psiko-sosyal ihtiyaçlarına uygundur. 3.2 Okulda sağlıklı ve güvenli bir psikososyal ortam sağlanmasına yönelik çalışmalar yürütülür. 3.3 Okulda çocuklara ihtiyaçlarına uygun, destekleyici sağlık ve beslenme hizmetleri verilir. 3.4 Okulda sağlığa uygun temizlik hizmetleri verilir Okul, sosyal, sanatsal, kültürel, sportif etkinlik olanaklarını artırır ve çocukların bu etkinliklere katılımlarını destekler Çocukların sağlıklı gelişimleri için psikolojik ve sosyal destek uygulamaları yürütülür Çocukların sağlıklı gelişimlerini takip etme, destekleme ve geliştirmeye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri yürütülür Okulda sunulan yiyecekler ve içme suyu çocuklar için sağlıklı ve yeterlidir YİBO da çocuklara öğün aralarında ve akşam yemeği sonrasında uygun gıdalar sağlanır Okuldaki temizlik hizmetleri sağlık kurallarına uygun şekilde yürütülür Okul tuvaletleri temiz ve sağlığa uygundur Çocukların yatakhaneleri temizdir, sağlıklı uyumalarını sağlayacak şekilde düzenlenir. Güvenlik, sağlık, beslenme ve temizlik uygulamaları ile ilgili üçüncü; Destek Hizmetleri Alanı nda ise tümü okul düzeyinde yapılandırılmış dört standart ve 16 alt standart bulunmaktadır. Destek hizmetleri; genelde okul, servisler, yakın çevre ve acil durum güvenliği, okul psiko-sosyal ortamı, beslenme, temizlik ile YİBO ortamlarının çocukların özellikleri ve ihtiyaçları açısından uygunluğunu ele almaktadır. Örtük Standartlar İlköğretim Kurumları Standartları, okullara kurumsal gelişim sürecinde, kendilerini değerlendirmeleri için, yukarıda belirtilen üç alan ve onlara bağlı 12 standart kategorisinin dışında çaprazlama gruplamalarla elde edi- 30

31 len, farklı standartlar ve bunlarla ilgili değerlendirme verileri sunar. Yani alanlarda doğrudan ifade edilmeyen, ancak alt standartlarla yapılacak yeni gruplamalarla birbiriyle tematik olarak ilişkilendirilebilecek; demokratik ortam, toplumsal cinsiyet gibi konulara ilişkin görünmeyen standartlar da mevcuttur. Bunlarla toplanan verilerden, çaprazlama yeni veriler elde edilebilmektedir. Örtük standartlar olarak ifade edilen bu durum, okullara kendilerini değerlendirmede hem daha kapsamlı bir içerik ve zengin veri hem de görünür standartlara ilişkin verileri kontrol olanağı sunar. Bu tür örtük standartlar ve ilişkili alt standartları aşağıda verilmektedir: Tablo 4: Demokratik Okul İklimi Örtük Standardı Alt Standartları Örtük Standart 1: Demokratik Okul İklimi Personel, mesleki yeterliklerini belirlemeye ilişkin öz değerlendirmelerine ek olarak meslektaş, yönetici, çocuk ve veli görüşlerinden yararlanır Öğretmenlerin okul yönetim sürecine etkin katılımı sağlanır Çocukların okul yönetim sürecine etkin katılımı ile görüşlerini, eleştiri ve açıklamaları için uygun mekanizmalar vardır ve bunlar çocuklar tarafından aktif olarak kullanılmaktadırlar Velilerin okul yönetim sürecine etkin katılımı sağlanır Okulda çocukların, velilerin ve personelin özel bilgilerinin hizmete ve/veya kişiye özel gizliliği korunur Okul, çevre olanaklarından yararlanarak kurduğu işbirlikleri ile eğitim-öğretimi geliştirir Okul, olanaklarını çevrenin kullanımına sunarak okul ve çevre bütünleşmesini sağlayıp, çocuğun çevresinin eğitimini destekler Çocukların sağlıklı gelişimleri için psikolojik ve sosyal destek uygulamaları yürütülür Okul ve yakın çevresinde şiddet ve istismarı önlemeye yönelik tedbirler alınır. Demokratik Okul İklimine ilişkin örtük standart, öz değerlendirmede; birinci alandan beş, ikinci alandan iki ve üçüncü alandan iki olarak toplam dokuz alt standart içermektedir. 31