Finansal İstikrar Raporu

Transkript

1 Finansal İstikrar Raporu Kasım 1 Sayı: 19

2 Finansal İstikrar Raporu Kasım 1 Sayı 19

3 TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI İdare Merkezi İstiklâl Cad. 1 Ulus, 1 Ankara, Türkiye Telefon: (9 3) 7 Faks: (9 3) 7 Teleks: 33 mrbrt tr; 31 mbdı tr World Wide Web Home Page: bankacilik@tcmb.gov.tr, info@tcmb.gov.tr ISSN 13- (Basılı) ISSN 13-7 (Online) Kamuoyunu bilgilendirme amaçlı olarak hazırlanan bu rapor esas olarak Eylül 1 verilerine dayanarak hazırlanmakla beraber, raporun yayımlandığı tarihe kadar yaşanan gelişme ve değerlendirmeleri de içermekte olup, tüm içeriği ile TCMB Genel Ağ Sisteminde yer almaktadır. Bu raporda yer alan bilgi ve verilere dayanarak verilecek kararların sonuçlarından TCMB sorumlu tutulamaz.

4 Önsöz Finansal İstikrar Raporumuzun son sayısından bu yana, finansal sistemimizin iç ve dış şoklara karşı dayanıklılığını koruduğu ve risk profilinde kayda değer bir değişikliğin olmadığı görülmektedir. Son yıllarda ilgili otoritelerce yürürlüğe konan ve özellikle ekonomik birimleri basiretli borçlanmaya yönlendiren makro ihtiyati tedbirlerin de katkısıyla finansal sistemimizin gücünü koruduğu değerlendirilmektedir. Bununla birlikte, mevcut konjonktürde küresel sermaye akımlarındaki oynaklık sürmektedir. Küresel iktisadi faaliyetteki toparlanmanın zayıf seyretmesi, para politikalarındaki normalleşmenin bir süre daha ötelenme olasılığını gündemde tutmaktadır. Bu nedenle, söz konusu gelişmeler dikkate alınarak önümüzdeki dönemde basiretli borçlanmayı teşvik eden ve finansal istikrarı destekleyen tedbirlerin gerektikçe kullanılması önem arz etmektedir. Ülkemiz finansal sistemine ilişkin değerlendirmelere önemli katkısı olabilecek Finansal İstikrar Raporumuzun 19. sayısını okuyucuların dikkatine sunuyoruz. Finansal istikrara dönük, ulusal ve uluslararası gelişmelerin yer aldığı çeşitli konuların detaylı bir şekilde incelendiği Raporumuzun ilgili tüm kesimler için faydalı olmasını dilerim. Erdem BAŞÇI Başkan

5

6 İçindekiler Genel Değerlendirme...1 I. Finansal İstikrarı Etkileyen Uluslararası ve Ulusal Gelişmeler... I.1. Uluslararası Gelişmeler... I.. Ulusal Gelişmeler...11 II. Finans Dışı Kesim...1 II.1. Hanehalkı Gelişmeleri...1 II.. Reel Sektör Gelişmeleri...1 III. Finansal Kesim...31 III.1. Kredi Riski...3 III.. Faiz Riski...3 III.3. Likidite Riski...1 III.. Sermaye Yeterliliği, Karlılık ve Şoklara Dayanıklılık...7 IV. Özel Konular...1 IV.1. Türkiye de Tüketici Kredilerine Yönelik Makro İhtiyati Politikalar... 1 IV.. Türkiye de Tüketici Kredilerine Yönelik Makro İhtiyati Politikaların Etki Analizi...1 IV.3. ROM ve Diğer Para Politikası Araçlarının Etkileşimi...7 IV.. Zorunluk Karşılıklar, Likidite Riski ve Banka Kredileri... IV.. Finansal Koşullar Endeksi ve Kredi Büyümesi...9 IV.. Gölge Bankacılık Kavramına Genel Bakış...99 Grafikler Tablolar Kısaltmalar...

7

8 Genel Değerlendirme Son Finansal İstikrar Raporu nun yayınlandığı 1 yılı Mayıs ayından bu yana küresel iktisadi faaliyette ivme kaybı yaşanmış, petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki hızlı düşüşün de katkısıyla enflasyon oranları düşük seviyelerini korumuştur. Ancak, ABD ve diğer ülkeler arasındaki büyüme eğiliminin artan oranda farklılaştığı gözlenmektedir. Çin dâhil olmak üzere gelişmekte olan ülkelerde büyüme ivme kaybederken, Euro bölgesi ve Japonya da ekonomik büyüme oldukça kırılgan ve zayıf bir görünüme sahiptir. Diğer taraftan ABD ekonomisi güçlü bir toparlanma eğilimi sergilemektedir. Değinilen farklılaşma ülkelerin uyguladıkları para politikalarına da yansımaktadır. Varlık alım programını Ekim ayında sonlandıran ABD Merkez Bankası nın (Fed) 1 yılında faiz artırımlarına başlaması beklenmektedir. Buna karşın, aynı dönemde çeşitli araçlar kullanarak para politikalarını gevşeten Avrupa Merkez Bankası (ECB), Japonya Merkez Bankası (BoJ) ve Çin Merkez Bankası nın büyümeyi desteklemeye dönük yeni adımlar atması muhtemeldir. Küresel ekonomik aktivitenin güç kaybetmeye devam etmesi halinde, Fed in de para politikasındaki normalleşmeyi geciktirebileceği değerlendirilmektedir. Genişletici para politikaları nedeniyle oluşan düşük faiz ortamı küresel ölçekte bazı finansal risklere yol açmakta, risklerin özellikle banka dışı finansal kesimde yoğunlaştığı dikkat çekmektedir. Önümüzdeki dönemde, küresel büyüme dinamiklerindeki kırılganlığın sürmesi durumunda düşük faiz ortamından kaynaklanabilecek risklerle mücadelede para politikasından ziyade makro ihtiyati politikaların ön plana çıkması beklenmektedir. Küresel para politikalarının normalleşme sürecine dair süregelen belirsizlikler küresel risk iştahının ve sermaye akımlarının verilere duyarlılığını artırmaktadır. Önümüzdeki dönemde gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarının ülkelere özgü unsurlara olan duyarlılığının devam etmesi beklenmektedir. Bu çerçevede, gelişmekte olan ülkelerin büyüme görünümleri, enflasyon oranları ve dış dengeleri ön plana çıkacaktır. Öte yandan, son dönemde iktisadi faaliyetin zayıf seyri küresel para politikalarındaki normalleşme sürecinin ötelenme olasılığını güçlendirmektedir. Gelişmiş ülke para politikalarındaki normalleşmenin gecikmesi halinde aşırı borçlanma riski söz konusu olabilecektir. Bu durumda, finansal sistemin şoklara karşı dayanıklılığını artırma ve basiretli borçlanmayı teşvik amaçlı tedbirler önem arz edecektir. Öncü göstergeler, 1 yılı ikinci çeyreğinde yavaşlayan Türkiye ekonomisinin yılın ikinci yarısında daha iyi bir performans sergilemekte olduğuna işaret etmektedir. Yılın üçüncü çeyreğinde özel tüketim ve yatırım talebinde ılımlı bir toparlanmanın başladığı ve iç talebin büyümeye daha fazla katkı verdiği görülmektedir. Öte yandan,

9 küresel ekonomideki yavaşlamanın da etkisiyle ihracatın yıllık büyümeye katkısı göreli olarak azalmıştır. Büyüme kompozisyonundaki bu değişime rağmen, tüketici kredilerinin ılımlı seyri ve dış ticaret hadlerindeki olumlu gelişmeler cari dengedeki iyileşmeyi destekleyebilecektir. Bu doğrultuda, cari işlemler açığındaki iyileşmenin yavaşlamakla birlikte devam edeceği tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, küresel para politikalarına ilişkin belirsizlikler, jeopolitik gelişmeler ve dış talepteki kırılgan seyir toparlanma süreci üzerinde riskler oluşturmaktadır. Hanehalkı finansal varlık/yükümlülük dengesindeki kademeli iyileşme devam etmektedir. Hanehalkı varlıkları tasarruf oranındaki yükseliş ve özellikle yatırım fonlarındaki artış ile büyümesini sürdürmektedir. Yükümlülük tarafında ise konut kredilerinin bireysel krediler içindeki ağırlığı kademeli olarak artmaya devam ederken, ihtiyaç kredileri hanehalkının temel finansman aracı olarak öne çıkmaktadır. Makro ihtiyati tedbirlerin de katkısıyla bireysel kredi kartı ve taşıt kredilerinin yıllık büyümesi kontrol altına alınmıştır. Bu durum hanehalkı borçluluğunun aşırı hızda artışını sınırlamaktadır. Reel sektörün finansal yükümlülüklerinin GSYİH ye oranı, yurt içi kaynaklı olarak artmaya devam etmektedir. Yurt içi yükümlülüklerdeki artış, TP kredilerden kaynaklanmakta, YP kredi kullanımları ise görece zayıf seyrini sürdürmektedir. Firmalarının yurt içi bankalardan kullandıkları kredilerin koşullarının ve faiz oranlarının gelişimi, bankaların ticari kredi kullandırımlarında istekli bir duruş sergilediğine işaret etmektedir. Reel sektörün yurt dışı yükümlülükleri ise GSYİH ye oranla istikrarlı bir seyir izlerken, yurt dışından sağlanan finansal kaynaklar içerisinde kısa vadeli finansal yükümlülüklerinin payı son Rapor döneminden bu yana bir miktar azalmıştır. Bankacılık sistemi sağlıklı ve güçlü yapısını korumaktadır. Yapılan faiz şoku senaryo analizleri, sistemin faiz riskine olan duyarlılığının sınırlı olduğunu ortaya koymaktadır. Ek olarak, küresel finansal piyasalardaki dalgalanmalara rağmen bankaların yurt dışı borçlarını yenilemekte herhangi bir sorun yaşamadığı ve yurt dışı kaynaklı olası yabancı para likidite şoklarına karşı yeterli tamponlara sahip olduğu görülmektedir. Diğer taraftan, bankacılık sisteminin son yıllarda artan oranda mevduat dışı fonlama kaynaklarına yöneldiği gözlenmektedir. Bu durumun finansal istikrara etkileri dikkate alınarak TCMB tarafından zorunlu karşılıkların Türk lirası olarak tutulan kısmına faiz ödenmesi uygulaması çekirdek yükümlülükleri destekleyecek şekilde yürürlüğe konulmuştur. Önümüzdeki dönemde, finansal istikrarı desteklemek amacıyla, çekirdek dışı yükümlülüklerde vadenin uzamasını teşvik edici yönde zorunlu karşılık oranlarının yeniden düzenlenmesi ve rezerv opsiyonu katsayılarında istikrarı destekleyici yönde teknik ayarlamalar yapılması söz konusu olabilecektir. Böylelikle döviz rezervlerinin kısa vadeli dış borçları karşılama oranında 1 yılında kayda değer bir artış sağlanabilecektir.

10 Yapılan değerlendirmeler çerçevesinde, ülkemizde finansal istikrara ilişkin gelişmelerin şematik yansımasına aşağıdaki makro gösterimde yer verilmiştir. Buna göre son altı aylık süreçte, küresel ekonomideki olumlu yönde gelişme sınırlı olurken, küresel piyasalarda oynaklığın bir miktar arttığı görülmektedir. Aynı dönemde yurt içi faktörler genel olarak finansal istikrara olumlu katkı verecek şekilde gelişmiştir. Yurt içi ekonomideki olumlu görünüm güven endekslerindeki sınırlı iyileşmeden ve kredi trendlerinin iyileşmesinden kaynaklanmıştır. Yurt içi piyasaların finansal istikrara güçlü katkısı, daha çok risk primindeki düşüş sonucunda kurlardaki ve varlık fiyatlarındaki oynaklığın azalmasına ve faizlerde gerek düzeyin gerekse oynaklığın gerilemesine bağlı ortaya çıkmıştır.

11 Finansal İstikrar Raporu - Kasım 1

12 I. Finansal İstikrarı Etkileyen Uluslararası ve Ulusal Gelişmeler Küresel iktisadi faaliyetteki toparlanma halen yavaş seyrederken, ülkelerin büyüme eğilimlerindeki farklılaşma dikkat çekmektedir. İktisadi faaliyetteki zayıf görünüm ve petrol fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak enflasyon oranları düşük seyretmektedir. Gelişmiş ülke para politikaları halen büyümeyi desteklemekle birlikte Fed ve ECB para politikaları birbirinden ayrışmaktadır. Ancak, toparlanmaya destek olmak üzere yürütülen gevşek para politikaları gelişmiş ülkeler için bazı finansal riskler de doğurmaktadır. Gelişmiş ülkelerde bankacılık sektörü ekonomik toparlanmaya yeterli desteği vermezken, risklerin özellikle banka dışı finansal kesimde yoğunlaştığı dikkat çekmektedir. Fed in olası faiz artırımına ilişkin beklentiler ve jeopolitik risklerle küresel risk iştahı ve gelişmekte olan ülkelere sermaye akımları dalgalı seyretmektedir. Güncel öncü göstergeler, 1 yılı ikinci çeyreğinde yavaşlayan Türkiye ekonomisinin üçüncü çeyrekte daha iyi bir performans sergileyeceğine işaret etmektedir. Ancak, finansal piyasalarda devam eden oynaklık ve dış talepteki kırılganlıklar toparlanma süreci için aşağı yönlü riskler olarak önemini korumaktadır. Küresel belirsizliklerin devam ettiği bu dönemde alınan makro ihtiyati tedbirlerin ve sıkı para politikası duruşunun, ekonomik ve finansal istikrarı tehdit edebilecek kırılganlıkları sınırlamakta etkili olduğu görülmektedir. I.1. Uluslararası Gelişmeler Küresel iktisadi faaliyetteki toparlanma halen yavaş seyretmekte ve ülkeler arasında büyüme dinamikleri farklılaşmaktadır. ABD ekonomisi toparlanırken, Euro bölgesi ve Japonya da ekonomik büyüme oldukça kırılgan ve zayıf bir görünüm arz etmektedir (Grafik I.1.1). Gelişmekte olan ekonomilerde ise büyüme hızı ivme kaybetmektedir. Son Grafik I.1.1 Küresel ve Gelişmiş Ülkelerde Büyüme Oranları 1 (Yüzde, Yıllık) 1 GÜ GOÜ ABD- sağ eksen Euro Bölgesi- sağ eksen 1 Gr Seç (Yü dönemde emtia fiyatlarındaki aşağı yönlü hareketin, emtia ihracatçısı gelişmekte olan ülkelerin büyüme dinamiklerini olumsuz etkileyebileceği değerlendirilmektedir. ABD ve Euro bölgesi imalat sanayi PMI endeksleri, önümüzdeki dönemde Euro bölgesinde toparlanmanın güç kaybedebileceğine, (1)Toplulaştırma yapılırken ülkelerin küresel GSYİH içindeki payları kullanılmıştır. Kaynak: Bloomberg, TCMB Finansal İstikrar Raporu - Kasım 1 Grafik I.1. İmalat Sanayi PMI Endeksleri ABD Euro Bölgesi GOÜ Kay Gr S& (En

13 (1)Toplulaştırma yapılırken ülkelerin küresel GSYİH içindeki payları kullanılmıştır. Kaynak: Bloomberg, TCMB Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Grafik I.1. İmalat Sanayi PMI Endeksleri Grafik I.1.3 Grafik Seçilmiş I.1.3 Gelişmiş Ekonomilerde İşsizlik Oranları Seçilmiş (Yüzde, Yıllık) Gelişmiş Ekonomilerde İşsizlik Oranları (Yüzde, Yıllık) ABD İngiltere ABD İngiltere Japonya Euro Bölgesi Japonya Euro Bölgesi Kaynak: Bloomberg (Son Veri: 1.1) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: 1.1) Grafik I.1. Grafik S&P Genel I.1. Emtia Endeksi ve Brent Petrol Fiyatları S&P (Endeks, Genel ABD Emtia Doları) Endeksi ve Brent Petrol Fiyatları (Endeks, ABD Doları) S&P Genel Emtia Endeksi S&P Genel Emtia Endeksi Ham Petrol (Brent) Fiyatları (ABD doları-sağ eksen) Ham Ham Petrol Petrol (Brent) (Brent) Fiyatları Fiyatları (ABD (ABD doları-sağ doları-sağ eksen) eksen) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) Grafik I.1. Grafik I.1. Grafik Gelişmiş I.1. ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Enflasyon Oranları Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Enflasyon Oranları Gelişmiş (Yüzde, Yıllık) ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Enflasyon Oranları (Yüzde, Yıllık) (Yüzde, Yıllık) GÜ ABD GÜ ABD GÜ ABD Euro Bölgesi GOÜ-sağ eksen Euro Bölgesi GOÜ-sağ eksen Euro Bölgesi GOÜ-sağ eksen Kaynak: Kaynak: Bloomberg Bloomberg (Son (Son Veri: Veri: 9.1) 9.1) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: 9.1) ABD Euro Bölgesi GOÜ Kaynak: Bloomberg (Son Veri: 1.1) ABD nin Grafik I.1. gelişmiş ülkelerin büyümesinde itici faktör olacağına S&P Genel Emtia Endeksi ve Brent Petrol Fiyatları işaret (Endeks, etmektedir ABD Doları) (Grafik I.1.). İmalat sanayi PMI endeksleri, S&P Genel Emtia Endeksi gelişmekte olan ülkelerin büyüme hızındaki yavaşlamanın yılın Ham Petrol (Brent) Fiyatları (ABD doları-sağ eksen) üçüncü çeyreğinde de devam edeceğini göstermektedir. ABD 13 7 işgücü piyasasındaki olumlu görünüm devam ederken, Euro 7 11 bölgesinde işsizlik oranı yüksek seyretmektedir 1 (Grafik I.1.3). 9 Ancak, ABD de işgücüne katılım oranındaki aşağı yönlü eğilim 7 işsizlik oranının düşmesinde halen önemli rol oynamaktadır. Ayrıca yarı zamanlı istihdamın kriz öncesi seviyelerin üzerinde seyretmeye devam etmesi, ABD de istihdam piyasasının henüz Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) tam olarak sağlıklı bir görünüme kavuşmadığını göstermektedir Grafik I.1. Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Enflasyon Oranları (Yüzde, Yıllık) Küresel iktisadi faaliyetteki zayıf görünüm ve emtia GÜ ABD fiyatlarındaki aşağı yönlü eğilim küresel enflasyon oranlarının Euro Bölgesi GOÜ-sağ eksen düşük seyretmesinde etkili olmaktadır. Gelişmiş ülkelerde yüksek çıktı açığı devam etmektedir. İktisadi faaliyetteki zayıflıkla beraber petrol fiyatları düşüş eğilimindedir (Grafik I.1.). Ayrıca, özellikle ABD de ücretler enflasyon açısından yukarı yönlü bir baskı oluşturmamaktadır. Bu gelişmelere bağlı olarak gelişmiş - - ekonomilerde enflasyon, hedeflerin altında seyretmeye devam etmektedir (Grafik I.1.). Euro bölgesinde deflasyon tehdidi Kaynak: Bloomberg (Son Veri: 9.1) sürmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde ise enflasyon yatay bir seyir izlemektedir Gelişmiş ülke para politikaları büyümeyi desteklemeye devam etmekte ancak büyüme görünümlerindeki farklılaşmaya bağlı olarak Fed ve ECB para politikaları birbirinden ayrışmaktadır. Fed ekonomideki iyileşmeye paralel olarak 1 yılı Ocak ayında azaltılmaya başlanan varlık alım programını, 1 yılı Ekim ayı toplantısında sonlandırmıştır. Önümüzdeki süreçte Fed in faiz artırımlarına başlaması beklenmektedir. Ancak, enflasyonun düşük seyretmesi ve istihdam piyasasında kalıcı iyileşmenin sağlanamamasından dolayı faiz artırımının beklenenden daha geç ve yavaş gerçekleşmesi söz konusu olabilecektir. ABD de para politikasındaki normalleşmenin aksine ECB, negatif faiz uygulamasına geçmiş olup, Ekim ayında varlık alım programına başlamıştır. Ancak, Euro bölgesinde enflasyon görünümünün iyileşmemesi ECB nin daha fazla adım atmasını gerektirebilecektir. ECB ye benzer bir şekilde, Japonya Merkez Bankası (BoJ) da 13 yılı Nisan ayında başlattığı parasal genişleme programı çerçevesinde uyguladığı varlık alımlarının tutarlarını 1 yılı Ekim ayı içerisinde artırmıştır. Finansal İstikrar Raporu - Kasım 1

14 Destekleyici para politikaları nedeniyle oluşan düşük faiz ortamı gelişmiş ülkeler için bazı finansal risklere de yol açmaktadır. Anılan politikaların etkisiyle tahvil getirileri ve risk primleri düşerken borsa endeksleri ve fiyat kazanç oranları yükselmektedir (Grafik I.1. ve I.1.7). Konut fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi de sürmektedir (Grafik I.1.). Finansal piyasalarda oynaklık düşük seviyelere gerilemiş olup, işlem hacimleri ve piyasa derinliği azalmıştır. Gelişmiş ülkelerde finansal piyasalardaki risklerin özelikle banka dışı kesimde yoğunlaştığı görülmektedir. Bankacılık sektörünün kaldıracı düşerken, gölge bankacılık faaliyetleri yürüten serbest fonlar ve borsa yatırım fonları gibi kuruluşların yüksek kaldıraca sahip olması ve vade uyumsuzluğuna maruz kalması, yeniden fiyatlamalardan en yoğun etkilenebilecek sektörün banka dışı finansal sektör olacağına işaret etmektedir (Özel Konu IV.). Banka dışı finansal sektörün son dönemde reel kesimin fonlanmasında önemli bir rol üstlenmesi, sektörde oluşabilecek problemlerin reel kesim üzerindeki olumsuz etkilerinin daha belirgin olabileceğine işaret etmektedir. Önümüzdeki dönemde, küresel büyüme dinamiklerindeki kırılganlığın Grafik Grafik I.1. I.1. sürmesi durumunda ABD ve Almanya düşük Hazine Tahvil faiz Getirileri ortamından kaynaklanabilecek ABD ve Almanya Hazine Tahvil Getirileri (Yüzde) (Yüzde) risklerle mücadelede para politikasından ziyade makro ihtiyati Almanya politikaların ön plana çıkması Almanya beklenmektedir. 1 Yıllık-sağ Yıllık eksen Gelişmiş. ülkelerde, özellikle Euro bölgesinde,. bankacılık. sektörü ekonomik toparlanmaya yeterli desteği vermemektedir ABD de bankacılık 1 sektörü kredileri artarken, 1 Euro bölgesinde.. -. krediler azalmaya devam etmektedir (Grafik I.1.9). Euro bölgesinde bankalar bilançolarını küçültmekte ve risk almaktan kaçınmaktadır. Bu gelişmede hem talep hem de arz yönlü Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) faktörlerin Grafik etkili Grafik I.1.7 olduğu I.1.7 düşünülmektedir. Yüksek borçluluk seviyesi Gelişmiş Ülkelerde MSCI Endeksi ve MOVE Endeksi Değişimleri Gelişmiş Ülkelerde MSCI Endeksi ve MOVE Endeksi Değişimleri kredi talebini sınırlarken, kriz sonrası sorunlu kredi ve bilanço MOVE MSCI GÜ- sağ eksen kısıtları ile karşılaşan bankacılık sektörünün kredi arzı daralmıştır Bankaların, sermayelerini güçlendirme ve bilançolarını daha 17 sağlıklı bir yapıya kavuşturma çabaları sürmektedir. ECB nin bankacılıktan sorumlu tek denetim otoritesi olmadan önce 1 gerçekleştirmiş olduğu kapsamlı değerlendirme 1 çalışmasının, Euro 1 bölgesindeki bankalara güveni tekrar sağlayacağı 1 ve bankacılık 13 sektörünün ekonomik toparlanmaya daha fazla 13 destek olmasına MOVE imkân tanıyacağı değerlendirilmektedir (Kutu I.I.1) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) ABD Yıllık-sağ eksen ABD Almanya Yıllık-sağ Yıllık-sağ eksen eksen Almanya ABD 1 Yıllık 1 Yıllık ABD 1 Yıllık MSCI GÜ- sağ eksen Grafik I.1. Grafik I.1. ABD ve Almanya Hazine Tahvil Getirileri ABD ve Almanya Hazine Tahvil Getirileri (Yüzde) (Yüzde) ABD Yıllık-sağ eksen Almanya ABD Yıllık-sağ Yıllık-sağ eksen eksen Almanya 1 Yıllık-sağ eksen ABD Almanya 1 Yıllık 1 Yıllık ABD 1 Yıllık Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) Grafik I.1.7 Grafik I.1.7 Gelişmiş Ülkelerde MSCI Endeksi ve MOVE Endeksi Değişimleri Gelişmiş Ülkelerde MSCI Endeksi ve MOVE Endeksi Değişimleri MOVE MOVE Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: ) MSCI GÜ- sağ eksen MSCI GÜ- sağ eksen Grafik Grafik I.1. I.1. Gelişmiş Ülkelerde Konut Fiyatları Endeksi* Gelişmiş Ülkelerde Konut Fiyatları Endeksi* *31.3.7=1 *31.3.7=1 Kaynak: Bloomberg (Son Veri:.1) Kaynak: Bloomberg (Son Veri:.1) Grafik Grafik I.1.9 I.1.9 ABD ve Euro Bölgesinde Kredi Büyümesi ABD ve Euro Bölgesinde Kredi Büyümesi (Yıllık) (Yıllık) Kaynak: Fed, ECB (Son Veri: 9.1) Kaynak: Fed, ECB (Son Veri: 9.1) ABD Almanya İngiltere ABD Almanya İngiltere Euro Bölgesi Euro Bölgesi ABD ABD Finansal İstikrar Raporu - Kasım 1 7

15 Gelişmekte Olan Ülkelerin CDS Primleri Grafik Gelişmekte I.1.1 Olan Ülkelerin CDS Primleri Gelişmekte Olan Ülkelerin CDS Primleri Gelişmekte Olan Ülkeler* Gelişmekte Olan Ülkeler* Gelişmekte Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler* Olan Ülkeler** Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler** n Ülkelerin CDS Primleri 3 Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler** 3 3 Gelişmekte Olan Ülkeler* Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler** *Gelişmekte Olan Ülkeler arasında Brezilya, Çek C, Endonezya, G. Afrika, *Gelişmekte Kolombiya, Olan Macaristan, Ülkeler arasında Meksika, Brezilya, Polonya, Çek Romanya, C, Endonezya, Türkiye ve G. Afrika, Şili yer *Gelişmekte Kolombiya, almaktadır. Macaristan, Olan Ülkeler Meksika, arasında Polonya, Brezilya, Romanya, Çek C, Endonezya, Türkiye ve G. Şili Afrika, yer Kolombiya, almaktadır. ** Seçilmiş Macaristan, Gelişmekte Meksika, olan ülkeler Polonya, ortalaması Romanya, hesaplanırken Türkiye ve Brezilya, Şili yer Endonezya lkeler arasında Brezilya, Çek almaktadır. ** ve Seçilmiş C, G.Afrika Endonezya, Gelişmekte CDS primleri G. olan Afrika, kullanılmıştır. ülkeler ortalaması hesaplanırken Brezilya, Endonezya istan, Meksika, Polonya, Romanya, ** ve Kaynak: Seçilmiş G.Afrika Gelişmekte Bloomberg Türkiye CDS primleri ve olan (Son Şili kullanılmıştır. yer ülkeler Veri: 7.1.1) ortalaması hesaplanırken Brezilya, Endonezya ve Kaynak: G.Afrika Bloomberg CDS primleri (Son kullanılmıştır. Veri: 7.1.1) kte olan ülkeler ortalaması Kaynak: hesaplanırken Grafik Bloomberg I.1.11 Brezilya, (Son Veri: 7.1.1) frika CDS primleri kullanılmıştır. Grafik g (Son Veri: 7.1.1) Gelişmekte I.1.11 Olan Ülkeler Kur* ve MSCI Endeks Değişimleri Grafik Gelişmekte I.1.11 Olan Ülkeler Kur* ve MSCI Endeks Değişimleri Gelişmekte Olan Ülkeler Kur* ve MSCI Endeks Değişimleri Döviz Kuru Endeksi MSCI GOÜ-sağ eksen Döviz Kuru Endeksi MSCI GOÜ-sağ eksen Döviz Kuru Endeksi MSCI GOÜ-sağ eksen 1 1 Ülkeler Kur* ve MSCI Endeks Değişimleri Döviz Kuru Endeksi 1 9 MSCI GOÜ-sağ eksen Grafik I.1.1 Grafik I Grafik I..1 Grafik GSYİH I..1 ve Nihai Yurt İçi Talep Grafik GSYİH (Milyar ve I..1 TL, Nihai 199 Fiyatlarıyla) Yurt İçi Talep GSYİH (Milyar TL, ve 199 Nihai Fiyatlarıyla) Yurt İçi Talep (Milyar TL, 199 Fiyatlarıyla) GSYİH Nihai Yurt İçi Talep 3 GSYİH Nihai Yurt İçi Talep GSYİH Fed in faiz artırım sürecine ilişkin belirsizlikler ve jeopolitik 3 Nihai Yurt İçi Talep 33 risklerle, 333 küresel risk iştahı ve gelişmekte 33 olan ülkelere yönelen değerlendirme çalışmasının, 3331 Euro bölgesindeki bankalara güveni 31 sermaye 31 akımları dalgalı bir seyir 9 izlemektedir. Bu duruma bağlı 9 tekrar sağlayacağı 9 ve bankacılık 97 sektörünün ekonomik 3 olarak 97 gelişmekte olan ülkelerde 7 3 kur, faiz, borsa ve risk primi 7 7 toparlanmaya daha 7 fazla destek olmasına imkân tanıyacağı göstergeleri de dalgalanmaktadır 3 (Grafik I.1.1 ve Grafik I.1.11). 3 değerlendirilmektedir (Kutu I.I.1) Önümüzdeki yıl 1 3 Fed in olası faiz 1 artırımı sermaye hareketleri üzerinde Kaynak: TCMB, aşağı 9 TÜİK 1yönlü 11 riskleri artırırken, ECB ve BoJ un parasal Kaynak: TCMB, 9 TÜİK Kaynak: TCMB, TÜİK Fed in faiz artırım sürecine ilişkin belirsizlikler ve jeopolitik genişleme Grafik I.. politikaları bu riskleri kısmen telafi edebilecektir (Grafik Grafik Çeyreklik I.. GSYİH Büyümesine Katkılar risklerle, küresel risk Grafik Çeyreklik (13Ç, iştahı I.. Mevsimsellikten GSYİH Büyümesine ve Arındırılmış, gelişmekte Katkılar Yüzde Puan) olan ülkelere yönelen I.1.). Çeyreklik (13Ç,. Bununla Mevsimsellikten GSYİH Büyümesine birlikte, Arındırılmış, Katkılar Yüzde uluslararası Puan) yatırımcıların risk iştahındaki (13Ç,. Mevsimsellikten Arındırılmış, Yüzde Puan) sermaye akımları dalgalı.. bir seyir izlemektedir. Bu duruma bağlı. olası bir azalmayla birlikte önümüzdeki dönemde sermaye.1. olarak gelişmekte olan ülkelerde kur, faiz, borsa ve risk primi hareketlerinin 1. ülkelere 1. özgü unsurlara olan duyarlılığının artması göstergeleri de dalgalanmaktadır 1.. (Grafik I.1.1 ve Grafik I.1.11).... beklenmektedir.. Gelişmekte olan ülkelerin finansal şoklara karşı Önümüzdeki yıl Fed in. -. olası faiz -. artırımı -. sermaye hareketleri üzerinde aşağı yönlü riskleri dayanıklılık artırırken, seviyesi ECB küresel ve sermaye BoJ un parasal akımlarının genişleme yöneleceği Özel Özel Kamu Kamu Stok İhracat İthalat politikaları 11 bu riskleri ülkeler -1. kısmen Özel Tüketim için Özel Yatırım belirleyici telafi tüketimkamu Yatırım edebilecektir Stok olacaktır. İhracat İthalat Bu (Grafik açıdan, I.1.). gelişmekte Bununla olan 1 Tüketim Özel Yatırım Özel tüketim Kamu Yatırım Kamu Stok İhracat İthalat Kaynak: TCMB, TÜİK 1 Tüketim Yatırım tüketim Yatırım birlikte, uluslararası ülkelerin Kaynak: TCMB, yatırımcıların büyüme TÜİK 1 görünümleri, risk iştahındaki enflasyon olası bir oranları azalmayla ve dış Kaynak: TCMB, TÜİK 1 1 Grafik I..3 birlikte 1 önümüzdeki kırılganlıklarının Grafik İşsizlik dönemde ve I..3 İş Gücüne küresel Katılım sermaye Oranları sermaye hareketlerinin akımlarında ülkelere etkili olabileceği özgü 9 Grafik İşsizlik (Mevsimsellikten ve I..3 İş Gücüne Arındırılmış, Katılım Yüzde) Oranları 9 İşsizlik (Mevsimsellikten ve İş Gücüne Arındırılmış, Katılım Yüzde) Oranları unsurlara 9 olan duyarlılığının değerlendirilmektedir İşgücüne artması katılma oranı (Tablo (Sağ beklenmektedir. eksen) I.1.1). Gelişmekte olan (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yüzde) 9 İşgücüne katılma oranı (Sağ eksen) İşsizlik oranı 9 İşgücüne katılma oranı (Sağ eksen) ülkelerin finansal şoklara İşsizlik karşı oranı dayanıklılık seviyesi küresel sermaye 9 1 Tarım dışı işsizlik İşsizlik oranı 1 1 Tarım dışı işsizlik 1 akımlarının yöneleceği 1 Tarım dışı işsizlik Gelişmiş ülkeler ülkelerin için belirleyici para politikası 1 olacaktır. tercihleri Bu önümüzdeki açıdan, 1 9 gelişmekte olan dönemde ülkelerin 1 büyüme ülkemizi etkilemeye görünümleri, devam enflasyon edecektir. oranları Küresel ve dış kırılganlıklarının büyüme küresel hızındaki sermaye yavaşlamanın akımlarında gelişmiş etkili olabileceği 7 ülke para 7 değerlendirilmektedir (Tablo I.1.1). 7 politikalarındaki normalleşmeyi geciktirmesi halinde aşırı borçlanmanın tetiklenmesi riski söz konusu olabilecektir. Bu Gelişmiş durumda, ülkelerin finansal para sistemin politikası dayanıklılığını tercihleri arttırma önümüzdeki Kaynak: TÜİK ve basiretli Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK dönemde ülkemizi borçlanmayı etkilemeye teşvik amaçlı devam tedbirler edecektir. önem arz Küresel edecektir. büyüme Grafik I.. Grafik Cari Açık I.. ve Finansman Kalemleri¹ hızındaki yavaşlamanın Grafik Cari ( Aylık Açık I.. Kümülatif ve Finansman Milyar gelişmiş ABD Kalemleri¹ doları) ülke para politikalarındaki Cari ( Aylık Açık Kümülatif ve Finansman Milyar ABD Kalemleri¹ doları) ( Aylık Kümülatif Milyar ABD Doğrudan doları) Yatırımlar normalleşmeyi geciktirmesi halinde Doğrudan Diğer Yatırımlaraşırı borçlanmanın tetiklenmesi Doğrudan Diğer Portföy Yatırımları 1 Diğer Portföy Cari İşlemler Yatırımları Açığı riski söz konusu 1 olabilecektir. Portföy Cari İşlemler Yatırımları Açığı Bu durumda, finansal sistemin 1 Cari İşlemler Açığı dayanıklılığını arttırma ve basiretli borçlanmayı teşvik amaçlı tedbirler önem arz edecektir. *Döviz kur endeksi Arjantin, Brezilya, Şili, Kolombiya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, *Döviz Hindistan, kur endeksi Endonezya, Arjantin, Kore, Brezilya, Malezya, Şili, Kolombiya, Meksika, Peru, Çek Filipinler, Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Rusya, *Döviz Hindistan, Güney kur Afrika, endeksi Endonezya, Tayland Arjantin, Kore, ve Brezilya, Türkiye'nin Malezya, Şili, Meksika, yerel Kolombiya, para Peru, birimlerinin Çek Filipinler, Cumhuriyeti, ABD Polonya, doları Macaristan, Rusya, değerinin Hindistan, Güney basit ortalaması Afrika, Endonezya, Tayland alınarak Kore, ve Türkiye'nin oluşturulmuştur. Malezya, yerel Meksika, para (1.1.13=1) Peru, birimlerinin Filipinler, ABD Polonya, doları değerinin Rusya, rjantin, Brezilya, Şili, Kolombiya, Güney basit Kaynak:, Çek ortalaması Afrika, Cumhuriyeti, TCMB Tayland alınarak Hesaplamaları, ve oluşturulmuştur. Türkiye'nin Bloomberg yerel (1.1.13=1) para (Son birimlerinin Veri: 3.1.1) ABD doları değerinin n, Endonezya, Kore, Malezya, basit Kaynak:, Meksika, ortalaması TCMB Peru, Hesaplamaları, alınarak Filipinler, oluşturulmuştur. Bloomberg (1.1.13=1) (Son Veri: 3.1.1) ey Afrika, Tayland ve Türkiye'nin Kaynak:, Grafik yerel TCMB I.1. para Hesaplamaları, birimlerinin Bloomberg (Son Veri: 3.1.1) basit ortalaması alınarak oluşturulmuştur. Grafik Gelişmekte I.1. Olan Ülkelere Haftalık Fon Akımları Grafik plamaları, Bloomberg (Son Gelişmekte Veri: (Milyar I ) ABD Olan Doları) Ülkelere Haftalık Fon Akımları Gelişmekte (Milyar ABD Doları) Olan Ülkelere Haftalık Fon Akımları (Milyar ABD Doları) Borçlanma Senedi Fonları Hisse Senedi Fonları Borçlanma Senedi Fonları Hisse Senedi Fonları n Ülkelere Haftalık Fon Akımları Borçlanma Senedi Fonları Hisse Senedi Fonları ) lanma Senedi Fonları Hisse Senedi Fonları Kaynak: EPFR (Son Veri: 9.1.1) Kaynak: EPFR (Son Veri: 9.1.1) Veri: 9.1.1) - Kaynak: EPFR (Son Veri: 9.1.1) - - (1) Portföy; hisse senetleri ve hükümetin yurtiçi borç senetlerini Tablo I.1.1 (1) kapsamaktadır. Portföy; hisse senetleri Diğer; bankalar ve hükümetin ve diğer yurtiçi sektörlerin borç senetlerini kısa ve uzun vadeli net kredileri, Hazine nin yurtdışına ihraç ettikleri Gelişmekte Olan Ülkelerde Seçilmiş Göstergeler* (1) kapsamaktadır. Portföy; hisse Diğer; senetleri bankalar ve hükümetin ve diğer yurtiçi sektörlerin borç senetlerini kısa ve uzun kapsamaktadır. vadeli tahviller net ve kredileri, bankalardaki Diğer; bankalar mevduat ve ve Hazine nin diğer kaleminin sektörlerin yurtdışına toplamından kısa ihraç ve uzun ettikleri Brezilya Macaristan vadeli tahviller oluşmaktadır. net ve kredileri, bankalardaki Hindistan bankalar mevduat ve Hazine nin Endonezya kaleminin yurtdışına toplamından ihraç Meksika ettikleri Polonya Rusya G. Afrika Türkiye oluşmaktadır. Kaynak: TCMB Büyüme 1 tahviller ve bankalardaki mevduat kaleminin toplamından,3, oluşmaktadır. Kaynak: TCMB,,, 3,, 1, 3,3 Enflasyon 1, 1, Kaynak: TCMB 7,,,,,3,3,9 Bütçe Dengesi / GSYİH 1-3,9 -,9-7, -, -, -3, -,9 -,9-1, Cari İşlemler Dengesi / GSYİH 1-3,, -,1-3, -1,9-1,,7 -,7 -,7 Kamu Borcu / GSYİH 1, 79,1,,, 9, 1,7 7,9 33,1 Reel Kredi Büyümesi,, -,, 11,,3, 1, 1,9 1,1 Dış Borç / GSYİH 3 3, 1,, 33,3 3, 7, 3, 1, 9, Kısa Vadeli Dış Borç / Rezervler 3 11,3, 7,,7 3,, 19, 7, 9, Hanehalkı Borcu / GSYİH -,1,1 1,3 1, 3, 1, 37,9 19, Finansal Olmayan Firma Borcu / Şub. Şub. Şub. Nis. Nis. Nis. Haz. Haz. Haz. Ağu. Ağu. Ağu. Eki. Eki. Eki. Ara. Ara. Ara. Şub.13 Şub.13 Şub.13 Nis.13 Nis.13 Nis.13 Haz.13 Haz.13 Haz.13 Ağu.13 Ağu.13 Ağu.13 Eki.13 Eki.13 Eki.13 Ara.13 Ara.13 Ara.13 Şub.1 Şub.1 Şub.1 Nis.1 Nis.1 Nis.1 Haz.1 Haz.1 Haz.1 Ağu.1 Ağu.1 Ağu.1-7,,9,3 11, 1, 31, 31,7,1 GSYİH Sermaye Yeterlilik Oranı 1, 1,, 1,9 1,9 1,7, 1, 1,9 Özkaynak/Aktif 9,3 1,7 7,,7 1,3 9,1 11,1 7,7 11, Takipteki Alacaklar Oranı,9 1,3,,1 3,,, 3,,9 Kredi/Mevduat, 11, 9, 1, 111,1 11,7 1,9 17, 119,9 *Türkiye verilerinde TCMB yılsonu enflasyon tahmini, OVP ve BDDK aylık bülten baz alınmıştır. 1 IMF 1 yılsonu tahminlerini yansıtmaktadır. BIS 1 1. çeyrek kredi büyümesi verileri ve IMF'nin yılsonu enflasyon tahminleri kullanılarak hesaplanmıştır. 3 Dış borç verileri IMF 1. çeyrek verilerini içermektedir. Kısa vadeli dış hesaplamalarında orijinal vadeler dikkate alınmıştır. BIS 1 1. çeyrek borç verilerinin IMF 1 yılsonu GSYİH tahminlerine bölünmesiyle hesaplanmıştır. 1 Bankacılık. çeyrek verilerini yansıtmaktadır. Polonya'nın tüm verileri ve Macaristan'ın kredi/mevduat oranı verisi 13 yılsonu itibarıyladır. Türkiye verileri çeyrek sonu verilerini yansıtmaktadır. Kaynak: BIS, Ülke Otoriteleri, IMF Finansal İstikrar Raporu - Kasım 1 33 Millions Millions Millions

16 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kutu I.1.1 Euro Bölgesi nde İktisadi Faaliyetin Desteklenmesi ve Deflasyonla Mücadele Edilmesi Amacıyla Alınan Önlemler Euro Bölgesi nde ekonomik aktivitenin desteklenmesi ve bankaların kredi sağlama fonksiyonlarının teşvik edilmesi amacıyla bir dizi önlem alınmıştır. ECB borç verme faizlerinin yüzde a yakın düzeye indirilmesi, borç alma faizinin negatife çekilmesi, varlık alım programına başlanması, uzun vadeli finansman operasyonlarının uygulamaya geçmesi ve bankalara yönelik kapsamlı değerlendirme çalışmaları Euro Bölgesi nde son dönemde alınan önlemlerin başında gelmektedir. ECB Haziran ayında gerçekleştirmiş olduğu para politikası toplantısında bankaların ECB de tuttukları zorunlu karşılık tutarını aşan mevduata ödediği faizi ilk defa negatife çekerek yüzde -,1 olarak belirlemiştir. Eylül ayında gerçekleştirilen para politikası toplantısında ise faiz oranları yeniden indirilerek borç verme, politika faizi ve borç alma için sırasıyla yüzde,3, yüzde, ve yüzde -, olarak değiştirilmiştir (Grafik I.1.1.1). Diğer taraftan ECB bilançosunda yer alan borç alma miktarları incelendiğinde, negatif faiz uygulaması öncesinde yaklaşık milyar Euro olan fazla rezerv miktarının alınan kararlara rağmen önemli ölçüde değişmediği dikkat çekmektedir. Bu açıdan negatif faiz uygulamasının beklenen etkiyi yaratmadığı düşünülmektedir. Grafik I ECB Politika Faizlerinin Gelişimi (Yüzde) Grafik I.1.1. ECB Bilanço Büyüklüğünün Gelişimi (Milyar Euro) Politika faizi Borç verme Borç alma Kaynak: Bloomberg Kaynak: ECB ECB, Ekim ayı içerisinde en az yıl devam etmesi planlanan varlık alım programına başlayacağını duyurmuştur. ECB bu kapsamda Ekim ayında varlık teminatlı menkul kıymet; Kasım ayı içerisinde ise varlığa dayalı menkul kıymet alımlarına başlamıştır. ECB Ekim ayında, milyar Euro varlık teminatlı menkul kıymet alımı gerçekleştirmiştir. Piyasada nitelikli mevcut varlık teminatlı menkul kıymet tutarının 1 milyar Euro olduğu ve varlığa dayalı menkul kıymet miktarının sınırlı olduğu göz önünde bulundurulduğunda varlık alım programının ECB bilançosuna etkisinin çok büyük olmayacağı değerlendirilmektedir. Son dönemde, ECB nin bilançosunu büyütmesi için kamu menkul kıymetlerini satın alması gerektiğine yönelik yorumlar bulunmaktadır. Finansal İstikrar Raporu Kasım 1 1 Finansal İstikrar Raporu - Kasım 1 9

17 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ECB Haziran 1 te uzun vadeli hedefe yönelik finansman operasyonlarına (TLTROs) başlamıştır. ECB, Eylül 1 ile Haziran 1 tarihleri arasında her 3 ayda bir uzun vadeli finansman ihalesi düzenleyecek olup fonlamaların vadesi Eylül 1 olarak belirlenmiştir. Toplamda fonlama ihalesinin gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Finansal kuruluşların fonlama imkânından alacakları pay 3 Nisan 1 itibarıyla hanehalkı ve reel sektöre mevcut durumda verdikleri kredilerin (konut kredileri hariç) yüzde 7 si olarak belirlenmiştir. Eylül ve Aralık 1 döneminde gerçekleştirilecek fonlamalarda bu miktarın baz alınacağı açıklanmış olup bir kuruluşun sağladığı fonlama tutarı bu oranı geçemeyecektir. Diğer ihraçlarda ise finansman tutarı, finansal kuruluşların 3 Nisan 1 e göre hanehalkı ve reel sektöre sağladığı ek kredilerin (konut kredileri hariç) 3 katına kadar arttırılabilecektir. Sağlanan fonlamalara uygulanacak faiz oranı fonlamanın sağlandığı tarih itibarıyla piyasada uygulanan politika faiz oranına 1 baz puan prim eklenerek belirlenecektir. Uzun vadeli finansman operasyonlarının finansal kuruluşların hanehalkı ve reel sektöre kredi sağlamasını teşvik ederek ekonomik aktiviteye katkı sunması beklenmektedir. Nisan 1 itibarıyla Euro Bölgesinde faaliyet gösteren bankaların hanehalkı ve reel sektöre sağladıkları kredi toplamı (konut kredileri hariç) yaklaşık,7 trilyon Euro dur. Buna göre bankaların TLTRO işlemlerinden sağlayabileceği azami fonlamanın yaklaşık milyar Euro olduğu görülmektedir. Eylül 1 te yapılan TLTRO ile 73 finansal kuruluşa sağlanan, milyar Euro, bankaların sağlayabileceği azami fonlamanın önemli ölçüde altında kalmaktadır. Bu kuruluşlar kalan limitlerini Aralık 1 te yapılacak ihalede kullanabilecektir. Diğer taraftan, ECB nin para politikası kararlarının gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarını etkilemesi beklense de, yapılan sayısal çalışmalarda ECB uygulamalarının Fed in para politikası kararları kadar etkili olmayacağı tahmin edilmektedir (IIF,1). Sonuç olarak, negatif faiz uygulaması sonucunda bankaların ECB de fazla rezerv olarak tuttukları miktarı önemli ölçüde değiştirmemesi ve TLTRO imkanlarının yeterince kullanılmaması, Euro Bölgesi nde kredi talebi ve arzının hâlâ düşük olduğuna işaret etmektedir. Euro Bölgesi nde bankalara yönelik olarak kapsamlı değerlendirme çalışması gerçekleştirilmiştir. Kapsamlı değerlendirme çalışması, bankaların mevcut finansal durumunun doğru yansıtıldığının ortaya çıkarılması, problemlerin tespit edilmesi, düzeltici eylem planlarının oluşturulması ve bankaların sağlıklı ve güvenilir bir yapıya sahip olduğunun tespit edilmesine odaklanmaktadır. Çalışma kapsamına alınan 13 bankanın toplam varlıkları Euro Bölgesi toplam varlıklarının yüzde sini oluşturmaktadır. Çalışma 13 yılsonu verileri dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir. Kapsamlı değerlendirme çalışması, varlık kalitesinin gözden geçirilmesi ve bankalara stres testi uygulaması olmak üzere iki ana başlığa ayrılmaktadır. Ekim ayında açıklanan kapsamlı değerlendirme sonuçlarına göre testleri geçemeyen bankanın varlık kalitesinin gözden geçirilmesi ve stres testi çalışmalarından doğan milyar Euro sermaye açığı bulunmaktadır. Diğer taraftan Ekim 1 verileri değerlendirildiğinde bazı bankaların sermaye açıklarını giderdiği ve kalan sermaye açığı miktarının yaklaşık 9, milyar Euro ya gerilediği görülmektedir. Sermaye açığı bulunan bankaların Kasım ayı içerisinde sermaye planları sunması gerekmektedir. Finansal İstikrar Raporu Mayıs 1 1 Finansal İstikrar Raporu - Kasım 1

18 I.. Ulusal Gelişmeler Grafik I.1.1 I.1.1 Grafik I.1.1 Gelişmekte Olan Olan Ülkelerin CDS CDS Primleri Gelişmekte Olan Ülkelerin CDS Primleri GSYİH 1 yılının ilk yarısında bir önceki yılın aynı dönemine göre Gelişmekte yüzde Olan 3,3 Ülkeler* oranında artarak tarihsel ortalamaların altında bir seyir sergilemiştir (Grafik I..1). Gerek yurt içi gerekse yurt dışı talepteki zayıf seyir bu gelişmede etkili olmuştur (Grafik I..). Öncü göstergeler yılın ikinci yarısında ekonomik 1 1 görünümde sınırlı da olsa bir iyileşmeye 1işaret etmekle birlikte; küresel 1 para politikalarına ilişkin belirsizlikler, 1 jeopolitik gelişmeler ve dış talepteki zayıf seyir toparlanma süreci üzerinde riskler oluşturmaktadır *Gelişmekte Olan Ülkeler arasında Brezilya, Çek C, Endonezya, G. Afrika, *Gelişmekte Olan Ülkeler arasında Brezilya, Çek C, Endonezya, G. Afrika, Kolombiya, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya, Türkiye ve Şili yer Ekonomideki Kolombiya, *Gelişmekte Macaristan, Olan Ülkeler Meksika, almaktadır. yavaşlama arasında Polonya, Brezilya, Romanya, Çek C, işsizlik Endonezya, Türkiye ve Şili G. oranlarının yer Afrika, belirgin almaktadır. Kolombiya, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya, Türkiye ve Şili yer ** Seçilmiş Gelişmekte olan ülkeler ortalaması hesaplanırken Brezilya, Endonezya ** Seçilmiş almaktadır. Gelişmekte olan ülkeler ortalaması hesaplanırken Brezilya, Endonezya ve G.Afrika CDS primleri kullanılmıştır. biçimde ve G.Afrika artmasına ** Seçilmiş CDS Gelişmekte primleri neden kullanılmıştır. olan ülkeler olmuştur. ortalaması hesaplanırken Toplam Brezilya, ve Endonezya tarım dışı işsizlik Kaynak: Bloomberg (Son Veri: 7.1.1) Kaynak: ve G.Afrika Bloomberg CDS (Son primleri Veri: kullanılmıştır ) Kaynak: Bloomberg (Son Veri: 7.1.1) oranları Grafik son Grafik Finansal I.1.11 I.1.11 İstikrar Raporu nun yayınlandığı Mayıs 1 Gelişmekte Olan Ülkeler Kur* ve MSCI Endeks Değişimleri Gelişmekte Grafik Olan I.1.11 Ülkeler Kur* ve MSCI Endeks Değişimleri Gelişmekte Olan Ülkeler Kur* ve MSCI Endeks Değişimleri ayı itibarıyla yüzde 9, ve 11, düzeylerindeyken, Ağustos 1 itibarıyla yüzde 1, Döviz ve Kuru, Endeksi seviyelerine MSCI GOÜ-sağ ulaşmıştır eksen (Grafik I..3) Diğer taraftan, işgücüne katılım oranı son yıllardaki görece 1 1 yüksek seviyesini 1 korumaktadır Cari işlemler açığındaki iyileşmenin devam etmesi 9 9 beklenmektedir. 9 Bu durumun gerçekleşmesinde, 9 uygulanan 9 sıkı para politikası ve alınan makro ihtiyati tedbirlere bağlı olarak kredi büyümesinin makul seviyelerde gerçekleşmesi etkili olmuştur. Bununla birlikte, küresel talepteki azalma ve jeopolitik *Döviz kur endeksi Arjantin, Brezilya, Şili, Kolombiya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, *Döviz Hindistan, kur endeksi Endonezya, Arjantin, Kore, Brezilya, Malezya, Şili, Kolombiya, Meksika, Peru, Çek Filipinler, Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan, Rusya, gelişmeler nedeniyle ihracatta uzun süredir devam eden artışın Hindistan, Güney *Döviz Afrika, Endonezya, kur endeksi Tayland Arjantin, Kore, ve Türkiye'nin Malezya, Brezilya, yerel Meksika, Şili, Kolombiya, para Peru, birimlerinin Filipinler, Çek Cumhuriyeti, ABD Polonya, doları değerinin Macaristan, Rusya, Güney basit Hindistan, ortalaması Afrika, Tayland Endonezya, alınarak ve Türkiye'nin Kore, oluşturulmuştur. Malezya, yerel Meksika, para (1.1.13=1) birimlerinin Peru, Filipinler, ABD doları Polonya, değerinin Rusya, basit Kaynak:, Güney ortalaması TCMB Afrika, alınarak Hesaplamaları, Tayland oluşturulmuştur. ve Türkiye'nin Bloomberg yerel (1.1.13=1) (Son para Veri: birimlerinin 3.1.1) ABD doları değerinin zayıflaması Kaynak:, basit ve TCMB ortalaması yurt Hesaplamaları, alınarak içi talepteki oluşturulmuştur. Bloomberg (Son (1.1.13=1) canlanma Veri: 3.1.1) işaretleri de dikkate Kaynak:, TCMB Hesaplamaları, Bloomberg (Son Veri: 3.1.1) Grafik I.1. alındığında, Grafik I.1. Gelişmekte Grafik ithalatta I.1. Olan Ülkelere görülen Haftalık ılımlı Fon Akımları artışa bağlı olarak net Gelişmekte (Milyar ABD Doları) Olan Ülkelere Haftalık Fon Akımları Gelişmekte Olan Ülkelere Haftalık Fon Akımları (Milyar ABD Doları) Borçlanma Senedi Fonları Hisse Senedi Fonları Hisse Senedi Fonları Borçlanma Senedi Fonları Hisse Senedi Fonları (Milyar ABD Doları) ihracatın büyümeye katkısının yılın ikinci yarısında göreli olarak Borçlanma Senedi Fonları zayıflaması beklenmektedir (Grafik I..). Küresel 1 düzeyde artan oynaklığın etkisiyle yılın ikinci yarısında ülkemize yönelen sermaye akımları zayıf ve dalgalı bir görünüm sergilemiştir. (Grafik I..) Yılın ikinci çeyreğinde gerek küresel - gerekse ülkemize özgü risk algılamalarındaki - -1 iyileşme neticesinde -1 ülke risk primimiz hızla düşmüştür. Ancak, -1-1 üçüncü -1 çeyrekten itibaren, küresel para politikalarındaki belirsizlikler, bölgemizde yoğunlaşan jeopolitik riskler ve küresel Kaynak: EPFR (Son Veri: 9.1.1) Gelişmekte Gelişmekte Olan Olan Ülkeler* Ülkeler* Seçilmiş Seçilmiş Gelişmekte Gelişmekte Olan Olan Ülkeler** Ülkeler** Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler** Döviz Kuru Endeksi Kaynak: EPFR (Son Veri: 9.1.1) toparlanmanın kırılganlığına dair endişelerle, Türkiye nin ülke risk primi de akran gelişmekte olan ülke risk primlerine koşut olarak sert dalgalanmalar göstermiştir. Diğer taraftan, son dönemde Finansal İstikrar Raporu - Kasım MSCI GOÜ-sağ eksen MSCI GOÜ-sağ eksen Döviz Kuru Endeksi Kaynak: EPFR (Son Veri: 9.1.1) Grafik I..1 Grafik GSYİH Grafik I..1 ve I..1 Nihai Yurt İçi Talep (Milyar GSYİH GSYİH TL, ve ve 199 Nihai Nihai Fiyatlarıyla) Yurt Yurt İçi İçi Talep Talep (Milyar (Milyar TL, TL, Fiyatlarıyla) Fiyatlarıyla) GSYİH GSYİH Nihai GSYIH Yurt Yurt İçi İçi Talep Talep Nihai 3 Nihai Yurt Yurt İçi İçi Talep Talep Kaynak: TCMB, TÜİK Kaynak: TCMB, TÜİK Kaynak: TCMB, TÜİK Kaynak: TCMB, TÜİK Grafik I.. Çeyreklik Grafik Çeyreklik I.. GSYİH GSYİH Büyümesine Büyümesine Katkılar Katkılar (13Ç, Mevsimsellikten Arındırılmış, Yüzde Puan) (13Ç, Çeyreklik Mevsimsellikten GSYİH Büyümesine Arındırılmış, Katkılar Yüzde Puan) (13Ç,.. Mevsimsellikten Arındırılmış, Yüzde Puan) Özel Özel Kamu Kamu Stok İhracat İthalat Tüketim Özel Yatırım Özel tüketim Kamu Yatırım Kamu Stok İhracat İthalat Tüketim Özel Yatırım Özel Kamu tüketim Kamu Yatırım Stok İhracat İthalat Tüketim Yatırım tüketim Yatırım Kaynak: TCMB, TÜİK Kaynak: TCMB, TÜİK Kaynak: TCMB, TÜİK Grafik I..3 Grafik I..3 İşsizlik ve İş Gücüne Katılım Oranları İşsizlik Grafik ve I..3 İş Gücüne Katılım Oranları (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yüzde) (Mevsimsellikten İşsizlik ve İş Gücüne Arındırılmış, Katılım Yüzde) Oranları (Mevsimsellikten Arındırılmış, İşgücüne katılma Yüzde) oranı (Sağ eksen) İşgücüne katılma oranı (Sağ eksen) İşgücüne İşsizlik oranı katılma oranı (Sağ eksen) İşsizlik oranı 1 İşsizlik Tarım dışı oranı işsizlik 1 Tarım dışı işsizlik 1 Tarım dışı işsizlik Şub. Şub. Nis. Nis. Haz. Haz. Ağu. Ağu. Eki. Eki. Eki. Ara. Ara. Ara. Şub.13 Şub.13 Şub.13 Nis.13 Nis.13 Nis.13 Haz.13 Haz.13 Haz.13 Ağu.13 Ağu.13 Ağu.13 Eki.13 Eki.13 Eki.13 Ara.13 Ara.13 Ara.13 Şub.1 Şub.1 Şub.1 Nis.1 Nis.1 Nis.1 Haz.1 Haz.1 Haz.1 Ağu.1 Ağu.1 Ağu.1 Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Grafik I.. Grafik Cari Açık I.. ve Finansman Kalemleri¹ Cari Grafik ( Aylık Açık I.. Kümülatif ve Finansman Milyar ABD Kalemleri¹ doları) ( Cari Aylık Açık Kümülatif ve Finansman Milyar ABD Kalemleri¹ doları) ( Aylık Kümülatif Milyar ABD Doğrudan doları) Yatırımlar Diğer Doğrudan Yatırımlar Yatırımlar Doğrudan Portföy Diğer Yatırımları Yatırımlar 1 Diğer 1 Cari Portföy İşlemler Yatırımlar Yatırımları Açığı Portföy Cari İşlemler Yatırımları 1 Açığı Cari İşlemler Açığı (1) Portföy; hisse senetleri ve hükümetin yurtiçi borç senetlerini (1) kapsamaktadır. Portföy; hisse Diğer; senetleri bankalar ve hükümetin ve diğer yurtiçi sektörlerin borç kısa senetlerini ve uzun kapsamaktadır. (1) vadeli Portföy; net hisse kredileri, senetleri Diğer; bankalar bankalar ve hükümetin ve Hazine nin ve diğer yurtiçi sektörlerin yurtdışına borç senetlerini kısa ihraç ve ettikleri uzun vadeli kapsamaktadır. tahviller net ve kredileri, bankalardaki Diğer; bankalar mevduat ve ve Hazine nin diğer kaleminin sektörlerin yurtdışına toplamından kısa ve ihraç uzun ettikleri tahviller vadeli oluşmaktadır. net ve kredileri, bankalardaki bankalar mevduat ve Hazine nin kaleminin yurtdışına toplamından ihraç ettikleri oluşmaktadır. tahviller Kaynak: ve TCMB bankalardaki mevduat kaleminin toplamından Kaynak: oluşmaktadır. TCMB Kaynak: TCMB Millions Millions Millions Millions

19 Grafik I.. Grafik Grafik I.. Birikimli Portföy I.. Akımları 1 Birikimli Birikimli (Milyar ABD Portföy Akımları Birikimli Portföy Doları) Portföy Akımları 1 Akımları 1 (Milyar ABD Doları) (Milyar (Milyar ABD ABD Doları) Doları) ) Haftalık net portföy akımlarından hesaplanmaktadır. Repo, DIBS 1) ve Haftalık hisse senedi net portföyü akımlarından ile banka bilanço hesaplanmaktadır. dışı YP pozisyon Repo, verisini DIBS 1) Haftalık net portföy akımlarından hesaplanmaktadır. Repo, DIBS ve içermektedir. 1) Haftalık hisse senedi net portföyü akımlarından ile banka bilanço hesaplanmaktadır. dışı YP pozisyon Repo, verisini DIBS ve hisse senedi portföyü ile banka bilanço dışı YP pozisyon verisini içermektedir. Kaynak: ve hisse senedi BDDK, TCMB portföyü ile banka bilanço dışı YP pozisyon verisini içermektedir. Kaynak: içermektedir. BDDK, TCMB Kaynak: BDDK, TCMB Kaynak: BDDK, TCMB Oca Oca Şub Şub Mar Mar Nis Nis Nis May May Haz Haz Tem Tem Ağu Ağu Eyl Eyl Eyl Eki Eki Eki Kas Kas Ara Ara Ara Grafik I.. Grafik Grafik I.. EMBI-Türkiye I.. ve Türkiye Yıllık CDS Fiyatları EMBI-Türkiye ve Türkiye Yıllık CDS Fiyatları EMBI-Türkiye EMBI-Türkiye ve ve Türkiye Türkiye EMBI Yıllık Yıllık CDS CDS CDS Fiyatları Fiyatları Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Grafik I..7 Grafik Grafik I..7 Opsiyonların I..7 İma Ettiği Kur Oynaklığı¹ Opsiyonların Opsiyonların ( Ay Vadeli) İma Ettiği Kur Oynaklığı¹ İma İma Ettiği Ettiği Kur Kur Oynaklığı¹ Oynaklığı¹ ( Ay Vadeli) 3 ( ( Ay Ay Vadeli) 3 Vadeli) 3 Cari Açık Veren 7 3 Cari Cari Gelişmekte Açık Veren Cari Açık Açık Veren olan 7 7 Gelişmekte Veren 7 Gelişmekte Ülkeler olan Ülkeler Gelişmekte olan olan Ülkeler Ülkeler (1) Cari açık veren gelişmekte olan ülkeler arasında Brezilya, Çek (1) Cumhuriyeti, Cari açık veren Endonezya, gelişmekte Güney olan Afrika, ülkeler Kolombiya, arasında Macaristan, Brezilya, Çek (1) Cari açık veren gelişmekte olan ülkeler arasında Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Meksika, (1) Cari açık Polonya, veren Endonezya, Romanya, gelişmekte Güney Şili olan ve Afrika, Türkiye ülkeler Kolombiya, yer arasında almaktadır. Macaristan, Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Endonezya, Güney Afrika, Kolombiya, Macaristan, Meksika, Kaynak: Cumhuriyeti, Bloomberg Polonya, Endonezya, Romanya, Güney Şili ve Afrika, Türkiye Kolombiya, yer almaktadır. Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya, Şili ve Türkiye yer almaktadır. Kaynak: Meksika, Bloomberg Polonya, Romanya, Şili ve Türkiye yer almaktadır. Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Grafik I.. Grafik Grafik I.. Nominal I.. Döviz Kuru Nominal Döviz Kuru Nominal (TÜFE Bazlı, Nominal Döviz 3=1) Döviz Kuru Kuru (TÜFE Bazlı, 3=1) 3. (TÜFE (TÜFE Bazlı, Bazlı, 3=1) 3=1) USD/TL 3. USD/TL USD/TL 3. USD/TL Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB EMBI EMBI EMBI CDS CDS CDS Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye EUR/TL EUR/TL EUR/TL EUR/TL Fed den iktisadi Grafik büyümeyi I..9 destekleyici yönde gelen açıklamalar Grafik Grafik I..9 Reel neticesinde artan Efektif I..9 küresel Döviz Kuru Reel Reel (TÜFE Efektif Bazlı, risk iştahıyla beraber CDS primlerinde Reel Efektif 3=1) Döviz Kuru Efektif Döviz Döviz Kuru (TÜFE Bazlı, 3=1) Kuru (TÜFE (TÜFE Bazlı, Bazlı, 3=1) 3=1) Reel Efektif Döviz Kuru bir miktar düşüş gözlenmiştir (Grafik I..) yılının ikinci yarısında gelişmekte olan ülke risk primlerindeki dalgalı 11 seyrin etkisiyle para birimlerinin ima edilen kur oynaklıklarında 11 artışlar gözlenmiştir. Türk lirasının ima edilen kur oynaklığı da cari açık veren diğer gelişmekte olan ülke para birimlerinden kayda değer bir ayrışma sergilememiştir (Grafik I..7). Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Grafik I..1 Grafik Bir önceki Grafik I..1 Fiyat Finansal Endeksleri I..1 Fiyat İstikrar Raporu ndan bu yana Türk lirası Fiyat (Yıllık Yüzde Endeksleri Fiyat Endeksleri Değişim) (Yıllık Yüzde Endeksleri Değişim) oldukça istikrarlı (Yıllık (Yıllık bir Yüzde Yüzde seyir Değişim) Değişim) TÜFE izlemiştir (Grafik H Endeksi I..). Euro cinsinden TÜFE H Endeksi TÜFE TÜFE H Endeksi Endeksi fonlama kaynaklarının maliyetindeki azalış 1 1ve Euro nun zayıf seyri finansal ve reel kesimin borçlanma tercihlerini de etkileyebilecektir. Dolayısıyla finansal ve reel kesimin kaynak tercihlerindeki olası değişimlerin takibi önem arz etmektedir. Büyük ölçüde nominal kur hareketlerine bağlı olarak şekillenen reel efektif döviz kurunda 13 yılının Nisan ayından itibaren oluşan düşme eğilimi Ocak 1 den itibaren yerini artışa Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK bırakmış ve Haziran Kaynak: TÜİK Grafik I den itibaren daha istikrarlı bir seyir Grafik Grafik I..11 Merkezi izlemiştir (Grafik I..11 Merkezi I..9). Yönetim Borç Stokunun Kompozisyonu ve Yönetim Borç Stokunun Kompozisyonu ve Merkezi Vadeye Merkezi Yönetim Yönetim Kalan Ortalama Borç Borç Stokunun Stokunun Süresi¹ Kompozisyonu (Ay) ve Vadeye Kalan ve Vadeye Vadeye Kalan YP Ortalama Kalan Ortalama cinsi Süresi¹ (Ay) Ortalama Süresi¹ Süresi¹ (Ay) YP cinsi (Ay) YP Değişken YP cinsi Faizli Değişken cinsi Faizli Değişken Sabit Faizli Faizli Enerji ve gıda fiyatları Sabit Değişken Faizli Sabit İç Borç Faizli küresel seviyede düşmesine Sabit Faizli Stoku Ort. Vade (Sağ Eksen) İç Faizli İç Dış Borç İç Borç Borç Stoku Stoku Stoku Ort. Ort. Ort. Vade Ort. Vade Vade. (Sağ (Sağ (Sağ Eksen) (Sağ Eksen) Eksen) 1% Dış Borç Stoku Ort. Vade. (Sağ Eksen) rağmen Türkiye deki 1% gıda Dış Dış fiyatlarının Borç Borç Stoku Stoku Ort. Ort. Vade. Vade. olumsuz (Sağ (Sağ Eksen) Eksen) hava koşullarına 1% 1% % % bağlı olarak artması % % ve Türk lirasındaki değer kayıpları % 11. % 11. % enflasyonu olumsuz % % yönde etkilemiştir (Grafik 1 I..1). Bu %. 1 1 %. % %. unsurlara ilave olarak, elektrik fiyatına yüzde. % 9,3 ve doğalgaz % % % fiyatına yüzde 7,93 % oranında yapılan artışlar ile yıl sonu enflasyon % tahmini yüzde,9 1) Vadeye seviyesine Kalan Süre verisi yükselmiştir. Ekim 13 tarihine aittir. Alınan ve alınabilecek 1) Kaynak: Vadeye Hazine Kalan Müsteşarlığı Süre verisi Ekim 13 tarihine aittir. 1) Vadeye Kalan Süre verisi Ekim 13 tarihine aittir. Kaynak: 1) Vadeye Hazine Kalan Müsteşarlığı Süre verisi Ekim 13 tarihine aittir. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı önlemler sonucunda Kaynak: Hazine enflasyonun Müsteşarlığı 1 yılında kademeli bir Grafik I.. düşüş sergilemesi Grafik Grafik amaçlanmaktadır. I.. DİBS Getiri I.. Eğrisi DİBS DİBS (Yüzde) Getiri Eğrisi DİBS Getiri Getiri Eğrisi (Yüzde) Eğrisi (Yüzde) (Yüzde) Vade (Ay) Vade (Ay) Vade Vade (Ay) (Ay) Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Finansal İstikrar Raporu - Kasım Getiri (Yüzde) 1. TL'nin Reel Efektif Reel Reel Efektif Değer Döviz Efektif Döviz Kaybı Kuru Döviz Kuru TL'nin Değer Kaybı Kuru TL'nin TL'nin Değer Değer Kaybı Kaybı

20 Kamu Grafik Grafik borç I.. I.. stoku göstergeleri 1 yılının ilk yarısında Birikimli Birikimli Portföy Portföy Akımları Akımları 1 1 (Milyar ABD Doları) (Milyar ABD Doları) olumlu seyrini (Milyar korurken, ABD Doları) 11 finansal piyasalardaki 13 dalgalanmalara rağmen borçlanma yapısında 1 önemli bir değişim gözlenmemiştir. Toplam kamu net borç stokunun GSYİH ye oranı 1 ve AB tanımlı nominal borç stokunun GSYİH ye 1 1 oranı azalma 1 1 eğilimini korurken, iç ve dış borç stoklarının ortalama 1 1 vadesinin 1 uzamaya devam ettiği ve borç stoku kompozisyonun önemli bir değişikliğe uğramadığı gözlenmektedir (Grafik I..11). - Oca Oca Şub Şub Mar Mar Nis Nis May May Haz Haz Tem Tem Ağu Ağu Eyl Eyl Eki Eki Kas Kas Ara Ara 1) Haftalık net portföy akımlarından hesaplanmaktadır. Repo, DIBS 1) Haftalık net portföy akımlarından hesaplanmaktadır. Repo, DIBS ve hisse senedi portföyü ile banka bilanço dışı YP pozisyon verisini Temkinli ve hisse para senedi portföyü politikası ile banka bilanço duruşunu dışı YP pozisyon sürdüren verisini içermektedir. TCMB, iç ve içermektedir. Kaynak: BDDK, TCMB Kaynak: BDDK, TCMB dış belirsizliklerin azalması ile birlikte ikinci ve üçüncü çeyrekte politika faizlerinde Grafik Grafik I.. I.. ölçülü indirimlere gitmiştir. Bu süreçte TCMB EMBI-Türkiye EMBI-Türkiye ve ve Türkiye Türkiye Yıllık Yıllık CDS CDS Fiyatları Fiyatları getiri eğrisini yataya yakın EMBI tutmak suretiyle CDS sıkı para politikası EMBI CDS 3 3 duruşunu sürdürmüştür. TCMB Eylül, Ekim aylarında artan oynaklığa faiz 3 koridorunun tanıdığı esneklik çerçevesinde likidite 3 politikasını sıkılaştırmak 3 suretiyle hızlı bir biçimde karşılık vermiştir. Önümüzdeki dönemde de, enflasyonda belirgin bir iyileşme 1 gerçekleşene 1 kadar TCMB sıkı para politikası duruşunu 1 1 devam 1 1 ettirecektir (Grafik 1 I..) Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Grafik Grafik I..7 I..7 Opsiyonların Opsiyonların İma İma Ettiği Ettiği Kur Oynaklığı¹ Kur Oynaklığı¹ ( Ay Vadeli) ( Ay Vadeli) 3 3 Cari Açık Veren 7 Cari Gelişmekte Açık Veren 7 olan Gelişmekte Ülkeler olan Ülkeler (1) Cari açık veren gelişmekte olan ülkeler arasında Brezilya, Çek (1) Cari açık veren gelişmekte olan ülkeler arasında Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Endonezya, Güney Afrika, Kolombiya, Macaristan, Cumhuriyeti, Endonezya, Güney Afrika, Kolombiya, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya, Şili ve Türkiye yer almaktadır. Meksika, Kaynak: Polonya, Bloomberg Romanya, Şili ve Türkiye yer almaktadır. Kaynak: Bloomberg Grafik Grafik I.. I.. Nominal Nominal Döviz Kuru Döviz Kuru (TÜFE Bazlı, 3=1) (TÜFE Bazlı, 3=1) USD/TL USD/TL Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Finansal İstikrar Raporu - Kasım Türkiye Türkiye EUR/TL EUR/TL Grafik Grafik I..9 I..9 Reel Reel Efektif Efektif Döviz Kuru Döviz Kuru (TÜFE Bazlı, 3=1) (TÜFE Bazlı, 3=1) Reel Efektif Döviz Kuru Reel Efektif Döviz Kuru 13 TL'nin Değer Kaybı 13 TL'nin Değer Kaybı Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB Grafik Grafik I..1 I..1 Fiyat Fiyat Endeksleri Endeksleri (Yıllık Yüzde Değişim) (Yıllık Yüzde Değişim) TÜFE TÜFE Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK Grafik Grafik I..11 I..11 Merkezi Merkezi Yönetim Yönetim Borç Borç Stokunun Stokunun Kompozisyonu Kompozisyonu ve ve Vadeye Kalan Ortalama Süresi¹ (Ay) Vadeye Kalan Ortalama Süresi¹ (Ay) 1% 1% % % % % % % % % % % 1) Vadeye Kalan Süre verisi Ekim 13 tarihine aittir. 1) Vadeye Kalan Süre verisi Ekim 13 tarihine Kaynak: Hazine Müsteşarlığı aittir. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Grafik Grafik I.. I.. DİBS DİBS Getiri Eğrisi Getiri Eğrisi Endeksi H Endeksi 1 1 YP cinsi YP cinsi Değişken Faizli Değişken Faizli Sabit Faizli Sabit Faizli İç Borç Stoku Ort. Vade (Sağ Eksen) İç Borç Stoku Ort. Vade (Sağ Eksen) Dış Borç Stoku Ort. Vade. (Sağ Eksen) Dış Borç Stoku Ort. Vade. (Sağ Eksen) (Yüzde) (Yüzde) Vade (Ay) Vade (Ay) Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Getiri Getiri (Yüzde) (Yüzde)