YARATICI DRAMA EĞİTİMİNİN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL ZEKÂ VE MENTAL İYİ OLUŞ DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 71, p , Autumn II 2018 Araştırma Makalesi / Research Article Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayın Kabul Tarihi / Article Acceptance Date Yayınlanma Tarihi / The Published Date YARATICI DRAMA EĞİTİMİNİN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL ZEKÂ VE MENTAL İYİ OLUŞ DÜZEYLERİNE ETKİSİ THE IMPACT OF CREATIVE DRAMA EDUCATION ON SOCIAL AND MENTAL WELL-BEING LEVELS OF UNIVERSITY STUDENTS Ayşegül Arslan ORCID ID: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Turizm Fakültesi, aysegularslan443@gmail.com Doç. Dr. Fatma ARSLAN ORDIC ID: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Turizm Fakültesi, Rekreasyon Yönetimi Anabilim Dalı, fatmaarslan2003@yahoo.com Öz Bu araştırmada üniversite öğrencilerinde, yaratıcı dramanın sosyal zekâ ve mental iyi oluş düzeylerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya, eğitim öğretim yılı Necmettin Erbakan Üniversitesi, Turizm Fakültesi Rekreasyon Yönetimi Bölümünde seçmeli ders olarak Drama yı seçen 12 üçüncü sınıf öğrencisi (deney grubu) ile drama dersi almayan 11 üçüncü sınıf öğrencisi (kontrol grubu) katılmıştır. Araştırmada, eşitlenmemiş kontrol gruplu ön test - son test yarı deneysel desende bir araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmada, veri toplama aracı olarak Tromso Sosyal Zekâ Ölçeği ile Mental İyi Oluş Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 21 paket program kullanılmıştır. Verilerin Shapiro Wilk testi ile normal dağılım gösterip göstermediği tespit edilmiştir. Toplanan nicel verilerin analizinde parametrik analiz türlerinden independent t-testi ve Paired Sample t Testi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre; deney grubunun sosyal zekâ ölçeğinin tüm alt boyutlarında ve mental iyi oluş ölçeği düzeyinde ortalamalar arasında artış olduğu göz-

2 580 Ayşegül Arslan & Fatma Arslan lemlenirken; son testte sosyal beceri alt boyutunda deney ve kontrol grubu arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Kontrol grubunda sosyal zekâ ölçeğinin sosyal beceri ve sosyal farkındalık alt boyutlarında ön-son test sonrası benzer sonuçlar elde edilmiştir ve son testte sosyal zekâ ölçeğinin alt boyutlarından sosyal bilgi süreci ve mental iyi oluş ölçeği ortalamalarında azalma olduğu görülmüştür. Yaratıcı dramanın bireyin kendisini keşfetmesi, kendini ifade edebilme ve duygularını kontrol edebilmesi, hayal gücünü geliştirmesine katkısının olduğu göz önünde bulundurulduğunda, verilen drama eğitiminin öğrencilerin sosyal beceri, sosyal farkındalık ve mental iyi oluş düzeyleri üzerinde olumlu katkısının olduğu düşünülmektedir. Ancak bundan sonra yapılacak çalışmalarda, katılımcı oranının yüksek tutulması ve eğitimin daha uzun süreli uygulanması yaratıcı drama eğitiminin etkisini daha da arttıracağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Drama, Yaratıcı Drama, Sosyal Zekâ, Mental İyi Oluş Abstract In this study, it was aimed to investigate the effects of creative drama on social intelligence and mental well-being in university students. In this study participated 12 third class students (experimental group) who selected "Drama" as an elective course and 11 third grade students (control group) who did not take drama courses from Necmettin Erbakan University, Faculty of Tourism, Department of Recreation Management in academic year. This study is a Pretest Posttest Nonequivalent Groups Quasi Experiment design. As data collection tools were used Tromso Social Intelligence Scale and Mental Goodness Scale in the study. In the analysis of the data, was used SPSS 21 package program. It was determined that the data showed normal distribution with Shapiro Wilk test. In the analysis of the collected quantitative data were used independent t-test and Paired Sample t Test from parametric analysis types. According to research findings; While it was observed that the experimental group had an increase in all subscales of social intelligence scale and averages in the level of mental well-being scale; it was found that there was a statistically significant difference between the experimental and control groups in the social skills subscale of the post test (p<0,05). the control group had similar results social skills and social awareness subscales of the social intelligence scale in post test and it was seen that in the post test decreased mental wellbeing scale and social information process averages from the social intelligence subscales. When creative drama is thought to enable the individual to discover himself, to express himself / herself, to control his / her emotions, to contribute to the development of imagination, it is thought that the education of drama had positively contributes to the social skills, social awareness and mental well-being of the student. However, the rate of participants should be kept high in future studies and the longer-term implementation of education is expected to further increase the effectiveness of creative drama education. Key Words: Drama, Creative Drama, Social Intelligence, Mental Goodness GİRİŞ Drama, lider ve katılımcılar tarafından belirli bir ortamda herhangi bir olayı, konuyu, düşünceyi, şiiri, öyküyü, masalı vb gibi konuları rol yaparak, doğaçlama yöntemi ile canlandırılması olarak ifade edilebilir (Akyol, 2003: 179). Drama, tasarımların eyleme dönüşebileceği insansal gelişime de denir. Drama programlarına katılan bireylerde hayal gücü, iletişim becerileri gelişmekte ve kendilerini ifade etmekte olumlu yönde katkısı olmaktadır. Engelsizce yaratıcı olabilmek; kendini tanımayı ve kalıplaşmış düşüncelerden kurtulmuş olmayı gerektirir (Megep, 2006: 20). Dramanın alt boyutlarından bir tanesi olan yaratıcı dramanın ise, drama ile

3 Yaratıcı Drama Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Zekâ ve Mental İyi Oluş Düzeylerine Etkisi 581 birçok ortak noktası bulunmaktadır. Yaratıcı dramanın temelinde doğaçlama yatmaktadır. Yaratıcı drama da, birlikte ve anında kurtarılan bir yaşantı sunar insana. Yani bir nevi kendini ifade yöntemidir. İnsanı var eden yaratıcılık, toplu katılım, hayal gücü, öz güven sağlama ve özgün kişilik oluşturmaya katkı, bireysel cesaret gibi pek çok kazanım sunan yaratıcı drama bu yüzden günümüzde öğretme yöntemi olarak kullanılmaktadır (Tekerek, 2007: 192). Adıgüzel (1992: 55) a göre yaratıcı drama, bir grup ve gruptaki kişilerin hayatlarından yola çıkarak, bir amacın, bir düşüncenin tiyatro vb gibi tekniklerden yararlanarak doğaçlama canlandırılmasıdır. Bu canlandırmalar lider eşliğinde yapılabilirken kendiliğinden de oluşabilir. Zekâ ile ilgili yapılan tanımlarda zekânın çevreye bir uyum yeteneği oluğu hep vurgulanmıştır. Moss ve Hunt (1927) den aktaran Doğan (2006: 12) a göre sosyal zekâyı insanlarla geçinebilme ve anlaşma becerisi olarak tanımlanabilir. Sosyal zekâ kavramı, seksen yılın üzerinde bir süredir akademik çalışmalarda tartışılmaktadır Albretch e (2006) göre sosyal zekâ diğer bireylerle anlaşabilme ve onlarla işbirliğinde bulunabilme yeteneğidir. Sosyal zekâ, bazen sadece insan ilişkileri becerileri olarak tanımlanırken bazen de olayların ve durumların bilincinde olmak ve onları etkileyen sosyal hareketlilik ve bir bireyin diğerlerini idare ederken hedeflerine ulaşabilmesine yardımcı olan etkileşim tarzı ve strateji bilgisi olarak tanımlanabilir. Bu tanıma ayrıca kişisel sezgi ve bir kişinin kendi düşüncesini bilmesi ile karşı tepki geliştirme olgusunu da dâhil edilebilir (Doğan vd., 2009: 236). Genel olarak iyilik hali kavramı "bireyin bedensel, ruhsal ve sosyal boyutlarda işlerliğinin geliştirilmesinin amaçlandığı bir yaşam biçimi" olarak tanımlandığı görülmektedir (Doğan, 2006: 120). Mental iyi oluş, bireyin o anki duygusal, bilişsel, davranışsal ve çevresel durumlarından tatmin olduğunu, refah içinde hissettiğini ve bu anlamda duygusal ve mental bir karmaşa yaşamaması olarak karşımıza çıkmaktadır (Sawyer vd., 200 den aktaran Vatansever, 2017: 12). Bu çalışmanın amacı; yaratıcı drama eğitiminin üniversite öğrencilerinin sosyal zekâ ve mental iyi oluş düzeylerine etkisini tespit etmektir. MATERYAL VE METOT Araştırma Modeli Bu araştırmanın gerçekleştirilebilmesi için üniversite etik kurulundan onay alınmıştır. Ayrıca öğrencilerin drama etkinliklerine gönüllü katıldıklarına dair bilgilendirilmiş onam formu da mevcuttur. Yaratıcı Drama Programı Araştırma ile ilgili yazılı kaynaklar taranmış ve gerekli bilgiler seçilerek araştırmaya yansıtılmıştır. Drama etkinlikleri hafta 1 gün 2 saat teorik ve 2 saat uygulama olmak üzere toplamda 4 saat 10 hafta boyunca uygulanmıştır. Uygulanan drama etkinlikleri 10 aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşama; öğrenci gruplarının belirlenmesi ve oluşturulması, öğrenci yetenek ve seviyelerinin belirlenmesi ve dramanın tanımı. İkinci aşama; Isınma (tanışma-uyum-güven-empeti) temel kavramlar, oyunun önemi ve drama ilişkisi. Üçüncü aşama; grup içi iletişimi ve etkileşimi, ön alıştırmalar ve ısınma çalışmalarıdır. Dördüncü aşama; Isınma, rol arkadaşıyla ilişki ve gözlem alıştırmaları ve varlıkların taklididir. Beşinci aşama; hayal gücünü hareketlerle gösterme, dramatizasyon ve dramatik oyun şeklindedir. Altıncı aşama; anlık öykü sahneleme, doğaçlama yoluyla yapılan alıştırmalardır. Yedinci aşama; öykü oluşturma (sözcükler, resim, şiir, simge), yaşadığı oyunları oyunlaştırma ve dramatik oyundur. Sekizinci aşama; duyu çalışmaları ve duyular, bedene dayalı çalışmalar şeklindedir. Dokuzuncu aşama; öz yönetim ve kendini gerçekleştirme, milli v kültürel değerler çalışması. Onuncu aşama ise; rol oyunları ve alıştırmaları, sınırlandırılmış doğa çalışmaları (zaman, mekân ve tema) oluşturmaktadır.

4 582 Ayşegül Arslan & Fatma Arslan Evren-Örneklem Yapılan bu araştırmanın evrenini güz dönemi Necmettin Erbakan Üniversitesi öğrencileridir. Örneklemini ise Turizm Fakültesi Rekreasyon Yönetimi Bölümü nde seçmeli ders olarak dramayı seçen n=12 üçüncü sınıf öğrencisi (deney grubu) ile drama dersi almayan n=11 üçüncü sınıf öğrencisi (kontrol grubu) katılmıştır. Veri Toplama Aracı Tromso Sosyal Zeka Ölçeği: Tromso Sosyal Zekâ Ölçeği (TSZÖ) (Tromso Social Intelligence ScaleTSIS) Silvera ve arkadaşları (2001) tarafından, sosyal zekâ düzeyini ortaya koymak üzere hazırlanmış yirmi bir maddelik kendini tanımlama (self-report) türünde bir araçtır. TSIS, sosyal zekâyı üç ayrı alanda ölçmektedir. (i) Sosyal Bilgi Süreci: Ölçeğin bu alt boyutunda insan ilişkilerine yönelik olarak sözlü ya da sözsüz mesajları anlama, empati kurabilme, açık mesajların ötesinde gizli mesajları da okuyabilme becerileri ölçülmektedir. Örnek madde: Bir açıklama yapmalarına gerek duymadan insanların ne yapmaya çalıştıklarını çoğunlukla anlarım. (ii) Sosyal Beceri: Ölçeğin bu alt boyutunda etkin dinleme, atılgan davranışta bulunma, bir ilişkiyi başlatma, sürdürme ve sonlandırma gibi temel iletişim becerileri ölçülmektedir. Örnek madde: İnsanlarla ilk tanışmada ve yeni ortamlara girme konusunda iyiyimdir. (iii) Sosyal Farkındalık: Ölçeğin sosyal farkındalık alt boyutunda ise ortama, yere ve zamana uygun olarak etkili bir şekilde davranma becerisi ölçülmektedir. Örnek madde: Farkına varmadan çoğu kez başkalarını incitirim. Bu alt boyutlardan sosyal bilgi süreci yedi, sosyal beceriler yedi ve sosyal farkındalık yedi maddeden oluşmaktadır. Ölçekteki maddeler için yedili likert tipi bir cevaplama anahtarı hazırlanmıştır. Anahtarda en düşük puan 1, en yüksek puan ise 7 dir. Silvera ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan Cronbach alfa iç tutarlılık kat sayıları sosyal bilgi süreci (social information processing) için 81, sosyal beceri (social skills) için 86 ve sosyal farkındalık (social awareness) için 79 bulunmuştur. Geçerlik çalışmaları ile ilgili ölçeğin orijinalinde uzman kanısına başvurulmuş, yapı geçerliği yapılmış ve benzer ölçekler geçerliği uygulanmıştır. Madde havuzunda bulunan yüz üç maddeden faktör yükü 45 den büyük ve korelasyonu 30 olan yirmi bir madde seçilmiştir. Yirmi bir maddeye varimax faktör analizi yapıldığında kuramsal temelle örtüşen üç faktör bulunmuştur. Benzer ölçek geçerliğine ise Marlowe Crowne Social Desirability Scale (MSCD) ile bakılmış ve 22 korelasyon bulunmuştur. Sosyal Beceri Envanteri-SBE (Social Skills Inventory): 1986 yılında Riggio tarafından geliştirilmiş ve 1989 yılında yeniden revize edilerek bugünkü şeklini almış bir ölçme aracıdır. Sosyal beceri envanteri temel sosyal becerileri ölçmek amacıyla hazırlanmış doksan maddelik kendini tanımlama (self-report) türünden bir araçtır. SBE sosyal becerileri altı ayrı alanda ölçmektedir. Ayrıca, sosyal yeterlik ya da sosyal becerilerin tümünü kapsayan global sosyal beceri seviyesini toplam olarak hesaplamaktadır. Belli başlı alt ölçekler şunlardır: Duyuşsal Anlatımcılık (emotional expressivity), Duyuşsal Duyarlık (Emotional Sensitivity), Duyuşsal Kontrol (Emotional Control), Sosyal Anlatımcılık (Social Expressivity), Sosyal Duyarlık (Social Sensitivity) ve Sosyal Kontrol (Social Control). Yukarıdaki ölçeklerden her biri on beş maddeden oluşmaktadır. Envanterdeki maddelere beşli Likert tipi bir cevaplama anahtarı hazırlanmıştır. Anahtarda en düşük puan 1, en yüksek puan ise 5 tir. Bir kişi envanterin bütününden toplam puan olarak en düşük 90, en yüksek ise 450 puan alabilir. Alt ölçeklerden ise en az 15 en çok ise 75 puan alınabilmektedir. Ölçeğin Türkçe uyarlaması Yüksel (1997) tarafından 182 üniversite öğrencisi ile yapılmıştır. Ölçeğin bütünü için iç tutarlılık (Cronbach alpha) kat sayısı 85 olarak bulunmuştur. Alt ölçeklere göre elde edilen iç tutarlılık kat sayıları ise 56 ile 82 arasında değişmektedir. Sosyal beceri envanteri, 53 üniversite öğrencisine dört hafta ara ile iki kez uygulanmış ve testin tekrarı yöntemi ile hesaplanan toplam puana ilişkin güvenirlik kat sayısı tüm ölçek için 92

5 Yaratıcı Drama Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Zekâ ve Mental İyi Oluş Düzeylerine Etkisi 583 bulunmuştur. Alt ölçeklerden elde edilen güvenirlik kat sayıları ise 80 ile 89 arasında bulunmuştur. Ölçeğin geçerliliğine ise 1974 yılında Synder tarafından geliştirilen ve Bacanlı (1990) tarafından Türkçeye uyarlanan Kendini Ayarlama Ölçeği (KAÖ) kullanılarak bakılmıştır. Her iki ölçekten elde edilen puanlar arasında 63 (n=37) korelasyon bulunmuştur (Yüksel, 1997 den aktaran Doğan ve Çetin, 2009, s. 697). Warwıck-EdInburgh Mental İyi Oluş Ölçeği: Tennant vd., (2007) tarafından İngiltere de yaşayan bireylerin mental iyi oluş düzeylerini ölçmek amacıyla geliştirilmiştir. WEMİOÖ 14 maddeden oluşmaktadır ve psikolojik iyi oluş ile öznel iyi oluşu kapsayarak bireylerin pozitif mental sağlıklarıyla ilgilenmektedir. Ölçek 5 li likert tipindedir ve ölçekten en az 14 en fazla 70 puan alınmaktadır. Ölçeğin puanlanması (1= hiç katılmıyorum, 2= katılmıyorum, 3= biraz katılıyorum, 4=katılıyorum, 5= tamamen katılıyorum) şeklindedir. Ölçeğin bütün maddeleri pozitiftir. Ölçeğin güvenilirlik çalışmalarına 16 ve üzeri yaştaki bireyler ile gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin ölçüt bağıntılı geçerliği 9 farklı ölçekle sınanmıştır. Kişisel İyi Oluş İndeksi ile Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği arasında (r =.77, p < 0.01), Depresyon- Mutluluk Ölçeği Kısa Formu ile Warwick- Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği arasında (r =.76, p < 0.01), Negatif ve Pozitif Duygular ölçeğinin negatif duygular boyutu ile Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği arasında (r = -.55, p < 0.01), pozitif duygular boyutuyla ise (r =.73, p < 0.01), Yaşam Doyum Ölçeği ile Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği arasında (r =.72, p < 0.01), Global Yaşam Doyum Ölçeği ile Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği arasında (r =.55, p < 0.01), Psikolojik İyi Oluş Ölçeği ile Warwick- Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği arasında (r =.73, p < 0.01), Duygusal Zeka Ölçeği ile Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği arasında (r =.77, p < 0.01), EQ-5D Thermometer ile Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği arasında (r =.42, p < 0.01) ilişki bulunmuştur. Ölçeğin iç tutarlılık güvenilirliği 348 kişiden elde edilen veriler hesaplanmış ve ölçeğin Cronbach Alfa katsayısı 89 bulunmuştur. Ölçeğin test tekrar test güvenilirliği ise 124 kişi üzerinden yapılmıştır. Bir haftalık zaman aralığıyla yapılan bu testler sonucunda ki korelasyon katsayısı 83 olarak bulunmuştur (Keldal, 2015:105). Verilerin Analizi Verilerin analizinde SPSS 21 paket program kullanılmıştır. Verilerin Shapiro- Wilk testi ile normal dağılım gösterip göstermediği tespit edilmiştir. Toplanan nicel verilerin normal dağılım göstermesi sonucunda, parametrik analiz türlerinden independent t- testi ve Paired Sample t Testi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi P<0,05 olarak alınmıştır. BULGULAR Tablo 1: Üniversite Öğrencilerinin Tanımlayıcı İstatistikleri GRUPLAR N Mean Std. Deviation DENEY YAŞ 12 21,42 1,31 BOY ,08 9,05 KONTOL YAŞ 11 20,36 1,02 BOY ,18 8,93

6 584 Ayşegül Arslan & Fatma Arslan Tablo 2: Mental İyi Oluş ve Sosyal Zeka Puanlarının Deney Grubuna Göre Ön Test-Son Test Independent T-Testi ve Paired Sample T Testi Sonuçları Değişkenler Test N Mean±SD t p Mental İyiOluş Öntest 12 47,83±8,62 Sontest 12 48,92±8,39-0,541 0,599 Sosyal Zekâ Bilgi Süreci Öntest 12 28,752±5,56 Sontest 12 29,67±3,77 0,935 0,370 Sosyal Zekâ Beceri Öntest 12 18,42±2,84 Sontest 12 19,67±2,71 1,915 0,082 Sosyal Zekâ Farkındalık Öntest 12 15,92±4,40 Sontest 12 17,25±4,39 1,274 0,229 Warwıck-EdInburgh Mental İyi Oluş Ölçeği sonuçlarının deney grubuna göre ön test-son test eşleştirmesinde olumlu yönde artış olduğu ve istatistiksel olarak anlamlılık göstermediği tespit edilmiştir(p>0,05). Tromso Sosyal Zeka Ölçeği alt boyutlarından Sosyal Zeka Bilgi Süreci, Sosyal Zeka Beceri ve Sosyal Zeka Farkındalık alt boyutlarında deney grubuna göre ön test-son test değerlendirmesine göre olumlu yönde artış olduğu ve istatistiksel olarak anlamlılık göstermediği tespit edilmiştir (p>0,05). Tablo 3: Mental İyi Oluş ve Sosyal Zeka Puanlarının Kontrol Grubuna Göre Ön Test-Son Test Independent T-Testi ve Paired Sample T Testi Sonuçları Değişkenler Test N Mean±SD t p Mental İyiOluş Öntest 11 52,73±10,96 Sontest 11 50,18±15,91 0,852 0,414 Sosyal Zekâ Bilgi Süreci Öntest 11 28,91±5,15 Sontest 11 26,46±7,71 1,632 0,134 Sosyal Zekâ Beceri Öntest 11 17,64±1,43 Sontest 11 17,55±1,92 0,113 0,912 Sosyal Zekâ Farkındalık Öntest 11 15,91±4,52 Sontest 11 16,27±4,76-0,296 0,774 Warwıck-EdInburgh Mental İyi Oluş Ölçeği sonuçlarının kontrol grubuna göre ön test-son test karşılaştırmasında olumsuz yönde azalış olduğu ve istatistiksel olarak anlamlılık göstermediği tespit edilmiştir(p>0,05). Tromso Sosyal Zekâ Ölçeği alt boyutlarından Sosyal Zekâ Bilgi Süreci ve Sosyal Zekâ Beceri, ön test-son test karşılaştırmasında olumsuz yönde azalış olduğu, istatistiksel olarak anlamlılık göstermediği tespit edilirken (p>0,05); Sosyal Zekâ Farkındalık ise olumlu yönde artış olduğu ve istatistiksel olarak anlamlılık göstermediği tespit edilmiştir (p>0,05).

7 Yaratıcı Drama Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Zekâ ve Mental İyi Oluş Düzeylerine Etkisi 585 Tablo 4: Deney ve Kontrol Grubunun Mental İyi Oluş ve Sosyal Zekâ Puanlarının Karşılaştırılması GRUPLR N Mean SD t p MENTALİYİO- DENEY 12 52,73 10,96 LUS KNTRL 11 47,83 8,62-1,195 0,245 SZBİLGİSÜR DENEY 12 29,67 3,77 KNTRL 11 28,91 5,15 0,405 0,690 SZBECER DENEY 12 18,42 2,84 KNTRL 11 17,55 1,92 0,853 0,403 SZFARKINDA DENEY 12 17,25 4,39 KNTRL 11 15,91 4,55 0,719 0,480 MENTAL2 DENEY 12 50,18 15,91 KNTRL 11 48,92 8,39-0,242 0,811 SZBİLGİSÜR2 DENEY 12 28,75 5,56 KNTRL 11 26,45 7,71 0,824 0,419 SZBECER2 DENEY 12 19,67 2,71 KNTRL 11 17,64 1,43 2,216 0,038 SZFARKINDA2 DENEY 12 15,92 4,40 KNTRL 11 16,27 4,75-0,187 0,854 Deney ve kontrol grubunun mental iyi oluş ve sosyal zekâ puanlarının karşılaştırılması sonucunda deney ve kontrol grubunda ortalamalar arasında azalış olduğu görülmüştür. Sosyal zekâ ölçeğinin alt boyutlarından sosyal zeka farkındalık da ortalamalar arası artış oluğu, istatistiksel olarak anlamlılık olmadığı tespit edilmiştir (p>0,005). Sosyal zekâ beceri karşılaştırmasında ortalamalar arası artış azalış olduğu ve istatistiksel olarak anlamlılık olduğu sonucuna varılmıştır (p<0,005). TARTIŞMA VE SONUÇ Bu çalışma, yaratıcı drama eğitimin üniversite öğrencilerinin sosyal zeka ve mental iyi oluş düzeylerine etkili olup olmadığını ve eğer etkili ise bu etkinin sosyal zekanın hangi boyunda/boyutlarında gerçekleştiğini belirlemektedir. Drama süreçlerinde gerçekleşen öğrenmenin ve sosyalleşmenin dışında, kimine göre drama ve güven kendine saygıyı geliştirir, kimine göre bir grubun üyesi olmanın getirdiği toplumsal gücü vurgular, diğerleri için iletişim ve problem çözme yetilerini geliştirir (Adıgüzel, 2002: 66). Edilgenlik yerine katılımcı olma, bağımlılık yerine bağımsız olma ve karar verebilme, yetkinleşme, demokratikleşme yaratıcı dramanın kazandırabildiği diğer niteliklerdir. Burada oyun ya da drama yönlendiricisin önemine de değinmek gerekir. Kuşkusuz her yönlendirici her şeyden önce drama ve oyun tekniklerini iyi bilen, tiyatronun tekniğinden yararlanabilen ve aynı zamanda yaratıcı nitelikler taşıyan biri olmalıdır (Adıgüzel, 2002: 66). Araştırmadan elde edilen verilere göre yaratıcı drama etkinliklerinin deney grubuna katılan öğrencilerin sosyal zekâ ve alt boyutlarından sosyal zeka bilgi süreci, sosyal zeka beceri ve sosyal zeka farkındalık gelişimleri üzerinde olumlu etkisi tespit edilmiştir ve öğrencilerde çekingenliğin azalması, kendini daha rahat ifade edebilme, iletişim kurma, gruba uyum sağlama yani sosyal zekanın gelişimi yönünde pozitif katkı sağladığı gö-

8 586 Ayşegül Arslan & Fatma Arslan rülmüştür. Ancak istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05). Yassa (1997), yapmış olduğu çalışmasında öğrencilere sosyal etkileşim becerilerini geliştirmek için yaratıcı drama eğitimi vermiş ve bu eğitimin öğrencilerin özgüven, haklarına sahip çıkma, duygularını kontrol altına alabilme, duygudaşlık, grupta farklı düşünceleri görebilme gibi becerileri kazandırdığını vurgulamıştır. Yassa (1997) nın yapmış olduğu çalışma ve bu çalışma bulguları sonucunda paralellik göstermektedir. Bayrakçı (2007), okul öncesinde yaratıcı drama etkinliklerinin iletişim becerilerinin gelişmesi üzerindeki etkisini inceledikleri araştırmasında okul öncesi çağında bulunan öğrencilerin iletişim becerilerini geliştirmede yaratıcı drama yönteminin etkili olduğu sonucunu ortaya koymuştur. Yaratıcı drama, okul öncesinde ve diğer eğitim düzeylerinde iletişim becerilerinin gelişmesinde, bireyin kendisini ifade etmesinde olumlu yönde katkı sağladığı kanısını göstermektedir ve yapılan bu araştırmanın bulgularını destekler nitelikte olduğunu göstermektedir. Yaratıcı drama etkinliklerinin, grup çalışması sonucunda gruba uyum sağlayabilme, sosyalleşme, kendini ifade edebilme, kendine güvenin artmasında olumlu katkısının olduğu göz önünde bulundurulduğunda; Kontrol grubunun ön-son test puanlarına göre; mental iyi oluş, sosyal zekâ ve alt boyutlarının ortalamalarında azalma olmasının nedenin yaratıcı drama etkinliklerine katılmamış olmalarından kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Ancak istatistiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edilmiştir (p>005). Nitekim: Ceylan ve Ömeroğlu (2007) yapmış oldukları çalışmada drama etkinliklerine katılmayan öğrencilerin birçok alanda katkı sağlamadığı sonucunu tespit etmişlerdir ve yapılan bu araştıranın bulgularını destekler nitelikte olduğu görülmüştür. Yaratıcı drama çalışmaları; öğrencilerin kendi iç dünyalarını yansıtmasına fırsat vermesine, mental iyi oluş düzeylerine yani ruh sağlıklarının olumlu yönde korunmasına yardımcı olmuştur. Ayrıca, öğrencilerin farkındalık ve sosyal beceri düzeyleri üzerinde olumlu etkilere sahip olduğu düşünülmektedir. Yapılan araştırmada deney ve kontrol grubu son test ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmüştür (p<0,05). Akfırat (2006) ın yapmış olduğu Sosyal Yeterlilik, Sosyal Beceri ve Yaratıcı Drama adlı çalışmasında; yaratıcı dramanın sosyal beceri eğitiminde kullanılan teknikleri kapsadığı ve sosyal beceri eğitiminde etkili bir yöntem olabileceği sonucuna varılmıştır ve yapılan bu araştırmanın bulgularını destekler nitelikte olduğu görülmüştür. Ayrıca, Akın (1993) ve Uysal ın (1996), sosyal gelişim düzeyine yaratıcı drama yönteminin etkisini araştırdıkları çalışmalarda, bu çalışmanın bulgularını destekler niteliktedir. Bu gün empati eğitimi genellikle iletişim becerileri ile ilgili olarak verilmektedir. Ancak terapi amaçlı olarak psikodrama etkinliği, eğitimde ise yaratıcı drama etkinlikleri ile geliştirilebilir. Psikodramada empati bireyin karşısındaki kişinin rolünü alarak onu kendisi imiş gibi yaşar. Böylece birey hem karşısındakini anlar hem de deneyim yaşamış olur (Özbek, Levtz, 1987: 15 den aktaran, Karagüven, 2015: 191). Dramanın kazandırmayı amaçladığı içerik ise McNaughton ın (2004) ele alıdığı gibi bireyin iletişim becerilerinin ve arkadaş ilişkilerinin gelişimine katkı sağlamasını; Adıgüzel in (2012) ifade ettiği gibi kendini tanıma, gerçekleştirme ve başkalarıyla iletişim kurma, sosyal sorumluluk sağlama ve iş birliği yapabilme-birlikte çalışma becerilerinin kazandırılmasını kapsamaktadır. Bu bağlamda sosyal becerilerin içeriği ile yaratıcı dramanın kazandırmaya çalıştığı davranışlarla aynı kulvarlar da ilerlediği söylenebilir. Araştırmada elde edilen sonuç, değinilen bu benzerliğin bir çıktısı olarak yorumlanabilir. Oğuz ve Altun (2013) un yapmış olduğu araştırmasında yaratıcı drama eğitiminin öğretmen adaylarının sosyal ilişkilerinde daha rahat davranmalarını, kendilerini daha iyi ifade edebilmelerini, iletişim becerilerinin gelişmesini sağladığı sonucuna varılmıştır.

9 Yaratıcı Drama Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Zekâ ve Mental İyi Oluş Düzeylerine Etkisi 587 Yapılan araştırmanın bulgularını destekler niteliktedir. Aynı şekilde yaratıcı drama eğitimi üniversite öğrencilerinde utangaçlığın azalmasına, öğrencinin kendini rahat ifade edebilmesine yardımcı olmuştur. Güneysu ve Tekmen (2009) yapmış olduğu çalışmada, öğrencilerin drama sürecinde yaşadıkları gelişime bir bütün olarak bakıldığında duygusal zekânın tüm alt boyutlarında ve duygusal zekânın gelişiminin doğal bir sonucu olan iletişim becerilerinde ki gelişim net bir şekilde fark edildiği gözlemlemiştir. Yapılan bu çalışma bulgularında ise, sosyal zeka farkındalık düzeyinde ortalamalar arasında artış olduğu gözlemlenmiştir. Yani iki araştırma bulguları sonuçları paralellik göstermektedir. Araştırmanın sonuçlarına göre yeni yapılacak araştırmalarda, katılımcı grup sayısı genişletilmesi gerektiği ve daha uzun süreli çalışmaların yapılması önerilmektedir. Bir öğrenme dalı olarak eğitimde drama sosyal öğrenmeyi, yani toplumsallaşmayı sağlayan yanıyla günümüz eğitim biliminin aynasıdır. Bu bağlamda eğitimde öğrenciye drama dersleri verilmeli, öğrencinin toplumsallaşmasına olanak sağlanmalıdır. KAYNAKÇA Adıgüzel, Ö (2002). Yaratıcı Drama, 1. Baskı, Ankara: Naturel Kitap Yayıncılık. Adıgüzel, Ö (2012). Eğitimde Yaratıcı Drama, 2. Baskı, Ankara: Naturel Kitap Yayıncılık. Akın, M. (1993). Farklı Sosyo-Ekonomik Düzeylerdeki İlkokul 3. sınıf Öğrencilerinin Sosyalleşme Düzeylerine Yaratıcı Drama Eğitiminin Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Akyol, K. Ayşe (2003). Drama ve Dramanın Önemi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), Aslan, E. vd, (2010). Yaratıcı Drama İle Bütünleştirilmiş İletişim Becerileri Eğitiminin Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü Öğrencilerinin İletişim Becerilerine Etkisinin İncelenmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 1-8. Bayrakçı, M. (2007). Okul Öncesinde Yaratıcı Drama Etkinliklerinin İletişim Becerilerinin Gelişmesi Üzerindeki Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars. Ceylan, Ş. ve Ömeroğlu, E. (2007). Okul Öncesinde Drama Dersinin Üniversite Öğrencilerine Katkısının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi, Yaratıcı Drama Dergisi, 1(3,4), Doğan, T (2006). Üniversite Öğrencilerinin İyilik Hallerinin İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30, s Doğan, T (2006). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Zekâ Düzeylerinin Depresyon ve Bazı Değişkenlerle İlişkisinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Doğan, T, vd, (2009). Üniversite Öğrencilerinde Benlik Saygısı Ve Sosyal Zekâ, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Doğan, T. ve Çetin B (2009). Tromso Sosyal Zekâ Ölçeği Türkçe Formunun Faktör Yapısı, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Th eory & Practice 9 (2) Güneysu, S. ve Tekmen, B. (2009). Dramanın Duygusal Zeka Gelişimine Etkisi. Yaratıcı Drama Dergisi, 4(7), Kara, Y. ve Çam, F. (2007). Yaratıcı Drama Yönteminin Bazı Sosyal Becerilerin Kazandırılmasına Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (32), Karagüven Ünal, M (2015). Empati ve Sosyal Zeka, The Journal of Academic Social

10 588 Ayşegül Arslan & Fatma Arslan Science Studies Dergisi, 34, Kendal, K (2015). Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği nin Türkçe Formu: Geçerlik ve güvenirlik Çalışması, The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), Mcnaughton, M. J. (2004). Educational Drama in the Teaching of Education for Sustainability. Enviromental Education Research, 10(2), Megep (2006). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi- Drama Çalışmaları, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı. Oğuz, A ve Altun, E (2013). Yaratıcı Drama Uygulamalarının Öğretmen Adaylarının Yaratıcı Dramaya Yönelik Tutumlarına Ve Utangaçlık Düzeylerine Etkisi, The Journal of Academic Social Science Studies, 6, Tekerek, N (2007). Yaratıcı Dramanın Özgürlüğü, Alışkanlıkların Kalıpları Ve Bir. Uygulama Örneği, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1), Uysal, F. N. (1996). Anaokuluna Giden 5-6 Yaş Grubu Çocuklarda Yaratıcı Drama Çalışmalarının Sosyal Gelişim Alanına Olan Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Vatansever, S (2017). Lisanlı Spor Yapan ve Yapmayan Ergenlerin Mental İyi Oluş, Benlik Sayısı, Sosyal Görünüş Kaygısı ve Algılanan Sosyal Destek Açısından Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yassa, N. A. (1997). A Study Of The Effect Of Drama Education On Social Interaction İn High School Students, Unpublished Doktoral Dissertation, Ontario: Lakehead University. Citation Information/Kaynakça Bilgisi Arslan, A. ve Arslan, F. (2018). Yaratıcı Drama Eğitiminin Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Zekâ ve Mental İyi Oluş Düzeylerine Etkisi, Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Doi number: Number: 70 Autumn I 2018, p