Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretim

Transkript

1 3. Baskı

2 Editör: Doç. Dr. Çavuş ŞAHİN Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretim ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2012, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Şubat Baskı: Mart 2012 Dizgi-Grafik Tasarım: Fikret Kaplan Kapak Tasarımı: Zülfikar Sayın Baskı: Cantekin Matbaası (Ankara ) Yayınevi Sertifika No: Matbaa Sertifika No: 15372

3 ÖNSÖZ Nüfusu az olan yörelerde, özellikle köylerde her s n ftaki ö renci mevcudunun azl, ö retmen ihtiyac ve dershane yetersizli i nedenleriyle birden fazla s n f n birlefltirilerek oluflturuldu u bir grubun bir ö retmen taraf ndan yetifltirilmesine birlefltirilmifl s n f ö retimi denir. Bu tan mdan anlafl laca üzere, birlefltirilmifl s n f uygulamas, köye yönelik bir ö retim uygulamas olmas n n yan nda, ülkemizin e itim sitemi içinde yer alan sekiz y ll k ilkö retim uygulamas n n birinci kademesine yönelik bir uygulamad r. Birden çok s n f n birlefltirilmesiyle oluflturulmufl bir ö renci kümesiyle bir ö retmen taraf ndan yap lan ö retim oldukça zordur. Çünkü ö retmen ba ms z s n fa harcad enerjiye oranla en az iki kat fazla enerji harcamaktad r. Ülkemizde, birlefltirilmifl s n flarda ö retimin de içinde yer ald köy okullar ndaki ö re time, Cumhuriyet'in kurulmas yla birlikte büyük önem verilmifltir. Birlefltirilmifl s n flarda ö retim uygulamas, yaln z bizim ülkemize özgü bir sistem de ildir. Bu sistem, pek çok ülkede, bir okulun bütün s n flar nda yeterli say da ö renci bulunmayan yerleflim birimlerinde uygulanmaktad r. Bir s n fl okul, pek çok ülkenin e itimle ilgili kaynaklar nda yer alan bir kavramd r. Birlefltirilmifl S n flarda Ö retim adl bu kitap, sekiz bölümden oluflmaktad r. Birinci bölümde, birlefltirilmifl s n flara iliflkin temel kavramlar; ikinci bölümde, birlefltirilmifl s n flarda ö retmenin görevleri; üçüncü bölümde, birlefltirilmifl s n flarda ö retim stratejisi, yöntem ve teknikleri; dördüncü bölümde, birlefltirilmifl s n flar n ö retme-ö renme etkinliklerinin düzenlenmesi; beflinci bölümde, birlefltirilmifl s n flar n s - n f yönetimindeki genel esaslar ; alt nc bölümde, birlefltirilmifl s n flarda ölçme ve de- erlendirme; yedinci bölümde, birlefltirilmifl s n flarda ö retim araçlar ve bilgisayar kullan m ; son bölüm olan sekizinci bölümde ise, birlefltirilmifl s n flarda resmi yaz flmalar üzerinde durulmufltur. Bu kitab n ortaya ç kmas na katk sa layan tüm yazarlara teflekkür ederim. Yazarlar m z n ço unlu u birlefltirilmifl s n flarda ö retmenlik yapt klar için konular na hâkimdirler. Kitab n dizgi ve bas m n gerçeklefltiren Pegem A çal flanlar na da ayr ca teflekkür ediyorum. Kitapla ilgili elefltiri ve önerilerin kitab n gelifltirilmesinde yararl olaca na inanmaktay z. Bu bak mdan tüm akademisyenlerin, ö retmenlerin ve ö retmen adaylar - n n her türlü elefltiri ve önerilerini beklemekteyiz. Verece iniz katk lar için flimdiden teflekkürlerimizi sunar z. Doç. Dr. Çavufl fiah N

4

5 BÖLÜMLER VE YAZARLARI I. Bölüm: Birlefltirilmifl S n flara liflkin Temel Bilgiler Doç. Dr. Çavufl fiahin, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi E itim Fakültesi II. Bölüm: Birlefltirilmifl S n fl Okullarda Görev Yapan Ö retmenin Yeterlikleri Yrd. Doç. Dr. Salih Zeki Genç, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi E itim Fakültesi III. Bölüm: Birlefltirilmifl S n flarda Ö retim Stratejisi, Yöntem ve Teknikleri Kaz m Biber, Bal kesir Üniversitesi Necatibey E itim Fakültesi IV. Bölüm: Birlefltirilmifl S n flarda Ö renme - Ö retme Sürecindeki Etkinliklerin Düzenlenmesi (Planlanmas ve Uygulanmas ) Cemil fiahin, Atatürk Üniversitesi A r E itim Fakültesi V. Bölüm: Birlefltirilmifl S n flarda S n f Yönetimi Yrd. Doç. Dr. kram Ç nar, nönü Üniversitesi E itim Fakültesi VI. Bölüm: Birlefltirilmifl S n flarda Ölçme ve De erlendirme Havva Tafll, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp E itim Fakültesi VII. Bölüm: Birlefltirilmifl S n fl Okullarda Bilgisayar Destekli Ö retim (BDÖ) ve Uygulamalar Yrd. Doç. Dr. Taner Altun, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih E itim Fakültesi VIII. Bölüm: Birlefltirilmifl S n fl Okullarda Görev Yapan Müdür Yetkili Ö retmenin Görevleri ve Birlefltirilmifl S n fl Okullarda Resmi Yaz flmalar Naim Ünver, Kastamonu Üniversitesi E itim Fakültesi

6

7 Ç NDEK LER Sunu iii Bölümler ve Yazarlar v çindekiler vii I. BÖLÜM B RLEfiT R LM fi SINIFLARA L fik N TEMEL B LG LER (ss.1-30) Kazan mlar Birlefltirilmifl S n f Kavram Birlefltirilmifl S n f Uygulamas n Zorunlu K lan Nedenler Birlefltirilmifl S n flarda Ö retimin Esaslar Birlefltirilmifl S n flarda Ö retimin Yararlar Birlefltirilmifl S n flarda Ö retimin S n rl l klar Birlefltirilmifl S n flar n Oluflturulmas Birlefltirilmifl S n fl Okullar n Kendine Özel Durumlar Ö rencilerin Kendi Kendine Çal flmalar Ö retmenli Dersler Ödevli Dersler S n f Çal flmas Küme Çal flmas Bireysel Çal flma Sesli Çal flmalar Sessiz Çal flmalar Yard mc Ö renciler Planl Çal flma Çal flma Ortam De erlendirme Sorular Kaynaklar II. BÖLÜM B RLEfiT R LM fi SINIFLI OKULLARDA GÖREV YAPAN Ö RETMEN N YETERL KLER (ss.31-53) Kazan mlar Girifl

8 Genel Kültür Yeterlikleri Özel Alan Yeterlikleri E itim-ö retme Yeterlikleri De erlendirme Sorular Kaynaklar III. BÖLÜM B RLEfiT R LM fi SINIFLARDA Ö RET M STRATEJ S, YÖNTEM VE TEKN KLER (ss.55-94) Kazan mlar Girifl Ö retim Stratejisi, Yöntem ve Teknikleri Birlefltirilmifl S n flarda Ö retim Stratejisi, Yöntem ve Teknikleri Ö retim Stratejileri Ö retim Yöntemleri Ö retim Teknikleri De erlendirme Sorular Kaynaklar IV. BÖLÜM B RLEfiT R LM fi SINIFLARDA Ö RENME Ö RETME SÜREC NDEK ETK NL KLER N DÜZENLENMES (PLANLANMASI VE UYGULANMASI) (ss ) Kazan mlar Girifl Birlefltirilmifl S n flarda Ö retme-ö renme Sürecinin Esaslar Birlefltirilmifl S n flarda Y l Üniteleri Kavram ve Uygulanmas Birlefltirilmifl S n flarda Ö retme- Ö renme Sürecinin Planlanmas Birlefltirilmifl S n flarda Ö retmenli ve Ödevli Saatler Birlefltirilmifl S n flarda Grupla Çal flma Etkinlikleri Birlefltirilmifl S n flarda Bireysel Çal flma Etkinlikleri Birlefltirilmifl S n flarda Yard mc Ö rencilik De erlendirme Sorular Kaynaklar

9 V. BÖLÜM B RLEfiT R LM fi SINIFLARDA SINIF YÖNET M (ss ) Kazan mlar Girifl Dersli in Fiziksel Özellikleri Birlefltirilmifl S n flarda S n f Yönetimini Etkileyen Etkenler Aile Demokratik Ortam stenmeyen Davran fllar Disiplin ve Kurallar letiflim Güdüleme Kendi Kendine Çal flmay Yönetme Zaman n Kullan lmas Sonuç De erlendirme Sorular Kaynaklar EK 1: S n f Yönetiminde Özdenetim EK 2: Çevre nceleme Plan VI. BÖLÜM B RLEfiT R LM fi SINIFLARDA ÖLÇME VE DE ERLEND RME (ss ) Kazan mlar Birlefltirilmifl S n flarda Ölçme ve De erlendirme Hayat Bilgisi Dersi Sosyal Bilgiler Dersi Fen ve Teknoloji Dersi Matematik Dersi Türkçe Dersi De erlendirme Sorular Kaynaklar viii

10 Resmi Yaz flma, Resmi Yaz ve Müdür Yetkili Ö retmenlerin Yaz flma Yapabilece i Makamlar Resmi Yaz lar n (Üst Yaz lar n) Biçimsel Özellikleri lkö retim Kurumlar nda Tutulacak Defter Çizelge ve Dosyalar Defterler Çizelge ve Dosyalar De erlendirme Sorular Kaynaklar Ekler x

11 I. BÖLÜM B RLEfiT R LM fi SINIFLARA L fik N TEMEL B LG LER Çavuş ŞAHİN Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kazanımlar Birleştirilmiş Sınıf Kavramı Birleştirilmiş Sınıf Uygulamasını Zorunlu Kılan Nedenler Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretimin Esasları Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretimin Yararları Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretimin Sınırlılıkları Birleştirilmiş Sınıfların Oluşturulması Birleştirilmiş Sınıflı Okulların Kendine Özel Durumları Öğrencilerin Kendi Kendine Çalışmaları Öğretmenli Dersler Ödevli Dersler Sınıf Çalışması Küme Çalışması Bireysel Çalışma Sesli Çalışma Sessiz Çalışma Yardımcı Öğrenciler Planlı Çalışma Çalışma Ortamı

12 2 Birleştirilmiş Sınıflarda Öğretim Kazan mlar Bu bölüm çalışıldıktan sonra; 1. Birleştirilmiş sınıfları tanımlar 2. Birleştirilmiş sınıf uygulamasını zorunlu kılan nedenleri açıklar 3. Birleştirilmiş sınıflarda öğretimin esaslarını bilir 4. Birleştirilmiş sınıflarla öğretimin yararları ve sınırlılıklarını bilir 5. Birleştirilmiş sınıfların nasıl oluşturulacağını bilir 6. Birleştirilmiş sınıflı okulların kendine özel durumlarını açıklar 7. Öğretmenli dersler, ödevli dersler, ilgi kümeleri, seviye grupları, bireysel çalışma, sesli çalışma, sessiz çalışma, kendi kendine çalışma, planlı çalışma gibi kavramları tanımlar

13 Birleştirilmiş Sınıflara İlişkin Temel Bilgiler 3 Birlefltirilmifl S n f Kavram Ülkemizde, birleştirilmiş sınıflarda öğretimin de içinde yer aldığı köy okullarındaki öğretime, Cumhuriyet yönetiminin kurulmasıyla birlikte büyük önem verilmiştir yılında Köy Mektepleri Müfredat Programı yürürlüğe konmuştur. Bu programda, bir, iki ve üç öğretmenin bulunduğu köy okullarında derslerin nasıl yürütüleceği ile ilgili esaslar belirlenmiştir. Ayrıca programda, örnek haftalık ders çizelgelerine yer verilmiştir yılında I. Maarif Şûrasında Köy Okulları Programı Projesi hazırlamış ve bu program 1948 yılına kadar uygulanmıştır yılında Köy Okulları Programı Projesi ilkokullarla birleştirilmiş ve 1948 İlkokul Programı uygulamaya konmuştur. Bu arada köy okullarındaki birleştirilmiş sınıflarda öğretimi kolaylaştırmak için sistemli olarak bilimsel çalışmalara girişilmiştir yılları arasında deneysel nitelikte çalışmalar sürdürülmüş, başka ülkelerdeki uygulamalar incelenmiş ve bu alanda uzman kişiler yetiştirilmiştir yılında köy okullarındaki öğretim de göz önünde tutularak 1962 İlkokul Programı Taslağı hazırlanmıştır. Bu taslak program, yılları arasında 1800 ü aşkın okulda denenmiş, geliştirilmiş ve 1968 yılında bütün ilkokullarda uygulamaya konmuştur. Söz konusu programda birleştirilmiş sınıflarda öğretim ile ilgili önemli kolaylıklar getirilmiştir (Fidan,1988) öğretim yılına kadar Birleştirilmiş Sınıflar Programı İlköğretim (İlköğretim I. Kademe) programı içinde ayrı bir program olarak yer almaktaydı öğretim yılından itibaren değişikliğe gidilerek oldukça kolaylaştırılmıştır. Gerçekte, birleştirilmiş sınıflarda öğretim uygulaması, yalnız bizim ülkemize özgü bir sistem değildir. Bu sistem, pek çok ülkede bir okulun bütün sınıflarına yetecek sayıda öğrenci bulunmayan yerleşim birimlerinde uygulanmaktadır. Bir sınıflı okul, pek çok ülkenin eğitimle ilgili kaynaklarında yer alan bir kavramdır. O halde birleştirilmiş sınıflarda öğretim nedir? Aşağıda birkaç tanım verilmiştir. İlköğretimde, birden çok sınıfın birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir öğrenci kümesiyle bir öğretmen tarafından yapılan öğretime birleştirilmiş sınıflarda öğretim denilebilir (Fidan,1988). Nüfusu az olan yörelerde, özellikle köylerde her sınıftaki öğrenci mevcudunun azlığı, öğretmen ihtiyacı ve dershane yetersizliği nedeniyle birden fazla sınıfın birleştirilerek bir grup oluşturulup bir öğretmen tarafında yetiştirilmesine birleştirilmiş sınıf öğretimi denir (Tekışık, 1989).