Çevrenin Korunmasına İlişkin Hukuki Vasıtalar

Transkript

1 Yrd. Doç. Dr. İpek Sevda SÖĞÜT Roma Hukukunda Çevrenin Korunmasına İlişkin Hukuki Vasıtalar

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR...XV GİRİŞ...1 Birinci Bölüm Antik Dönemlerde Çevre Anlayışı ve Genel Olarak Çevre Sorunları.1. Antik Dönem Toplumlarında Çevre Anlayışı...5 I. Giriş...5 II. Hint Uygarlığında Çevre Anlayışı...13 III. Çin Uygarlığında Çevre Anlayışı IV. Mezopotamya Uygarlığında Çevre Anlayışı V. Mısır Uygarlığında Çevre Anlayışı...55 VI. Yunan Uygarlığında Çevre Anlayışı Antik Roma Uygarlığında Çevre Anlayışı ve Genel Olarak Çevre Sorunları I. Roma Uygarlığında Çevre Anlayışı II. Roma Uygarlığında Çevre Sorunları... 92

3 X 1. Şehirlerdeki Çevre Sorunları A. Roma Şehrinde Hava Kirliliği Sorunu B. Gürültüden Kaynaklanan Sorunlar...98 C. Kurşun Zehirlenmesi Sorunu (Saturnizm) Genel Olarak Kırsal Alanlardaki Çevre Sorunları A. Ormansızlaşma Sorunu B. Tarımsal Amaçla Arazilerin Aşırı Kullanımı Sorunu C. Maden Çalışmalarından Kaynaklanan Sorunlar İkinci Bölüm Antik Roma Uygarlığında Temel Çevre Sorunları Açısından Çevrenin Korunmasına İlişkin Hukuki Vasıtalar.1. Suların Korunmasına İlişkin Hukuki Vasıtalar I. Su Kirliliği Suların Kirlilikten Korunmasına İlişkin Cezaî Düzenlemeler A. Lex incerta de aquaeductibus urbis Romae B. Lex Quinctia de aquaeductibus C. Herculaneum dan Bir Kayıt D. Lex de magistris aquarum Suların Kirlilikten Korunmasına İlişkin Interdictum lar A. Çevrenin Dolaylı Korunmasını Sağlayan Interdictum lar a. Interdictum quod vi aut clam (D pr) b. Interdictum de aqua cottidiana et aestiva (D ) B. Çevrenin Doğrudan Korunmasını Sağlayan Interdictum lar a. Interdictum de rivis purgandis (D pr.) b. Interdictum de fonte purgando (D )

4 3. Actio aquae pluviae arcendae (D pr) II. Suların Dağılımı ve Kötüye Kullanımdan Korunmasına İlişkin Düzenlemeler Cumhuriyet Dönemi İlk İmparatorluk Dönemi A. Augustus Zamanındaki Düzenlemeler B. Frontinus Zamanındaki Düzenlemeler Son İmparatorluk Dönemi Hijyen ve Temizliğin Sağlanmasına İlişkin Hukuki Vasıtalar I. Atıksu Bertarafı Cloacae (Kanalizasyonlar) Interdictum de Cloacis (D ) A. Interdictum de cloacis privatis B. Interdictum de cloacis publicis Interdictum de ne quid in via publica (D ) Lex Tarentina ve Lex Ursonensis II. Atıksu ve Çöplerin Bertarafı Sorununa İlişkin Himaye Vasıtası Olarak, Actio de his, qui effuderint vel deicerint III. Sokakların Temizliği IV. Kutsal Mekanların Kirlilikten Korunması Lex luci Lucerina Lex luci Spoletina Interdictum ne quid in loco sacro fiat V. Ölü Gömme XII Levha Kanunu ve Sonrasındaki Düzenlemeler Lex Ursonensis Augustus un Düzenlemesi Hadrianus un Rescriptum u Diocletianus un Emirnamesi Son İmparatorluk Dönemindeki Durum XI

5 XII Üçüncü Bölüm Antik Roma Uygarlığında Çevre Sorunlarında Özel Durumlar Açısından Çevrenin Korunmasına İlişkin Hukuki Vasıtalar.1. Roma Hukukunda Çevre Etkileri Yaratan Müdahalelere (Immissio) Karşı Koruma Vasıtaları I. Roma Hukukunda immissio Kavramı II. Çevre Etkileri Yaratan Müdahalelere (Immissio) Karşı Özel Hukuk Alanında Sağlanan Koruma Çevre Etkileri Yaratan Müdahalelere Karşı (Immissio) Açılacak Dava Türleri A. Actio Negatoria In Rem a. Peynir İmalathanesi (Tabernae casearia) Kaynaklı Immissio b. Actio negatoria nın Uygulanma Koşulları ve Hukuki Sonuçları B. İrtifak Hakları Vasıtasıyla Çevre Etkileri Yaratan Müdahalelere (Immissio) İzin Verilmesi (Vindicatio Servitutis) C. Zararın Tazmin Edilmesi a. Cautio damni infecti b. Lex Aquilia ya Göre Zararın Tazmini c. Kişilik Haklarının İhlali Dolayısı ile Talepler (Actio iniuriam) D. Actio aquae pluviae arcendae (D pr.) Interdictum Uti Possidetis Vasıtasıyla Immissio Koruması III. Çevre Etkileri Yaratan Müdahalelere (Immissio) Karşı Kamu Hukuku Alanında Koruma Olup Olmadığı Sorunu Ticari İşletmelerin Belirli Bölgelerde Konumlanmış Olması A. Tabakhaneler (Coriarii) ve Kuru Temizleyiciler (Fullones)

6 XIII B. Cam Fabrikaları C. Gürültülü Zanaat İşletmeleri Bakımından Arzî İrtifaklar veya Yerel İmar Düzenlemeleri Vasıtasıyla Yerleşim Sınırlaması İmalat Sınırlandırmaları Ulaşımın Sınırlandırılması Nehirlerin Korunmasına İlişkin Hukuki Vasıtalar I. Genel Olarak Nehirlerin Önemi II. Lex rivi incerta III. Interdictum ne quid in flumine publico ripave eius fiat, quo filus navigetur (D ) Amacı ve Değerlendirilmesi Interdictum Utile Olarak Yorumlanması Genel Olarak Çevreyi Koruyucu Etkisi IV. Interdictum ne quid in flumine publico fiat, quo aliter aqua fluat, atque uti priore aestate fluxit ( D ) Amacı ve Değerlendirilmesi Genel Olarak Çevreyi Koruyucu Etkisi V. Interdictum de ripa munienda (D ) Amacı ve Değerlendirilmesi Genel Olarak Çevreyi Koruyucu Etkisi Ormanların Korunmasına İlişkin Hukuki Vasıtalar I. Kira Akdi ve İntifa Hakkı Kapsamında Sağlanan Koruma II. Ağaç Hırsızlığına Karşı Açılacak Dava (Actio Arborum Furtim Caesarum) III. Interdictum Quod Vi Aut Clam IV. İmparatorluk Döneminde Sağlanan Koruma V. Düzenlemelerin Genel Olarak Çevreyi Koruyucu Etkisi SONUÇ CONCLUSION KAYNAKÇA