Jeopolitikte ve Kimlikte Eksen Kaymas

Transkript

1 Jeopolitikte ve Kimlikte Eksen Kaymas Nejat ESLEN* Soğuk Savaş ın sona ermesi ve Sovyetler Birliği nin dağılması ile birlikte güç boşluklarının oluşması, jeopolitiğin paradigmalarını değiştirirken yeni fırsatları ve riskleri de ortaya çıkarıyor. Batı nın düşüşe, Doğu nun ise yükselişe geçtiği bu yeni jeopolitik ortamda küresel jeopolitiğin ve ekonominin ağırlık merkezi Batıdan Doğuya yani Atlantik ten Pasifik e kayarken Çin, Hindistan ve Rusya Avrasya da, İran ve Türkiye ise Ortadoğu da yükselişlerini sürdürüyor. Türkiye yeni fırsatların, risklerin ve belirsizliklerin egemen olduğu bu yeni jeopolitik ortamda Ahmet Davutoğlu nun önderliğindeki veya stratejik derinliği ndeki hamlelerle hem jeopolitikte hem de kimlikte eksen kayması yaşıyor ve Batı yörüngesinden gittikçe uzaklaşıyor. Eksen bir ülkenin jeopolitik çıkarlarını gerçekleştirmek veya geliştirmek amacıyla kullandığı ana coğrafi mihver anlamına gelmektedir. Belli bir coğrafi ekseni kullanmayı amaçlayan bir ülke geliştirdiği vizyona göre bu eksen ile ilgili çıkarlarını ve hedeflerini tanımlar ve amaçlarına ulaşmak için geliştirdiği jeostratejiye göre bu mihver üzerinde stratejik hamleler yapar. Yörünge ise tali gücü büyük güce bağlayan jeopolitik, stratejik, tarihi, kültürel, ekonomik ilişkiler ağıdır. Türkiye yi bugüne kadar Batı yörüngesine oturtan bağlar ise ABD, AB ve NATO ilişkileridir. AB nin tutumu ve ABD nin hataları, Türkiye yi Batı yörüngesine oturtan bağları oldukça zayıflatmıştır. Osmanlı döneminde imparatorluk Batı ve Güney jeopolitik eksenlerini kullanarak genişlemiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında ve özellikle de Atatürk döneminde dört eksende de geliştirilen tahditli hareketlerle Türkiye öncelikle çevresinde bir barış kuşağı oluşturmayı amaçlamıştır. Soğuk Savaş döneminde Türkiye pasif bir jeopolitik uygulamış ve Türkiye nin bu süreçte müstakil bir jeopolitik ekseni olmamıştır. Soğuk Savaş döneminde Türkiye iki kutuplu dengeli ve oldukça istikrarlı küresel sistem içerisinde Transatlantik yörüngesine sıkı sıkıya demirletilmiş ve Batı ekseninin içine yerleştirilmiştir. Soğuk Savaş ın bitmesiyle birlikte ABD nin de teşvikiyle Türkiye Adriyatik ten Çin Seddi ne söylemiyle ciddi bir jeopolitik hamle başlatmıştır. Bu hamle, Doğu ekseni üzerinde öncelikle, Azerbaycan ile ilişkileri geliştirerek Güney Kafkasya da nüfuzunu artırmayı; Güney Kafkasya üzerinden Türkistan a (Orta Asya ya) ulaşarak burayı nüfuz bölgesine dönüştürmeyi amaçlıyordu. Türkiye, bu jeopolitik vizyonu gerçekleştirecek hazırlığa ve imkanlara sahip olmadığı, çıkarlarını ve hedeflerini iyi tanımlamadığı, gücü ile orantılı hedefler belirleyemediği ve rasyonel planlama yaparak uygulamadığı için başarılı olamadı. Türkiye, içinde bulunduğumuz dinamik jeopolitik süreç içinde, birbiri ile ilişkili iki önemli ve ciddi değişikliği birlikte yaşamaktadır. Birinci değişiklik, aksi iddia edilse bile, Türkiye nin jeopolitik ekseninin Güney istikametine yani Ortadoğu ya kayması ile ilişkilidir. Türkiye, Batı * Emekli Tu general 21. YÜZYIL [35]

2 Nejat Eslen ekseni içinde yer alan AB sürecini derin dondurucuya yerleştirmişken ve Doğu eksenini temsil eden Avrasyacılar sindirilmişken, hem eksen güney istikametine kaymakta hem de Türkiye, bölgesinde bir merkez ülke olduğunu iddia ederek ve İslami değerlerini öne çıkararak kimlikte eksen kayması yaşamakta ve Ortadoğu da kendi yörüngesini oluşturmaya çalışmaktadır. Türkiye nin Güney ekseni ile ilgili stratejik hamleleri aslında ABD nin teşvikiyle başlamıştır. Geniş Ortadoğu coğrafyasında Afganistan ve Irak savaşlarında sert (askeri) gücünün yetersizliğini gören ve sadece kendi yumuşak gücü ile bu bölgedeki amaçlarını gerçekleştiremeyeceğini anlayan ABD Ilımlı İslam kimliği ile Türkiye nin bölgede liderlik yapmasını ve kendi çıkarlarına yardımcı olmasını uygun görmüştü. Nitekim bu süreçte Batı da yapılan birçok değerlendirmeler bu amaçla Türkiye yi teşvik edici ifadeleri ihtiva etmiştir. ABD nin resmi stratejik iletişim ve kamu diplomasisi (eski adı ile psikolojik harekât) aracı Radio Free Europe ve Radio Liberty nin internet sitesinde 20 Şubat 2009 tarihinde yer alan yoruma göre ABD, Türkiye nin bölgesinde daha büyük rol oynamasını desteklemiş ve Türkiye yi Irak için bir istikrar gücü olarak görmüştür. Yorumdaki ifade ile Başkan Obama, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Tayip Erdoğan ile telefon konuşması yaparak ABD nin yeni yönetiminin Türkiye nin Ortadoğu da, Afganistan da ve Kafkasya da lider rolü oynaması konusundaki desteğini yeniden teyit etmiştir. Yoruma göre Türkiye, ABD askeri gücü çekilirken, Irak ın içinde istikrar rolü oynayabilirdi. Irak ın kuzeyindeki yarı otonom Kürt yönetimi ile iyi ilişkiler geliştirmeye başlayan Türkiye, ABD askerleri çekilirken Habur kapısının kullanılmasına izin vererek çekilmeyi kolaylaştırabilirdi. Kırgızistan daki ABD askeri üssünün kapatılması nedeniyle ortaya çıkan ihtiyacı İncirlik [36] 21. YÜZYIL

3 Jeopolitikte ve Kimlikte Eksen Kaymas Üssü karşılayabilirdi. Radyoya göre, Başkan Obama ayrıca Başbakan Tayip Erdoğan a, Türkiye nin Ermenistan ile ilişkilerini geliştirmesini de desteklediğini,1915 yılında Ermenilerin öldürülmesinin soykırım olarak tanınmasına ilişkin Türkiye nin kaygılarını anladığını, Irak ve Afganistan konularında işbirliği yapıldığı sürece bunun gelişen ABD-Türkiye ilişkilerinde bir engel oluşturmayacağını söylemişti. CIA ye yakın STRATFOR, 21 Ocak 2010 tarihli Türkiye, Bölgesel Liderlik İçin Bir Fırsat başlıklı analizinde, Gazze krizi nedeni ile Başbakan Tayip Erdoğan ın İsrail i eleştirmesi ile Türkiye nin uluslararası profilinin yükselişe geçtiğini; Erdoğan ın ve yönetimdeki AKP nin bu krizi Arap Ortadoğu daki ve daha geniş Müslüman dünyadaki liderlik hedeflerini geliştirmek istikametinde kullandığını iddia etmişti. Türkiye nin bu inisiyatifini teşvik eden söz konusu analiz, bu gelişmeyi Türkiye nin yeniden doğuşu şeklinde ifade ederken, Pers etnik ve Şii dini yapısı ile Ortadoğu liderliğini geliştirme kapasitesi kısıtlı olan İran a karşın, Sünni yapısı, Osmanlı döneminde bölgeyi dört yüz yıl yönetmiş olması ve bu dönemdeki Türk sultanlarının aynı zamanda Sünni İslam dünyasına da liderlik yapmış olması nedenleri ile Türkiye nin Ortadoğu da ve İslam dünyasında liderlik için daha uygun olduğunu da vurgulamıştı. Eksen bir ülkenin jeopolitik ç karlar n gerçeklefltirmek veya gelifltirmek amac yla kulland ana co rafi mihver anlam na gelmektedir. ABD İstihbarat Konseyi nin Kasım 2008 tarihli Küresel Eğilimler 2025: Değişen Bir Dünya başlıklı raporunda, ekonomik büyümesi, orta sınıfın yükselişe geçişi ve jeostratejik konumu nedenleri ile Türkiye nin Ortadoğu daki rolünün arttığı; önümüzdeki on beş yıl içinde, Türkiye nin İslami ve milliyetçi özelliklerinin harmanlanmasından oluşan karakteri ile Ortadoğu nun modernleşen ülkelerine bir model olarak hizmet edeceği iddia edilmişti. (Doğal olarak bu ifadeler, ABD istihbaratçılarının geleceğe yönelik tahminlerinden çok niyetlerini ve yönlendirmelerini yansıtıyordu.) Pentagon a yakınlığı ile bilinen ünlü RAND ın yeni ABD Başkanı na önerilerde bulunmak amacı ile hazırlanan sonbahar 2008 tarihli, RAND Review, A Better Deal başlıklı bültenin Türkiye ile ilgili bölümünde ise ABD nin sahne gerisinde Türkiye nin AB sürecini diplomatik bir şekilde desteklemesi, Türk toplumundaki AKP gibi İslam ile demokrasiyi uzlaştırmaya çalışan sektörlere destek vermesi önerilmişti. ABD istihbaratına yakınlığı ile bilinen STRATFOR un stratejisti George Friedman, Next 100 Years, :A Forcast for 21st Century adlı kitabının tanıtımında, Asya da Japonya nın, Avrupa da Polonya nın, Ortadoğu da ise dünyanın 17 nci büyük ekonomisine sahip olan, Balkanlar da, Kafkasya da ve Ortadoğu da nüfuzu artan, Osmanlı döneminde İslam dünyasını tanzim eden Türkiye nin büyük güçler olarak ortaya çıkacağını vurgulamıştı.(aslında bu bir tahminden çok niyeti yansıtıyordu; çünkü ABD nin Asya da Japonya ya, Doğu Avrupa da Polonya ya ve Ortadoğu da Türkiye ye olan ihtiyacı giderek artacaktı.) 2 Mart 2009 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama nın Türkiye yi ziyaretinden önce İngiliz Reuters haber ajansı geçtiği haberde Obama nın görev süresinin hemen başında Türkiye yi ziyaret ederek Ankara nın Geniş Ortadoğu bölgesinde taşıdığı rolden azami düzeyde faydalanma yolunda fırsat yakaladığı yorumunu yapmıştı. Ajansa göre Türkiye nin İsrail den Suriye, Irak ve İran ı kapsayarak Afganistan a, Kıbrıs tan Kafkaslar a kadar uzanan coğrafyadaki çatışma ve gerilimlerde ABD ye yardım edebileceği belirtilmiş; Obama nın ziyaretini Türkiye nin bölgedeki etkisine, ekonomik gücüne, eşi bulunmayan diplomatik temaslarına ve laik bir Müslüman demokrasisi olma özelliğine onay verme anlamı taşıdığını ifade etmişti. 21. YÜZYIL [37]

4 Nejat Eslen Görüleceği gibi ABD, Geniş Ortadoğu coğrafyasında Türkiye nin yumuşak ve sert gücünü ve özellikle de yumuşak gücünü kendi çıkarları istikametinde kullanmak amacıyla Türkiye nin Ilımlı İslam kimliği ile Ortadoğu ekseninde hamleler yapmasını bu bölgede lider olmasını teşvik etmişti. Yukarıdaki verilerin ışığında, yeni politika inisiyatifleri, AKP yönetimindeki Türkiye nin, yeni Ilımlı İslam ve Yeni Osmanlı kimliği ile, teorik altyapısını Ahmet Davutoğlu nun hazırladığı, çok yönlü ve dengeli olarak tanımlanan ve özünde, öncelikle Ortadoğu ya açılmayı amaçlayan stratejinin, stratejik derinliğindeki hamleleri olarak değerlendirilmelidir. Aslında Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun bugün Türkiye nin dış politikasının esasını oluşturan Stratejik Derinlik kitabı incelendiğinde Türkiye nin kültür değişikliği üzerinden jeopolitik kimliğinin ve Ortadoğu istikametinde de jeopolitik ekseninin değiştirmek istenildiği anlaşılmaktadır: * Türkiye de siyasi kültür, taşıdığı dinamik karakterle Batı Avrupa ve Amerika toplumlarının siyasi kültürlerinden önemli ölçüde ayrılmaktadır. 1 * Türkiye yi bu farklı eksene oturtan ve özgün bir siyasi kültür dinamizmini doğuran temel fark nereden kaynaklanmaktadır? Bu temel farkı Türkiye nin zaman ve mekanla ilgili iki sabit değişkeninde, yani tarihinde ve coğrafyasında aramak gerekmektedir.bu iki sabit değişkenin siyasi yapı üzerindeki etkileri ve uluslararası ilişkiler içinde kazandıkları yeni anlamlar, bu değişkenlerin psikolojik ve sosyolojik faktörleri de devreye sokan bir dinamizme kaynaklık etmesini sağlamaktadır 2 * Türk toplumu gerçekten böyle bir köprü rolünü yeni bir medeniyet açılımına döndürebilecekse öncelikle kendi kimliğini, psikolojisini ve siyasi kültürünü yeniden inşa etmek zorundadır. 3 * Türkiye artık içine kapalı bir sistem oluşturarak dünya siyasi coğrafyasının sıradan bir birimi şeklinde varlığını idame şansına sahip değildir.ya bu stratejik yönelişin getireceği çetin güçlükleri göze alarak dinamik bir medeniyet ekseni oluşturma çabasına girişecektir ya da başkaları tarafından oluşturulmuş bir medeniyet ekseninin edilgen-çevre unsuru olarak bütün şahsiyet ve itibarını yitirecektir. 4 * Toplumsal aidiyet hissinin güçlü bir tarihi ve sosyo-kültürel temele oturtulması ve bu aidiyetten beslenen bir fikir özgürlüğü ortamının oluşması böylesi zengin bir stratejik düşünce atmosferininin oluşmasının asgari şartıdır. 5 * Tarihi birikim bir toplumun zaman boyutu içinde konumunu belirleyen temel unsurdur. Bu nedenledir ki, tarihi birikim bir siyasi irade tarafından yeniden yorumlanabilir ve stratejik planlamada yeni bir eksene oturtulabilir.. 6 Görüleceği gibi Ahmet Davutoğlu, Türk siyasi kültürünün Batı siyasi kültüründen farklı olduğunu beyan etmekte, Türkiye nin uluslararası ilişkilerdeki konumunu belirleyen temel unsur- 1 Ahmet Davutoğlu, Stratejik Derinlik, İstanbul 2002, s Age, s Age, s.92 4 Age, s.93 5 Age, s.93 6 Age, s.65 [38] 21. YÜZYIL

5 Jeopolitikte ve Kimlikte Eksen Kaymas ların coğrafya ile Yeni Osmanlıcılığa yön gösteren tarih faktörü olduğunu düşünmekte, tarihin stratejik amaçlar için yeniden yorumlanabileceğine inanmakta, Türkiye nin uluslararası ilişkilerde güçlü bir aktör olabilmesi için yeni bir medeniyet inşa etmesinin şart olduğunu, bunun ise Türk toplumunun dolayısı ile de Türkiye nin yeni bir kimlik inşa etmesi ile mümkün olabileceğini vurgulamakta, toplumsal aidiyeti, açıkça söylemese bile tarihe (yeni Osmanlıcılık) ve sosyo-kültürel değerlere (İslamcılık) dayandırmakta; özetle, Türkiye nin kimliğini değiştirerek ve Türkiye yi yeni Osmanlıcı-İslamcı kimliğe dönüştürerek uluslararası alanda etkin bir aktör yapmaya çalışmaktadır. Türkiye nin Yeni Osmanlıcı-İslamcı kimliği ile ana jeopolitik ekseni ise diğer eksenlerde tali hareketler olsa bile, doğal olarak Güney ekseni yani Ortadoğu olmaktadır. Nitekim Ahmet Davutoğlu nun 22 Haziran 2010 tarihinde yaptığı konuşmada kullandığı şu ifadeler bu konudaki kaygılarımızı doğrulamaktadır: Artık Avrupa merkezli bir kültür hayatı yok. Çin in, Hindistan ın yeniden kendi özgün kültürleriyle yükseldiği, İslam kültürünün büyük bir devrimin içine girdiği, Afrika nın da kendini yeniden keşfederek bir Afrika bilinci oluşturmaya çalıştığı yeni bir dönem yaşanıyor Modernleşme dediğimiz süreç, artık çok yönlü seyreden yeni bir süreçtir. Artık modernleşme ile Batılılaşma arasındaki açı gittikçe açılıyor. Artık modernleşmenin içinde Çin de, Hindistan da, Japonya da, Afrika da var. Hepsi modernleşmenin bir parçası. O zaman bizim bu felsefi zemini tekrar inşa etmemiz gerekiyor... Ahmet Davutoğlu nun jeopolitik vizyonunun yanlışlarından biri de, Türkiye yi küresel bir 21. YÜZYIL [39]

6 Nejat Eslen güç olarak kabullenmesidir. Oysa küresel güç olabilmek için belli yeteneklere sahip olmak gerekir. Bu yetenekler aşağıdaki şekilde sıralanabilir: * Üretim, pazar ve ihracat yetenekleri ile küresel çapta gelişmiş ekonomik yapı,üretimde ve ihracatta küresel sıralamada üstünlük, küresel ekonomiyi etkileme ve yönlendirme yeteneği, küresel ekonomik kurumlarda etkinlik; * Enerji, stratejik ham madde üretim kapasitesi veya enerji, stratejik ham madde kaynaklarına kısıntısız erişim ve enerji yollarını denetleme yeteneği; * Güçlü finansal sistem, küresel ticarette kullanılan veya itibar gören para birimi, küresel finansı ve küresel finans kuruluşlarını etkileme yeteneği; * Üstün savunma teknolojisi üreten savunma sanayi alt yapısı ile desteklenen, nükleer caydırıcı yeteneğe sahip ve aynı anda deniz aşırı iki cephede birden harekat icra edebilecek askeri güç ve bu gücü denizaşırı bölgelere taşıyabilecek stratejik intikal yeteneği; * Üstün teknoloji üretme ve kullanma yeteneği, bu alanda küresel üstünlük; * Tüm kurumları ile güçlü devlet yapısı, devlet kurumlarında geleceğe yönelik stratejik vizyon geliştirme ve uygulama yeteneği; * Deneyimli ve etkin diplomatik altyapı ile yumuşak gücü küresel amaçlar için kullanabilme yeteneği; Türkiye bölgesinde bir merkez ülke oldu unu iddia ederek ve slami de erlerini öne ç kararak kimlikte eksen kaymas yaflamakta ve Ortado u da kendi yörüngesini oluflturmaya çal flmaktad r. * Avantajlı jeopolitik konum; küresel jeopolitik güç mücadelelerinde etkinlik;küresel ve bölgesel güçleri etkileme veya dengeleme yeteneği; * Birleşmiş Milletler ve benzeri ulusüstü kurumlarda etkinlik, gerektiğinde siyasi ve askeri koalisyonlar oluşturarak güç artırma yeteneği; * Evrensel kültürel yapı, küresel kültürel etkinlik; * Eğitimli ve genç nüfus, sağlam demografik yapı;. * Uzay yarışında üstünlük; uzayı, deniz ve hava ulaştırma yollarını ve siber ortamı tahditsiz kullanma ve denetleme yeteneği. Yukarda sıralanan kriterler dikkate alındığında, tahditlerine rağmen, dünyada küresel güç statüsüne en yakın ülkenin ABD olduğu söylenebilir. Çin ise ekonomisi ile küresel etkinliğe erişmiş, küresel güç olma potansiyeline sahip bir ülkedir. Bu kriterlere göre, Türkiye nin küresel güç olduğunu iddia etmek ve bu esasa göre jeopolitik vizyon ve dış politika stratejileri geliştirmek doğru değildir. Doğrusu, Türkiye yi, Afro-Avrasya coğrafyasının küresel bir gücü değil, kıtasal etkinliği de olabilen önemli bir bölgesel gücü olarak kabul etmek ve buna dayanarak jeopolitik vizyonlar geliştirerek uygulamaktır. İçinde bulunduğumuz ve ABD nin artık tek belirleyici olmadığı, Batı nın düşüşe, Doğu nun ise yükselişe geçtiği çok kutuplu uluslararası sistemde dengeler ve düzen kuruluncaya kadar şartlar bizi riskler ve jeopolitik fırsatlarla karşı karşıya bırakmaktadır. Bu fırsatlar, Türkiye ye de farklı eksenlerde jeopolitik açılımlar için fırsatlar sunmaktadır. Yönetenler, Türkiye nin merkezi konumundan istifade ederek çok boyutlu ve çok yönlü politikalar uygulandığını iddia etmekte- [40] 21. YÜZYIL

7 Jeopolitikte ve Kimlikte Eksen Kaymas Türkiye nin Yeni Osmanl c - slamc kimli i ile ana jeopolitik ekseni ise di er eksenlerde tali hareketler olsa bile, do al olarak Güney ekseni yani Ortado u olmaktad r. dir. Teorik olarak merkezi konum çoklu açılım avantajları sağlasa bile, böyle bir konuma sahip olan ülkenin, çoklu açılımlar için oldukça güçlü olması gerekir. Merkezi konuma sahip olan bir ülke, eğer her eksende açılım için yeterli güce sahip değilse, bu şartlarda o ülke, jeopolitik bir tercih ile karşı karşıya kalmış demektir ve bu tercih, öncelikli jeopolitik eksenin seçimi ile ilgilidir. Bu noktada, Türkiye nin öncelikli jeopolitik sorununun, öncelikli jeopolitik eksen seçiminin doğru olup olmadığı ile ilgili olduğu söylenebilir. Bir başka ifade ile, diğer eksenlerde tali hareketler olsa bile, dış politik ilişkilerini güney eksenine, yani Ortadoğu ya yoğunlaştıran Türkiye nin bu tercihinin en rasyonel seçim olup olmadığının tartışılması gerekir. Türkiye nin dış politika ilişkilerinin Ortadoğu ya yoğunlaştığı bir gerçektir ve bu yoğunlaşma eksen kayması şeklinde ifade edilebilir. Batı da Türkiye nin Doğu ya yöneldiği konusunda yaygın bir algılama vardır ve bu algılama kaygılar uyandırmaktadır. ABD Savunma Bakanı Gates de bu kaygıyı açıkça ifade etmiştir. Batı nın kaygısı, eğer bizim için önemli ise, Türkiye nin dış politika ekseninin kayıp kaymaması ile ilgili değildir. Çünkü ABD yönetimi yakın zamana kadar, resmi istihbarat dokümanlarında da ifade edildiği şekilde, Türkiye nin Ilımlı İslam kimliği ile Ortadoğu da model oluşturmasını teşvik etmiştir. Batı nın kaygısı, Türkiye nin yeni dış politika inisiyatifleri ile, Batı yörüngesinin dışına çıkması; yani, Batı ya rağmen bağımsız politikalar uygulaması ile ilgilidir. Bu bir bakıma Türkiye nin Batı nın yörüngesinden çıkması, oyunu Batı nın kurallarına göre değil, kendi inşa ettiği kurallara göre oynaması ve Ortadoğu da kendi jeopolitik yörüngesini oluşturma gayretleri içine girmesi anlamındadır. Türkiye nin en ciddi jeopolitik sorunu jeopolitikte ve kimlikteki eksen kaymasıdır. Türkiye nin yeni jeopolitik ekseninin, yani Ortadoğu ekseninin en rasyonel eksen olup olmadığı ve Türkiye nin jeopolitik kimliğini değiştirmesinin bedelinin ne olabileceği Türkiye de tartışılmamaktadır. Türkiye bu ciddi sorunları zaman geçirmeden tartışmaya açmalıdır. 21. YÜZYIL Not: Yazar bu makaleyi Radikal gazetesinde yayınlanan Jeopolitik Eksen Kayması (4 Mart 2009), Türkiye Küresel bir Güç Mü? (15 Ağustos 2009), Jeopolitik ve Kimlikte Eksen Kayması (12 Kasım 2009), Eksen kayması mı Yörünge Sapması mı (16 Haziran 2010) adlı yazılarından istifade ederek 21. Yüzyıl dergisi için hazırlamıştır. 21. YÜZYIL [41]