KEYWORDS: Industry; technology, current; revolution; labor; employment.

Transkript

1 ÖZET: Günümüzde artık dijital teknolojiler ile tetiklenen 4. sanayi devrimi (Sanayi 4.0) akıllı robotlar, büyük veri, nesnelerin interneti, 3-D baskı, bulut yönetimi gibi teknolojilerin bu devrimin tetiklenmesinde çok önemli rolü olduğu çeşitli kaynaklarda raporlarda göze çarpmaktadır. Sanayi 4.0 kavramını sadece değer zincirlerinin parçalarının kendi içlerinde otomasyonu olarak tanımlamanın ötesinde, en önemli özelliğinin tüm değer zinciri adımları arasında bütünü yakalayacak sürekli iletişimin olması ve bu sayede akıllı ve kendisini düzenleyen bir sanayi sürecine ulaşmış olarak ortaya çıkmaktadır. Bu süreç daha hızlı, daha esnek, kaliteli ve daha verimli bir sanayi yolculuğunu tanımlamaktadır. ANAHTAR KELİMELER: Sanayi, teknoloji, akım, devrim, işgücü, istihdam. ABSTRACT: The fourth industrial revolution (Industry 4.0), now triggered by digital technologies, is puzzling in reports that intelligent robots, large data, internet of objects, 3-D printing, cloud management, etc. have a crucial role in triggering this revolution. Not only does Industrial 4.0 define the automation of parts of its value chains as an automation within itself, but the most important feature is the continuous communication that will capture the whole of all the value chain steps, and on this point it emerges as an intelligent and self-regulating industry process. This process defines a faster, more flexible, quality and more efficient industrial journey. KEYWORDS: Industry; technology, current; revolution; labor; employment. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 61 Nisan 2018/ 11

2 Günümüzde artık dijital teknolojiler ile tetiklenen 4. sanayi (d)evrimi (Sanayi 4.0) akıllı robotlar, büyük veri, nesnelerin interneti, 3-D baskı, bulut yönetimi gibi teknolojilerin bu devrimin tetiklenmesinde çok önemli rolü olduğu çeşitli kaynaklarda raporlarda göze çarpmaktadır [1-3]. Sanayi 4.0 kavramını sadece değer zincirlerinin parçalarının kendi içlerinde otomasyonu olarak tanımlamanın ötesinde, en önemli özelliğinin tüm değer zinciri adımları arasında bütünü yakalayacak sürekli iletişimin olması ve bu sayede akıllı ve kendisini düzenleyen bir sanayi sürecine ulaşmış olarak ortaya çıkmaktadır. Bu süreç daha hızlı, daha esnek, kaliteli ve daha verimli bir sanayi yolculuğunu tanımlamaktadır. TÜSİAD ve BCG nin (Boston Consulting Group) 2015 senesinde yaptığı detaylı bir araştırma sonucuna göre Dünya da Almanya ve daha sonra ABD gibi sanayileşmiş ülkeler tarafından ortaya atılmış ve içinde bulunduğumuz dönemde artan bir ivme ile tüm dünyanın odaklandığı Sanayi 4.0, bu ülkelerin yıllar içinde kaybettikleri üretimde rekabetçi olma avantajını tekrar ele geçirmek için de önemli bir fırsat yaratacağı beklentisi raporda belirtilmektedir. Sanayi 4.0 ın Alman ekonomisi üzerinde bir canlanma ve sene içerisinde çok önemli etkiler yaratması beklenmektedir. BCG raporunda üretime ilişkin dönüşüm maliyetlerinin %15-25 ine denk gelen bir sanayi verimliliği artışı sonucu Milyar Euro luk maliyet düşüşü şeklinde olacağından bahsedilmektedir. Ayrıca Sanayi 4.0 süreci kendi ekonomisini yeniden yaratan, verimlilik artışı ötesinde, daha yüksek katma değerli, yerleşmiş değerleri değiştirmeye yönelik bir değişimi öngörmekteyken bir yandan da nitelikli insan gücü ihtiyacında çok daha önemli bir noktaya gelineceğini söyler. Rekabet gücü yüksek ekonomiler kümelenme davranışı[4] içinde yer alması önerilen Türkiye için, küresel düzeydeki bu gelişmeleri takip etmek ve bunun ötesinde Sanayi 4.0 ın uygulayıcı öncü ekonomileri arasında olmak kaçınılmaz bir önemdedir. Özellikle rekabet gücü göstergelerinin çeşitlilik ve hızlı bir değişkenlik gösterdiği bu dönemde düşük iş gücü maliyetleri ve lojistik avantajı gibi rekabetçiliğimizin temelini oluşturan etkenlerin artık önemli baskılara maruz kalacağı beklenmelidir. Sanayi 4.0 yaklaşımı ile rekabet gücü avantajlarımızın sürdürülebilirliğini sağlamak ve artırmak gerekir. Bunun yanında dünya üretimine daha fazla katılan ve kilit rol oynayan Türk sanayisi yaratmak Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 61 Nisan 2018/ 12

3 hedefimiz olursa bunun, Türkiye nin içinde bulunduğu ülke grubundan bir üst seviyeye yükselmesi mümkündür. Bu da hedefe ulaşılmasına katkı sağlayacaktır. Bu konuda yapılan araştırma raporlarında belirli seviyedeki iş adamları ve sanayici görüşleri alınarak Türk sanayisinin önemli firmalarının durum değerlendirmeleri göz önüne alınmış olarak değerlendirilmesi fırsatı elde edilen bu çalışmada, Türkiye için Sanayi 4.0 yaklaşımının aşamalarının kavramsal olarak tartışılmasının ötesinde ekonomik sonuçların da ortaya konması hedeflenmiştir. Sanayi 4.0 dönüşümü sürecinde değerlendirilecek dört önemli kategoride gelişme kaydedilmesi beklenmektedir[5]: Verimlilik: Sanayi 4.0 ın başarılı bir şekilde uygulandığı durumda, günümüz ekonomik büyüklüğünde, Türkiye deki üretim sektörlerinin verimliliğinde 50 milyar TL ye varabilecek bir fayda kaydedilmesi potansiyeli mevcut olduğu hazırlanan raporlarla ortaya konulmuştur. Bu analizin temeli, toplam üretim maliyeti göz önüne alındığında, verimlilikteki artışın %4 - %7 arasında olacağı beklentisine dayanmaktadır. Sadece sistemin dönüşüm maliyeti değerlendirildiğinde, verimlilik artışının %5-15 arasında olması beklenmektedir. Büyüme: Küresel değer zincirlerine entegre olma süreci ve Sanayi 4.0 çevresinde oluşacak ekonomi yoluyla kazanılacak rekabet avantajının, sanayi üretiminde yıllık yaklaşık %3 e kadar ulaşabilecek bir artışı tetiklemesi beklenmektedir. Bu büyüme Türkiye GS- YİH*) sinde %1 ve üzeri bir ek büyüme ve milyar TL düzeyinde ek gelir anlamına gelmektedir. Yatırım: Günümüz fiyatları ve ekonomik büyüklüğü dikkate alındığında önümüzdeki 10 yıllık süreçte Sanayi 4.0 teknolojilerinin üretim sürecine dahil edilebilmesi, yılda yaklaşık milyar TL yatırım yapılması gerektiği tahmin edilmektedir. Bu da üreticilerin gelirlerinin yaklaşık %1-1,5 inin yatırım için kullanımının gerekliliğine işaret eder. İstihdam: Büyüme hedeflerinin de gerçekleşeceği düşünülürse, sanayide istihdam edilen iş gücü mevcut ihtiyacının artacağı ve gelir düzeyi yüksek bir iş gücü yapısının oluşacağı, daha Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 61 Nisan 2018/ 13

4 da önemlisi çok daha nitelikli, eğitim görmüş iş gücüne ivedilikle ihtiyaç olacağı öngörülmektedir. Bu bağlamda önümüzdeki on yılda, istihdamda yetkinlik düzeyi düşük işlerde iş gücünün azalması söz konusu iken sanayi üretiminin artması ile toplamda mutlak bir artış yaşanması beklenmektedir. Aynı zamanda, yüksek nitelikli iş gücü yapısı ile gelir piramidinin ve Türkiye içinde know-how altyapısının (işin nasıl yapılacağını ve paraya Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 61 Nisan 2018/ 14 dönüşümünü bilme süreci) gelişeceği öngörülmektedir. Son zamanlarda hazırlanan teknik raporlarda belirtildiği üzere, ekonomiye katkıları ve diğer birçok sektörün modellemesinde örnek alarak geliştiği sektörler olarak belirlenen otomotiv, beyaz eşya, tekstil, kimyasallar, gıda ve makine sanayileri sektörleri pilot olarak incelenmiştir. Bu sektörlerde Sanayi 4.0 uygulamaları genel olarak değerlendirildiğinde; bilgi ve materyal akışı, tedarikçiler ile iş birlikleri (kümelenme davranışı), ürün ve üretim sürecinin tasarım aşamasında simülasyonu (en iyi verim almak için gerekli ön olmuş olsa-ne olur araştırma-planlaması yapılması), üretimde esnekliği ve öngörülebilirliği artıran akıllı ürün gibi konular fırsat alanları olarak ön plana çıkacaktır. Sonuç olarak nitelikli çözüm ortakları ve insan kaynağına yönelik önemli bir ihtiyaç özellikle oluşacağı görülür hale gelen bir olgu olarak karşımıza çıkacaktır. Gelecek planı değerlendirildiğinde ise tüm sanayimiz toplamı için şimdiye kadar özetlenen etkiler ve fırsatlar, sektörlerin durumu ve ihtiyaçları çerçevesinde birçok değişiklik göstermekte olup, gerçek uygulama aşamasında firmalar bazında özelleşerek birbirinden farklılaşacaktır. Sanayi temsilcileri ile yapılan görüşmelerde, fırsatlar hakkında farkındalığın çok üst düzeyde olduğu; değişik olgunluk seviyelerinde olmakla birlikte birçok sanayi kuruluşunun Sanayi 4.0 uygulamaları konusunda görülebildiği kadar bir miktar yol almaya başladığının gözlemlenmesi sevindiricidir. Diğer önemli ve ortak sonuç ise bu hazırlığın ancak tüm paydaşların katkısıyla kümelenme davranışı, kooparatifleşme benzeri çözüm-

5 lerle ve bütüncül politikaların tesis edilmesiyle başarılabilecek olduğuna inanılmasıdır. (*) GSYİH(Gayri safi yurtiçi hasıla): Ulusal sınırlar içerisinde üretimi yapılan bütün nihai mal ve hizmetlerin, parasal karşılık değerlerini gösterir. Süreci iyi yönetmenin bir sorumluluk olarak karşımıza çıktığı bu noktada Türkiye nin uygulamada karşılaştığı işgücü, hangi ölçekte hangi çözümün geçerli olduğu ve yatırım yönetimi gibi birçok yapısal başlangıç şartını da uzun vadeli kapsayıcı bir yaklaşımın geliştirilmesi bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Böyle bir yaklaşımın geliştirilmesi ve başarılı bir Sanayi 4.0 sürecinin yönetilebilmesi için tüm paydaşlara önemli görevler düşmektedir: Sanayi kuruluşlarının ve tedarikçilerinin Sanayi 4.0 ı tetikleyen teknolojileri know-how süreçlerini takip etmesi ve kendi iş modelleri üzerindeki yapılabilirlikleri, fırsatları ve iş planlarını oluşturmaları gerekmektedir. Ayrıca, özellikle iş gücü ihtiyacının ve donanımının niteliğini net olarak açıklayabilmek, kurumsal gelişim süreçlerinde bu donanım planlamasını uygulamaya geçirirken zamanın iyi kullanarak planlama dışına çıkmadan hareket etmeleri daha da önem kazanmaktadır. Politika yapıcılar ve kamu tarafında ise özellikle ülke çapında teknolojik altyapının (örneğin telekomünikasyon / bilgi - iletişim alanında) Sanayi 4.0 gerektirdiği çerçevede gelişimi desteklemek, gerekli yatırım ve teşvik planlamasını yapmak ve en kritik olarak da uzun vadeli eğitim programları yapılarak gerekli nitelikli çalışan İhtiyacının karşılanmasını sağlamak önemli öncelikli alanları oluşturulmuştur. Ekonominin paydaşların yanı sıra hizmet sektörü için de Sanayi 4.0 çevresinde gelişen değer zincirleri doğal olarak hizmet sektörlerinde de dönüşümü tetikleyecektir. Bu çerçevede, lojistik, üretimin çözüm ortakları olan yazılım ve sistem entegrasyonu ve finans önemli alanlar olarak değerlendirilmektedir. Sonuç itibarıyla Genç, teknolojiyi içselleştirmiş ve her geçen gün büyüyen işgücüne sahip Türkiye, küresel ekonomideki rolünü değiştirecek büyük bir dönüşüm yaratma fırsatının eşiğindedir sonucuna varılabilir. Türkiye sanayisinin gelişmesinde ve rekabetçiliğinin artırılmasında çok temel bir faktör ve fırsat olacağına inanılan Sanayi 4.0 (d)evriminin yakalanması ve öncü ülkeler ile aynı saflarda yer alınması için tüm paydaşların ortak bir ülke planı ve hedefi çevresinde odaklanarak çalışılması gerekliliği aciliyeti olan zorunluluk olarak belirmektedir. Türkiye, önündeki bu fırsatı hayata geçirmek için gerekliliklerini, önceliklerini ve bir yol haritasını ortaya koymalıdır. Bu yol haritasının tüm paydaşlarla işbirliği içinde ve kararlı bir şekilde uygulanması önümüzdeki on yıl için ülke gündeminin en temel maddelerinden biri olmalıdır. Bu sebeple, sanayimizin dönüşümünden sorumlu tüm aktörlerin katılımıyla, Sanayi 4.0 yaklaşımının bütün boyutlarının ele alındığı ve hem stratejik hem operasyonel ihtiyaç ve uygulamalarının kapsamlı bir şekilde tartışıldığı bir platformu[5-7] çalışmaları süreci sürdürülmekte ve rapor edilmektedir. KAYNAKLAR: 1. Directive 2009/28/EC of The European Parliament and of The Council of 23 April 2009 on the promotion of the use of energy from renewable source. 2. TÜSİAD-BCG (The Boston Consulting Group) Mart 2016 RAPORU; Yayın No:- TÜSİAD T/ /576( org). 3. İklim Değişikliği Eylem Planı, ETBK Stratejik Planı.pdf 6. Enerji Verimliliği Strateji Belgesi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Stratejik Planı. Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 5 Sayı 61 Nisan 2018/ 15