AHP YÖNTEMİ İLE İDEAL HOLOGRAM KAĞIDI SEÇİMİ IDEAL HOLOGRAM PAPER SELECTION WITH AHP METHOD

Transkript

1 AHP YÖNTEMİ İLE İDEAL HOLOGRAM KAĞIDI SEÇİMİ IDEAL HOLOGRAM PAPER SELECTION WITH AHP METHOD Ukbe UÇAR 1 Figen BALO 2 ABSTRACT Produced from the Greek words Holos (Full Image) and Gram (Written), the hologram word is defined as three-dimensional visuals from different perspectives using correct lighting techniques and based on actual dimensions of the objects. Today, hologram technology is used extensively in many sectors such as labels, packaging papers, pharmaceutical industry, cosmetics industry, spare parts production and information equipment. ID cards are also one of the areas where hologram technology is used, and thanks to this technology, ID cards can be produced to accommodate different security elements without being imitated, not being scanned and defined by known methods. In this study, alternative hologram papers used in products such as ID cards and product codes are analyzed by the Analytical Hierarchical Process (AHP) method according to strength criteria and it is aimed to determine the ideal hologram paper in terms of endurance at the end of the study. Key word: Analytical Hierarchical Process, Hologram Paper, ID Card, Durable Material Selection. ÖZET Yunanca Holos (Tam Görüntü) ve Gram (Yazılı) sözcüklerinden üretilmiş olan Hologram kelimesi, doğru ışıklandırma teknikleri kullanılarak ve nesnelerin gerçek boyutları baz alınarak farklı perspektiflerden üç boyutlu görseli olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde Hologram teknolojisi etiketler, paketleme kağıtları, ilaç endüstrisi, kozmetik sanayi, otomativ ve yedek parça üretim ile bilgilsayar donanımları başta olmak üzere birçok sektörde yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Kimlik kartları da hologram teknolojisinin kullanıldığı alanların başında gelmekte, bu teknoloji sayesinde taklit edilemeyen, billinen yöntemlerle taranamayan ve tanımlanamayan, farklı güvenlik unsurlarını içinde barındıran kimlik kartları üretilebilmektedir. Bu çalışmada kimlik kartları ve ürün kodları gibi ürünlerde kullanılan alternatif hologram kağıtları, mukavemet kriterlerine göre Analitik Hiyerarşik Proses(AHP) yöntemi ile analiz edilmekte, çalışma sonucunda dayanıklılık açısından ideal hologram kağıdının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Anahtar Kelime: Analitik Hiyerarşik Proses, Hologram Kağıdı, Kimlik Kartı, Dayanıklı Malzeme Seçimi. 1 Araştırma Görevlisi, Fırat Üniversitesi - Endüstri Mühendisliği Bölümü, uuucar@firat.edu.tr 2 Prof. Dr., Fırat Üniversitesi - Endüstri Mühendisliği Bölümü, figenbalo@gmail.com 1113

2 1. GİRİŞ Holografik kağıt, bir desen ya da görüntü ile kabartıldıktan sonra çok ince bir metal tabaka ile kaplanan bir kağıt tabakasıdır. Bu işlem sonucunda elde edilen kağıt tabakası, üzerindeki kabartmalı tasarımın belirli açılardan görülebildiği ya da farkedilebildiği ayırt edici özellikte bir parlaklığa sahip olmaktadır. Bu kağıda farklı perspektiflerden bakıldığı zaman, kağıdın farklı parçaları çeşitli renklerde görünebilmekte, bu durum kağıda bakan kişide bir gökkuşağı görünümü uyandırmaktadır. Holografik kağıt teknolojisi, güvenlik, pazarlama ve sanatsal faaliyetler başta olmak üzere, birçok alanda yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. ( wisegeek.com/what-is-holographic-paper.htm) Holografik kağıt üretim prosesi, ilk olarak kağıda uygulanacak tasarım ya da desenin belirlenmesi ile başlamaktadır. Sonraki aşamada, ilgili tasarım doğrultusunda farklı işlem ve ekipmanlar ile kağıdın kabartılması işlemi gerçekleştirilmekte ve bu sayede kağıtta üç boyutlu bir tasarım etkisi yaratılmaktadır. Belirtilen işlemlerden sonra kağıdın holografik bir şekle getirilmesi için kağıt ısı ve vakum üreten bir makineye yerleştirilmektedir. İlgili makinede genel olarak alüminyumun kullanıldığı bir metalin ısıtılması ve elde edilen gazın kağıt yüzeyine dağılması ile kağıt üzerinde saydam bir tabaka oluşturulmaktadır. Yapılan işlemlerden sonra, kağıt ışığa tutulduğu zaman, ışık kağıt üzerindeki metal yüzey üzerinde dağılarak ve kaplama ile kağıt arasında kırılarak, holografik yani üç boyutlu bir etki yaratmaktadır. Bu özellik sayesinde birbirinden farklı ve kopyalanamayan kimlik kartları ve ürün kodları çok rahat ve güvenli bir şekilde oluşturulabilmektedir. Hologram kağıtlar, neredeyse her türlü kağıttan elde edilebilmekte, bu çalışmada kimlik kartları ve ürün kodları gibi ürünlerde kullanılan alternatif hologram kağıtları, mukavemet kriterlerine göre Analitik Hiyerarşik Proses(AHP) yöntemi ile analiz edilmektedir. Çalışma sonucunda ise dayanıklılık açısından hologram teknolojisinde kullanılacak ideal hologram kağıdının belirlenmesi amaçlanmaktadır. ( Analitik Hiyerarşik Proses yöntemi çok kriterli karar verme metodolojilerinden biri olup, belirli kriterleri dikkate alarak alternatifler arasından en uygun alternatif analitik yöntemlerle seçilmesi işlemini ifade etmektedir. Literatürde AHP ile ilgili birçok çalışma bulunmakta, bu çalışmalardan bazıları tablo 1 de ifade edilmektedir. Tablo 1. AHP ile ilgili literatürdeki çalışmalardan bazıları İndeks Yazar Adı Yıl İncelenen Konu İndeks Yazar Adı Yıl İncelenen Konu 1 Adigüzel 2009 Personel 10 Lai vd Yazılım 2 Barker vd Chen ve Cheng Gibney ve Shang 5 Gupta vd Güngör ve İşler Tersine lojistik kullanıcıları için karar verme Personel 12 Ömürbek vd. Özbek ve Eren Kuruluş yeri Lojistik firması 2007 Personel 13 Özden 2008 İlkokul Sürdürülebilir üretim uygulamaları 14 Toksari ve Toksari Otomobil 15 Uçar vd Hedef pazarı Ders programı çizelgeleme

3 7 Güven ve Çelik 2012 Hizmet kalitesi değerlendirme 16 Vega vd İmren 2011 Kuruluş yeri 17 Veisi vd Jaberidoost 2015 İlaç tedarik zinciri risk değerlendirmesi 18 Yıldız ve Aksoy 2015 İlaç sanayi için solvent Sürdürülebilir tarım Personel Çalışmanın ikinci ele alınan probleme ilişik özellikler belirtilmekte, üçüncü bölümde kullanılan metodoloji tanımlanmaktadır. Dördüncü bölümde uygulama çalışmasına ilişkin bilgiler verilmekte, beşinci ve son bölümde ise elde edilen sonuçlar tartışılmakta ve çalışmaya ilişkin genel değerlendirmelerde bulunulmaktadır. 2. PROBLEM Hologram kağıtları, hemen hemen her türlü kağıttan üretilebilen bir teknoloji olmaktadır. Bu kağıtlar arasından herhangi bir çözüm metodoloji kullanmaksızın ideal olanını seçmek zor olmakta ve oldukça zaman almaktadır. Bu çalışmada AHP yöntemi kullanılarak seçim işlemi gerçekleştirmektedir. Belirtilen yöntemde alternatiflerin ve bu alternatiflerin değerlendirilmesinde kullanılacak kriterlerin net bir şekilde belirlenmesi istenmektedir. Bu çalışmada hologram kağıtları dayanıklılık açısından incelenmekte, dayanıklılık bazında dikkate alınacak kriterler tablo 2 de gösterilmektedir. Tablo 2. Çalışmada dikkate alınan kriterler İndex Kriter Adı 1 Spektral duyarlılık bölgesi 2 Işık duyarlılığı (J/cm 2 ) 3 n in max. değeri 4 Holgram kalınlığı (mm) 5 Isıl dayanım ( 0 C) Piyasada hologram kağıt üretiminde kullanılabilecek birçok alternatif kağıt bulunabilmektedir. Bu çalışmada dikkate alınan alternatif hologram kağıtları tablo 3 de gösterilmektedir. Tablo 2. Çalışmada dikkate alınan alternatifler İndex Alternatif Adı 1 Reoxan (PMMA) 2 PQ+PMMA 3 Porous Glass 4 PTR cam 5 CaF

4 Bölüm üç içerisinde problemin çözümünde kullanılacak metodoloji ifade edilmekte, Bölüm 4 de, ilgili metodoloji ve Bölüm 2 de ifade edilen alternatif ve kriter bilgileri doğrultusunda uygulama işlemi gerçekleştirilerek ideal hologram kağıdı seçilmeye çalışılmaktadır. 3. METODOLOJİ Analitik Hiyerarşik Proses yöntemi, Thomas L. Saaty tarafından geliştirilmiş olup, yöntem içerisinde amaç-kriter-alternatiflerden oluşan üç hiyerarşili bir karar ağacı oluşturulmakta, ağaç içerisinde amaç dikkate alınarak kriterlerin ve kriterler dikkate alınarak alternatiflerin seçilmesi gerçekleştirilmekte, sonuç olarak ise en uygun alternatifin belirlenmesi amaçlanmaktadır(akdeniz ve Turgutlu, 2007). AHP metodoloji altı farklı mekanizmadan oluşmakta, bu mekanizmaların ilkinde incelenecek problemin spesifikasyonları tanımlanmaktadır. İkinci mekanizmasında alternatiflerin ne etki eden kriterler, ikili karşılaştırma matrisleri yardımıyla önceliklendirilmekte ve ilgili matrisin tutarlığı için hesaplamalar yapılmaktadır. Elde edilen tutarlılık değeri 0,1 den küçük ise matrisin tutarlığı olduğu kabul edilmekte, büyük ise matrisdeki değerlerin yeniden güncellenemesi istenmektedir. Belirtilen işlemlerden sonra alternatiflerin değerlendirilmesi mekanizmasına geçilmekte, bu mekanizmada her bir kriter temelinde alternatifler için ikili karşılaşırma matrisleri oluşturulmaktadır. Yine bu matrilerin hepsinde tutarlılık değerinin 0,1 den küçük olması istenmekte, 0,1 den büyük değerler var ise bu matrislerin yeniden güncellenerek tutarlılık değerinin 0,1 in altına inmesi beklenmektedir. Tüm alternatif karşılaştırma matrisi sonucunda elde edilen değerler kriter öncelikleri bazında değerlendirilerek, ilgili amaç doğrultusunda alternatiflere ait öncelik değerleri belirlenmekte ve ideal alternatifin tespit edilmesi işlemi gerçekleştirilmektedir. Çalışmanın dördüncü bölümünde ilgili metodolojisi doğrultusunda ideal hologram kağıdının ne ilişkin uygulama çalışması takdim edilmektedir. 4. UYGULAMA ÇALIŞMASI Çalışmada ideal hologram kağıdının için AHP yöntemi kullanılmakta, ilgili yöntemin kullanılmasın Expert Choice programından yararlanılmaktadır. Uygulama çalışması sonucunda elde edilen kriter öncelikleri şekil 1 de gösterilmektedir. Şekil 1. Kriter öncelikleri Şekil 1 e bakıldığı zaman en önemli kriterlerin «spektral duyarlılık bölgesi» ve «ısıl dayanım kriterleri» olduğu, bu kriterleri sırasıyla «hologram kalınlığı» ve «n max değeri» kriterlerinin takip ettiği tespit edilmektedir. En düşük önemli kriterin ise «ışık duyarlılığı» 1116

5 olmaktadır. Bu kriter öncelikleri doğrulsutunda ve belirtilen amaç bazında alternatif öncelikleri ise şekil 2 de gösterilmektedir. Şekil 2. Alternatif öncelikleri Şekil 2 ya bakıldığı zaman 10 farklı yalıtım malzemesinden en ideal yalıtım malzemesinin Porous Glass olduğu, bu yalıtım malzemesine en yakın malzemelerin Reoxan (PMMA) ve PTR cam olduğu tespit edilmektedir. En düşük önemli kağıt alternatifinin ise PQ+PM- MA şekildeki sonuçlardan anlaşılmaktadır. 5.SONUÇLAR Hologram kâğıt, pazarlama, güvenlik ve sanat alanlarında yoğun bir şekilde kullanılan yeni nesil bir teknoloji ürünüdür. Özellikle kimlik kartları ve ürün kodlarında, kopyalanamaz ve ayırt edilebilir olması, taklit edilememesi ve içerisinde farklı güvenlik unsurlarını barındırması nedeniyle birçok ülke ve firma tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. Bu çalışmada hologram kağıt teknolojisinde kullanılan kağıtlar dayanıklılık kriterleri açısından incelenmekte ve bu kriterler doğrultusunda ideal hologram kağıdı AHP yöntemi ile belirlenmeye çalışılmaktadır. Çalışma ile hologram kağıt üreten ve kullanan firmalar için bir farkındalık oluşturulması amaçlanmakta, gelecek çalışmalarda başka metodolojilerin kullanılması ve farklı alternatifler ile kriterlerin dikkate alınması ile daha doğru ve etkin sonuçların elde edilebileceği öngörülmektedir. 6. KAYNAKLAR Akdeniz, H. A., & Turgutlu, T. (2007). Türkiye de perakende sektöründe analitik hiyerarşik süreç yaklaşımıyla tedarikçi performans değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), Adigüzel, O. (2009). Personel Seçiminin Analitik Hiyerarşisi Prosesi Yöntemiyle Gerçekleştirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (24). Barker, T. J. ve Zabinsky, Z. B. (2011) A Multicriteria Decision Making Model for Reverse Logistics Using Analytical Hierarchy Process, Omega, 39(5): Chen, L. S. ve Cheng, C. H. (2005) Selecting IS personnel use fuzzy GDSS based on Metric Distance Method, European Journal of Operational Research, 160(3): Gibney, R. ve Shang, J. (2007) Decision making in academia: A case of the dean selection process, Mathematical and Computer Modelling, 46: Gupta, S., Dangayach, G. S., Singh, A. K., & Rao, P. N. (2015). Analytic hierarchy process (AHP) model for evaluating sustainable manufacturing practices in Indian electrical panel industries. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 189,

6 Güngör, İ., & İşler, D. B. (2012). Analitik hiyerarşi yaklaşımı ile otomobil. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 1(2), Güven, Murat., Çelik, N. (2012). Analitik hiyerarşi süreci yöntemi ile otel işletmelerinde hizmet kalitesini değerlendirme: Bartın örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 3(6), İmren, E. (2011). Mobilya Endüstrisinde Analitik Hiyerarşi Prosesi (Ahp) Yöntemi Ile Kuruluş Yeri Seçimi (Master s thesis, Bartın Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü). Jaberidoost, M., Olfat, L., Hosseini, A., Kebriaeezadeh, A., Abdollahi, M., Alaeddini, M., & Dinarvand, R. (2015). Pharmaceutical supply chain risk assessment in Iran using analytic hierarchy process (AHP) and simple additive weighting (SAW) methods. Journal of pharmaceutical policy and practice, 8(1), 9. Lai, V., Wong, B.K. ve Cheung, W. (2002) Group decision making in a multiple criteria environment: A case using the AHP in the software selection, European Journal of Operational Research, 137(1): Ömürbek, N., Helvacıoğlu, Ö. C., & Üstündağ, S. (2013). Kuruluş yeri nde analitik hiyerarşi süreci (AHP) kullanımı: Isparta bölgesinde bir uygulama. Özbek, A. ve Eren, T. (2012) Selecting the Third Party Logistic(3PL) Firm through the Analytic Hierarchy Process (AHP), International Journal of Engineering Research and Development, 4(2): Özden, Ü. (2008). Analitik Hiyerarşi yöntemi ile ilkokul. MU Iktisadi ve Idari Bilimler Dergisi, 24(1). Toksari, M., & Toksari, M. D. (2011). Bulanik Analitik Hiyerarsi Prosesi (AHP) yaklasimi kullanilarak hedef pazarin belirlenmesi. METU Studies in Development, 38(1), 51. Uçar, U., İşleyen, S., & Demir, Y. Üniversite Ders Çizelgeleme Probleminin Bulanik Ahp Ve Çok Amaçli Karişik Tam Sayili Matematiksel Modelle Çözümü. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Part C: Tasarım ve Teknoloji, 3(3), Vega, P., Peter S., Salmeron-Ochoa, I., la Hidalga, A. Nieva-de ve Sharratt, P.N. (2011) Analytical hierarchy processes (AHP) for the selection of solvents in early stages of pharmaceutical process development, Process Safety and Environmental Protection, 89(4): Veisi, H., Liaghati, H., & Alipour, A. (2016). Developing an ethics-based approach to indicators of sustainable agriculture using analytic hierarchy process (AHP). Ecological Indicators, 60, Yıldız, M. S., & Aksoy, S. (2015). Analitik hiyerarşi prosesi ile personel üzerine bir çalışma. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi