T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HASAT ÖNCESİ GİBBERELLİK ASİT VE OKSALİK ASİT UYGULAMALARININ KOSİU VE HAKKO ASYA ARMUT (Pyrus pyrifolia) ÇEŞİTLERİNDE MEYVE KALİTESİ ÜZERİNE ETKİLERİ Muhammed Mustafa BUDAK Danışman Doç. Dr. Bekir ŞAN YÜKSEK LİSANS TEZİ BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI ISPARTA

2 2017 [Muhammed Mustafa BUDAK]

3

4

5 İÇİNDEKİLER Sayfa İÇİNDEKİLER... i ÖZET... ii ABSTRACT... iii TEŞEKKÜR... iv ŞEKİLLER DİZİNİ... v ÇİZELGELER DİZİNİ... vi SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ... vii 1. GİRİŞ KAYNAK ÖZETLERİ Armutun kültür tarihi ve üretimi Bitki Büyümeyi Düzenleyici Maddeler Meyve kalitesini artırıcı uygulamalar MATERYAL VE YÖNTEM Materyal Yöntem Büyüme düzenleyici madde uygulamaları Ölçüm ve analizler Meyve eni ve boyu Meyve ağırlığı ve meyve sapı uzunluğu Meyve eti sertliği Meyve kabuk rengi Suda çözünür kuru madde, ph ve titre edilebilir asitlik Toplam fenolik madde Deneme Deseni ve Verilerin Analizi ARAŞTIRMA BULGULARI Meyve Eni Meyve Boyu Meyve Ağırlığı Meyve Sapı Uzunluğu Meyve Eti Sertliği Meyve Kabuk Rengi Suda Çözünür Kuru Madde Meyve Suyu ph sı Titre Edilebilir Asitlik Toplam Fenolik Madde TARTIŞMA VE SONUÇ KAYNAKLAR EKLER EK A. Deneme bahçesinde yapılan toprak ve yaprak analiz sonuçları EK B. Deneme bahçesi gübreleme programı EK C. Deneme bahçesi ilaçlama programı ÖZGEÇMİŞ i

6 ÖZET Yüksek Lisans Tezi HASAT ÖNCESİ GİBBERELLİK ASİT ve OKSALİK ASİT UYGULAMALARININ KOSİU ve HAKKO ASYA ARMUT (Pyrus pyrifolia) ÇEŞİTLERİNDE MEYVE KALİTESİ ÜZERİNE ETKİLERİ Muhammed Mustafa BUDAK Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Bekir ŞAN Bu çalışma hasat öncesi gibberellik asit (GA3) ve oksalik asit (OA) uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut (Pyrus pyrifolia) çeşitlerinde meyve kalitesi üzerine etkilerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Her iki çeşitde de meyveler tam olgunlukta hasat edilmiş ve meyve eni, meyve boyu, meyve ağırlığı, meyve sapı uzunluğu, meyve eti sertliği, meyve rengi, suda çözünür kuru madde (SÇKM), ph, titre edilebilir asitlik (TA) ve toplam fenolik madde içeriği yönünden değerlendirilmiştir. Gerek GA3 gereksede OA uygulamalarının meyve eni, meyve boyu, meyve ağırlığı, meyve sapı uzunluğu, meyve eti sertliği, SÇKM ve ph üzerine etkisi istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. GA3 ve OA uygulamalarının L*, a*, b*, titre edilebilir asitlik ve toplam fenolik madde içeriği üzerine etkileri önemli bulunmuştur. En yüksek L* (58.69), a* (-3.60) ve b* (35.76) değerleri 4 mm OA uygulamalarından elde edilmiştir. En yüksek titre edilebilir asitlik değeri Hakko çeşidinde 1 mm OA (0.22) ve Kosiu çeşidinde 2 mm OA (0.17) uygulamalarında ve en yüksek toplam fenolik madde içeriği ise 4 mm OA (ortalama: mg/kg) uygulamasında belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Armut, gibberellik asit, oksalik asit, meyve kalitesi. 2017, 59 sayfa ii

7 ABSTRACT M.Sc. Thesis EFFECTS OF PRE-HARVEST APPLICATIONS OF GIBBERELLIC ACID AND OXALIC ACID ON FRUIT QUALITY IN ASIAN PEAR (Pyrus pyrifolia) CULTIVARS KOSIU AND HAKKO Muhammed Mustafa BUDAK Süleyman Demirel University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Horticulture Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Bekir ŞAN This study was conducted to determine the effects of pre-harvest gibberellic acid (GA3) and oxalic acid (OA) applications on fruit quality of Hakko and Kosiu pear (Pyrus communis L.) varieties. The fruits of both cultivars were harvested at commercial harvest time and evaluated in terms of fruit width, fruit height, fruit weight, pedicel length firmness, fruit color, soluble solid content (SSC) titretable acidity (TA) and total phenolic content (TPC). Both GA3 and OA applications did not caused any significant differences on fruit width, fruit height, fruith weight, pedicel length, firmness, SSC and ph. The effects of GA3 and OA applications on L*, a*, b*, TA and TPC were significant. The highest L* (58.69), a* (-3.60) and b* (35.76) values were obtained from 4 mm OA applications. The highest TA of Hakko and Kosiu varieties were obtained from1 mm OA (0.22) and 2 mm OA (0.17) applications, respectively. The highest mean TPC was obtained from 4 mm OA application as mg/kg. Keywords: Pear, gibberellic acid, oxalic acid, fruit quality. 2017, 59 pages iii

8 TEŞEKKÜR Hasat Öncesi Gibberellik Asit ve Oksalik Asit Uygulamalarının Kosiu ve Hakko Asya Armut (Pyrus pyrifolia) Çeşitlerinde Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri konulu tezimde beni yönlendiren, araştırmalarımda bana yön gösteren, bilgi ve birikimi ile bana yardımcı olan Sayın Danışman Hocam Doç. Dr. Bekir ŞAN a çok teşekkür ederim YL1-16 No`lu Proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi ne teşekkür ederim. ZMS Tarım Ltd. Şti Yönetim kurulu başkanı Şeref DOĞAN a sağladığı imkanlardan ve yardımlarından dolayı teşekkürü bir borç bilirim. Bu tezimi hazırlama aşamasında maddi ve daha çok manevi yardımlarını esirgemeyen, her daim yanımda olan eşim Sümeyye BUDAK a sonsuz teşekkür ederim. Muhammed Mustafa BUDAK ISPARTA, 2017 iv

9 ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil 3.1. Denemenin yürütüldüğü bahçenin genel bir görünüşü Şekil 3.2. Kosiu armut çeşidi meyveleri Şekil 3.3. Hakko armut çeşidi meyveleri Şekil 3.4. Hakko armut çeşidinde oksalik asit uygulaması 26 Şekil 3.5. Minolta CR-300 renk skalası.. 27 Şekil 3.6. SÇKM ve titre edilebilir asit tayini için meyve sularının süzülmesi 28 Şekil 3.7. Toplam fenolik madde içeriğinin hesaplanmasında kullanılan kalibrasyon eğrisi 29 v

10 ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge 2.1. Ülkelere göre 2015 yılı Dünya armut (Pyrus communis L) üretimi 4 Çizelge 2.2. İllere göre Türkiye armut üretim değerleri... 4 Çizelge 2.3. Büyüme düzenleyici maddelerin etkileri... 6 Çizelge 2.4. Oksin türevlerinin kullanım amaçları ve kullanıldıkları türler... 7 Çizelge 2.5. Giberellik asitin kullanım amaçları ve kullanıldığı türler... 8 Çizelge 3.1. BBDM uygulamaları ve dozları Çizelge 4.1. GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde meyve eni üzerine etkileri Çizelge 4.2. GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde meyve boyu üzerine etkileri Çizelge 4.3. GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde meyve ağırlığı üzerine etkileri Çizelge 4.4. GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde meyve sapı uzunluğu üzerine etkileri Çizelge 4.5. GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde meyve eti sertliği üzerine etkileri Çizelge 4.6. GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde L* değerleri üzerine etkileri Çizelge 4.7. GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde a değeri üzerine etkileri Çizelge 4.8. GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde b değeri üzerine etkileri Çizelge 4.9. GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde SÇKM üzerine etkileri Çizelge GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde meyve suyu ph sı üzerine etkileri Çizelge GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde titre edilebilir asitlik üzerine etkileri Çizelge GA3 ve OA uygulamalarının Hakko ve Kosiu armut çeşitlerinde toplam fenolik madde içeriği üzerine etkileri Çizelge A.1. Deneme bahçesinin toprak analizi sonuçları Çizelge A.2. Deneme bahçesinin yaprak analiz sonuçları Çizelge B.1. Deneme bahçesinde toprak ve yaprak analiz sonuçlarına göre 2015 yılı gübreleme programı (20 da armut için) Çizelge C.1. Deneme bahçesinde kullanılan ilaçlama programı Çizelge C.1. Deneme bahçesinde kullanılan ilaçlama programı (Devam) vi

11 SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ABA Absisik asit A.B.D Amerika Birleşik Devletleri ASA Asetil salisilik asit AVG Aminotoksivinilglisin BA Benzilaminopürin BBDM Bitki büyüme düzenleyici madde CC Kolin klorid CPPU N-(2-kloro-pridin-4-il)-N -fenilüre GA Gibberellin IBA Indol-3 bütirik asit MAREM Meyvecilik Araştırma Enstitüsü MÖ Milattan önce NAA Naftelen asetik asit NOAA Naftoksi asetik asit OA Oksalik asit SA Salisilik asit SÇKM Suda çözünür kuru madde TDZ Thidiazuron % Yüzde o C Derecesantigrat cm 2 Santimetrekare kg Kilogram L Litre m Metre mg Miligram mm Milimolar mmol Milimol mm Milimetre µmol Mikrolitre N Normalite N Newton Na2CO3 Sodyum karbonat NaOH Sodyum hidroksit ph Asitlik ppm Milyonda bir kısım vii

12 1. GİRİŞ Rosales takımı, Rosaceae familyası, Pomoideae alt familyası Pyrus cinsinde yer alan armut, Dünya da en geniş yetiştirme alanına sahip türlerden birisidir. Türkiye deki toplam meyve üretiminin hemen hemen 1/5 ini yumuşak çekirdekli meyveler oluşturmaktadır. Bunun da yaklaşık %28 ini armutlar teşkil etmektedir (Anonim, 2010). Meyve ağacı yetiştirmenin temel amaçlarından birisi, çok sayıda meyve almak ve yüksek kalitede meyve elde etmektir. Modern meyve yetiştiriciliğinde, meyve veriminden çok birinci sınıf kalitede yer alan meyvelerin miktarı ön plana çıkmaktadır. Bu nedenle üreticiler, tüketicilerin talepleri doğrultusunda maksimum üründe yüksek kaliteli meyve üretmek amacıyla kültürel uygulamalara odaklanmışlardır. Bahçe bitkileri içerisinde özellikle meyve türlerinin büyük çoğunluğunda meyve büyüklüğünün düzenlenmesi, en önemli ekonomik faktörlerden birisidir. Meyve iriliği meyve türlerinde özellikle pazarlamayı sınırlandıran faktörlerin başında gelmektedir (Stern vd., 2007b). Meyve kalitesi, her ne kadar yetiştirilen çeşit ve çevre şartları ile ilişkili olsada, gübreleme, sulama, budama, meyve seyreltmesi ve terbiye şekli gibi bir çok kültürel uygulama tarafından etkilenen bir özelliktir (Westwood, 1995). Son yıllarda bu kültürel uygulamalardan birisi olan çevreye dost bitki büyüme düzenleyici maddelerin kullanımı yaygınlaşmıştır. Ülkemizde de özellikle 1970 li yılların başından itibaren, bitki büyüme düzenleyici maddeler yaygın olarak kullanılmaktadır (Hızal, 1985). Hormon etkisindeki çeşitli kimyasal maddeler tarımda verimin ve kalitenin düzenlenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Genel bir kavram olarak tarımda kullanılan bu hormon veya hormon etkili kimyasal maddelere Bitki Büyümesini Düzenleyici Maddeler (BBDM) adı verilmektedir. BBDM ler, meyve yetiştiriciliğinde daha çok tohum çimlenmesi, köklenme, çiçeklenme, meyve tutumu, meyve seyreltmesi, meyve olgunluğu, meyve dökümü, meyve hasadı, meyve 1

13 depolanması, meyve renklenmesi ve periyodisite gibi olaylarda kullanılmaktadırlar (Hızal, 1985). Meyve büyümesi, çiçeklenme sonrası döllenme ile hasat arasındaki dönemde meyve iriliği ve ağırlığındaki artış olarak tanımlanmaktadır (Corelli-Grappadelli ve Lakso, 2004). Ticari hasat dönemindeki meyvenin büyüklüğü bazı sebeplere dayanmaktadır. Bu sebeplerin en önemlileri, döllenme sonrası dönemdeki hücre bölünmesi ve hücre irileşmesidir (Bohner ve Bangereth, 1988). Meyve türlerinin çoğunda, meyve büyüklüğünü artırmak amacıyla, hücre bölünmesi ve iriliğini hızlandırıcı etkiye sahip hormonlardan gibberellinler, sitokininler ve oksinlerin kullanımı yaygındır (Ozga ve Reinecke, 2003). Gibberellinlerin hem meyve tutumu hem de meyve gelişimi üzerinde önemli rol oynadığı bildirilmektedir (Zhang, vd., 2008). Özellikle hücre büyümesi üzerine olan etkileri nedeniyle daha yaygın bir kulanım alanı olan giberellinler içinde en yaygın olanları GA 3, GA ve GA7 dir (Hedden, 1999). 4 Armutlarda özellikle stokininler ve gibbrellinlerin önemli uygulama alanlarına sahip olduğu görülmektedir. Fakat büyümeyi düzenleyici maddelerin insan sağlığı üzerine olumsuz etkilerinin olabileceğine yönelik tartışmalar son yıllarda artmıştır. Bu sebeble bu BBDM lere ilave olarak alternatif olabilecek uygulamaların geliştirilmesi gerekmektedir. Oksalik asitin bazı meyvelerde doğal olarak bulunan bir organik asit olması nedeniyle insan sağlığı ve çevreye zarar vermeyeceği düşünülmektedir. Oksalik asitin meyvelerde sekonder metabolitlerin sentezini artırarak, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığını artırdığı da bildirilmektedir (Martinez-Espla vd., 2014). Bu tez çalışmasında giberellik asit ve oksalik asit uygulamalarının Kosiu ve Hakko asya armut çeşitlerinde meyve kalitesi ve iriliği üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. 2

14 2. KAYNAK ÖZETLERİ 2.1. Armutun kültür tarihi ve üretimi Armut kültürünün yapıldığı yerler arasında Çin, ABD, İtalya, Arjantin, Türkiye ve İspanya başı çekmektedir. Amerika ya ilk olarak Fransız ve İngilizler tarafından 1960 yılında götürülmüş ve dikilmiştir. Theophrastus eserinde Pontus ta elma ve armutun oldukça fazla miktarda yetiştiğini ifade etmektedir. Buradan anlaşılacağı üzere, armut yetiştiriciliğinin Anadolu da çok eski tarihlere dayandığı anlaşılmaktadır. Theophrastus armudun en iyi hangi toprakta yetiştiği konusunda da bilgi vermektedir. Armutlarda bilezik alma ve kök kesme gibi uygulamaların meyve tutumu üzerine etkili olduğu ve yeterli meyve tutumu için çoğu çeşidin tozlayıcıya ihtiyaç duyduğu bildirilmektedir. Bir başka bilim adamı olan Romalı yazar Cato (M.Ö ) yaptığı çalışmalar ışığında armutun bakımı, aşılanması, muhafazası, saklanması ve bir çok çeşidin pomolojik özellikleri hakkında bilgi vermektedir. Armut kültürü daha sonraki zamanlarda değişik ülkelerde devam etmektedir. Örneğin 9. yüzyılda Fransa da ve 18. yüzyılda Belçika da armut ıslahı üzerine çok yoğun çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Armutlarda temel kromozom sayısının x=17 olduğu ve Pyrus cinsi içerisinde 20 farklı türün yer aldığı tespit edilmiştir. Pyrus cinsinin Batı (Occidental) ve Doğu (Oriental) olmak üzere iki farklı grupta yer aldığı bilinmektedir. Daha çok Mançurya, Çin ve Sibirya gibi bölgelerde yaygınlaşan doğu armutları ile karşılaştırıldığında, batı armutlarının her zaman daha yüksek kalitede meyveye sahip çeşitler verdiği bilinmektedir (Bao vd., 2008). Ancak batı armutlarının ateş yanıklığı hastalığına daha hassas olduğu da bir gerçektir. Armut kendine özgü, tat, koku, gevreklik ve aromasından dolayı çok sevilerek tüketilen bir meyvedir (Chen vd., 2006). Bu bakımdan ülkemiz çok zengin gen kaynaklarına sahip olup, bitki çeşitliliği bakımından da dünyada önemli merkezlerden biridir. Armut ılıman iklim meyve türleri içerisinde üretimi ve ticareti dikkate alındığında en önemli türler içerisine 3. sırada yer almaktadır (Itai, 2007; Bao vd., 2008). Çizelge 2.1 de Dünya üzerinde en çok armut üreten ülkeler verilmiştir. Dünya üretiminde 3

15 ton ile Çin ilk sırada, ton ile A.B.D ikinci sırada ve ton üretim ile İtalya üçüncü sırada yer almaktadır. Ülkemiz Dünya armut üretiminde ton üretim miktarı ile Arjantin den sonra 5. sırada yer almaktadır (Anonim, 2015a). Çizelge 2.1. Ülkelere göre 2015 yılı Dünya armut (Pyrus communis L) üretimi (Anonim, 2015a). Sıra Ülkeler Üretim Miktarı (ton) 1 Çin Amerika Bileşik Devletleri İtalya Arjantin Türkiye İspanya Güney Afrika Hindistan Hollanda Belçika Japonya Güney Kore Ülkemizde aşağı yukarı tüm bölgelerde yetiştirilmekte olan armutun en çok kültürü yapılan türü P. communis L. dir (Ercişli, 2004). Armut üretiminde Bursa, Antalya ve Ankara illeri en önemli bölgeler olarak karşımıza çıkmaktadır (Çizelge 2.2). Son yıllarda armut yetiştiriciliğinde gözle görülür bir artışın olduğu görülmektedir (Anonim, 2015b). Çizelge 2.2. İllere göre Türkiye armut üretim değerleri (Anonim, 2015b). Sıra İller Üretim Miktarı (ton) 1 Bursa Antalya Ankara Karaman Sakarya Samsun Çanakkale Manisa Kütahya Mersin Toplam

16 Son yıllarda Asya armudu olarak bilinen Pyrus pyrifolia türü içerisinde yer alan çeşitler ülkemize getirilmiş ve bu çeşitlerle armut bahçeleri tesis edilmeye başlanmıştır. Bununla birlikte ülkemiz için yeni olan bu çeşitlerin üretimi ile ilgili bazı sorunlar da ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu çeşitlerin yüksek verimli olmaları, meyve kalitesinde de önemli kayıpların olmasına neden olmaktadır. Bu bakımdan meyve iriliğini ve kalitesini artırıcı uygulamalar önem kazanmıştır Bitki Büyümeyi Düzenleyici Maddeler BBDM ler bir bitkideki bir veya birden fazla fizyolojik olayı kontrol eden, doğal ya da sentetik bileşikler olup, (Kumlay ve Eryiğit, 2011) büyüme ve gelişmeyi hızlandıran veya engelleyen maddelerdir. Bitkilere bu kimyasalların uygulanışı bazı koşulları da beraberinde getirmektedir. Bunlar, amacımıza uygun olacak olan kimyasalın seçimi, uygun konsantrasyonun belirlenmesi ve uygulama zamanıdır (Pietruszka vd., 2007). Klasik manada doğal bitki hormonları oksinler, giberellinler, sitokininler, absisik asit ve etilen olmak üzere beş grupta incelenmektedir. Fakat son yıllarda bunlara ilave olarak, bitkilerde hormon aktivitesine sahip olduğu düşünülen başka kimyasal maddelerin de varlığı kabul edilmektedir. Bununla birlikte, bunların hormon sınıfına mı, ikinci haberci sınıfına mı, yoksa biyolojik aktivitesi olan basit kimyasal maddeler grubuna mı gireceği konusunda tartışmalar halen devam etmektedir. Bunların en önemlileri arasında brassinosteroidler sayılabilir. Ayrıca, jasmonik asit, salisilik asit ve poliaminler gibi, hastalık ve zararlarına karşı savunmada rol oynayan bazı maddeler de tanımlanmıştır (Taiz ve Zeiger, 2008). Dolayısıyla bu konuda çalışmalar yapıldıkça, bitkilerde pek çok sayı ve tipte hormon ve hormon benzeri sinyal ajanlarının sayısının artması beklenmektedir. BBDM lerin farklı farklı görevleri vardır. Oksinler, sitokininler ve giberellinler büyümeyi teşvik edici, ABA engelleyici, etilen ise daha çok meyve olgunlaşması sırasında düzenleyici olarak görev yapmaktadır (Fırat, 1998; Walsh, 2003). Bir büyüme hormonu ister promotör, ister inhibitör nitelikte olsun, belli bitkilerin belli fizyolojik olaylarında bilinen genel özelliklerinde farklı etki de gösterebilmektedir. 5

17 Tarımda BBDM ler, çelikle çoğaltma, tohumların çimlenmesi, çiçeklenmeyi teşvik etme veya geciktirme, soğuğa dayanıklılığı artırma, meyvelerde tohum oluşumunu artırma, meyve iriliğini artırma, bitkilerin hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığını artırma, yabancı ot kontrolü ve özellikle de doku kültürü çalışmalarında (sürgün, kök ve yumru oluşumu gibi) kullanılmaktadır (Kumlay ve Eryiğit, 2011). Çizelge 2.3 de çeşitli büyüme düzenleyici madddelerin bazı fizyolojik olaylar üzerine olan etkisi verilmiştir. Çizelge 2.3. Büyüme düzenleyici maddelerin etkileri (Fırat, 1998; Akgül, 2008). Özellikler Oksin Giberellin Sitokinin Dormin Etilen Çimlenme Hücre bölünmesi * * ** - - Hücre uzaması * * (!) - - Uzun gün bitkisinde çiçeklenme * * 0-0 Taşıma * * * - (!) Asimilat oluşumu, depolama (!) (!) ** - (!) Gözeneklerin açılması 0 0 * - (!) Yaşlanma * * Yaprak dökümü * 0 Tomurcukların kış uykusu * 0 * : Teşvik - : Engelleme 0 : Etkisiz (!) : Etki ya belirlenememiş ya da türlere göre farklı etki Oksinler, bitkilerde büyümeyi ve gelişmeyi etkileyen en önemli gruptur. Oksinlerin belli başlı görevleri arasında; kimyasal aktiviteyi gerçekleştirmek, odun teşekkülünü sağlamak, hücre bölünmesini teşvik etmek, çekirdeksiz meyve oluşumunu sağlamak ve çeliklerde köklenmeyi artırmak sayılabilir (Christian vd., 2006; Kılıç, 2007). Naftalen asetik asit (NAA), özellikle bazı meyvelerde (elma, armut ve zeytin) seyreltme amacı ile çiçeklerin %70-80'inin açtığı dönemde uygulandığında başarılı sonuç vermektedir. Yine aynı kimyasalın elma ve armutta hasat önü dökümlerini önlemek amacı ile hasattan 7-14 gün önce uygulandığı bilinmektedir. Çizelge 2.4 de oksin türevleri, kullanım amaçları ve yaygın olarak kullanıldığı türler verilmiştir (Halloran ve Kasım, 2002). 6

18 Giberellinler (GA) 1920 li yıllarda Gibberella fujikuroi isimli mantardan izole edilmiş olup asıl tanımlanması 1950 li yıllarda yapılmıştır. Günümüzde yüksek bitkilerden ve/veya GA üreten funguslardan meydana gelen 125 farklı GA bulunmaktadır. GA ler bitkilerde hücre iriliğinin artırılmasında, boğum aralarının uzatılmasında, çimlenen tohumlarda hidrolitik enzimleri uyarılmasında ve meyve tutumunun teşvik edilmesinde etkilidirler (Rademacher, 2000). GA3 (giberellik asit), GA4+7 ve GA3 + GA4+7 karışımları gibi farklı giberellinler meyve tutumunu teşvik etmek amacıyla uygulanabilmektedir (Lafer, 2008). Giberellinlerin bir çok görevleri vardır ki; bunlardan en önemlisi verim ve kalitenin artırılmasıyla alakalı olarak fizyolojik gelişmelerde önemli etkinliklerin olmasıdır. Ayrıca GA3 armut, şeftali ve biberde verimi arttırmakta ve don zararını önlemektedir. GA4+7, benzil adenin ile birlikte uygulandığında genç elma ağaçlarında yan dallanmaya teşvik ederken, çiçeklenme döneminde uygulanması meyve şeklini iyileştirmekte ve meyve iriliğini arttırmaktadır. Çizelge 2.5 de giberellinlerin kullanım amaçları ve yaygın olarak kullanıldığı türler verilmiştir (Halloran ve Kasım, 2002). Çizelge 2.4. Oksin türevlerinin kullanım amaçları ve kullanıldıkları türler (Halloran ve Kasım, 2002). Oksinler Kullanım Amaçları Kullanıldığı Türler Naftalen asetik asit (NAA) Seyreltme, hasat önü Elma, armut, sert dökümünü önlemek, çekirdekliler, zeytin çeliklerde köklenmeyi teşvik etmek 2,4-D Turunçgillerde kapsül rengini korumak, hasat önü meyve dökümünü önlemek Portakal, altıntop, limon 4-CPA Meyve tutumunu teşvik Domates, patlıcan, bazı etmek üzümsü meyveler,elma Naftoksi asetik asit(noaa) Meyve tutumunu teşvik Domates, patlıcan, çilek etmek Indol Bütirik Asit(IBA) Çeliklerde kök başlangıcını teşvik etmek Çelikle çoğaltılan türler Sitokininler üçüncü büyük grubu oluşturan büyümeyi teşvik edici hormonlardır. Sitokininlerin hücre bölünmesini hızlandırdığı, nükleik asitleri düzenlediği, tepe tomurcuğu hakimiyetini kırarak, dallanmayı teşvik ettiği, tomurcuk oluşumunun başlamasını uyardığı, tohumların çimlenmesini artırdığı, çiçek, yaprak ve meyvelerde yaşlanmayı geciktirdiği, karbonhidratların taşınımını düzenlediği ve kök oluşumunu 7

19 engellediği bilinmektedir (Westwood, 1993). Özellikle doku kültürü çalışmalarında, yan sürgün oluşumunu teşvik etmesi nedeniyle 1960 lı yıllardan itibaren yaygın olarak kullanılmaktadır (Taiz ve Zieger, 2008). Bu özelliği nedeniyle dallı fidan üretiminde de gibberellinlerle birlikte kullanılmaktadır. Yine elmalarda meyve seyreltmesi ve uzunluk/çap oranının değiştirilmesinde de kullanıldığı bildirilmiştir (Walsh, 2003). Çizelge 2.5. Gibberellik asitin kullanım amaçları ve kullanıldığı türler (Halloran ve Kasım, 2002). Giberellinler Kullanım Amaçları Kullanıldığı Türler Tane iriliğini arttırmak, Sofralık ve kurutmalık döllenmeyi teşvik etmek, üzümler, vişne, armut, meyve dökümünü önlemek, şeftali, kiraz. Gibberellik Asit (GA 3 ) hasadı geciktirmek, meyve iriliğini, dayanımını ve verimini arttırmak. Bitki gelişiminin düzenlenmesinde büyümeyi teşvik edici hormonların yanında aksi yönde etki eden engelleyici hormonlar da bulunmaktadır. Engelleyici hormonlar içerisinde ilk akla gelen absisik asit (ABA) tir. Büyümeyi teşvik edici hormonların aksine ABA, mineral madde ve asimilatların meyveye taşınımını engellemektedir (Seçer, 1989). Büyümeyi engelleyici hormonlardan bir diğeri de etilendir. Gaz formunda bulunan bu hormonun kimyasal yapısı basit olmasına rağmen, çok düşük konsantrasyonlarda bile etkili olabilmektedir. Özellikle klimakterik gösteren meyvelerde olgunlaşmayı hızlandırıcı etkisi en önemli özelliğidir. Zeytin, ceviz ve vişne gibi meyvelerde meyve dökümünü teşvik etmesi nedeniyle, hasatı kolaylaştırmak amacıyla da kullanılmaktadır (Kaynak ve Ersoy, 1997). Hasattan 21 ve 10 gün önce yapılan etilen uygulaması, meyvelerin olgunlaşmasını hızlandırmakta ve rengini iyileştirmektedir. Örneğin elma, kiraz, şeftali, armut, erik ve yaban mersini gibi türlerde hasattan 10 gün önce yapılan ppm etilen, üzümde ise hasattan 15 gün önce yapılan 250 ppm etilen uygulamalarının absisyon tabakası oluşumunu teşvik ettiği ve hasatı kolaylaştırdığı bildirilmiştir (Westwood, 1993). Ancak daha geç yapılan uygulamalar, meyvelerin aşırı olgunlaşmasına yol açtığı için depoda dayanım süresini azaltmaktadır (Halloran ve Kasım, 2002). 8

20 2.2. Meyve kalitesini artırıcı uygulamalar Meyvecilikte karlılığı artırmanın en önemli kriteri verim ve kaliteyi en üst seviyeye çıkarmaktır. Birçok meyve türünde hasat öncesi BBDM uygulamalarının, renk ve meyve iriliği gibi kalite kriterleri üzerine olumlu etkilerinin olduğu rapor edilmiştir. Ayrıca birim alandan elde edilen verimi, artırmasının yanında, pas oluşumunu engellediği ve hasat sonrası depolama süresince meyve kalitesi üzerine olumlu etkiler sağladığı da bildirilmiştir. Özellikle yazlık armut çeşitlerinin küçük meyveli olması nedeniyle, kalite kriterlerinin incelenmesinde meyve iriliği önem arzetmektedir (Stern vd., 2007a; Flaishman vd., 2001). Bundan dolayı armutlarda meyve büyüklüğündeki artış, karlılığın da artmasını sağlamaktadır (Zhang vd., 2007). Pyrus communis türü içerisinde yer alan armut çeşitlerinde, meyve iriliğini ve kalitesini artırıcı uygulamaların olduğu görülmektedir. Özellikle stokininler ve giberellinler bu amaçla kullanılan en yaygın kimyasallardır. Stokininler meyvelerde hücre bölünmesini hızlandırarak, giberellinler ise hücre iriliğini artırarak meyve iriliği üzerinde etkili olmaktadırlar (Stern vd., 2003). BBDM ler ürün miktarının düzenlenmesiyle, meyvenin büyüklüğü ve görünüşü yanında meyvenin iç kalitesinin arttırılmasında da etkili olmaktadır (Looney ve Lidster, 1980). Sitokininler, tek başına uygulandığında meyve iriliğini artırmakla birlikte, giberellinlerle birlikte uygulandığında meyve iriliği üzerine daha etkili olduğu tespit edilmiştir (Shargal vd., 2006). Örneğin erken dönemde yapılan BA uygulamalarıyla elmanın meyve ve çiçeklerinde hücre bölünmesinin uyarıldığı tespit edilmiştir. Benzer şekilde BA ve gibberellinlerin birlikte uygulanmasının da hücre bölünmesi ve iriliği teşvik ederek meyveyi irileştirdiği bildirilmiştir (Dennis, 2000). Meyve kalitesinin belirleyici önemli faktörlerinden birisi de meyve şeklidir. Armutta yapılan bir çalışmada naftalin asetik asit (20 mg/l), indol bütirik asit (30 mg/l), benzilamino purin (30 mg/l) ve gibberellin (GA4+7, %3) uygulamalarının meyve iriliğini artırdığı ve deforme meyve oranını azalttığı belirlenmiştir (Chen vd., 2012). 9

21 Yapılan çalışmalar elma ve armut meyvelerinde gibberellin uygulamalarının meyve boyunu artırdığını göstermektedir (Jackson, 2003; Chen vd., 2012). Hücre bölünmesinden sonra bile GA 4 uygulamasının Kosui Japon armudu çeşidinde meyve büyüklüğünü önemli ölçüde arttırdığı ifade edilmektedir (Hayashi ve Tanabe, 1991). Yapılan bazı çalışmalarda, benzilaminopurin (BA) ve N-(2-kloro-piridin-4-il)-N'- fenilüre (CPPU) gibi sentetik sitokininlerin uygulanmasının üzüm, kivi, elma ve armut gibi meyvelerde meyve tutumu ve gelişimini artırdığı belirlenmiştir (Stern vd., 2003; Kim vd., 2006). Ayrıca aminoetoksivinilglisin (AVG), prohexadione-kalsiyum (P-Ca) ve GA uygulamalarının armut bahçelerinde düzenli bir verim artışı ve iyi bir meyve kalitesi elde etmek için önemli bir kültürel uygulama olduğu belirtilmektedir (Lafer, 2008). Looney ve Lidster (1980) hasattan 1 ay önce 20 ve 30 mg/l GA3 uygulamalarının kirazlarda kuru madde miktarını arttırdığını bildirmişlerdir. Tam çiçeklenmeden sonra hektara L suda çözünmüş 70 mg GA3 uygulamasının, Loring, Fuzzalode ve Suncrest şeftali çeşitlerinde, meyve boyutlarının kontrol uygulamasından elde edilen meyvelere göre ortalama %20 daha fazla olduğu, ancak toplam verimin %16 düşmüş olduğu belirlenmiştir (Bussi ve Marboutie, 1985). Şeftalide yapılan bir çalışmada, tam çiçeklenmeden 30 gün sonra 20 ppm GA3 uygulamasının meyve rengini iyileştirdiği, meyvenin ağırlığını, ve suda çözünebilir kuru madde içeriğini arttığı tespit edilmiştir (Özgüven, 1994). Sabır ve Aksoy (1995) GA3 uygulamalarının Noble ve Salihli kiraz çeşitlerinde, sapın kopma direnci, meyve eti ve sapın kuru madde içeriği ile ph gibi birçok parametre üzerinde etkili olduğunu bildirmişlerdir. Pazar değeri yüksek olan Santa Maria ve June Beauty yazlık armut çeşitlerinde daha kaliteli meyveler elde etmek için tam çiçeklenme döneminde GA3 ün değişik 10

22 dozları uygulanmış ve her iki çeşitte de meyve iriliği için en iyi dozun 25 ppm olduğu bulunmuştur. 25 ppm den itibaren GA3 dozu arttıkça meyve iriliğinin azaldığı saptanmıştır (Eti vd., 1995). Hasattan 21 ve 10 gün önce GA3 uygulamalarının, Patterson kayısı çeşisinde meyve sertliğini arttırdığı, fakat gelecek yılın çiçek tomurcuğu oluşumunu azalttığı bildirilmiştir (Southwick ve Yeager, 1995). Lurie vd. (1997), Flamekist nektarin çeşidinde normal hasat zamanından, 53, 28 ve 18 gün önce 100 mg/l giberellik asit uygulamasının, meyve renginin yeşilden sarıya dönüşünü geciktirmesi ile meyve olgunlaşmasını tahmini hasattan 4 gün geciktirdiğini ve GA3 uygulanan meyvelerin, kontrol meyvelerine göre daha sert ve kırmızı rengin oluşumunun daha iyi olduğunu belirtmişlerdir. Mohammad ve Khalil (1997) Redhaven şeftali çeşidinde hasattan 3 hafta önce GA3 (0, 50, 65 ve 100 mg/l) uygulamalarının meyvelerdeki sarı zemin renginin gelişimini önemli derecede geciktirdiğini belirtmişlerdir. Kademeli olarak yaptıkları 3 hasatta da meyvelerdeki sarı zemin renginin doğrusal olarak, GA3 konsantrasyonlarının artışına göre b* değerinin azalmış olduğunu kaydetmişlerdir. Demirsoy (1997) tarafından yapılan bir araştırmada 0900 Ziraat, Lambert ve Van kiraz çeşitlerinde meyve kalitesi üzerine bazı kimyasal uygulamalarının etkileri incelenmiştir. Çalışmada GA3, NAA, GA3+NAA ve bunların Ca(OH)2 ile oluşturduğu kombinasyonların çatlamayı azalttığı, fakat meyve kalitesini etkilemediği belirlenmiştir. Van ve 0900 Ziraat kiraz çeşitlerinde meyve kalitesi ve çatlamayı önleme bakımından en iyi sonuçların GA3 uygulamalarından elde edildiği belirlenmiştir. Meyveleri küçük olmasına rağmen Türkoğlu kiraz çeşidi erkenci çeşit olması (Amasya da, mayısın 2. haftasında) sebebi ile pazarda yer bulmakta ve ekonomik bakımdan değer taşımaktadır. Ayrıca bu çeşidin meyveleri çatlamaya da oldukça hassastır. Bu kiraz çeşidinde hem meyve iriliğini arttırmak hem de olgunlaşma dönemindeki aşırı yağmurlardan kaynaklanan çatlamayı önleyebilmek için

23 ppm lik GA3 uygulaması yapılmış ve uygulamaların hem meyve iriliğine hem de çatlama problemine karşı olumlu sonuçlar verdiği tespit edilmiştir (Bilginer vd., 1999). Küden (2001), tarafından yapılan bir araştırmada, ben düşme döneminde yapılan GA3 uygulamalarının Lambert kiraz çeşidinde, hasatı 8 10 gün geciktirdiği belirlenmiştir. Ancak budama yapılmayan ağaçlarda GA3 uygulamalarının meyve iriliğini kontrol uygulamasına göre artırmadığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlara göre kirazda meyve iriliğini artırmak amacıyla GA3 uygulamalarına ilave olarak budamanın da yapılması gerektiği ifade edilmiştir. Flaishman vd. (2001) tarafınan yapılan bir çalışmada, Spodana ve Coscia armut çeşitlerinde verim ve meyve iriliğinin artırılması amacıyla, sentetik sitokininlerden CPPU uygulamasının tam çiçekten 14 gün sonra yapılması gerektiği belirlenmiştir. Yazları sıcak ve kurak iklime sahip İsrail koşullarında yapılan bir çalışmada Royal Gala elma çeşidinde meyve iriliği üzerine CPPU ve BA uygulamalarının etkileri incelenmiştir. Araştırmada yüksek sıcaklık nedeniyle bölgede hücre bölünme döneminin kısa olması sonucunda meyvelerin yeterli iriliğe ulaşamadığı ifade edilmektedir. Araştırmada tam çiçeklenmeden 2 hafta sonra yapılan 10 mg/l CPPU ve 50 mg/l BA uygulamaları ile meyve iriliğinin artırıldığı ve bu sorunun önemli oranda çözüldüğü belirtilmektedir (Stern ve Flaishman, 2002). Stern vd. (2003) elmalarda tam çiçeklenmeden 2 hafta sonra yapılan ppm CPPU uygulamasının meyve büyüklüğünde artışa neden olduğunu, çiçeklenmeden 4 hafta sonra yapılan uygulamanın ise etkisinin çok az veya hiç olmadığını belirtmişlerdir. Bununla birlikte tam çiçeklenmeden 2 hafta sonra dıştan 100 ppm BA uygulamasının meyve büyüklüğünü artırdığını belirlemişlerdir. Kirazda meyve renklenme döneminde 10 ve 30 ppm lik GA3 uygulamalarının meyve kalitesine olan etkisinin belirlenmesi amacıyla yapılan bir araştırmada, GA3 uygulamasının hasatı kontrole göre yaklaşık 5 gün geciktirdiği belirlenmiştir. Ayrıca 12

24 GA3 uygulamalarının meyve eti sertliğini ve meyve iriliğini de artırdığı tespit edilmiştir (Horvitz vd., 2003). Leconte armut çeşidinde yapılan bir araştırmada, borik asit, GA, BA ve sukroz uygulamalarının meyve kalitesi üzerine etkileri araştırılmıştır. Çalışmada BA nın 100 ppm ve 200 ppm dozlarının meyve çapı ve uzunluğunu arttırmada en iyi sonucu verdiği belirlenmiştir (Yehia ve Hassan, 2005). Yine Shargal vd. (2006) tarafından yürütülen bir araştırmada, CPPU veya TDZ uygulamalarının armutta meyve iriliğinde bir artışa neden olduğu bildirilmektedir. Araştırmada içsel sitokinin düzeyinin de meyve büyümesinde önemli bir faktör olduğu öne sürülmüştür. Stern vd. (2007a) Spadona ve Coscia erkenci armut çeşitlerinde meyve büyüklüğünü arttırmak için yapmış oldukları çalışmada, GA3, GA3+2,4 D+NAA ve GA4+7+BA uygulamalarının etkilerini araştırmışlardır. Araştırıcılar GA3 uygulamasının meyve iriliğini artırmada tek başına yeterli olmadığını, tam çiçeklenme tarihinden 14 gün sonra yapılan 25 mg/l BA + GA4+7 uygulamasının en iyi sonucu verdiğini belirlemişlerdir. Vilardell vd. (2008) tarafından NAA+NAD, GA4+7+BA, paclobutrazol ve Prohexadione-Ca uygulamalarının Abate Fetel armut çeşidinde meyve tutumu ve kalitesi üzerine etkileri araştırılmıştır. Çalışmada GA4+7+BA (tam çiçeklenmede) ve Prohexadione-Ca (tam çiçeklenmeden 15 gün sonra) kombinasyonu kontrol uygulamasına göre verimde % 40, meyve sayısında ise % 55 lik bir artış sağlamıştır. Farklı zamanlarda 1000 mg/l Prohexadione-Ca uygulamalarının (tam çiçeklenme ve tam çiçeklenmeden 10 gün sonra) Abate Fetel armut çeşidinde 3 yıl üst üste önemli ölçüde verimi arttırdığını ve çiçeklenme öncesi uygulamaların meyve tutumunu arttırmada etkili olmadığı bildirilmişdir. Stern (2008) tarafından İsrail koşullarında Coscia ve Spadona armut çeşitlerinde beş yıl boyunca tam çiçeklenme safhasında % 0.12'lik GA3 + 2,4-D + NAA (8.6 13

25 mg/l + 6 mg/l + 6 mg/l) uygulamalarının meyve iriliğini belirgin bir şekilde artırdığı belirlenmiştir. Önen (2008) tarafından yapılan bir araştırmada 0900 Ziraat kiraz çeşidinde meyve kalitesi ve geççilik üzerine % 55 ve % 75 gölgelemenin, GA3 uygulamasının ve budamanın etkileri araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, % 55 gölgelemenin hasatı, kontrol ve açıkta bulunan ağaçlara göre 8 gün, % 75 gölgelemenin ise kontrole göre 23 gün geciktirdiği belirlenmiştir. Meyve ağırlığı bakımından değerlendirildiğinde ise budama ve GA3 uygulamalarının kontrole göre meyve ağırlığını önemli oranda artırdığı tespit edilmiştir. Pektaş (2009) tarafından yapılan bir araştırmada Akça ve B. P. Morettini armut çeşitlerinde hasat öncesi benziladenin (BA) ve benziladenin + giberellin (GA) uygulamalarının meyve kalitesi üzerine etkilerini incelenmiştir. Çalışmada BA ve BA + GA 4+7 uygulamalarının Akça armut çeşidinde meyve iriliğini önemli oranda artırdığı, en yüksek meyve iriliğinin ise 50 ppm BA uygulamasından elde edildiği saptanmıştır. Çalışmada uygulamaların Akça armut çeşidinde suda çözünebilir kuru madde miktarı, meyve sap uzunluğu, meyve suyu ph sı ve titre edilebilir asit içeriğini etkilemediği bildirilmiştir. BA ve BA+GA 4+7 uygulamalarının 'Akça çeşidinin aksine B. P. Morettini çeşidinde meyve iriliğini etkilemediği tespit edilmiştir. Uygulamaların B. P. Morettini armut çeşidinde meyve sap uzunluğu, meyve sertliği, ph, SÇKM ve titre edilebilir asitlik üzerine etkili olduğu belirlenmiştir. "Williams" armut çeşidinde yapılan bir araştırmada, meyve çapı yaklaşık mm olduğunda (taç yaprak dökülmesinden gün sonra) BA uygulamasının meyve büyüklüğünü arttırdığı tespit edilmiştir (Gimenez vd., 2010). Canlı vd. (2009) yaptıkları bir araştırmada, hasat öncesi benziladenin (BA) (50 ppm, 100 ppm ve 150 ppm) ve BA+Giberellin (GA4+7) (12,5 ppm, 25 ppm ve 50 ppm) uygulamalarının 'Deveci' armut çeşidinde pedisel uzunluğu, çözünebilir kuru madde miktarı ve titre edilebilir asit içeriği üzerinde etkili olduğunu belirlemişlerdir. 25 ppm 14

26 BA+GA4+7 ve 150 ppm BA uygulamaları kontrole göre daha yüksek çözünebilir kuru madde miktarı vermiştir. Çetinbaş (2010) Monreo şeftalisinde meyve kalitesi, verim ve hasat zamanı üzerine AVG (aminoetoksi-vinilglisin), GA3 (giberellik asit) ve CC (kolin klorid) in etkilerinin belirlenmesi amacıyla yaptığı çalışmada, 3 farklı zamanda (tam çiçeklenmeden 105 gün, 114 gün ve 128 gün sonra), AVG (100 ppm, 150 ppm, 200 ppm), GA3 (100 ppm, 200 ppm, 300 ppm) ve CC (1000 ppm, 2000 ppm, 3000ppm) uygulamıştır. AVG ve GA3 uygulamaları hasat zamanını 4-6 gün geciktirmiş ve hasat 2 defada 6-8 gün içerisinde tamamlanmıştır. CC uygulamalarının hasat zamanına ve hasat periyoduna herhangi bir etkisi olmamıştır. Monreo şeftali çeşidinde tüm uygulamaların meyve verimini arttırdığı ve GA3 uygulamalarının diğer uygulamalara göre daha fazla etkili olduğu belirlenmiştir. Çalışmada tüm uygulamaların meyve eni ve meyve ağırlığını arttırdığı saptanmıştır. Benzer şekilde uygulamaların kontrol uygulamasına göre meyve eti sertliğini de önemli derecede arttırdığı bulunmuştur. Şeftali meyvelerinde önemli kalite parametrelerinden olan renklenme üzerine en kararlı sonuçların GA3 uygulamalarında meydana geldiği ve kırmızı rengin gelişimi üzerine olumlu etkisinin olduğu belirlenmiştir. Etilen üretimi ve solunum hızı üzerine AVG nin engelleyici etkisi diğer uygulamalara göre daha belirgin olmuştur. GA3 uygulamalarının etilen miktarını ve solunum hızını düşürmüş olduğu, CC uygulamalarının ise kararlı etkiler göstermediği saptanmıştır. Giberellik asit uygulamalarının (0, 5, 10, 15, 20 ve 25 ppm) 0900 Ziraat kiraz çeşidinde meyve kalitesi ve çatlama oranı üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılan çalışmada GA3 uygulamalarının önemli karakterler olan meyve ağırlığı, meyve bütünlüğünü ve pazar değerini etkileyen çatlama oranı üzerine etkili olduğunu belirlenmiştir. En düşük meyve ağırlığı 7.95 g olarak kontrol uygulamasından, en yüksek ise g olarak 15 ppm GA3 uygulamasından elde edilmiştir. Ayrıca GA3 uygulamaları hasat zamanını 3-4 gün geciktirirken, meyve ağırlığını kontrole göre %10.71 arttırmış ve GA3 uygulaması kontrole kıyasla çatlama oranını %77.80 oranında azaltmıştır (Yıldırım ve Koyuncu, 2010). 15

27 Dussi vd. (2011) tarafından yapılan bir araştırmada AVG uygulamasının Abate Fetel and Packham s Triumph armut çeşitlerinde meyve tutumu ve iriliği üzerine etkileri araştırılmıştır. Araştırmada en iyi uygulama zamanının tam çiçeklenmeden 2 hafta sonra olduğunu belirlenmiştir. Abate Fetel and Packham s Triumph armut çeşitlerinde meyve tutumunun AVG nin yüksek oranlarında arttığı belirlenmiştir. Abate Fetel için 300 mg/l, Packham s Triumph için ise 200 mg/l dozlarının meyve tutumu bakımından en iyi sonucu verdiği belirlenmiştir. 150 mg/l AVG uygulamasının Abate Fetel armut çeşidinde meyve tutumu ile meyve kalitesi arasındaki en iyi dengeyi gösterdiği saptanmıştır. Kirazda meyve çapı meyve kalitesini belirlenmesinde ana unsurdur. Daha önceki yapılan çalışmalar mezokarp hücre büyüklüğünün meyvenin son büyüklüğünü almada ağırlıklı olarak etkin olduğu ifade edilmiştir. Kirazda meyve büyüklüğünün meyve ağırlığına oranı arttırmak, ve bitki büyüme düzenleyicilerin hücre bülünmesi ve/veya hücre genişlemesi aşamalarına olan etkilerini belirlemek amacıyla, 8 farklı büyüme düzenleyicinin (sitokininler, giberellinler ve oksinler ile bunların farklı kombinasyonları) Bing kiraz çeşidinde meyve ağırlığını arttırmadaki etkinliği araştırılmıştır. Tam çiçeklenmeden 30 gün sonra uygulanan farklı sitokininler meyve ağırlığını önemli oranda arttırmıştır (ortalama %15). Tek başına giberellin uygulamaları meyve büyüklüğünü arttırmış, meyve olgunlaşmasını ve ekzokarpın renklenmesini geciktirmiştir. En etkili giberelin uygulaması tam çiçeklenmeden 9 gün sonra uygulanan 200 mg/l GA3 uygulaması olmuştur. Tam çiçeklenmeden 9 gün sonra uygulanan GA4+7 ve GA3 meyvenin merkezden kenarlara doğru olan dairesel gelişimini arttırmıştır. Sentetik bir oksin olan 4-Chlorophenoxyacetic asit meyve büyümesinin birinci ve ikinci aşamalarında meyve büyümesini ve renk gelişimini teşvik etmiş fakat, son meyve büyüklüğü üzerine etkili olmamıştır (Zhang ve Whiting, 2011). Tuan vd. (2013) GA3 ve 2,4-D'nin balmumu elmasında meyve büyümesi ve meyve kalitesi üzerine etkisini değerlendirmek amacıyla çalışma yapmışlardır. Çalışmalarında Red A, Monulla, Atu ve Red B çeşitlerini kullanmışlardır. Red A çeşidinde 10 ppm GA3 ardından, 10 ppm 2,4-D uygulamasında en yüksek meyve ağırlığı (94.19 g) elde edilirken en düşük değer (74.34g) kontrol 16

28 uygulamasında elde edilmiştir. Bununla birlikte 10ppm GA3 uygulaması ile en yüksek meyve ağırlığı Monulla çeşidinde 63.49g, Atu çeşidinde ise g olarak belirlenmiştir. En düşük meyve ağırlığı değerleri ise kontrol uygulamasında sırasıyla 52.09g ve g olarak kaydedilmiştir. Canlı vd. (2014) hasat öncesi benzyladenine (BA) ve BA + giberellin (GA) uygulamalarının Alyanak kayısı çeşidinde meyve kalitesi üzerine etkilerini belirlemek amacıyla meyvelere, çekirdek sertleşme döneminin başlangıcında 50, 100 ve 150 ppm BA ve 12.5, 25, 50 ppm BA+ GA4+7 uygulamışlardır. BA uygulaması kontrole göre daha ağır ve büyük meyveler vermiş ve meyve büyüklüğü açısından BA uygulamaları arasında önemli farklılıklar belirlenmiştir. En ağır ve iri meyveler 100 ve 150 ppm BA uygulamalarından elde edilmiştir. BA+ GA4+7 uygulamaları meyve büyüklüğü üzerine etkili olmamıştır. Suda çözünür kuru madde, ph ve asitlik uygulamalardan etkilenmemiştir. Sonuç olarak, kayısıda çekirdek sertleşme döneminde tek bir BA uygulamasının kaliteyi arttırmada pratik bir fayda sağladığı ve en iyi uygulamanın 100 ppm BA uygulaması olduğu belirtilmiştir. Canlı ve Pektaş (2015), benzil adenin (BA) ve BA+giberellin (GA4+7) uygulamalarının küçük meyveli yazlık bir armut olan Akça çeşidinde meyve büyüklüğü ve kalitesi üzerine etkilerini incelemişlerdir. Armut ağaçları tam çiçeklenmeden 14 gün sonra 50, 100 ve 150 ppm BA veya 12.5, 25, 50 ppm BA+ GA4+7 ile muamale edilmiştir. BA+ GA4+7 uygulamasınının yüksek konsantrasyonları (25 ve 50 ppm) ve 100 ppm BA uygulaması meyve ağırlığı, çapı ve uzunluğunu artırmıştır. En yüksek meyve ağılıkları ve meyve uzunlukları 25 ppm ve 50 ppm BA+GA4+7 uygulamalarından elde edilmiştir. 25 ve 50 ppm BA+GA4+7 meyve ağırlığını arttırmasına rağmen toplam verimde sırasıyla %54.3 ve %59.9 luk azalmaya neden olmuş, ancak 100 ppm BA meyve büyüklüğünü verimde bir azalmaya neden olmadan %11.3 arttırmıştır. 25 ppm ve 50 ppm BA+ GA4+7 ve 100 ppm BA uygulaması en yüksek pedisel uzunluklarına sahip olmuştur. Tüm büyüme düzenleyici uygulamaları suda çözünür kuru madde miktarını arttırırken, ph üzerine etkili olmamıştır. Meyve şekli ve verim üzerine negatif bir etki olmadan meyve kalitesini arttırmada en iyi uygulama olarak 100 ppm BA uygulaması belirlenmiştir. 17

29 Hasat öncesi benziladenin (BA) ve BA + giberellin (GA4+7) uygulamalarının Noir de Guben kiraz çeşidinde meyve büyüklüğü ve kalitesi üzerine etkilerinin araştırldığı bir çalışmada, kiraz meyvelerine saman sarısı rengi döneminde, 50, 100 ve 150 ppm BA veya 12.5, 25 ve 50 ppm BA+ GA4+7 püskürtülmüştür. BA (50, 100 ve 150 ppm) ve BA+GA4+7 (25 ve 50 ppm) püskürtülmüş meyveler kontrole göre daha ağır ve büyük olmuşlardır. BA ve BA+GA4+7 uygulamaları meyve suyu ph sı üzerine etkili olmamıştır. 50 ppm BA uygulaması kontrole göre suda çözünür kuru madde miktarını arttırmıştır. 25 ppm BA uygulaması hariç tüm diğer uygulamalar kotrolden daha yüksek asitliğe sahip olmuştur. BA ve BA+ GA4+7 uygulamaları meyve zemin renginin oluşumunu geciktirmiştir (Canlı vd., 2015). Erogul ve Şen (2015) hasat edilmiş Japon eriklerinde pazar isteklerinin karşılanması için erik ağaçlarında meyve yükünün ayarlanması gerektiğini belirtmektedirler. Bu amaçla yaptıkları çalışmada tam çiçeklenmeden sonraki farklı dönemlerde farklı konsantrasyonlardaki giberellik asit (GA) uygulamalarının aynı yılın ürün kalitesi ve takip eden yıldaki meyve seyreltmesi üzerine etkilerini araştırmışlardır. GA uygulamaları çiçeklenmeden sonraki 12. ve 14. haftalarda 50 ve 75 mg/l olarak ağaçlara püskürtülmüştür. Ondördüncü haftada yapılan 75 mg/l GA uygulaması toplam verimi %27.93 oranında azaltmıştır. Ondördüncü haftada yapılan GA uygulamaları meyve büyüklüğünü kontrol uygulamasına göre önemli derecede arttırmıştır. Toplam verimdeki düşüş göz önüne alındığı zaman Japon eriklerinde seyreltme için en uygun GA dozunun 50 mg/l olduğu ifade edilmiştir. GA uygulamaları meyve rengi, toplam suda çözünür kuru madde ve meyve eti sertliğini arttırmıştır. Meyvelerin antioksidan aktivitesi kontrol uygulmasında GA uygulamalarından daha yüksek olurken, fenol içerikleri benzer bulunmuştur. Zang vd. (2016) giberellik asit (GA3) uygulamalarının mavi yemişte bitki büyümesi, meyve gözü oluşumu ve meyve kalitesi üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yaptıkları çalışmada Powder blue, Garden blue ve Climax çeşitlerinde 500 mg/l GA3 uygulamaları yapmışlardır. GA3 ün yapraktan uygulanması her üç çeşitte de meyve gözü oluşumunu önemli ölçüde arttırmıştır. Kontrolle kıyaslandığında GA3 uygulamaları gelecek yılın çiçek salkımı sayısını Powder blue, Garden blue ve Climax çeşitlerinde sırasıyla %54.3, %69.7 ve %60.0 arttırmıştır. Yapraktan GA 18

30 uygulamaları yaprak alanı, taze yaprak ağırlığı, kuru yaprak ağırlığı, toplam klorofil içeriği, klorofil a ve b içeriği, bireysel meyve ağırlığı ve fertil tohum sayısını arttırmıştır. Bununla birlikte takip eden yıldaki meyve olgunlaşması ve hasat tarihi her üç çeşitte de gecikmiştir. Elde edilen sonuçlar, GA3 uygulamalarının mavi yemişde hasat zamanını geciktirmesine rağmen, bitki büyümesi ve meve kalitesini artırmada ümit veren bir uygulama olduğunu göstermiştir. Rokaya vd. (2016) mandarinde GA3 uygulamalarının meyve kalitesi ve raf ömrü üzerine etkilerini belirlemek amacıyla hasat öncesi 10, 20 ve 30 ppm GA3 uygulamaları yapmışlardır. Çalışma sonuncunda 20 ppm GA3 uygulaması, yüksek meyve ağırlığı (128.6 g), daha sert meyve (3.54 kg/cm 2 ), en iyi meyve suyu eldesi (%57.75) ve yüksek suda çözünür kuru madde/asit oranı (21.24) vermiştir. Raf ömrü açısından bakıldığında 30 ppm GA3 uygulaması oda koşullarında (14-18 o C, 15 gün), %1.02 ve depo koşullarında (10-12 o C, 90 gün) ise, %8.21 ile en düşük çürüme oranını vermiştir ki bu oran kontrol uygulamalarında oda koşullarında %5.54 ve depo koşullarında %21.58 olarak gerçekleşmiştir. Bunların dışında oksalik asit, askorbik asit gibi bazı organik asitlerin de meyve yetiştiriciliğinde kullanıldığı görülmektedir. Daha önce sadece kirazda denenmiş olan oksalik asitin, meyve türlerinde kaliteyi artırmak amacıyla kullanımı yaygın değildir. Bununla birlikte oksalik asit uygulamalarının kirazda meyve kalitesini artırıcı etkisinin olduğu bildirilmiştir. Oksalik asitin meyvelerde sekonder metabolitlerin sentezini artırarak, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığını artırdığı da bildirilmektedir (Martinez-Espla vd., 2014). Sayyari vd. (2010) Mollar de Elche nar çeşidinin meyvelerini 2, 4 ve 6 mm oksalik asit (OA) solüsyonlarına daldırmış ve gün boyunca 2 o C 84 gün boyunca depolamışlardır. Nar meyveleri üşüme zararına karşı son derece hassastır. Bu yüzden 2 o C da depolanan kontrol meyvelerinde üşüme zararı belirtileri görülmüş ve bununla birlikte solunum oranı, ağırlık kaybı ve elektrolit sızıntısı artmıştır. OA uygulamaları nın tamamında elektrolit sızıntısı azalmakla birlikte en iyi uygulama 6 mm OA uygulaması olmuştur. İlave olarak kontrol uygulamalarında toplam fenolik, askorbik asit ve toplam antioksidant aktivitesinde azalma olmasına rağmen, OA 19

31 uygulamalarında düşük oranda toplam fenolik azalması olmuş, askorbik asit miktarında ise artış olmuştur. Sonuç olarak, OA uygulamalarının üşüme zararını azaltmada ve antioksidant kapasitenin arttırılmasında ümitvar bir hasat sonrası uygulaması olabileceği belirtilmiştir. Ticari olgunluk aşamasında hasat edilmiş olan Critalina ve Prime Giant kiraz çeşitlerinin meyveleri salisilik asit (SA), asetilsalisilik asit (ASA) ve oksalik asit (OA) ile 1 mm dozlarında muamele edilmiş ve soğukta 20 gün boyunca depolanmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar, tüm uygulamaların düşük asitlik, az renk değişimi ve sertlikte az kayıp sağlayarak hasat sonrası olgunlaşma sürecini geciktirdiğini açıkça ortaya koymuştur. İlave olarak, toplam fenolik, antosiyanin ve antioksidant aktivitesini depolama süresinin ilk 10 günü uygulama görmemiş meyvelerde artmış, 10. günden sonra azalmaya başlamış olmasına rağmen, uygulama görmüş meyvelerde bu parametreler depolama boyunca uygulamalar arasında önemli bir fark olmadan artış göstermiştir. Sonuç olarak, doğal bileşikler olan SA, ASA ve OA ile kiraz meyvelerinin hasat sonrası uygulamaları kontrol uygulamasına göre, depo ömrünün uzatılması, yüksek antioksidan ve biyoaktif bileşiklerin korunması bakımından yenilikçi bir uygulama olarak ifade edilmiştir (Valero vd., 2011). Wu vd. (2011) oksalik asit (OA) uygulamalarının erik meyvesinde depolama veya raf ömrü sırasında olgunlaşma özellikleri üzerine etkisini araştırmışlardır. Erik meyveleri 5 mm OA içeren solüsyonlara daldırılmış, polietilen paketler içerisinde paketlenmiş ve 25 o C de 12 gün veya 2 o C de 20 gün ve takiben 25 o C de 12 gün boyunca depolanmıştır. OA uygulamaları depolama boyunca etilen üretimini azaltmış ve erik meyvelerinin yumuşamasını geciktirmiştir. Meyvelerin yumuşamasının önlenmesinin polygalakturanaz ve pektin metilestraz aktivitelerinin azalması ile ilişkili olduğu ve bunların pektinin çözünmesini veya indirgenmesini önlediği belirtilmiştir. Sonuç olarak OA uygulamalarının erik meyvelerinin raf ömrünü arttırmada etkili olabileceği ifade edilmiştir. Dışsal oksalik asit (OA) uygulamalarının muz meyvelerinin olgunlaşma özellikleri üzerine etkilerinin ortaya konulması amacıyla yapılan çalışmada, muz meyveleri 0 ve 20 mm OA solüsyonuna 10 dak. süresince daldırılmış ve oda sıcaklığında (23±2 o C) 20

32 %75-90 nispi nemde depolanmıştır. OA uygulamaları depolama boyunca muz meyvelerinin bozulmasını azaltmıştır. OA uygulamaları depolama boyunca solunum oranını ve etilen üretimini azaltmış, meyve bütünlüğünündeki, hue açısındaki ve maksimum klorofil ışımasındaki (Fv/Fm) azalmayı geciktirmiştir. Hepsinden öte OA uygulamaları muz meyvelerinin hasat sonrası olgunlaşmasını engellemede ve muz meyvelerinin oda sıcaklığında ticari olarak depolanma potansiyelinde etkili olmuştur (Huang vd., 2013). Martinez-Espla vd. (2014) Sweet Heart ve Sweet Late kiraz çeşitlerine ait ağaçlarda tam çiçeklenmeden 98, 112 ve 126 gün sonra 0.5, 1.0 ve 2 mm oksalik asit (OA) uygulamaları yapmışlardır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar tüm uygulamaların kontrole göre hasattaki meyve büyüklüğünü, (yüksek meyve hacmi ve ağırlık artışı sağlayarak) açıkça artırmış ve en yüksek meyve ağırlığı 2.0 mm OA asit uygulamasından elde edilmiştir ( Swee Heart ta %18 ve Sweet Late de %30). Ayrıca OA asit uygulamaları meyve bütünlüğü ve rengini arttırmıştır. Toplam şeker ve toplam asitlik üzerine OA uygulamalarının etkili olmadığı bununda OA in kirazda olgunluk üzerine etkili olmadığınının kanıtı olduğu ifade edilmiştir. OA asit uygulamaları olguluk ile ilişkili olan toplam antosiyanin, toplam fenolik, ve antioksidan aktivitesini arttırmıştır (%45 daha fazla antosiyanin ve %20 daha fazla fenolik). Sonuç olarak, OA uygulamalarının kirazda kalite ve fonksiyonel özelliklerinin artırılmasında etkili ve doğal bir hasat öncesi uygulaması olduğu ifade edilmiştir. Hasat sonrası oksalik asit (OA) uygulamalarının 0 o C sıcaklıkta depolanan şeftali meyvelerinde üşüme zararı, enerji metabolizması ve membran yağ asiti içeriği üzerine etkileri araştırılmıştır. OA uygulamaları şeftalilerde iç kararmasını önemli ölçüde azaltmış, iyon sızıntısının artışını ve malondialdehit birikimini önemli ölçüde önlemiş, adenozintrifosfat (ATP) ve enerji yükünü arttırmıştır. Ayrıca OA uygulanmış meyvelerdeki doymamış ve doymuş yağ asiti oranının kontrol meyvelerine göre önemli ölçüde yüksek olduğu belirlenmiştir (Jin, vd., 2014). Li vd. (2014) mango meyvelerini 25 o C sıcaklıkta 10 dakika 5 mm oksalik asit (OA) solüsyonuna daldırmış ve 10±0.5 o C sıcaklıkta 49 gün depolama sonrası 25 o C lıkta 4 21

33 gün bekletmiş ve uygulamaların üşüme zararı, prolin metabolizması ve enerji seviyesi üzerine etkilerini incelemişlerdir. Depolama öncesi OA uygulamaları üşüme zararının gelişimini açıkça önlemiş, meyve eti ve kabuğundaki prolin birikimini dikkate değer şekilde arttırmış ve prolin dehidrogenez enziminin aktivitesini azaltmıştır. Sonuç olarak OA uygulamalarının üşüme toleransını arttırmada etkili olduğu ve böylece üşüme zararının elimine edildiği ve mango meyvelerinin uzun süreli depolanmasında kalitenin korunduğu belirtilmiştir. Razavi ve Hajilou (2016) şeftali meyvelerinin hasat sonrası besin değerini ve antioksidant kapasitesini arttırmak amacıyla yaptıkları çalışmada şeftali meyvelerine hasattan 15 gün önce 0, 1, 3 ve 5 mm oksalik asit püskürtmüşlerdir. Meyvelerde besin kalitesi analizleri +1 o C sıcaklıkta 28 gün boyunca depolanmış meyvelerden her hafta alınan örneklerde gerçekleştirilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlar OA uygulamalarının katalaz, peroksidaz ve süperoksit dismutaz gibi antioksidant enzimleri önemli oranda arttırdığını göstermiştir. Ayrıca OA uygulamaları kontrole göre toplam flavonid, fenolik ve antioksidant kapasitesini artırmıştır. Depolama süresinin sonunda en yüksek toplam flavonoid 5 mm OA uygulamasından elde edilmiştir. Araştırıcılar, hasat öncesi OA uygulamalarının meyve kalitesinin ve antioksidant kapasitenin korunmasının yanı sıra hasat sonrası ve ihracat sırasında meyve bütünlüğünün ve tazeliğinin korunmasında önemli bir strateji olduğunu ifade etmişlerdir. 22

34 3. MATERYAL ve YÖNTEM 3.1. Materyal Araştırmada materyal olarak BA 29 anacı üzerine aşılı 5 yaşındaki Kosiu ve Hakko asya armut çeşitleri kullanılmıştır. Deneme yılları arasında 1100 rakımlı, Konya Ereğli İlçesi Bulgurluk mevkiinde bulunan bahçede yürütülmüştür. Araştırmanın yürütüldüğü armut bahçesinde armut çeşitleri 4 x 1.5 m mesafelerde dikilmiştir. Söz konusu bahçe damla sulama sistemi ile sulanan bir bir bahçedir ve 2010 yılında tesis edilmiştir (Şekil 3.1) Şekil 3.1. Denemenin yürütüldüğü bahçenin genel bir görünüşü Kosiu yarı spur gelişme gösteren bir asya armut çeşidi olup, armut ateş yanıklığı (Erwinia amylovora) ve armut yaprak piresine (Cacopsylla pyri) dayanıklıdır. Meyveleri orta irilikte ve kahverengi zemin üzerine açık renkli benekleri mevcuttur. Meyve eti gevrek, çok sulu ve aromalıdır. Soğuk hava deposunda uzun süre 23

35 muhafaza edilebilir. İç Anadolu bölgesinde Ağustos ayının üçüncü haftasında hasat olgunluğuna gelmekte olup, kendine verimli bir çeşittir (Şekil 3.2). Şekil 3.2. Kosiu armut çeşidi meyveleri Hakko çeşidi ise spur gelişme gösteren bir asya armut çeşididir. Armut ateş yanıklığı (Erwinia amylovora) ve armut yaprak piresine (Cacopsylla pyri) dayanıklıdır. Meyveleri orta irilikte ve açık sarı-yeşil zemin üzerinde homojen dağılmış küçük beneklere sahiptir. Meyve eti gevrek ve çok suludur. İç Anadolu bölgesinde Ağustos ayının üçüncü haftasında hasat olgunluğuna gelmekte olup kendine verimli bir çeşittir. Soğuk hava deposunda muhafaza edilebilir. (Şekil 3.3) Yöntem Bu araştırma 2015 yılı vegetasyon peryodu içerisinde yürütülmüştür. Üretim sezonu öncesinde tarihinde alınan toprak (0-30cm) örneklerinde ve tarihinde alınan yaprak örneklerinde besin maddesi analizleri yaptırılmıştır. Toprak örneklerinin analizleri, Meyvecilik Araştırma Enstitüsü (MAREM), Eğirdir/Isparta da ve yaprak analizleri ise AgriOLaben Gıda ve Zirai Analiz Laboratuvar Hizmetleri San. Tic. Ltd. Şti., Altınova/Antalya da yaptırılmıştır. Toprak (Çizelge A.1) ve yaprak analiz sonuçlarından (Çizelge A.2) elde edilen sonuçlarına göre deneme boyunca gerekli gübreleme programı (Çizelge B.1) 24

36 uygulanmıştır. Ayrıca üretim sezonu boyunca ilaçlama programına (Çizelge C.1) uygun olarak hastalık ve zararlılarla mücadele yapılmıştır. Şekil 3.3. Hakko armut çeşidi meyveleri Büyüme düzenleyici madde uygulamaları Her iki armut çeşidine hasat öncesi 2 farklı dönemde Çizelge 3.1 de belirtilen bitki büyüme düzenleyici madde uygulamaları gerçekleştirilmiştir. İlk büyüme düzenleyi madde uygulaması tahmini hasattan 24 gün önce ve ikinci dönem uygulamalar ise hasattan 12 gün önce gerçekleştirilmiştir. Uygulama öncesinde BBDM solüsyonları içerisine yayıcı-yapıştırıcı olarak Tween 20 (%0.5) eklenmiştir. Uygulamalar mekanik sırt pülverizatörüyle yapılmıştır (Şekil 3.4). Her bir uygulama 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 1 ağaç olacak şekilde gerçekleştirilmiştir. Çizelge 3.1. BBDM uygulamaları ve dozları Uygulama kodları BBDM dozları U1 Kontrol uygulaması (Su) U2 1 mm (0.09g/L) OA U3 2 mm (0.18g/L) OA U4 3 mm (0.27g/L) OA U5 4 mm (0.36g/L) OA U6 25 ppm GA 3 25

37 Şekil 3.4. Hakko armut çeşidinde oksalik asit uygulaması Ölçüm ve analizler Hakko çeşidinde hasat tarihinde ve Kosiu çeşidinde hasat tarihinde gerçekleştirilmiş ve her iki çeşitte de hasat edilen armut meyvelerinde aşağıda belirtilen analiz ve ölçümler gerçekleştirilmiştir Meyve eni ve boyu Optimum hasat zamanında hasat edilen meyvelerden her uygulamadan 3x10 adet meyvede dijital kumpas yardımıyla meyve en ve boy ölçümleri gerçekleştirilmiş ve sonuçlar mm cinsinden belirtilmiştir Meyve ağırlığı ve meyve sapı uzunluğu Her uygulamadan 3x10 adet meyvenin ağırlıkları analitik hassas terazi (0.01g) yardımıyla tartılmış ve g cinsinden belirtilmiştir. Meyve sapı uzunluğu ölçümleride yine 3x10 adet meyve sapında dijital kumpas yardımıyla ölçülmüş ve mm cinsinden ifade edilmiştir. 26

38 Meyve eti sertliği Optimum hasat zamanında her uygulama yapılmış ağaçtan alınan 10 adet meyvenin 2 farklı tarafından bir el penetrometresi yardımıyla 7.8 mm çapındaki ucun batırılmasıyla ölçümler yapılmış ve sonuçlar libre olarak verilmiştir Meyve kabuk rengi Her iki çeşitte de uygulama yapılmış her ağaçtan alınan 10 adet meyvede renk ölçer (Minolta CR-300 Chroma Meter) ile meyvelerin tek tarafından ölçüm yapılmış ve L*, a* ve b* değerleri belirlenmiştir (Şekil 3.5). Şekil 3.5. Minolta CR-300 renk skalası. 27

39 Suda çözünür kuru madde, ph ve titre edilebilir asitlik Optimum hasat zamanında hasat edilen meyvelerden her iki çeşitte her uygulama yapılmış ağaçtan alınan 10 adet meyvenin meyve suları çıkartılmıştır (Şekil 3.6). Her meyve suyundan dijital refraktometre yardımıyla suda çözünür kuru madde (SÇKM) ölçümleri yapılmıştır. Yine aynı meyve suyu örneklerinde, meyve suyu ph sı ph metre (Hanna inst.) yardımı ile ölçülmüştür. Titre edilebilir asitlik için 10 ml meyve suyu alınmış ve üzerine 20 ml saf su eklenerek otomatik titratörde 0.1 N sodyum hidroksit ile titre edilmiştir. Sonuçlar malik asit cinsinden hesaplanmıştır. Şekil 3.6. SÇKM ve titre edilebilir asit tayini için meyve sularının süzülmesi Toplam fenolik madde Toplam fenolik madde analizleri Kosiu ve Hakko armut çeşitlerinin meyve sularında yapılmıştır. Bu amaçla Karaca (2011) tarafından tarif edilen yöntem modifiye edilerek kullanılmıştır. Etil alkol ile 5 kat seyreltilmiş meyve suyundan 100 µl alınarak üzerine 3000 µl saf su ilave edilmiştir. Daha sonra üzerine 200 µl Folin- Ciocalteu (0.2N) reaktifi ve 100 µl %20 lik doymuş sodyum karbonat çözeltisi ilave 28