ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ NE ZAMAN VE NASIL OLMALIDIR?

Transkript

1 ÇOCUKLARDA TUVALET EĞİTİMİ NE ZAMAN VE NASIL OLMALIDIR? Prof.Dr.Ferah Sönmez A.Menderes Üniversitesi Çocuk Nefroloji Bilim Dalı Türkiye Milli Pediatri Kongresi

2 TUVALET EĞİTİMİ ÖNEMLİ Çocuğun kendine güven gelişimi Kendi beceri ve yapabileceklerini keşfetme İlişkilere yanıt verme Dış baskı ve etkenlere tepki verme ZOR Çocuk Aile Hekim Yeterli kanıta dayalı çalışma, kılavuz yok Türkiye Milli Pediatri Kongresi

3 Beyin Beyin kökü Medulla spinalis Detrussör kası Eksternal sfinkter

4 SONUÇ 2 yaş civarında Yaş (yıl) Gündüz kuru kalma (%) Gece kuru kalma (%9) Ara yollar olgunlaşır Mesane doluluğu fark İşeme engellenir İşeme kolaylaştırılır Genellikle çiş ve kaka aynı anda Çiş önce, kaka sonra Cins, aile ve kültür etkisi de önemli

5 İlk yaşta refleks, 2. yaş kortikal Anorektal adalesinin, motor ve sensorial sinirlerin eş güdümlü işlevi Merkez Lumbo-sakral sagmentte Sempatik lifler kolon hareketlerini azaltıcı, anal sfinkterde büzücü Parasempatikler hareketleri şiddetlendirici, anüsü gevşetici etki Dışkı kontrolü 4 yaş %95 ; 5 yaş %

6 TARİHÇE 1900 Fizyoloji önemli, çocuk pasif katılımcı Erken eğitim ve baskı 8 haftalıkken başlama önerisi Çocuk hazır ise başla Baskı zararlı Çocuk merkezli kuram Aile merkezli kuram

7 Dönem-ırk-kültür farkları Belçika da yapılan araştırma: Eğitim veren yaş: > 60 yaş % 88 başlama yaşı<18 ay yaş %50 başlama yaşı<18 ay < 40yaş %22 başlama yaşı<18 ay Geç eğitime başlama sistitte artışa neden? Bakker E 1, Wyndaele JJ. Changes in the toilet training of children during the last 60 years: the cause of an increase in lower urinary tract dysfunction? BJU Int Irk ve kültürler arasında fark Afrikalı Amerikalılar Bulgar göçmenleri Erken eğitim

8 TUVALET ALIŞKANLIĞI Tuvalet eğitimi Ailelerin çocuklarına verdiği Tuvaletini öğrenme Tuvalet uyarılarını anlayabilme Anüs ve üretra sfinkterini kullanabilme Toplumsal olarak tuvalet davranışını öğrenme Türkiye Milli Pediatri Kongresi

9 TUVALET EĞİTİMİ Çocuğa yönlendirilmiş yavaş eğitim Çocuğun hazır olduğunun görülmesi ile başlar Yapısal-davanışsal son nokta yaklaşımı Bağımsız tuvalet davranışlar zincirinin zamanı geldiği için başlatılması Türkiye Milli Pediatri Kongresi

10 BAŞLAMA YAŞI 18 ay- 3 yaş arası İdeali ay 2 yaştan önce? Tiolet Training Guidelines. Pediatrics 1999 Ülkemizde Başlama yaşı ortalama 22 ay Tamamlanma yaşı ortalama 28 ay Koç I.Child Care Health Dev Motor becerilerinin gelişimi Toplumsal ve duygusal hazırlık Kızlarda biraz daha erken Türkiye Milli Pediatri Kongresi

11 HAZIR OLMA ÇOCUK Yaş Fiziksel Zihinsel Ruhsal ANNE Ruhsal hazırlık Kaygı!!! Başarı öyküsü!!! Oluruna bırakmak!!! 3 yaşa kadar hiç eğitim vermemek!!!

12 FİZİKSEL BELİRTİLER Oturabilme, çömelebilme, yürüyebilme, Pantolonunu indirip çekebilme Eşyalarını yerlerine koymaya başlama Kuru kalkma 2 saatten uzun kuru kalma Islak bez sayısında azalma Düzenli barsak hareketlerinin varlığı İdrarını bir kerede yapabilme Islak ve kuru arasındaki ayrımı fark edebilme Islak olduğunda rahatsız olma

13 Zihinsel belirtiler En az 8-10 kelimeyi kullanabilme Sıkıştığını söyleyebilme Söylenenleri anlayabilme, yapabilme Kısa ve öz yönlendirmeleri anlayabilme Kaka ve çişinin geldiğini fark edebilme Türkiye Milli Pediatri Kongresi

14 Ruhsal belirtiler Hayır diyerek bağımsızlığını göstermeye başlaması Anne ve babayı memnun etme konusunda isteklilik Aile bireylerini taklit etmeye başlaması Tuvalete gitmenizle ilgilenmeye başlaması Diğer çocukların nasıl kaka yaptıklarını merak etme Islak veya kakalı bezden rahatsız olma Tuvaleti kullanmak isteme Tuvalette bir süre oturabilme Korkmama ve kaygı duymama gibi davranışların varlığı

15 HAZIR MI? Yaş Çocuğun motor ve davranışsal gelişiminin yeterli olması Eğitim verecek anne babanın da tuvalet eğitimi vermek için hazırlıklı olması Çocuğa bakan kişilerin aynı yöntemleri uygulaması Aile içi kaygıların olmaması Çocuğun hasta olamaması Taşınma, yeni bir kardeşin olması, okul veya bakıcı değiştirme gibi kaygılara maruz kalmıyor olması Bezsiz dolaşma olanağı olması Yaz ayları?

16 HAZIR MI? Birinci ergenlik dönemi! Her şeye hayır Başına buyruk Dayatmacı Kendi kararlarını kendi vermek isteyen Bedenine ve özgürlüğüne karışılma istemeyen

17 HER ÇOCUK FARKLI Her sağlıklı çocuk ister Sonunda başaramayan sağlıklı çocuk yoktur Türkiye Milli Pediatri Kongresi

18 BAŞARISIZLIK Ya baskıya karşı koymak için Ya gelişimini tamamlayamadığı için İstemiyoruumm Türkiye Milli Pediatri Kongresi

19 EĞİTİM SADECE TUVALETİNİ HABER VERME Mİ? Bilgilendirme Büyükler nereye yapıyor Kuru kalma iyi bir şey Öykülerdeki kahramanların nereye yaptıkları Uygun kelimeler seçme Çiş kakanın ne pis ne de oyuncak olduğu Açık uçlu sorularla ;çocuk merkezli İşlemin ne olduğunu öğrenmesi ilk başarı Tuvalete gitme Külodunu çıkarma Tuvalet temizliği Kızlar önden arkaya silme Külodunu giyme Sifonu çekme El yıkama

20 Tuvalet eğitimi Ailenin çocuğu alıştırması Güven kazandırması Tüm bakıcılar arasında eşgüdüm

21 TUVALET EĞİTİMİ NASIL OLMALI? Önce bir lazımlık alınır, benimsetilir Lazımlık çocukla birlikte seçilebilir Çocuğun oyun odasında tutulabilir Önce kıyafeti ile oturup alışma Lazımlıktan korkarsa önce bir süre ara ver Kullanırken lazımlık tuvalette Türkiye Milli Pediatri Kongresi

22 Banyodaki tuvalet? Tuvalete adaptör Lazımlıktan sonra Ayağın yere değmesi

23 Eğitimi kolaylaştırma? Aile bireylerini tuvalet sırasında gözlemlemesi Kız anneyi, erkek babayı Arkadaş, abi, abla gözlemi Sifon çekimine önce bir kağıdın atılarak çocuğun alışması Çocuğun bezindeki kakanın tuvalete atılırken çocuğun görmesi Türkiye Milli Pediatri Kongresi

24 Sıklık? Çocuğun tuvaletinin geldiği zamanların gözlemi Aile istediği için değil Tuvaletinin geldiğini fark ettiği için tuvalete gitmesi sağlanır Başlangıçta günde 3 kez Yemeklerden dakika sonra 5-10 dakika lazımlığa oturma 2-3 saatte bir lazımlığa 3-5 dakika oturması

25 Beze devam mı? Önce bezi bebeklikteki gibi sık değiştirilir Daha sonra bez tamamen çıkarılır Normal külot birlikte seçilir Uyurken alta koruyucu bez Gerekirse alıştırma külotları Eğitimin başlangıcında uygun değil Islaklığı hissetmez Süreci uzatabilir Dışarıda kullanılabilir

26 Erkek önce oturarak Sonra kaka için oturmak istemeyebilir Babasını görerek ayakta Hedefi şaşmama Türkiye Milli Pediatri Kongresi

27 Temizlik Tuvalet kağıdı kullanma Kızlarda yukarıdan aşağı temizlik öğretilmeli Sifonu çekme El yıkama

28 Temizlik!! Pis olarak hissettirmemeli Takıntı ve sert hareketlerle temizlememeli Tutmaya başlar İdrar tutma alışkanlığı Kabızlık Türkiye Milli Pediatri Kongresi

29 DEĞERLENDİRME Başarılı olduğunda ödüllendirme Aferin! Alkışlama Başarı çıkartmalar Birlikte anneanneyi arama Çok abartmamalı Başarısız olduğunda Cezalandırmama Düş kırıklığı yaşamama Zaman zaman başarısızlıklar Hoşgörü Bir süre eğitime ara Sabırlı olma 6-8 ay sürebilir Organik bir neden? Türkiye Milli Pediatri Kongresi

30 58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi

31 BAŞARISIZLIK Çocuğun eğitimi tamamen reddi Doğru zaman? Aşırı baskıya olumsuz yanıt? Eğitim iyi giderken başarısızlık İdrar yolu enfeksiyonu? Mesane işlev bozukluğu? Kabızlık? Korkma? Eğitim verenlerin kaygısını hissetme

32 4 yaşa gelmiş çocukta tuvalet eğitimi başarısızsa Nörolojik bozukluk? Mesane işlev bozukluğu Kabızlık? Çocuk ruhsal olarak hazır mı? Özgüveni gelişmiş mi? Öz eleştiri ve öz saygısı gelişmiş mi? Aile hazır mı? Aile doğru eğitim veriyor mu? Çocuğa bakanlar uyumlu mu? Aile çok kaygılı mı?

33 Gaita kontrolü kazanılmıyorsa Temizlerken obsesif davranılıyorsa Anne kakayı kötülemişse Anneye ve etrafındakilere güvenmeme Çok ısrarcı olunmuş veya abartılmışsa İkincil kazanç, ilgi çekme Tuvalete döküp, sifonun çekilmesinden korkmuşsa Türkiye Milli Pediatri Kongresi

34 Gündüz kuru kalınmasına karşın 5 yaşa kadar gece işemeleri % SAYI YAS F Sönmez, T Ünüvar. The Prevalence and the factors having influence on nocturnal enuresis among Turkish children. Bantao Journal 1(2):231,2003.

35 GECE İŞEME EĞİTİMİ Gündüz idrar tutma alıştırmaları Gece yatmadan sıvı kısıtlaması Yatmadan önce tuvalete gitmesi Gece bir kez tuvalet için uyandırılır. Uyuduktan 2 saat sonra Alarm çaldırarak Gece bez bağlanmaz Alta koruyucu Alıştırma külotları Çocuğun çarşaf değiştirmeye katılımı Ceza verilmez Islak ve kuru geceler için günlük Türkiye Milli Pediatri Kongresi

36 DOĞRULAR Sabır ve anlayışla eğitime devam edin Umutsuzluğa ve kaygıya kapılmayın 6-8 ay sürebilir Erkeklerde biraz uzun zaman Uygun zaman seçimi Konuya yoğunlaşın Gergin olmayın Her çocuk farklı Çocuğun duygularını izleyin Esnek olun Gerektiğinde profesyonel yardım alın

37 YANLIŞLAR Çocuğun kendini pisletmesi konusunda ailenin ilgisiz tutumu Kötü şartlara izin verme Genelde çok katı ve baskıcı tutum Zor kullanma Çocuk istismarı Yetişkin dönemde mükemmeliyetçilik İdrar tutma alışkanlığı Kabızlık

38 Eğitimin temel felsefesi Bana bin balık vereceğine, bir balık tutmasını öğret -Çin Atasözü- İlk uygulamalarından biri

39 Türkiye Milli Pediatri Kongresi

40 SONSÖZ Anne baba eğitimde ana rol üstlenir Tüm bakanlar arasında eşgüdüm Yönlendirmeli ve yüreklendirmeli Çocuğun bu konuda kendi özgürce adımlarını atması sağlamalı Sabırlı olmalı Düş kırıklığına uğramamalı Geri dönüşlerde hoşgörülü olmalı Profesyonel yardım almalı Türkiye Milli Pediatri Kongresi

41 Başaramayan sağlıklı çocuk yok Sevmeye devam 58. Türkiye Milli Pediatri Kongresi