Aşağıdaki bileşiklerde atomlar arasmda oluşan bağlan noktalı yerlere yazınız. (fi» jh» w& 12^S»ııNa, çf, 17CI) ı. ch

Transkript

1 Aşağıdaki bileşiklerde atomlar arasmda oluşan bağlan noktalı yerlere yazınız. (fi» jh» w& 12^S»ııNa, çf, 17CI) ı. ch MgCI NaF... Bileşik Formülleri Bileşik formüllerinin yazılması İki veya daha fazla elementin belirli oranlarda bir araya gelerek bileşik adı verilen, farklı özellikte yeni bir madde oluşturduklarım öğrendik. Elementleri oluşturan en küçük yapı birimlerine atom denir. Atomlann birleşmesi ile bileşikler oluşur. Elementler sembollerle, bileşikler ise formüllerle gösterilir. Bileşik formülleri, bileşikteki atomlann türleri ve birleşme oranlan yazılarak gösterilir. Örneğin, magnezyum klorür bileşiğinin formülü MgC^ dir. Element sembollerinin sağ alt köşesindeki sayılar bileşikteki o elementin atom sayısını belirtir. Eğer sayı yazılmamışsa bileşikteki atomun sayısı 1 kabul edilir. MgCI2 bileşiği, 1 Mg atomu ve 2 CI atomu içerir. MgCI2 İki tür atom 2 CI atomu 1 Mg atomu Bileşiği oluşturan atomlann iyon yükleri bellidir. (+) veya (~) yüklü atom veya atom gruplarına iyon denir. Yükü bilinen iyonlann oluşturduğu bileşiklerin formülleri ise kolaylıkla yazılabilir. Bunun için aşağıdaki kurallar dikkate alınır. 1. Önce pozitif yüklü iyon, sonra negatif yüklü iyon yazılır. 2. Bileşiklerde verilen elektron sayısı alman elektron sayısına eşit olduğundan bileşikteki atomlann pozitif ve negatif yüklerinin toplamı sıfır olmalıdır. Bu nedenle iyonlann sağ alt köşesine iyon yüklerinin sayısal değeri çapraz olarak yazılır. Örneğin, Al3+ ve O2- iyonlarından oluşan bileşiğin formülünü yazalım. Birinci kurala göre önce pozitif yüklü iyon sonra negatif yüklü iyon yazılır. A

2 İkinci kurala göre bileşikteki atomların (+) ve (-) yüklerinin sayısal toplamının sıfır olması için elementlerin yükleri çaprazlanır. Al23+ O32 şeklinde çaprazlanır ve bileşik formülü A şeklinde yazılır. A bileşiğinde 2 Al atomu ve 3 O atomu vardır ve bileşik iki tür atom içerir. Eğer elementlerin yükleri eşitse bileşik formülünde yüklerin sayısı yazılmaz. Örneğin, Na+ ve CI- iyonlarından oluşan bileşiğin formülünü yazalım. Na+Cr - NaCI şeklinde yazılır. Bu tür bileşiklerde yükleri 1 ve eşit olduğu zaman element sembouerinin sağ alt köşesine iyon yükünün sayı değeri yazılmaz. ÖRNEK: Mg2+ ve O2- iyonlarından oluşan bileşiğin formülünü yazınız. ÇÖZÜM: Elementlerin iyon yükleri eşit olduğu için iyon yüklerinin sayı değeri elementin sağ alt köşesine yazılmaz. Bu nedenle bileşiğin formülü MgO şeklinde yazılır. KATYONLAR 1 + yüklü 2 + yüklü 3+ yüklü H+ Hidrojen Be2+ Berilyum Al3+ Alüminyum Li+ Lityum Na+ Sodyum Mg2+ Magnezyum Ca2+ Kalsiyum K+ Potasyum NH4+ Amonyum Çizelge 5: Bazı katyonlar ve iyon yükleri 100

3 ANYONLAR 1 - yüklü 2 - yüklü 3- yüklü P Florür O2- Oksit PO4 3- Fosfat CI- Klorür S2' Sülfür N^Nitrür OH- Hidroksit SO4 2- Sülfat P3' Fosfür N03 Nitrat CI03_Klorat S032- Sülfıt C032- Karbonat HC03- Bikarbonat CHCOO-Asetat HS04_Bîsülfat Çizelge 6: Bazı anyonlar ve iyon yükleri Tek atomlu iyonlar olduğu gibi (Na+, O2- vb.) iki ya da daha fazla atomun oluşturduğu yüklü atom gruplan da vardır. Bu atom gruplarına kök denir. Örneğin, bir kükürt ve dört oksijen atomundan oluşan 2 - yüklü atom grubuna sülfat kökü denir ve (SO4)2 şeklinde gösterilir. Kök halindeki iyonlarda kök parantez 0 içine alınır, sayı parantezin sağ alt köşesine yazılır. Örneğin, Al3+ ve SO42 iyonlarından oluşan bileşiğin formülü; A13 +S A12(S04)3 şeklinde yazılır. A12(S04)3 bileşiğinde 2 Al atomu, 3 S atomu, 12 0 atomu vardır. Sayısı olmayan sembollerin kendisi kabul edilir. S atomunun sağ alt köşesinde sayısı yoktur ama sadece kendisi olduğu için bir kabul edilir. Parantez dışındaki sayı ise parantez içindeki tüm atomlara aittir. A12(S04)3 3.4 = 12 O atomu 3.1 = 3 S atomu 2 Al atomu m * Aşağıda verilen iyon çiftlerinden oluşacak bileşiklerin formüllermi noktalı yerlere yazınız. a) Fe2+ ve SO -... b) Cs?+ ve R... c) NH4+ ves O... ç) Li+ ve N

4 Anyon ve katyonlardan oluşan bileşiklerin formüllerini yazarak çizelgeyi doldurunuz Anyon Katyon K+ NH4+ Al3+ Be2+ Na+ PJ3- OH- C032- po43- s2- Bileşik foımüllerinin adlandırılması Anyon ve katyondan oluşan bileşiklerin formüllerinin nasıl yazıldığım öğrendiniz. Bu tür bileşikler adlandırılırken önce metalin adı, sonra ametalin adı okunur. Bileşikte metal katyon, ametal anyondur. Bu adlandırma aşağıdaki gibi formüle edilebilir. Metalin adı + Ametalin adı Ametal oksijen ise bileşik oksit, flor, klor, brom, iyot vb. ise ametalin adının sonuna - ür eki getirilerek adlandırılır. Örneğin, CaO CaCI2 MgN3 CaC2 Bileşiğin adı Kalsiyum oksit Kalsiyum klorür Magnezyum nitrür Kalsiyum karbür Metallerin köklerle oluşturdukları bileşikler adlandırılırken, önce metalin adı sonra da kökün adı okunur. Örneğin, Ca2+ ve OH~ iyonlarından oluşan bileşik Ca(OH) 2 Ca(OH) 2 bileşiğinin adı kalsiyum hidroksit tir. A1(N03 )3 Na2 C03 ai2(so4)3 Bileşiğin adı Alüminyum nitrat Sodyum karbonat Alüminyum sülfat Adı verilen bileşiklerin formülleri de yazılabilir. Örneğin, amonyum klorür bileşiğinin formülünü yazalım. Bunun için çizelge 5 ve 6 da verilen anyon ve katyonlardan yararlanabilirsiniz. Amonyum iyonu NH4+ ve klor iyonu CI_ dir. ise N^CI dir.

5 Ametal ve metal atomlann oluşturduğu bazı bileşiklerin özel adlan vardır. Örnek: HN03 H2 SO4 HCI NH3 Özel adı Nitrik asit Sülfürik asit Hidroklorik asit Amonyak 1- Aşağıda formülleri verilen bileşiklerin adlarım noktalı yerlere yazınız. a) Na2S... b) KNO3... c) (NH4>2S03... Ç) MgS Aşağıda adlan verilen bileşiklerin formüllerini noktalı yerlere yazınız, a) Potasyum klorür... b) Potasyum karbonat... c) Alüminyum nitrat... ç) Magnezyum oksit... Metal ve ametal atomlann oluşturduğu bileşiklerin adlandırılmasını öğrendiniz. Ametal- ametal atomlann oluşturduğu bileşiklerin adlandırılması ise farklıdır. Bu tür bileşiklerin adlandırılmasında sayıların Grekçe adlanna gerek duyulur. Sayılar ve Grekçe adlan Çizelge 7 de gösterilmiştir. Sayı Grekçe adı 1 mono 2 di 3 tri 4 tetra 5 penta 6 heksa 7 hepta 8 okta 9 nona 10 deka Çizelge 7: Latince sayılar ve Grekçe adlan 103

6 Ametal-ametal atomların oluşturduğu bileşiklerin adlandırılması aşağıdaki gibi formüle edilebilir. 1. ametalin atom sayısı + 1. ametalin adı + 2. ametalin atom sayısı + 2. ametalin adı Birinci ametalin atom sayısı 1 ise mono ön eki konulmaz. Örneğin, NO bileşiğinin okunuşu azot monoksittir. N02 N20 N20 3 S02 Bileşiğin adı Azot dioksit Diazot monoksit Diazot trioksit Kükürt dioksit Adı verilen bileşiğin formülü de yazılabilir. Örneğin, adı diazot pentaoksit olan bileşiğin formülünü yazalım. Di denildiği için ilk ametalin sayısı 2, penta denildiği için ikinci ametalin sayısı 5 tir. Azotun sembolü N, oksit diye okunan ametal oksijen olduğu için sembolü O dur. Buna göre bileşiğin formülü; N20 5 tir. Aşağıda formülleri verilen bileşikleri adlandırınız. a) PCÎ3 b) SF6 c) P2O5 Ç) NF3 Aşağıda adlan verilen bileşiklerin formüllerini yazınız. a) Kükürt trioksit b) Diazot tetraoksit c) Diklor heptaoksit ç) Dikükürt diklorür 3.3 KİMYASAL TEPKİMELER Çevremizdeki maddeleri incelediğimizde maddelerde birtakım değişiklikler meydana geldiğim görürüz. Mesela, suyun buharlaşması, donması, şekerin suda çözünmesi, kar ve yağmurun yağması, yemeğin bozulması, demirin paslanması, kâğıdın yanması gibi. Bunlar maddede meydana gelen birer değişikliktir. Bu değişikliklerin bazıları fiziksel bazıları ise kimyasaldır. Kimyasal değişmeler, kimyasal tepkime sonucu gerçekleşir. Elmayı veya patatesi kestikten bir süre sonra kesilen yüzeylerinin kararmaya başladığım fark ettiniz mi? 104 Bir bardak çaya limon sıkıldığında çayın rengi değişir. Bir parça kâğıt kibritle yakıldığı zaman ısı, ışık, duman çıkar ve kâğıt küle dönüşür. Örneklerden de anlaşılacağı