KAY REDFIELD JAMISON Kay Redfield Jamison, Johns Hopkins Üniversitesi T p Fakültesi nde psikiyatri profesörü ve skoçya daki St. Andrews Üniversitesi

Transkript

1 KAY REDFIELD JAMISON Kay Redfield Jamison, Johns Hopkins Üniversitesi T p Fakültesi nde psikiyatri profesörü ve skoçya daki St. Andrews Üniversitesi nde fahri ngilizce profesörüdür. Ülkesinde sat fl rekorlar k ran An Unquiet Mind: A Memoir of Moods and Madness [Durulmayan Bir Kafa: Bir Delilik ve Duygudurum Güncesi, çev.: P nar Kür, O lak Yay., 1996] kitab n n yazar ve manik depresif hastal k hakk nda genel kabul gören t bbi bir metnin yazarlar ndan biridir. Touched with Fire: Manic-Depressive Illness and the Artistic Temperament kitab n n yan s ra ruh hali bozukluklar, psikoterapi, psikofarmakoloji ve intihar hakk nda yüzden fazla bilimsel makalesi vard r. Los Angeles, Kaliforniya Üniversitesi Duygulan m Bozukluklar Klini i eski direktörü Dr. Jamison, Amerikan ntihar Önleme Vakf Araflt rma Ödülü dahil birçok ulusal ve uluslararas ödülün sahibidir. Halen Ulusal Sa l k Kurumu nda hekim ve bilim adam olan efli Richard Wyatt ile birlikte Washington da yaflamaktad r.

2 Ayr nt : 431 nceleme dizisi: 194 Erken Çöken Karanl k ntihar Anlamak Kay Redfield Jamison ngilizceden çeviren Emine Bademci Yay ma haz rlayan Nilgün Bayram Kitab n özgün ad Night Falls Fast Understanding Suicide Vintage Books/2000 bas m ndan çevrilmifltir Kay Redfield Jamison Bu kitab n Türkçe yay m haklar Ayr nt Yay nlar na aittir. Kapak illüstrasyonu Sevinç Altan Kapak düzeni Arslan Kahraman Düzelti Ayten Koçal Bask ve cilt Sena Ofset (0 212) Birinci bas m 2004 Bask adedi 2000 ISBN AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No: 3 Ca alo lu - stanbul Tel.: (0 212) Faks: (0 212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

3 Kay Redfield Jamison Erken Çöken Karanl k ntihar Anlamak

4 N C E L E M E D Z S fienl KL TOPLUM/I. Illich Ë YEfi L POL T KA/J. Porritt Ë MARKS, FREUD VE GÜNLÜK HAYATIN ELEfiT R S /B. Brown Ë KA- DINLIK ARZULARI/R. Coward Ë FREUD DAN LACAN A PS KANAL Z/S. M. Tura Ë NASIL SOSYAL ZM? HANG YEfi L? N Ç N T NSELL K?/R. Bahro Ë ANTROPOLOJ K AÇIDAN fi DDET/Der: D. Riches Ë ELEfiT REL A LE KURAMI/M. Poster Ë K B N E DO RU/R. Williams Ë DEMOKRAS ARAYIfiINDA KENT/K. Bumin Ë YARIN/R. Havemann Ë DEVLETE KARfiI TOPLUM/P. Clastres Ë RUSYA DA SOVYETLER ( )/O. Anweiler Ë BOLfiEV KLER VE fiç DENET M /M. Brinton Ë EDEB YAT KU- RAMI/T. Eagleton Ë K FARKLI S YASET/L. Köker Ë ÖZGÜR E T M/J. Spring Ë EZ LENLER N PEDAGOJ S /P. Freire Ë SA- NAY SONRASI ÜTOPYALAR/B. Frankel Ë fikencey DURDURUN!/T. Akçam Ë ZORUNLU E T ME HAYIR!/C. Baker Ë SES- S Z YI INLARIN GÖLGES NDE YA DA TOPLUMSALIN SONU/J. Baudrillard Ë ÖZGÜR B R TOPLUMDA B L M/P. Feyerabend Ë VAHfi SAVAfiÇININ MUTSUZLU U/P. Clastres Ë CEHENNEME ÖVGÜ/G. Vassaf Ë GÖSTER TOPLUMU VE YORUMLAR/G. Debord Ë A IR ÇEK M/L. Segal Ë C NSEL fi DDET/A. Godenzi ALTERNAT F TEKNOLOJ /D. Dickson Ë ATEfi VE GÜNEfi/I. Murdoch Ë OTOR TE/R. Sennett Ë TOTAL TAR ZM/S. Tormey SLAM IN B L NÇALTINDA KADIN/F. Ayt Sabbah Ë MEDYA VE DEMOKRAS /J. Keane Ë ÇOCUK HAKLARI/Der: B. Franklin Ë ÇÖKÜfiTEN SONRA/Der: R. Blackburn Ë DÜNYANIN BATI- LILAfiMASI/S. Latouche Ë TÜRK YE N N BATILILAfiTIRILMASI/C. Aktar Ë SINIRLARI YIKMAK/M. Mellor Ë KAP TAL ZM, SOS- YAL ZM, EKOLOJ /A. Gorz Ë AVRUPAMERKEZC L K/S. Amin Ë AHLÂK VE MODERNL K/R. Poole Ë GÜNDEL K HAYAT KILA- VUZU/S. Willis Ë S V L TOPLUM VE DEVLET/Der: J. Keane Ë TELEV ZYON: ÖLDÜREN E LENCE/N. Postman Ë MODERNL - N SONUÇLARI/A. Giddens Ë DAHA AZ DEVLET DAHA ÇOK TOPLUM/R. Cantzen Ë GELECE E BAKMAK/M. Albert - R. Hahnel Ë MEDYA, DEVLET VE ULUS/P. Schlesinger Ë MAHREM YET N DÖNÜfiÜMÜ/A. Giddens Ë TAR H VE T N/J. Kovel ÖZ- GÜRLÜ ÜN EKOLOJ S /M. Bookchin Ë DEMOKRAS VE S V L TOPLUM/J. Keane Ë fiu HA N KALPLER M Z/R. Coward Ë AK- LA VEDA/P. Feyerabend Ë BEY N FAL fiebekes /A. Mattelart Ë KT SAD AKLIN ELEfiT R S /A. Gorz Ë MODERNL N SI- KINTILARI/C. Taylor Ë GÜÇLÜ DEMOKRAS /B. Barber Ë ÇEK RGE/B. Suits Ë KÖTÜLÜ ÜN fieffafli I/J. Baudrillard Ë ENTELEKTÜEL/E. Said Ë TUHAF HAVA/A.Ross Ë YEN ZAMANLAR/S. Hall-M. Jacques Ë TAHAKKÜM VE D REN fi SANAT- LARI/J.C. Scott Ë SA LI IN GASPI/I. Illich Ë SEVG N N B LGEL /A. Finkielkraut Ë K ML K VE FARKLILIK/W. Connolly Ë ANT POL T K ÇA DA POL T KA/G. Mulgan Ë YEN B R SOL ÜZER NE TARTIfiMALAR/H. Wainwright Ë DEMOKRAS VE KAP - TAL ZM/S. Bowles-H. Gintis Ë OLUMSALLIK, RON VE DAYANIfiMA/R. Rorty Ë OTOMOB L N EKOLOJ S /P. Freund-G. Martin Ë ÖPÜfiME, GIDIKLANMA VE SIKILMA ÜZER NE/A. Phillips Ë MKÂNSIZIN POL T KASI/J.M. Besnier Ë GENÇLER Ç N HA- YAT B LG S EL K TABI/R. Vaneigem Ë CENNET N D B /G. Vassaf Ë EKOLOJ K B R TOPLUMA DO RU/M. Bookchin Ë DE- OLOJ /T. Eagleton Ë DÜZEN VE KALKINMA KISKACINDA TÜRK YE/A. nsel Ë AMER KA/J. Baudrillard Ë POSTMODERN ZM VE TÜKET M KÜLTÜRÜ/M. Featherstone Ë ERKEK AKIL/G. Lloyd Ë BARBARLIK/M. Henry KAMUSAL NSANIN ÇÖKÜfiÜ/R. Sennett Ë POPÜLER KÜLTÜRLER/D. Rowe Ë BELLE N Y T REN TOPLUM/R.Jacoby Ë GÜLME/H. Bergson Ë ÖLÜME KARfiI HAYAT/N. O. Brown Ë S V L TAATS ZL K/Der.: Y. Coflar Ë AHLÂK ÜZER NE TARTIfiMALAR/J. Nuttall Ë TÜKET M TOP- LUMU/J. Baudrillard Ë EDEB YAT VE KÖTÜLÜK/G. Bataille Ë ÖLÜMCÜL HASTALIK UMUTSUZLUK/S. Kierkegaard ORTAK B R fieyler OLMAYANLARIN ORTAKLI I/A. Lingis Ë VAK T ÖLDÜRMEK/P. Feyerabend Ë VATAN AfiKI/M. Viroli Ë K ML K MEKÂNLARI/D. Morley-K. Robins Ë DOSTLUK ÜZER NE/S. Lynch Ë K fi SEL L fik LER/H. LaFollette Ë KADINLAR NEDEN YAZDIKLARI HER MEKTUBU GÖNDERMEZLER?/D. Leader Ë DOKUNMA/G. Josipovici Ë T RAF ED LEMEYEN CEMAAT/M. Blanchot Ë FLÖRT ÜZER NE/A. Phillips Ë FELSEFEY YAfiAMAK/R. Billington Ë POL T K KAMERA/M. Ryan-D. Kellner Ë CUMHUR YETÇ L K/P. Pettit Ë POSTMODERN TEOR /S. Best-D. Kellner Ë MARKS ZM VE AHLÂK/S. Lukes Ë VAHfiET KAV- RAMAK/J.P. Reemtsma Ë SOSYOLOJ K DÜfiÜNMEK/Z. Bauman Ë POSTMODERN ET K/Z. Bauman Ë TOPLUMSAL C NS - YET VE KT DAR/R.W. Connell Ë ÇOKKÜLTÜRLÜ YURTTAfiLIK/W. Kymlicka Ë KARfiIDEVR M VE SYAN/H. Marcuse Ë KU- SURSUZ C NAYET/J. Baudrillard Ë TOPLUMUN McDONALDLAfiTIRILMASI/G. Ritzer KUSURSUZ N H L ST/K.A. Pearson Ë HOfiGÖRÜ ÜZER NE/M. Walzer Ë 21. YÜZYIL ANARfi ZM /Der.: J. Purkis & J. Bowen Ë MARX IN ÖZGÜRLÜK ET /G. G. Brenkert Ë MEDYA VE GAZETEC L KTE ET K SORUNLAR/Der.: A. Belsey & R. Chadwick Ë HAYATIN DE ER /J. Harris Ë POST- MODERN ZM N YANILSAMALARI/T. Eagleton Ë DÜNYAYI DE fit RMEK ÜZER NE/M. Löwy Ë ÖKÜZÜN A SI/B. Sanders TAHAYYÜL GÜCÜNÜ YEN DEN DÜfiÜNMEK/Der.: G. Robinson & J. Rundell Ë TUTKULU SOSYOLOJ /A. Game & A. Netcalfe EDEPS ZL K, ANARfi VE GERÇEKL K/G. Sartwell Ë KENTS Z KENTLEfiME/M. Bookchin Ë YÖNTEME KARfiI/P. Feyerabend Ë HAK KAT OYUNLARI/J. Forrester Ë TOPLUMLAR NASIL ANIMSAR?/P. Connerton Ë ÖLME HAKKI/S. nceo lu Ë ANARfi Z- M N BUGÜNÜ/Der.: Hans-Jürgen Degen Ë MELANKOL KADINDIR/D. Binkert Ë S YAH AN LAR I-II/J. Baudrillard Ë MODER- N ZM, EVRENSELL K VE B REY/fi. Benhabib Ë KÜLTÜREL EMPERYAL ZM/J. Tomlinson Ë GÖZÜN V CDANI/R. Sennett Ë KÜ- RESELLEfiME/Z. Bauman Ë ET E G R fi/a. Pieper Ë DUYGUÖTES TOPLUM/S. Mestroviç Ë EDEB YAT OLARAK HAYAT/A. Nehamas Ë MAJ/K. Robins Ë MEKÂNLARI TÜKETMEK/J. Urry Ë YAfiAMA SANATI/G. Sartwell Ë ARZU ÇA I/J. Kovel Ë KOLONYAL ZM POSTKOLONYAL ZM/A. Loomba Ë KREfiTEK YABAN /A. Phillips Ë ZAMAN ÜZER NE/N. Elias Ë TAR H N YAPISÖKÜMÜ/A. Munslow Ë FREUD SAVAfiLARI/J. Forrester Ë ÖTEYE ADIM/M. Blanchot Ë POSTYAPISALCI ANARfi ZM N S YASET FELSEFES /T. May Ë ATE ZM/R. Le Poidevin ËAfiK L fik LER /O.F. Kernberg Ë POSTMODERNL K VE HOfiNUT- SUZLUKLARI/Z. Bauman Ë ÖLÜMLÜLÜK, ÖLÜMSÜZLÜK VE D ER HAYAT STRATEJ LER /Z. Bauman Ë TOPLUM VE B L NÇ- DIfiI/K. Leledakis Ë BÜYÜSÜ BOZULMUfi DÜNYAYI BÜYÜLEMEK/G. Ritzer Ë KAHKAHANIN ZAFER /B. Sanders ËEDEB YATIN YARATILIfiI/F. Dupont Ë PARÇALANMIfi HAYAT/Z. Bauman Ë KÜLTÜREL BELLEK/J. Assmann Ë MARKS ZM VE D L FELSEFES /V. N. Voloflinov Ë MARX IN HAYALETLER /J. Derrida Ë ERDEM PEfi NDE/A.MacIntyre Ë DEVLET N YEN DEN ÜRET M /J. Stevens Ë ÇA DAfi SOSYAL B L MLER FELSEFES /B. Fay Ë KARNAVALDAN ROMANA/M. Bakhtin Ë P YASA/J. O Neill Ë ANNE: MELEK M, YOSMA MI?/E.V. Welldon Ë KUTSAL NSAN/G. Agamben Ë B L NÇALTINDA DEVLET/R. LourauË YAfiADI IMIZ SEFALET/A. Gorz Ë YAfiAMA SANATI FELSEFES /A. Nehamas Ë KORKU KÜLTÜRÜ/F. Furedi Ë E T MDE ET K/F. Haynes Ë DUYGUSAL YAfiANTI/D. Lupton Ë ELEfiT REL TEOR /R. Geuss Ë AKT V ST N EL K TABI/R. Shaw Ë KARAKTER AfiINMASI/R. Sennett Ë MODERNL K VE MÜPHEML K/Z. Bauman Ë NIETZSCHE: B R AHLÂK KARfiITININ ET /P. Berkowitz Ë KÜLTÜR, K ML K VE S YASET/Nafiz Tok Ë AYDINLANMIfi ANARfi /M. Kaufmann Ë MODA VE GÜNDEMLER /D. Crane Ë B L M ET /D. Resnik Ë CEHENNEM N TAR H /A.K. Turner Ë ÖZGÜRLÜKLE KALKINMA/A. Sen Ë KÜRESELLEfiME VE KÜLTÜR/J. Tomlinson Ë S YASAL KT SADIN ABC si/r. Hahnel Ë ERKEN ÇÖKEN KARANLIK/K.R. Jamison H A Z I R L A N A N K T A P L A R ADALET TUTKUSU/R.C. Solomon Ë KORKUNUN GÜÇLER /J. Kristeva Ë FOUCAULT NUN ÖZGÜRLÜK SERÜVEN /J.W. Bernauer Ë

5 çten sevgilerimle Eflim Richard Jed Wyatt Ve Geceyi uzaklaflt ran Kardeflim Dean T. Jamison için

6

7 Karanl k erken çöker. Bugün art k dündür. Karanl k tepeden buraya, kap ma savrulan Üç kar tanesi, sonra dört Ulafl r, sonra daha birçoklar. Edna St. Vincent Millay

8

9 çindekiler Önsöz Birinci Bölüm Ölmeden gömülenler ntihara girifl I. ÖLÜM HEMEN ENSEM ZDE Tarihçe ve genel bir bak fl II. YÜREK ÇALKANTILARINI ÖLÇMEK Tan mlar ve boyutlar BU YAfiAM, BU ÖLÜM

10 kinci Bölüm Kaybolan umut Psikoloji ve psikopatoloji III. KEHR BARI AT, LAMBAYI SÖNDÜR ntihar psikolojisi IV. UMUTSUZLU UN A IRLI I Psikopatoloji ve intihar V. HALAT YA DA JART YER, NE FARK EDER? Yöntem ve yerler ASLAN Ç T Üçüncü Bölüm Do an n sanc lar, kan lekeleri ntihar n biyolojisi VI. DER N SULARA DALMAK Genetik ve evrimsel perspektifler VII. ÖLÜM-KANI Nörobiyoloji ve nöropatoloji OLAYLARIN RENG : MERIWETHER LEWIS N ÖLÜMÜ Dördüncü Bölüm ntihara karfl durmak ntihar n önlenmesi VIII. MÜTEVAZI BÜYÜLÜ MEZ YETLER Tedavi ve önlem IX. TOPLUM VE NT HAR Halk sa l X. KAPANMAYAN YARA Geride kalanlar

11 SONSÖZ TEfiEKKÜR D Z N

12

13 Önsöz Beverly Hills teki Bistro Bahçeleri nde yaz akflamlar ço unlukla uzun ve yorucu olur. Los Angeles ta yaflad m zamanlarda arkadafl m Jack Ryan la oraya s k s k giderdik ve ben her zaman Dungeness yengeci ve buzlu viski isterdim. Jack her zaman de ilse bile arada s rada bu vesileyle bana evlenme teklif ederdi. Felaket potansiyeli o kadar aflikâr bir düflünceydi ki, ikimiz de yinelenip duran bu teklifi ciddiye almaya pek hevesli de ildik. Ama dostlu umuzu ciddiye al yorduk. Bu özel akflamlardan birinde yengecin son parçalar n da yedikten sonra birden kendimi buz parçalar n viski barda n n kenarlar na sinirli bir flekilde çarparken buldum. Konuflmam z beni huzursuz etmifl, endiflelendirmiflti. ntihardan bahsediyor ve birbirimize 13

14 söz veriyorduk: çimizden biri tekrar ciddi olarak intihar etmeyi düflünürse Jack in Cod Burnu ndaki evinde buluflacakt k. Oraya gittikten sonra, aram zdan intihara e ilimli olan vazgeçirmesi için di- erinin bir haftas olacakt ; lityumu * b rakm fl olman n intihar tehlikesi için en muhtemel sebep olaca n varsayarak, lityuma tekrar bafllamas gerekti ine dair bulabilece i bütün nedenleri sunmak için bir hafta, (ikimiz de manik depresiftik ve etraf m zdakilerin s k s k ifade ettikleri, do ru düflüncelerine karfl n lityumu b rakma e ilimimiz vard ); tatl sözlerle ikna edip bir hastaneye götürmek için bir hafta; intihar n ailelerimize kaç n lmaz bir flekilde getirece i ac y zihnine yerlefltirmek, vicdan na seslenmek için bir hafta. O bir hafta boyunca sahilde yürüyüfller yapacak ve ümitlerin tükenip yolun sonuna geldi imizi hissetti imiz ama bir flekilde geri döndü ümüz daha önceki tüm deneyimlerimizi birbirimize hat rlatacakt k. Gerçekten orada bulunmufl biri de ilse kim bir baflkas n uçurumun k y s ndan geri getirebilirdi ki? kimiz de intihar kendimize özgü yöntemlerimiz ve onunla olan yak n iliflkilerimiz sayesinde iyi biliyorduk. ntihar n ölüm kâ tlar m za ölüm sebebi olarak yaz lmas n nas l engelleyebilece imizi bildi imizi düflünüyorduk. Bir haftan n hayat lehinde konuflmak için yeterince uzun oldu una karar verdik. fle yaramasa bile en az ndan denemifl olacakt k. Fevri yaflam tarzlar m z n getirdi i tecrübelerimiz nedeniyle ve ani bir intihar dürtüsünün ne kadar çabuk ve kesin olabilece ini bildi- imiz için hiçbir zaman silah edinmeme karar ald k. Hiçbir durumda yaflad m z evde silah bulundurulmas na izin vermeyece imize de yemin ettik. Buz ve bardak fl ng rt s yla beraberce fierefe, dedik. Planl ve ak lc dünyada yapt m z bu anlaflmay tasdik ettik. Yine de ben biraz kuflkuluydum. Ayr nt lar dinledim, kimisinin netleflmesine katk da bulundum, viskimin geri kalan n içtim ve çevremizdeki bahçelerdeki küçük beyaz fl klara dikkatle bakt m. Kimi kand rd m z san yorduk? Uzun intihar nöbetlerim boyunca bir kere bile telefonu * Manik depresif rahats zl n manik evresinde oldu u kadar hem manik hem de depresif nöbetlerin engellenmesinde kullan lan antipsikotik, antimanik madde ve bu maddeden üretilen ilaçlar. (ç.n.]) 14

15 kald r p bir arkadafl mdan yard m istemeye kalk flmad m, kendimde bu gücü bulamad m. Bir kere bile. çimde böyle bir fley yoktu. Nas l ciddi ciddi Jack i arayaca m, uça a rezervasyon yapt raca - m, havaalan na gidece imi, bir araba kiralayaca m ve Burun da onun evinin yolunu bulaca m düflünebilirdim? En az ndan zengin olmas na ve bu günlük iflleri baflkalar na yapt rabilecek olmas na ra men Jack in plana uymas, benim uymamdan sadece bir nebze daha az saçma görünüyordu. Anlaflmam z hakk nda düflündükçe daha flüpheci oluyordum. Sufleler geldi inde, iki manik mizaçl n n ikna yetene inin, çabucak harekete geçen enerji ve isteklerinin, s n rs z kendini kand rma kapasitelerinin ödülü olarak biz çoktan anlaflmam z n devam edece- ine kesinlikle ikna olmufltuk. O beni arayacakt, ben onu; biz kara flövalyeden daha iyi manevra yapacak ve onu sahneden inmeye zorlayacakt k. Bu bir seçenek olarak her zaman tart fl lsa da kara flövalye genellikle oyunda kal r. Öyle de yapt zaten. Uzun y llar sonra Jack çoktand r evliydi, ben de Washington a tafl nm flt m Kaliforniya dan bir telefon ald m; Jack bafl na bir silah dayad, dedi ailesinden biri. Jack kendini öldürmüfltü. Ne Cod Burnu nda bir hafta, ne vazgeçirme f rsat... Birleflik Devletler Savunma Bakanl taraf ndan kullan lan Hawk ve Sparrow füze sistemleri, tüm dünyada milyonlarca çocu un oynad oyuncaklar ve Amerika da neredeyse tüm evlerde kullan lan aletler gibi çok çeflitli yarat lar için binlerce patent alacak kadar yarat c olan bir adam, bir Yale mezunu ve bir hayat âfl, baflar l bir ifladam ; hayal gücü ola anüstü genifl olan bu adam fliddet dolu bir intihara alternatif bir çözüm bulacak kadar yarat c olamam flt. Jack in intihar yla sars lm fl olsam da flafl rmam flt m. Beni aramad na da flafl rmam flt m. Her fleye ra men ben de Bistro Bahçeleri ndeki anlaflmam zdan beri birkaç sebeple tehlikeli bir flekilde intihar etmeyi düflünmüfl, tabii ki onu aramam flt m. Aramay düflünmemifltim bile. ntihar bir akflam n sözlerine ba l kalmaz, iyi 15

16 niyetlerle mant kl zamanlarda yap lm fl planlar da her zaman dinlemez. Bunu kendi kötü tecrübelerimden biliyorum. ntihar, yirmi küsur y ld r profesyonel, epeyce daha uzun bir zamand r da kiflisel ilgim oldu. ntihar n yavafl yavafl zarar verme, ezme, kurnazl kla yenme, periflan etme ve yok etme kabiliyetine karfl zor kazan lm fl bir sayg m var. Bir klinik tedavi uzman, araflt rmac ve ö retmen olarak kendini asan, vuran, bo an; merdiven bofllu undan, binalardan ya da üstgeçitlerden ölüme atlayan; zehirle, zehirli gazlarla ya da reçeteli ilaçlarla intihar eden; bileklerini veya bo az n kesen birçok hasta tan d m ya da bu tür hastalara bizzat dan flmanl k ettim. Yak n arkadafllar m, ö rencilik y llar ndan arkadafllar m, meslektafllar m ya da meslektafllar m n çocuklar ayn korkunç fleyleri ya da benzerlerini yapt lar. Ço u gençti ve ruhsal hastal klardan mustaripti; hepsi de arkalar nda hayal edilemez ac lar ve giderilemez suçluluk duygular b rakt lar. Manik depresif hastal olanlar n birço u gibi ben de intihar daha kiflisel ve berbat yollardan ö rendim; as l masumiyetimi, intihar dayan lmaz bir ruhsal ac ya karfl olas tek çözüm olarak gördü üm güne de in korudum. O zamana kadar ruh halimdeki saati saatine uymayan hafiflikleri ve hayattan bekledi im ola anüstü fleyleri bana bahfledilmifl olarak görüyor ve sand mdan daha fazla seviyormuflum. Ölümü ancak en soyut düflüncelerle biliyordum; onun planlanacak ya da aranacak bir fley oldu unu hiç düflünmemifltim. lk depresyonumu yaflarken intihar hakk nda bir ergenin bilebilece inden çok daha fazla bilgi sahibi oldu umda on yedi yafl mdayd m. Lise son s n fta birkaç ay boyunca günümün ço unu kendimi öldürüp öldürmeyece imi, öldüreceksem bunu ne zaman, nerede ve nas l yapaca m düflünerek geçirdim. Zihnimdekileri baflkalar ndan saklamam sa layan bir yüz ifadesi tak nmay ö rendim; merdiven boflluklar korumas z olan yak nlardaki iki, üç yüksek binan n yerini saptad m; sabah trafi inin en h zl akt zamanlar belirledim; babam n silah n nas l dolduraca m ö rendim. Hayat m n geri kalan spor, dersler, yazma, arkadafllar m, üni- 16