İŞ/GÖREV ANALİZİ. İçerik Yapısı

Transkript

1 İŞ/GÖREV ANALİZİ Kaynak: Morrison, G. R., Ross, S. M., & Kemp, J. E. (2007). Designing effective instruction (5th ed.). New York: John Wiley & Sons, Inc. Çevirisinin sayfaları arasından alıntıdır. İçerik Yapısı Öğretim tasarımı modellerinin çoğu bilgileri ayrık kategorilere göre sınıflandırmak için bir çeşit plan ortaya koyar. Daha sonra bu sınıflandırmalara göre uygun olan öğretim stratejisi belirler (Bkz. 7. Bölüm). Görev analizi ile ilgili genel olarak altı yapı vardır: olgular, kavramlar, ilkeler ve kurallar, yöntemler, bireyler arası beceriler, ve davranışlar. Olgular. İki şey arasındaki rastgele ilişkiye olgu denir. Örneğin Potasyumun kimyasal simgesi K dir olgusu potasyum ve K arasındaki ilişkiyi açıklar. Bir olguyu öğrenmek için sadece bu olgunun ezberlenmesi ve hatırlanması gerekir. Aşağıda bazı olgu örnekleri verilmiştir: İsimler, simgeler, sınıflandırmalar (labels), yerler, tarihler Tanımlar Obje ve olaylar ile ilgili açıklamalar Konuların çoğu birçok olgu içerir çünkü olgular konuların yapı taşları yada araçlarıdır öğrenen kişilerin konuyu anlaması için öğrenmesi gereken kelimelerdir. Sözel bilgiler yada olgular içeriğin daha kompleks bir organizasyonu için bir hazırlıktır. Olgular belli bir yapıya göre düzenlenmediği taktirde öğrenenler için sınırlı bir kullanım alanı olur ve genellikle çabuk unutulur. Olguları tanımlamak kolaydır ancak genellikle ikinci kategoride olan kavramlar ile karıştırılır. Verdiğimiz örneği düşünecek olursak, potasyumun simgesi K dir: sadece bir potasyum ve bir simge vardır K. Bu olgu bir tek elemente aittir. Kavramlar. Kavramlar benzer yada bağlantılı fikirleri, olayları, yada objeleri gruplandırmak için kullanılan kategorilerdir. Örneğin: alkolsüz içecekler kavramını kullanarak marketteki kola, portakal suyu, ve gazoz gibi içeceklerin bulunduğu rafların olduğu bölümü kategorize edebiliriz. Meyve kavramı elma, portakal, muz ve hurmayı içermekle birlikte patatesi içermez. Kavramları kullanarak benzer fikirleri ve objeleri gruplandırıp, bu gruplara isim vermek suretiyle bilgileri kolaylaştırırız (Ör. meyve). Bazı kavramlar, meyve gibi, somut kavramlardır çünkü bunları elimizle tutup, gözümüzle görebiliriz. Güvenlik, bağımsızlık, barış ve adalet gibi bazı kavramlar ise soyut kavramlardır çünkü bunların elle tutulup gözle görülmesi mümkün değildir. Öğretim tasarımcısı olarak bizler olguları kavramlarla karıştırmamak için dikkatli olmak zorundayız. Potasyum örneğimizdeki olgu ile ilgili bir kavram da vardır. Potasyum kavram olan element için bir örnektir. Bu kategorinin karbon, magnezyum, ve vadanyum gibi birçok üyesi vardır. Kimya kitapları bu elementlerle ilgili birçok olgu ile doludur. İlkeler ve Kurallar. İlkeler ve kurallar iki kavram arasında olan bir ilişkiyi açıklar. Mikro ekonomi de arz ve talep eğrisine bakılarak çeşitli ilkeler çıkarılabilir. Örneğin, fiyatlar yükseldikçe arz da artar ifadesi iki kavram arasındaki (fiyat ve arz) doğru orantılı ilişkiyi tanımlayan bir ilkedir. Fiyatlar düştükçe talep artar ifadesi de fiyat ve talep arasındaki ters orantılı ilişkiyi anlatan bir ilkedir. Kırmızı ışıkta dur ve düdüklü tencereyi açmadan önce içindeki basıncı düşür ifadeleri de ilke örnekleridir. 1

2 Yöntemler. Yöntem, öğrenen bir kimsenin verilen bir görevi tamamlamak için yerine getirmesi gereken adımlar dizisidir. Örneğin, banka ekstrelerinin birçoğu arka sayfalarında çek defterlerinin hesabının nasıl tutulacağını anlatan bir takım adımlar dizisi listelerler. Bu adımlar dizisine yöntem denir. Benzer bir şekilde, kek yada güveç tarifi de bir yöntemdir. Yöntem gül fidanı dikmek için yapılması gereken pisikimotor adımlar dizisi olabileceği gibi, bir bilgisayar programındaki hatayı onarmak için gerekli olan kompleks bilişsel süreçler dizisi de olabilir. Bireyler arası Beceriler. Diğer insanlarla etkileşimde kullanılan sözel ve sözsüz (vücut dili gibi) beceriler bu kategori altında gruplandırılır. Bu geniş kategori davranışları ve bireyler arası iletişim ile ilgili hedefleri içerir. Mülakat becerilerini geliştirmeyi hedefleyen yönetici eğitimi programı bu kategoriye bir örnektir. Gruplar arası anlaşmazlıkların çözümü, gruba liderlik yapma, ve mülakat sırasında nasıl oturulacağını göstermek ile ilgili içerik hep bu kategorideki davranışlar için bir örnektir. Tutumlar. Tutumlar davranışları sonuç veren eğilimlerdir. Genellikle gözden kaçmasına rağmen tutumlar birçok öğretim programının bir parçasıdır. Örneğin, öğretim programı bir gaz supabındaki contayı değiştirirken alınması gerekli güvenlik önlemlerini vurgulayabilir. Gizli finansal bilgilere sahip şirket çalışanlarının bu bilgilerin yanlış kullanımı ile ilgili bir kurs tamamlamak zorunda olmaları. Bu gibi programlar bilgilerin kullanımı ile ilgili yönetmeliklerin (kavramlar ve kurallar gibi) yanı sıra şirket sorumlulukları ve uygun davranışlar ile ilgili nasıl doğru tutum geliştirileceğine dair bilgiler de içerir. Konu Analizi Yaparken Ahşap birleştiricileri hakkındaki bir konu analizini inceleyelim ve her bir içerik yapısını bir örnekle tanımlayalım. Başlarken ilk olarak KAU nına hangi değişik ahşap birleştiricilerinin olduğunu sorduk. Sorumuza karşılık aşağıdaki taslak liste ortaya çıktı: I. Çiviler II. Vidalar III. Cıvatalar KAU bu üç ana kategorinin değişik birleştiricileri açıklamada yeterli olduğunu belirtti Daha sonra KAU dan bu ana kategorilerin her birisini daha ayrıntılı bir şekilde tanımlamasını istedik. Bu taslak listenin de genişletilmiş hali aşağıdaki gibidir: I. Çiviler II. Vidalar A. Genellikle telden yapılmıştır B. Boyutları 1.5 cm ile 45 cm arasında değişir C. Genellikle bir yada iki parça ahşaba çekiç ile çakılır A. Çelikten yapılmıştır B. Boyut genişlik ve uzunluğa bağlı olarak belirlenir 2

3 III. Cıvatalar 1. Uzunluk.7mm ile 15cm arasında değişir C. Genellikle tornavida yardımı ile bir deliğe döndürülerek sokulur D. Vidalar çivilere göre daha güvenli bir bağlantı sağlar A. Çelikten yapılmıştır B. Uzunluk ve çapına göre ölçülür 1. Sık yada ayrık dişli olabilir C. Cıvata deliğin içine yerleştirilir ve somun da diğer ucundan sıkılır Taslakta belirtilen içerik yapısını inceleyelim. Bu taslakta belirtilen bazı olgular aşağıdaki gibidir: Genellikle telden yapılmıştır Çelikten yapılmıştır Uzunluk ve çapına göre ölçülür Sık yada ayrık dişli olabilir Konu analizinde belirlenen kavramlar ise: Çivi Vida Cıvata KAU nun yardımıyla içerikte geçen bir de ilke belirledik: Vidalar çivilere göre daha güvenli bir bağlantı sağlar. Daha sonra, KAU çivilerden başlamak üzere her bir kategoriye ait olan birleştiriciler ile ilgili daha ayrıntılı bilgi vermeğe karar verdi. Analizi bitirince içeriği düzenledik. Bu düzenleme süreci aşağıdaki adımları kapsar: 1. Analizi inceleyip değişik içerik yapılarını belirle (olgular, kavramlar, ilkeler, bireylerarası beceriler, ve tutumlar). 2. İlgili olguları, kavramları, ilkeleri, bireyler arası becerileri ve tutumları grupla. Örneğin, ahşap birleştiricileri hakkındaki ayrıntılı taslakta çivilerle ilgili bilgileri bir grup altında, daha sonra vidalarla ilgili bilgileri başka bir grup altında toplarız vb. 3. Değişik bileşenleri bir mantık dahilinde, sıralı bir şekilde düzenle. 4. Görev analizini belirtmek üzere sonuç taslağı hazırla. Çiviler hakkındaki tamamlanmış konu analizi aşağıdaki gibiydi: 3

4 I. Çiviler A. Genellikle telden yapılmıştır B. Genellikle bir yada iki parça ahşaba çekiç ile çakılır C. Çivi çeşitleri 1. Yaygınca bulunan çiviler 2. Kutu çivileri a. En çok kullanılan çivilerdir b. Boyutları 1.5 cm ile 45cm arasında değişir 1. En yaygın bulunanlar 6cm boyutunda olanlardır c. Baş kısmının düz oluşu ayırt edici özellikleridir d. Genel amaçlar için kullanılırlar a. Çapları diğer çivilerden daha küçüktür b. Boyutları 1.5cm ile 30cm arasında değişir c. Baş kısmının düz oluşu bunlar için de ayırt edici özelliktir d. Kolayca çatlayabilen ahşaplarda kullanılır 3. Perdahlama Çivileri 4. Yaygın türler 5. Çatı Çivileri a. Baş kısımları gözükmeyecek kadar küçüktür (1) Baş kısmı ahşap içerisinde kaybolup geride kalan delik de doldurulabilir b. Boyutları 1.5cm ile 15cm arasında değişir c. Genellikle perdahlama ve kabin işlerinde (mobilya) kullanılırlar a. Perdahlama çivilerine benzemekle birlikte onlardan çok daha küçüktürler b. Değişik boyutlarda bulunurlar (1) Boyları cm yada mm olarak ölçülür c. Perdahlama işlerinde kullanılırlar 4

5 a. Yaygınca bulunan çivilere benzemekle birlikte baş kısımları çok daha büyüktür b. Uzunlukları 2cm ile 5cm arasında değişir (1) Çapları değişik boyutlarda olabilir c. Çatı kaplama işlerinde kullanılırlar 1 Konu analizi yapılırken ne kadar detaya inilmeli? Tasarımcı içeriği öğrenenlerin seviyelerine uygun olacak şekilde bölümlere ayırmalı. Ne kadar detaya inileceğinin belirlenmesinde iki kaynak kullanılır. İlk olarak, öğrenen analizi öğrenenlerin içerik hakkındaki bilgi seviyelerini belirler; bu ne kadar bilgi gerektiği konusunda genel bir kılavuzdur. Örneğin, çırak marangozlar için olan ev tamiri konusundaki bir ders, ev sahipleri için olan bir dersten çok daha farklı miktarda bir detay gerektirir. İkinci olarak, KAU genellikle öğrenenlerin başlangıç seviyesinin belirlenmesi konusunda önemli bir bilgi kaynağıdır. Bu iki kaynak başlangıçtaki bu analizde ne kadar detaya inilmesinin belirlenmesinde temel teşkil eder. Geliştirme ve süreç değerlendirmesi aşamalarında daha fazla bilgi ihtiyacı ortaya çıkabilir. 5