vatandaşlık kpss soru yeni konularla yeni sorularla yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır

Transkript

1

2 kpss 2014 akıcı ayrıntılı güncel konu anlatımları örnekler yorumlar uyarılar pratik bilgiler ösym tarzında özgün sorular ve açıklamaları vatandaşlık yeni konularla yeni sorularla 2013 yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır kpss de 85 soru

3 Komisyon KPSS VATANDAŞLIK ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 16. Baskı: Eylül 2013, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: E-ileti: pegem@pegem.net

4 SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan Temel Yurttaşlık Bilgisi ve Güncel Bilgiler kapsamındaki 15 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; Hukukun Temel Kavramları, Devlet Biçimleri Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılığı, Anayasa Hukukuna Giriş Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi, 1982 Anayasasının Temel İlkeleri, Yasama, Yürütme, Yargı, Temel Hak ve Hürriyetler, İdare Hukuku ve Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Kitaba ayrıca 1982 Anayasası nın en güncel metni ve yapılan anayasa değişiklikleri eklenmiştir. Her ünitenin sonunda, boşluk doldurma ve doğru/yanlış alıştırmaları, bulmaca, cevaplı testler ve çıkmış sorulara; yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon

5

6 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Hukukun Temel Kavramları Hukukun Tanımı... 3 Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar... 5 Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku)... 6 Yardımcı Kaynaklar... 6 Hukuk Kurallarının Yaptırımları... 7 Hukukun Sistematiği Kamu Hukuku Dalları Anayasa Hukuku İdare Hukuku Ceza Hukuku Ceza ve Ehliyet Vergi Hukuku Devletler Genel (Umumi) Hukuku Yargılama Hukuku İcra ve İflas Hukuku Özel Hukuk Dalları Medeni Hukuk Medeni Hukukta Hak Kavramı Hakkın Tanımı ve Türleri Hakkın Kazanılması Hakkın Türleri Hakkın Korunması A) Kişiler Hukuku Gerçek Kişiler Gerçek Kişiliğin Başlangıcı Gerçek Kişilerde Hak Ehliyeti Gerçek Kişilerde Fiil Ehliyeti Gerçek Kişiliği Sona Ermesi Tüzel Kişiler Tüzel Kişiliğin Başlangıcı Tüzel Kişilerde Fiil Ehliyeti Tüzel Kişiliğin Çeşitleri Kamu Hukuku Tüzel Kişileri Özel Hukuk Tüzel Kişileri Türk Medeni Kanununda Tüzel Kişilikle İlgili Hükümler Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi B) Aile Hukuku C) Miras Hukuku... 31

7 PEGEM AKADEMİ vi D) Eşya Hukuku Borçlar Hukuku...31 Borç İlişkisinin Unsurları...32 Edimin Konusu...32 Borcun Doğması...32 Borç İlişkisinin Özellikleri...34 Eksik Borçlar...34 Borç İlişkisinde İrade Bozukluğu Yaratan Sebepler...35 Borçların Sona Ermesi...35 Takas...36 Mahsup...36 Zamanaşımı Ticaret Hukuku Devletler Özel Hukuku...36 Boşluk Doldurma...37 Doğru / Yanlış...39 Bulmaca...40 Cevaplı Test...41 Çıkmış Sorular BÖLÜM Devlet Biçimleri ve Hükümet Sistemleri Devlet...53 Devlet Kavramı Devlet Kurucu Unsurları...53 Devlet Kavramına İlişkin Ayrımlar...53 Yapılarına Göre Devlet Şekilleri...53 Egemenliğin Kaynağına Göre Devlet Şekilleri...54 Hükümet Sistemleri...55 Kuvvetler Birliği...55 Kuvvetler Ayrılığı...55 Boşluk Doldurma...58 Doğru / Yanlış...60 Bulmaca...61 Cevaplı Test...62 Çıkmış Sorular...64

8 vii PEGEM AKADEMİ 3. BÖLÜM Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi Anayasa...69 Anayasa Kavramına İlişkin Ayrımlar...69 Yazılı Anayasa - Yazısız Anayasa Ayrımı...69 Maddi Anlamda Anayasa - Şeklî Anlamda Anayasa Ayrımı...69 Anayasacılık Hareketleri ve Anayasanın Üstünlüğü Sorunu...70 Kurucu İktidar...71 Aslî Kurucu İktidar...71 Tâlî Kurucu İktidar...71 Türk Anayasa Tarihi...72 Kanun-u Esasî (1876)...75 Şeklî Unsurlar...75 Devletin Nitelikleri...75 Hükümet Sistemi...75 Temel Hak ve Hürriyetler...76 Kanun-u Esasî de 1909 Değişiklikleri (İkinci Meşrutiyet) Teşkilât-ı Esasiye Kanunu...76 Şeklî Unsurlar...76 Devletin Nitelikleri...76 Hükümet Sistemi...76 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu nda 29 Ekim 1923 Tarihli Değişiklikler Anayasası...77 Şeklî Unsurlar...77 Devletin Nitelikleri...77 Hükümet Sistemi...77 Temel Hak ve Hürriyetler Anayasası nda Çoğunlukçu Demokrasi Sorunu Anayasası...77 Şeklî Unsurlar...77 Devletin Nitelikleri...78 Hükümet Sistemi...78 Temel Hak ve Hürriyetler...78 Çoğunlukçu Demokrasi den Çoğulcu Demokrasi ye Anayasa Değişiklikleri Anayasası Anayasasının Temel Özellikleri...80 Türk Tarihindeki Referandumlar...81 Boşluk Doldurma...82 Doğru / Yanlış...84 Bulmaca...85 Cevaplı Test...86 Çıkmış Sorular...89

9 PEGEM AKADEMİ viii 4. BÖLÜM 1982 Anayasası nın Temel İlkeleri 1982 Anayasası na Giriş ve Anayasanın Temel İlkeleri Başlangıç Metni I. Devletin şekli II. Cumhuriyetin nitelikleri III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti IV. Değiştirilemeyecek hükümler Anayasasının Temel İlkeleri Laik Devlet Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet Demokratik Devlet Siyasi Partiler Hukuku Siyasi Partilerin Amaçlarına İlişkin Yasaklar Siyasi Partilerin Örgütlenme ve Çalışmalarına İlişkin Yasaklar Siyasi Partilerin Mali Denetimi Siyasi Partilerin Kapatılması İnsan Haklarına Saygılı Devlet Normlar Hiyerarşisi Hukuk Devleti Kanunî Hakim Güvencesi Ceza Sorumluluğu İlkeleri Sosyal Devlet Sosyal Devletin Uygulama Yöntemleri Eşitlik İlkesi Boşluk Doldurma Doğru / Yanlış Bulmaca Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Yasama Yasama Organı Yasama Fonksiyonu Yasama Fonksiyonunun Genelliği ve Asli (İlk-El) liği Yasama İşlemleri a) Kanunlar Özel Usullere Tabi Kanunlar b) Parlamento Kararları İçtüzük...125

10 ix PEGEM AKADEMİ TBMM Kuruluş ve Seçimler TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık) Yasama Dokunulmazlığı (Nisbi Dokunulmazlık) TBMM Üyeliği nin Düşürülmesi TBMM İç Yapı ve Çalışma Düzeni Başkanlık Divanı Siyasi Parti Grupları Meclisin Toplanması ve Tatili Toplantı ve Karar Yeter Sayısı TBMM Görev ve Yetkileri TBMM Bilgi Edinme ve Denetim Yolları Soru Genel Görüşme Meclis Araştırması Meclis Soruşturması Gensoru Boşluk Doldurma Doğru / Yanlış Bulmaca Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Yürütme Yürütme Yürütme Fonksiyonunun Niteliği Kanun Hükmünde Kararnameler Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Tüzük Yönetmelik Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı Seçimi Cumhurbaşkanı nın Tarafsızlığı Cumhurbaşkanı nın Sorumsuzluğu Cumhurbaşkanı nın Görev ve Yetkileri Yasama ile İlgili Olanlar Yürütme İle İlgili Olanlar Yargı İle İlgili Olanlar Cumhurbaşkanlığı Örgütü Bakanlar Kurulu Bakanlar Kurulu nun Yapısı Bakanların Sorumluluğu Geçici Bakanlar Kurulu...161

11 PEGEM AKADEMİ x Olağanüstü Yönetim Usulleri Olağanüstü Hal Sıkıyönetim Sıkıyönetimde Görev ve Yetki Boşluk Doldurma Doğru / Yanlış Bulmaca Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Yargı Yargı Yargı Organı Mahkemelerin Bağımsızlığı Hakimlik Teminatı Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Yüksek Mahkemeler Anayasa Mahkemesi Kuruluşu Anayasa Mahkemesi nin Görevleri Anayasa Yargısı Anayasaya Uygunluk Denetimi Denetime Tabi Normlar ve İşlemler Denetim Yolları Anayasa Mahkemesi nin Çalışma ve Yargılama Usulü Anayasa Mahkemesi nin Kararları Yargıtay Danıştay Askeri Yargıtay Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Uyuşmazlık Mahkemesi Sayıştay Boşluk Doldurma Doğru / Yanlış Bulmaca Cevaplı Test Çıkmış Sorular...200

12 xi PEGEM AKADEMİ 8. BÖLÜM Temel Hak ve Hürriyetler Temel Hak ve Hürriyetler Temel Hakların Türleri Kişinin Hak ve Ödevleri (Negatif Statü Hakları) Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (Pozitif Statü Hakları) Siyasi Haklar ve Ödevler (Katılma Hakları) Boşluk Doldurma Doğru / Yanlış Bulmaca Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM İdare Hukuku İdare Hukuku İdare (Kamu Yönetimi) A. Merkezden Yönetim İlkesi B. Yerinden Yönetim İlkesi C. Türkiye nin İdari Yapısı D. Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı a. İl Genel İdaresi b. İlçe İdaresi c. Bucak İdaresi Yerel Yönetim Organları a. İl Özel İdaresi Yönetimi b. Belediye Yönetimi c. Büyükşehir Belediye Yönetimi d. Köyler Kamu Görevlileri Memurluğa Giriş Koşulları Memurların Görevleri Memurlara Uygulanan Yasaklar Kamu Kuruluşları Radyo Televizyon Üst Kurulu Sermaye Piyasası Kurulu İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Milli İstihbarat Teşkilatı Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Hazine Müsteşarlığı Rekabet Kurumu...234

13 PEGEM AKADEMİ xii 8. Kamu İhale Kurumu Devlet Planlama Teşkilatı Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Danıştay Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yüksek Denetleme Kurulu Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Devlet Personel Başkanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteliği Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Özelleştirme Yüksek Kurulu Sosyal Güvenlik Kurumu Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Türkiye İstatistik Kurumu Yüksek Ögretim Kurumu Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi Özet Boşluk Doldurma Doğru / Yanlış Bulmaca Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar Uluslararası Kuruluşlar ve Güncel Olaylar Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar A. Birleşmiş Milletler B. Uluslararası Af Örgütü C. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü D. G E. D F. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı G. Avrupa Birliği H. Avrupa Konseyi K. Avrupa İşbirliği ve Güvenlik Teşkilatı L. Batı Avrupa Birliği M. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgüt...261

14 xiii PEGEM AKADEMİ N. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü O. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi P. İslam Konferansı Örgütü R. Bağımsız Devletler Topluluğu S Hem AB Hem de Nato Üyesi Olan Ülkeler T. Türkiye nin Üye Olduğu Uluslararası Kuruluşlar U. Türkiye nin Kurucu Olduğu Uluslararası Kuruluşlar KPSS Güncel Bilgiler Türkiye ye Vize Uygulamayan Ülkeler Unesco nun Dünya Mirası Listesindeki Doğal ve Kültürel Varlıklarımız Bulmaca Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM 1982 Anayasası Tam Metni T.C. Anayasası Madde Dizini Ek Anayasasında 2007 Değişiklikleri Ek Anayasasında 2010 Değişiklikleri Bulmaca Çözümleri

15

16 Genel Kültür de 45

17 ÖSYM SORULARI Anayasası na göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kural olarak dört yılda bir yapılır. B) Savaş sebebiyle seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verilebilir. C) Bir kişinin üç dönemden fazla milletvekili seçilmesi mümkün değildir. D) Anayasa da belirtilen şartlar altında Cumhurbaşkanı nın kararı ile seçimler yenilenebilir. E) Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer. ANAYASA VATANDAŞLIK 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI 2. Anayasa ya göre, seçimlerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) TBMM görev süresi dolmadan erken seçim kararı verebilir. B) Savaş sebebiyle seçimler bir yıl geri bırakılabilir. C) Bir kimse en fazla üç dönem milletvekili seçilebilir. D) Cumhurbaşkanı Anayasa da belirtilen şartlar altında Meclis Başkanına danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. E) TBMM genel seçimleri 4, mahalli idareler seçimleri 5 yılda bir yapılır. Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Test / 2. Soru Anayasası na göre aşağıdakilerden hangisi, Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev veya yetkilerinden biri değildir? A) Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak B) Özel af ilanına karar vermek C) Para basılmasına karar vermek D) Bakanları denetlemek E) Kanun hükmünde kararname çıkarmak 6. Aşağıdakilerden hangisi TBMM nin görevlerinden biri değildir? A) Savaş ilanına karar vermek B) Bütçeyi görüşmek ve kabul etmek C) Para basılmasına karar vermek D) Kanun hükmünde kararnameleri onaylamak E) Kanun hükmünde kararname çıkarmak Genel Yetenek Genel Kültür 30 Deneme Deneme 9 / 6. Soru Anayasası na göre, suç ve cezalar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. B) Ceza ve ceza yerine geçen tedbirler tüzük veya yönetmelikle düzenlenebilir. C) Ceza sorumluluğu şahsidir. D) Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılamaz. E) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz Anayasası na göre suç ve cezalara ilişkin hükümlerden hangisi yanlıştır? A) İdam ve genel müsadere cezası verilemez. B) Hiç kimse yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz. C) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. D) Kimse işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. E) Ceza sorumluluğu şahsi değildir. Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 9 / 46. Soru

18 ANAYASA VATANDAŞLIK ÖSYM SORULARI Anayasası na göre, suç ve cezalar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI Anayasası na göre, suç ve cezalarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. B) Ceza ve ceza yerine geçen tedbirler tüzük veya yönetmelikle düzenlenebilir. C) Ceza sorumluluğu şahsidir. D) Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılamaz. E) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz A) Hiç kimse işlendiği zaman yürürlükte olan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. B) Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur. C) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz. D) Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak değerlendirilemez. E) Savaş ve çok yakın savaş tehdidi halleri ile terör suçları haricinde ölüm cezası verilemez. Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 23 / 3. Soru 49. Ahmet ile anne bir kız kardeşi Ayşe nin oğlu Mehmet arasındaki hısımlığın türü ve derecesi ile ilgili asağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Üçüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır. B) Üçüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır. C) Dördüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır. D) Dördüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır. E) Ahmet ile Ayşe üvey kardeş oldukları için Ahmet ile Mehmet arasında hısımlık ilişkisi yoktur. 17. Birbirinin soyundan gelen kişiler arasındaki hısımlığa ne ad verilir? A) Civar hısımlığı B) Usul-Füru hısımlığı C) Yansoy hısımlığı D) Sıhri hısımlık E) Suni hısımlık 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Temel Hukuk Test - 3 / 17. Soru 50. Belli bir hukuki duruma ilişkin olarak kanunda bir hüküm olması gerekirken hiçbir hüküm öngörülmemiş olmasının hukuki niteliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Gerçek hukuk boşluğu B) Bilinçli hukuk boşluğu C) Gerçek olmayan hukuk boşluğu D) Gerçek olmayan kanun boşluğu E) Gerçek kanun boşluğu 4. Somut olaya uygulanacak yazılı bir hukuk kuralının olmaması durumunda hangi tür boşluk söz konusu olur? A) Kanun boşluğu B) Açık boşluk C) Kural içi boşluk D) Örtülü boşluk E) Hukuk boşluğu Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test Soru

19 ÖSYM SORULARI 53. Tütün ve Tütün Tekeli Tüzüğü nün Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Tüzük, 21 Haziran 2007 tarihli Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu tüzüğü çıkarmaya yetkili makam aşağıdakilerden hangisidir? A) Sağlık Bakanlığı B) Gençlik ve Spor Bakanlığı C) Bakanlar Kurulu ANAYASA VATANDAŞLIK 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI Anayasasına göre, tüzük çıkarma yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Bakanlar Kurulu B) Başbakanlık C) Bakanlıklar D) Cumhurbaşkanlığı E) Kamu tüzel kişileri D) Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu E) Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 44 / Soru Tüzük çıkarma yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Başbakanlık B) Bakanlar Kurulu C) Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu D) Tüm kamu tüzel kişileri E) Danıştay Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test Soru 54. İdare hukukunda; örnek olarak belli bir memurun veya belli bir öğrencinin hak ve yükümlülükleri değil, genel anlamda aynı konumda bulunan memurların veya öğrencilerin hukuki durumları genel, soyut, sürekli ve kişilik dışı kurallarla düzenlenmektedir. Yukarıdaki cümlede idare hukukunun hangi özelliği anlatılmaktadır? A) Yeni bir hukuk dalı olma B) Bağımsız bir hukuk dalı olma C) Pozitif bir hukuk dalı olma D) Statü hukuku olma 4. Aşağıdakilerden hangisi İdare Hukuku nun özelliklerinden biridir? A) Ana kaynağı tüzüklerdir. B) Kodifiye edilmiş bir hukuk dalıdır. C) Yargıtay kararlarına dayanır. D) Kamu gücü kullanılır. E) Tarafların irade uyuşmasına dayanır. Lisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 64 / 4. Soru E) İçtihadi hukuk dalı olma 60. II. Dünya Savaşı sonrasında kurulan, Bretton Woods İkizleri olarak da anılan uluslararası ekonomik kuruluşlar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Milletler Cemiyeti Birleşmiş Milletler B) Dünya Bankası Uluslararası Para Fonu C) Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşması Dünya Ticaret Örgütü D) Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü G-20 E) Avrupa Ekonomik Topluluğu Avrupa Birliği 10. II. Dünya Savası sonrasında Bretton-Woods Sistemi ile kurulan, dünya ekonomisini ve ticaretini gelistirmeyi amaçlayan, günümüzde de varlığını koruyan kuruluşlar hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir? A) Dünya Ticaret Örgütü Dünya Bankası B) Dünya Bankası Uluslararası Para Fonu C) Dünya Ticaret Örgütü Uluslararası Para Fonu D) Birlesmis Milletler Uluslararası Para Fonu E) Birlesmis Milletler Dünya Bankası 5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Karma Test - 4 / 10. Soru

20 HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI 1 PEGEM AKADEMİ HUKUKUN TANIMI KAMU HUKUKU DALLARI ÖZEL HUKUK DALLARI Çıkmış Soru Ağacı "Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir." sokrates

21 BÖLÜM KAVRAMLARI SÖZLÜĞÜ Alacaklı: Bir borç ilişkisinde karşı tarafı, bir şeyi yapmaya, vermeye ya da bir şeyi yapmaktan kaçınmaya zorlamaya hakkı olan kişi Aslen Kazanma: Bir hakkın, kimseye ait olmayan bir hakkı kendi fiiliyle elde etmesi. Ayırt Etme Gücü: Akla uygun biçimde davranma yeteneği. Ayni Hak: Eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak. Bilimsel Görüş: Hukuk bilginlerinin hukuki sorunlarda ileri sürdükleri görüş, düşünce ve kanaatlar. Birlikte Ölüm Karinesi: Birden fazla kişiden hangisinin önce veya sonra öldüğünün ispat edilememesi durumunda hepsinin aynı anda ölmüş sayılması. Borç ilişkisi: İki taraf arasında doğan ve bunlardan birinin diğerine karşı bir edimi yükümlediği ilişki. İki taraf arasında tek taraflı veya karşılıklı yükümlülükleri kapsayan hukuki bir bağ Borçlu: Alacaklıya karşı bir edimde bulunma yükümlülüğü altında olan kişi. Borçlunun Temerrüdü (Direnimi): Halen ifası mümkün olan muaccel bir borcun alacaklının ihtarına karşın borçlu tarafından zamanında ifa edilmemesi Cebri icra: Borcunu yerine getirmeyen kimseyi borcunu yerine getirmeye zorlama biçiminde bir yaptırım. Cenin: Kendisine gebe kalınmış ve doğumu beklenilen çocuk. Ceza: Kanunun suç isleyen kişiye uygulanmasını öngördüğü yaptırım Cürüm: Toplum düzenini ağır biçimde sarsan suçlar. Def i: Davalının borcunu, özel bir nedenden dolayı yerine getirmekten kaçınmasına olanak veren hak. Dernek: Kazanç paylaşmak dışında bir amaçla en az yedi gerçek kişi ile kurulan kişi topluluğu niteliğinde özel hukuk tüzel kişileridir. Devren Kazanma: Bir hakkın, sahibi bulunan kişiden elde edilmesi. Dürüst Davranma: Bir hak sahibinin hakkını kullanırken veya bir borçlunun borcunu yerine getirirken iyi ve doğru hareket etmesi, yani dürüst, namuslu, aklı başında, davranışının sonucunu bilen, orta zekalı her insanın benzer olaylarda izleyecek olduğu yolda hareket etmesi. Edim: Borçlunun yerine getirmekle yükümlü olduğu borcun konusu. Borçlunun yerine getirmekle yükümlü bulunduğu davranış biçimi. Ergin Olmak: Bir kimsenin kanunun belirttiği belli bir yaş sınırını aşması. Fesih (Dağıtma): Bir tüzel kişiliğin bir kararla sona erdirilmesi. Fikri Hak: Bir kimse tarafından yaratılan yapıt üzerindeki düşünsel hak. Fiil Ehliyeti: Bir kişinin kendi fiil ve işlemleriyle kendi lehine haklar, aleyhine borçlar yaratabilme gücü, yeteneği. Gaip: Yok olan kişi (kaybolmuş kimse). Hak: Hukuken korunan yarar. Hak Ehliyeti: Hak ve borç sahibi olabilme yeteneği. Haksız Fiil: Hukuk düzeninin hoş görmediği, zarar verici eylemler. Bir kimsenin, hukuk kurallarına aykırı ve zarar verici davranışı. Hukuki Fiil: Hukuki sonuç doğuran ve insan iradesi ile gerçekleşen davranış. Hukuki işlem: Bir hukuki sonuç oluşturmak için irade açıklamasında bulunmak. Bir veya birden fazla kimsenin hukuki bir sonuca yöneltilmiş irade açıklaması. Hukuki Olay: Hukuk düzeninin kendilerine bir sonuç bağladığı olaylar. Hukuki sonuç doğuran ve insan iradesi dışında gerçekleşen olay. Hükümsüzlük: Bir hukuki işlemin, kanunun öngördüğü şekilde yapılmaması veya kanuna aykırı olarak yapılması halinde hukuki sonuç doğurmaması. İcaba Davet: Bir sözleşmenin oluşabilmesi için, açıklanan irade beyanının sadece konuyu görüşme amacıyla yapılması. İcap: Bir sözleşmenin meydana gelebilmesi için zaman bakımından önce yapılan irade açıklaması. İfa: Borçlanılan edimin yerine getirilmesi. İlliyet Bağı: Bir sebep ile ortaya çıkan sonuç arasındaki ilişki. İnfisah (Dağılma): Bir tüzel kişiliğin herhangi bir işleme gerek olmaksızın kendiliğinden sona ermesi. İyiniyet: Bir hakkın kazanılmasında, buna ait engeli bilmemek. Karine: Bilinen bir durumdan bilinmeyen bir durumun varlığını çıkarma. Kast: Hukuk düzeninin izin vermediği bir fiili bilerek, isteyerek işlemek iradesi. Kısıtlılık: Bir kimsenin medeni hakları kullanma yetkisinin mahkemece kaldırılması. Kişi: Haklara ve borçlara sahip olabilen varlıklar. Kişilik Hakları: Bir kişinin maddi (bedensel), manevi ve iktisadi bütünlüğü ve varlıkları üzerindeki mutlak haklar. Kişisel Edim: Bizzat borçlu tarafından yerine getirilmesi gereken edim. Maddi Edim: Doğrudan doğruya borçlunun malvarlığı ile yerine getirilebilen, bizzat borçlu tarafından yerine getirilmesi zorunlu olmayan edim. Maddi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırıda bulunulan kimsenin, bu saldırıdan dolayı uğrarmış. olduğu maddi zararlarının giderilmesi için açtığı dava. Maddi Yaptırım: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaşılacak tepki. Mal Topluluğu: Belli bir amacın gerçekleştirilmesi için kişilerin bir araya gelmeleriyle oluşturulmuş, bağımsız varlığa sahip topluluklar. Manevi Tazminat Davası: Kişilik haklarına hukuka aykırı saldırıda bulunulan kişinin bu yüzden duymuş olduğu üzüntü ve utancı gidermek için açtığı dava. Manevi Yaptırım: Hukuk kuralları dışındaki diğer sosyal kurallara uyulmadığında karşılaşılacak tepki. Meşru Müdafaa: Bir kimsenin, kendisine veya başkasına ya da mallarına yönelen, halen var olan haksız saldırıdan doğacak zararı önlemek için yapmak zorunda kaldığı eylem. Mevzuat: Yasa, tüzük, yönetmelik ve diğer hukuk kaynaklarının tümü. Miras (Tereke): Miras bırakanın mal varlığının toplamı. Mutlak Butlan: Bir hukuki işlemin kamu düzenine, ahlaka aykırı olması veya esaslı koşullara sahip bulunmaması. Mutlak Hak: Sahibine maddi ve maddi olmayan bütün mallar ile kişiler üzerinde en geniş yetkiler veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak. Muvazaa: Tarafların, üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, gerçek iradelerine uymayan bir işlem yapmaları fakat görünürdeki bu işlemin geçerli olmayacağı konusunda anlaşmaları. Mücbir Sebep: Zorlayıcı neden. Önceden göz önüne alınmasına ve bunun sonucu olarak ortadan kaldırılmasına olanak bulunmayan ve bir dış etkiden ileri gelen olay. Nisbi Hak: Belirli kişilere karşı ileri sürülebilen hak. Olumlu Edim: Bir şeyin yapılmasına veya verilmesine ilişkin edim. Olumsuz Edim: Bir şeyin yapılmamasına ilişkin edim. Ölüm: Gerçek kişiliği sona erdiren hukuki bir olay. Ölüm Karinesi: Bir kimsenin ölümüne kesin gözle bakılacak bir durumda kaybolması halinde ölmüş sayılması ve o yerin en büyük mülkiye amirinin emriyle kütüğüne ölüm kaydının düşülmesi. Örf ve Adet: Topluluk içerisinde kök salmış olup, uyulması gerekli gelenekler. Sebepsiz Zenginleşme: Hukuken geçerli bir sebep olmaksızın, bir kimsenin diğer bir kimsenin zararına zenginleşmesi. Sınırlı Ehliyetli: Tam ehliyetli olup, bazı sebeplerden dolayı ehliyet belli konularda kısıtlanmış olan kişi. Sınırlı Ehliyetsiz: Ayırt etme gücü bulunan ancak, ergin olmayan ya da kısıtlı bulunan kişi. Sınırlı Sorumluluk: Borçlunun, malvarlığındaki belirli malları ile veya belirli bir miktar oranında bütün malları ile sorumlu olması. Sınırsız Sorumluluk: Borçlunun tüm malvarlığı ile sorumlu olması. Tacir: Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimse. Tahsis (özgüleme) Prensibi: Tüzel kişilerin fiil ehliyetlerinin amaçları ile sınırlandırılması. Takas: Bir borcun, bir karşı alacağa feda edilmesi suretiyle sona erdirilmesi. Tam Ehliyetli: Fiil ehliyetinin bütün koşullarına sahip olan kişi. Tam Ehliyetsiz: Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişi. Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararların ödettirilmesi biçimindeki yaptırım. Telif Hakki: Yazar hakkı. Tespit Davası: Bir saldırı sonucunda kişilik hakları zedelenmiş olan kimselere, sona ermesine rağmen etkisini devam ettirdiği takdirde, bu saldırının hukuka aykırılığını tespit ettirmek üzere açılacak dava. Tüzel Kişi: Başlı başına bir varlığı olmak üzere örgütlenmiş kişi toplulukları ve belli bir amaca özgülenmiş olan bağımsız mal toplulukları. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere bağımsız bir varlık halinde örgütlenmiş, hak ve fiil ehliyetine sahip kişi ve mal toplulukları. Vakıf: Başlı başına bir varlığı bulunmak üzere bir malın belli bir amaca özgülenmesi. Vekalet Sözleşmesi: Vekilin, vekalet verene ait bir işin yönetimi veya bir hizmetin görülmesi konusunda vekalet veren ile yaptığı sözleşmedir. Velayet: Çocuklar üzerinde ana ve babanın kanundan doğan hakları. Velayet Hakkı: Ergin olmayan çocuklar üzerinde ana ve babaya tanınmış olan mutlak hak. Vesayet: Velayet altında bulunmayan küçük ve kısıtlıların çıkarlarını korumak üzere mahkemece yasal temsilci atanması. Zamanaşımı: Kanun tarafından belirlenmiş şartlar altında belli bir süre içinde alacaklının hareketsiz kalması sonucu alacağının ifasını isteme yetkisinin sona ermesi. Zaruret Hali: Kendisini veya başkasını bilerek sebebiyet vermediği zarardan ya da derhal ortaya çıkabilecek bir tehlikeden kurtarmak için başkasının mallarına zarar verme.

22 1. BÖLÜM HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI HUKUKUN TANIMI Sosyal hayatı düzenleyen, uyulmadığı takdirde maddi yaptırımla karşılaşacağımız kamu gücüyle desteklenmiş kurallar bütünüdür. Tarihte devlet kavramının oluşmasıyla beraber hukuk kuralları da ortaya çıkmıştır. Binlerce yıllık insanlık tarihinde toplumların oluşturdukları örf - adet, din, ahlak ve görgü gibi toplumsal kuralların bazılarına uyulmasının zorunlu hale getirilmesi ve uyulmaması durumunda devlet tarafından yaptırımlar uygulanması ilk hukuk kurallarını oluşturmuştur. Bir başka deyişle hukuk kurallarının kökenini toplumsal hayatı oluşturan diğer kurallar oluşturur. Örneğin yolda karşılaştığımız birine selam vermek bir görgü kuralıyken asker kişilerin birbirlerini selamlamaları hukuk kuralıdır. Askerlikte astın üstüne selam vermemesinin cezai yaptırımı vardır.

23 PEGEM AKADEMİ 4 Sosyal Hayatı Düzenleyen Kuralları DİN KURALLARI Tanrı tarafından konulan bir takım emir ve yasaklardır. Din kurallarını içeriği itibariyle iki türlü incelemek mümkündür. Hukuk, dünyevi kurallarla daha çok ilgilidir. Uhrevi Allah ile kul arasındaki ilişkiyi düzenler. Örn: Namaz Kılmak, Oruç Tutmak Dünyevi İnsanların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenler. Örn: Zekat Vermek, Zina Yapmamak Yaptırımı Günahkar Olma YAPTIRIMI MANEVİDİR AHLAK KURALLARI Kişilerin birbirleriyle ya da kendi vicdanlarıyla olan ilişkilerini düzenler. Ahlak kuralları uyulması gereken duruma göre ikiye ayrılır. Subjektif Ahlak Kuralları Kişinin kendi vicdanına karşı nasıl davranması gerektiğini düzenler. Örn: Dürüst Olmak, Yalan Söylememek Objektif Ahlak Kuralları Kişilerin başkalarına nasıl davranmaları gerektiğini düzenler. Örn: Yoksullara yardım etmek Yaptırımı Ayıplanma YAPTIRIMI MANEVİDİR ÖRF-ADET KURALLARI Uzun yıllardan beri sürekli yapılagelen toplumsal davranış kalıplarıdır. Bir davranışın örf - adet kuralı olarak kabul edilebilmesi için uzun zamandan beri tekrar edilmesi, sürekli olması ve geniş bir bölgede uygulanıyor olması gerekir. Örn: Nikah öncesi sözlenmek Yaptırımı Dışlanma YAPTIRIMI MANEVİDİR GÖRGÜ KURALLARI Bir kişinin hangi durumda nasıl davranması gerektiğini düzenleyen kurallarıdır. Görgü kuralları diğer sosyal kurallara göre müeyyidesi en az olan ve hukuk kurallarını en az etkileyen kurallardır. Ama diplomatik teamüllerin kökeni görgü kurallarıdır. Örn: Bir davete temiz kıyafetlerle katılmak vb. Yaptırımı Küçümsenme YAPTIRIMI MANEVİDİR HUKUK KURALLARI Kişilerin birbirleriyle kurdukları ya da kişiyle toplum arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar bütünüdür. Sosyal hayatı düzenleyen diğer kurallarla birebir ilgilidir. Özellikle ahlak kurallarının uygun bulmadığı bir konuyu hukuk kuralları uygun bulmaz. Diğer kurallardan en temel farkı maddi yaptırımlı olmasıdır. Örn: Hırsızlık yapmamak Yaptırımı Ceza, Cebri İcra, Tazminat, Hükümsüzlük, İptal YAPTIRIMI MADDİDİR Not Hukukun Kaynakları Hakim başvurmak zorunda Hakim eğer isterse Yazılı Hukuk Kuralları Yazısız Hukuk Kuralları Yardımcı Kaynaklar Anayasa Kanun Kanun hükmünde kararname Tüzük Yönetmelik mevzu hukuk kanun boşluğu Örf- Adet müsbet hukuk hukuk boşluğu İçtihat (O konuyla ilgili daha önce alınmış hukuksal kararlar(emsal dava)) Bilimsel görüş (Doktrin-Öğreti)

24 5 PEGEM AKADEMİ Not Mevzu Hukuk Hakimler bir uyuşmazlığı çözümlerken ya da bir dava görüşülürken önem derecesine göre yukarıdaki kaynaklardan yararlanırlar. Önce yazılı kaynaklara bakılmalıdır. Yazılı kaynaklarda olaya uygulanacak bir norm bulunamazsa - buna kanun boşluğu denir - yazısız kaynaklara bakılması zorunludur. Yazısız kaynaklarda da uygulanacak bir norm bulunamaması durumunda - buna da hukuk boşluğu denir - istenirse yardımcı kaynaklara bakılabilir. Ancak yardımcı kaynaklardan yararlanılması zorunlu değildir. Hakim yardımcı kaynaklara bakmadan önce ya da baktıktan sonra hala davada uygulanacak bir norm bulamıyorsa re sen (kendiliğinden) karar verir. Yani hakim, kanun koyucu olsaydı nasıl davranacağını düşünür ve hukuk yaratır. püf noktası Yazılı kurallarda hüküm bulunmaması kanun boşluğu, yazılı ve yazısız kurallarda hüküm bulunmaması hukuk boşluğudur. Hukuk Kaynaklarıyla İlgili Kavramlar Kanun Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği yazılı hukuk kuralının bulunmayışıdır. Hakim böyle bir durumda örf ve adet hukukundan yararlanmak zorundadır. (Örneğin; sözlenme ile ilgili çıkacak uyuşmazlıklar.) Hukuk Boşluğu: Hakimin bir uyuşmazlığın çözümünde uygulayabileceği yazılı ya da yazısız hukuk kuralının bulunmayışıdır. Hakim böyle bir durumda kendini kural koyucu yerine koyarak sadece o olay için geçerli olacak bir hukuk yaratır. (Örneğin; ilk kredi kartı aidatı dosyaları.) Pozitif Hukuk: Müspet hukuk ya da yürürlükteki hukuk olarak da adlandırılır. Belli bir ülkede, belli bir dönemde yürürlükte bulunan yazılı-yazısız hukuk kurallarının bütününe denir. Mevzu Hukuk: Mevzuat olarak da adlandırılır. Bir ülkede yetkili makamlar tarafından konulan ve halen yürürlükte bulunan yazılı hukuk kurallarının tümüne denir. Tabii Hukuk: İdeal hukuk ya da doğal hukuk olarak da adlandırılan olması istenen hukuktur. Akıl yoluyla ulaşılabilecek mutlak adalet düşüncesinin bir ürünüdür. İnsanın sadece insan olmaktan kaynaklanan doğal hakları olduğu anlayışına dayanır. Hammurabi Kanunları Tarihi Hukuk: Şu an yürürlükte bulunmayan hukuka denir. Örneğin: Kanunname-i Ali Osman

25 PEGEM AKADEMİ 6 Yazısız Kaynaklar (Örf ve Adet Hukuku) Herhangi bir makam tarafından konulmayan, kendiliğinden oluşan yazısız hukuk kurallarıdır. Bir örf adetin hukukun kaynağı olabilmesi için 3 unsur aranır: 1. Maddi unsur: Devamlılık ve tekrarlamadır. 2. Manevi unsur: Toplumdaki genel inanıştır. 3. Hukuki unsur: Maddi yaptırımdır. Memleketin her yerinde bilinen ve uygulanan kurallar genel örf ve adet hukukunu oluşturur. Yarıcılık (tarımla ilgili) ve ortakçılık (hayvancılıkla ilgili) kurallar tüm ülkede bilinen genel örf ve adet kurallarıdır. püf noktası Örf-Adet Hukuku hakimin başvurmak zorunda olduğu kaynaklar arasında yer alır. püf noktası Hakim yardımcı kaynaklardan yararlanmak zorunda değildir. Belli bir yörede uygulanan ya da sadece belli bir meslek grubunda geçerli örf ve adetler özel örf ve adet hukukunu oluşturur. Yardımcı Kaynaklar İçtihatlar: O konuyla ilgili daha önce verilmiş yargı kararlarıdır. Türk hukukunda hakimler içtihatlardan yararlanmak zorunda değildir. Ancak hukuk boşluğu oluşması durumunda isteğe bağlı olarak örnek oluşturacak daha önceki kararlardan faydalanabilirler. Bilimsel Görüş (Doktrin): Hakkında net hüküm bulunmayan tartışmalı konularda hukuk bilim adamlarının ya da önemli hukuksal akımların görüşlerine başvurulması ve buradan hüküm çıkarılmasını sağlar. Not Normlar Hiyerarşisi Anayasa Yasalar Tüzükler Yönetmelikler Diğer Düzenleyici İşlemler

26 7 PEGEM AKADEMİ Gereği Düşünüldü Örnek Olay: Hakim olsaydınız ne yapardınız? Rıfkı Bey eşi Nevin Hanım'la beraber reenkarnasyon, düşünce gücü, ruh çağırma gibi metafizik faaliyetlerle oldukça ilgilidirler. Tüm gelirlerini bu konuda seminerlere gitmeye ve ilgili kitapları almaya harcamaktadırlar. Evlerinde son malvarlıkları olarak dedelerinden kalan antika bir vazo kalmıştır. Rıfkı Bey ne kadar ısrar etse de Nevin Hanım vazoyu satmaya ikna olmamaktadır. Rıfkı beyler düzenledikleri bir ruh çağırma seansına arkadaşlarını da davet ederler. Evleri gelen misafirlerle dolup taşmıştır. Dedelerinin ruhunu çağırmaya karar verirler. Seansın en yoğun anında birden dedenin ruhu gelir. Tüm misafirlerin gözü önünde antika vazoyu alır ve Rıfkı Bey'in kafasına indirir. Rıfkı Bey kanlar içinde yerde kalır. Vazo kırılmıştır. Rıfkı Bey kendisine saldıran dedesi hakkında suç duyurusunda bulunur. Ayrıca dedesinin vazonun bedelini tazmin etmesini makamınızdan talep eder. Tüm misafirler olan olaya tanıktır. İcra ve İflas Hukuku hem özel hukukun hem de kamu hukukunun özelliklerini taşımakta olup Cebri İcra Hukuku - Takip Hukuku diye de adlandırılmaktadır. Soru: Rıfkı Bey in açacağı davada hangi gerekçeyle ne tür bir karar verirsiniz? Yanıt: Şikayetçi olunan kişi yaşamamaktadır. Yaşamayan kişilerin suç işlemeleriyle ilgili kanunlarda hüküm bulunmamaktadır. Ceza hukuku kanuna dayanır. Yani kanunda yazmayan konularda suç ve ceza olmaz. O nedenle suç duyurusu dikkate alınmaz. Yaşamayan kişilerin verdikleri maddi ya da manevi zararlarla ilgili ne yazılı ne yazısız hukuk kaynaklarında bir hüküm bulunmamaktadır. Bu durumda hukuk boşluğu vardır. Ancak suçlu olduğu iddia edilen kişinin yaşamıyor olması doğa kurallarına da aykırıdır. Dava açma şartları gerçekleşmediğinden dava reddedilir. Hukuk Kurallarının Yaptırımları Müeyyide (Yaptırım): Sosyal hayatı düzenleyen normlara aykırı davrandığımızda alacağımız tepkidir. İkiye ayrılır: a) Manevi Müeyyide: Hukuk kuralları dışındaki sosyal kurallara uymadığımızda karşılaştığımız tepkidir. Örn: ayıplama, küçümseme, dışlama, arkasından konuşma, lakap takma, davet etmeme, saygı göstermeme vb. b) Maddi Müeyyide: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaştığımız tepkidir. Maddi müdeyyideler kamu gücü tarafından desteklenir. püf noktası Manevi yaptırımı toplum, maddi yaptırımı hakim veya idari makamlar uygular. Maddi Yaptırım Türleri Hukukun Yaptırımı Ceza Cebri İcra Tazminat İptal Hükümsüzlük Maddi Tazminat Manevi Tazminat Tek Taraflı Bağlamazlık Butlan Yokluk

27 PEGEM AKADEMİ 8 A. Ceza: Kanunun suç işleyen kişiye uygulananmasını öngördüğü yaptırım türüdür. Ör: müebbet hapis, ağır hapis, hafif hapis, ağır para cezası, hafif para cezası, mesleğin tatili, kamu hizmetlerinden mahrumiyet vb. Disiplin cezaları ise belli statü içinde bulunan kimselere hizmet ve içdüzenle ilgili kurallara aykırı davranışta bulundukları zaman uygulanan cezalardır. Disiplin cezaları (Memurlar) 1. Uyarma 2. Kınama 3. Aylıktan kesme 4. Kademe ilerlemesinin durdurulması 5. Devlet memurluğundan çıkarma püf noktası suçun yaptırımı ceza zorla yaptırım cebri icra zarar tazminat B. Cebri İcra: Kişilerin yapmakla yükümlü oldukları davranışları yapmamaları durumunda kişilere kamu gücü uygulanarak söz konusu davranışın zorla yaptırılmasıdır. Askerlik (yapılmadığında zorla yaptırılır) Vergi Haciz Nafaka (ödenmediğinde zorla alınır) C. Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararın ödetilmesi biçimindeki yaptırımdır. Haksız fiil ve sözleşme hükümlerine aykırılık sonucu karşı tarafa zarar verilmişse maddi veya manevi tazminata hükmedilir. Aynen veya nakden ödeme zorunluluğu gelir. Herkes haksız fiiller sonucu verdiği zararı ödemekle yükümlüdür. Eğer verilen zarar ölçülebilir nitelikte ise maddi tazminat, eğer şeref, haysiyet gibi ölçülemeyen şeylere zarar verilirse manevi tazminat yaptırımı uygulanır. D. Hükümsüzlük: Bir hukuki işlem hukuk kurallarının öngörüldüğü şekilde yapılmaması ya da kanuna aykırı olarak yapılması halinde hukuki sonuç doğurmamasıdır. Çeşitli türleri vardır. Yokluk Butlan Tek taraflı bağlamazlık

28 9 PEGEM AKADEMİ I. Yokluk: Yapılan bir hukuksal işlemin kurucu (şekil) unsurlarında eksiklik olması durumunda yapılan işlem yok hükmündedir. İmzasız senet İmam nikahı II. Butlan: Bir hukuksal iş ya da işlem şekil unsurlarına uygun olarak yapılmış olsa dahi içeriğinde yani konusunda hukuka aykırıklar, sakatlıklar olması durumudur. Mutlak Butlan (Akıl hastası bir kimsenin evlenmesi, Evli birinin evlenmesi) (Tamamı sakat) Nisbi Butlan (Sarhoşluk anındaki evlilik) III. Tek taraflı bağımsızlık: 18 yaşından küçük bir kişiyle, reşit olan kişilerin aralarında yaptıkları sözleşmelerin hükümleri, 18 yaşından küçük kişiyi bağlamaz. Ama karşı tarafı bağlar. Ancak sözleşmeye veli onay verirse her iki tarafı da bağlar. Velisi onay vermezse her iki tarafı da bağlamaz. D. İptal: Hukuk kurallarına aykırı biçimde yapılmış olan "idari işlemin" ortadan kaldırılması için uygulanan müeyyidedir. Ör. Bir öğrencinin hukuka aykırı biçimde sınavlara girmesine engel olunması, bir kamu kurumu yetkilisinin memuru haksız biçimde işten çıkarması, arsasına inşaat yapacak vatandaşa inşaat izninin verilmemesi vb. durumunda dava açılarak hukuka aykırı işlemin ortadan kaldırılması. İptal davaları idari yargıda açılır. Türk yargı sisteminde idari yargı alanında görevli yüksek mahkeme Danıştay'dır. İdare mahkemelerinde açılan iptal davalarının sonuçlarına karşı Danıştay'a temyize gidilir.

29 PEGEM AKADEMİ 10 Devlet Memuru Sicil Notuna Karşı Açılacak İptal Davası Dilekçe Örneği Yürütmenin Durdurulması İstemlidir. Duruşmalıdır... İDARE MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI NA. DAVACI....: Adresi...: VEKİLİ...: Adresi...: DAVALI : TEBLİĞ TARİHİ.: (T.C. Kimlik No) DAVANIN KONUSU:.. olarak görev yapmaktayım yılı sicil notumun 87 olarak düzenlenmesine ilişkin işlemin iptali ile bu işlem nedeniyle yoksun kalacağım parasal haklarımın yasal faiziyle birlikte tarafıma ödenmesine karar verilmesi istemidir. OLAY VE HUKUKİ AÇIKLAMA:.. olarak görev yapmaktayım. Görevimde başarılıyım. Sicillerim iyi ve çok iyi olup dava konusu işleme kadar herhangi bir disiplin cezam da bulunmamaktadır. Yürümekte olan soruşturmam bulunmamaktadır. Sicil notumun çok iyi dereceden aşağı düzenlenmesine dayanak somut bilgi ve belge bulunmamaktadır. Yetkili makam tarafından düzenlenmemiştir. Almış olduğum disiplin cezası ancak sicilde bir hanenin notunu düşürmesi gerekirken bu fiil nedeniyle diğer hanelerin de notunun düşürülmesi hukuka aykırıdır. Hakkımda yapılan soruşturma tamamlanmış ve bir ceza tayin edilmemiştir. Objektif değildir. Hukuka aykırıdır. Bu nedenle, işbu davayı açmak zorunda kaldık. YASAL DELİLLER: 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve diğer ilgili mevzuat SONUÇ VE İSTEM: Açıklanan nedenlerle:.. olarak görev yapmaktayım yılı sicil notumun 87 olarak düzenlenmesine ilişkin işlemin iptali ile bu işlem nedeniyle yoksun kalacağım parasal haklarımın yasal faiziyle birlikte tarafıma ödenmesi, ileride avukat tutmam halinde avukatlık giderleriyle yargılama giderlerinin davalı idare üzerinde bırakılmasına karar verilmesini istemekteyim. Gereğini arz ederim. TARİH:.../.../... İSİM... İMZA... EKLER: 1- Dava konusu işlem 2- Başvurular 3- Diğer deliller 4- Emsal kararlar

30 11 PEGEM AKADEMİ CEZA CEBRİ İCRA TAZMİNAT HÜKÜMSÜZLÜK İPTAL Kanunlara göre suç işleyen kişilere karşı uygulanan yaptırımdır. Kişinin hukuk kurallarına göre yapmakla yükümlü olduğu bir şeyi yapmadığında bunun kişiye zorla yaptırılmasıdır. Kişiler ya da devlet fark etmez herkes başkasına verdiği zararı ödemekle yükümlüdür. Bir hukuksal işlemin kanunun öngördüğü şekilde yapılmaması veya kanuna aykırı olarak yapılması durumunda hukuki sonuç doğurmamasıdır. Sadece devletin, yani idarenin hukuka aykırı işlemlerine karşı açılan iptal davaları sonucunda verilen kararlardır. Hapis,Müebbet Hapis, Adli Para cezası, İdari Para Cezası, Men cezası, Kitap okuma cezası Askeri cezalar: Oda, Göz hapsi Katıksız Hapis Disiplin Cezaları: Uyarma Kınama Aylıktan Kesme Geçici İşten Çıkarma Tamamen işten çıkarma Şu kişilere disiplin cezası verilebilir: Memur Asker Öğrenci Dernek, Siyasi Parti, Sendika, Meslek Odası üyesi vs Not: İşçilere, ev hanımlarına, belli statüde bulunmayan kişilere disiplin cezası verilemez. Örn: Kişiler senet imzaladıklarında bunu vadesinde ödemek zorundadırlar. Ödemediklerinde alacaklı, icra dairelerine başvurarak haciz yoluyla cebri icra yaptırır. Örn: Kişiler yardım etmediklerinde kötü duruma düşecek yakınlarına nafaka ödemek zorundadırlar. Ödemediklerinde nafakaya hak kazanan kişiler bunu zorla tahsil edebilirler. Örn: Askerlik çağı geldiği halde hala askere gitmeyen erkek Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları askere cebri icra yoluyla alınırlar. Maddi Tazminat: Eğer verilen zarar ölçülebilir nitelikteyse bunun karşılığında ödenen parasal karşılık maddi tazminattır. Örn: Komşunun camını kırdığımızda camın bedelini aynen ya da nakden ödememiz gerekir. Manevi Tazminat Subjektif ve maddi olarak ölçülemeyen zararları karşılamak amacıyla ödediğimiz parasal karşılıktır. Örn: Rakip firmanın sahibinin özel yaşantısı hakkında basına yalan bilgiler vererek onu küçük düşüren diğer firma sahibi, hakimin takdir edeceği bir bedeli karşı tarafa ödemek zorundadır Yokluk: Kanunun şekil şartı koyduğu bir hukuksal işlemin şekil unsurlarına aykırı olarak yapılması durumunda yok kabul edilmesidir. Örn: İmam Nikahı, Tapu memuru önünde yapılmayan arsa satışı Butlan: Bir hukuksal iş ya da işlem kanunun öngördüğü şekil şartlarına uymakla beraber içeriğinin hukuka aykırı olması durumudur. Örn: Ayırt etme gücü olmayan bir kişinin evlenmesi, yabancı uyruklu bir kişinin milletvekili seçilmesi Tek Taraflı Bağlamazlık: Sözleşme yapma ehliyetine sahip olmayan bir küçüğün ya da attığı imzadan sorumluluğu olmayan bir kişiyle reşit olan kişilerin aralarında yaptıkları sözleşmeler sadece reşit olan kişiyi bağlar. Karşı tarafı bağlamaz. Örn: 17 yaşındaki bir çocuğun dershaneyle sözleşme imzalaması. İptal Yaptırımı Uygulanacak Örnek Durumlar: Öğrencinin haksız yere sınava alınmaması Memurun haksız yere işten çıkarılması Belediyenin kamulaştırma kararının imar kanununa aykırı olması Sağlık bakanlığının haksız yere bir ilacın kullanımını yasaklaması kararı İptal davası idari yargıda açılır. Günlük hayatta, senedimi iptal ettirdim, Nişan iptal oldu, sözleşmem yıl sonunda iptal edilecek şeklinde kullandığımız iptal sözcüklerinin iptal yaptırımıyla ilgisi yoktur. Örn: Gece 02:00 de arkadaşının evinden ayrılan Sabahattin, modifiye ettiği ve faça şahin adını taktığı otomobiliyle Eryaman semtinde dolaşmaktadır. Bir kavşağa denk gelir. Kavşağın etrafı boş arazi olduğu ve aydınlatma yeterli olduğu için yolun her yanını görebilmektedir. Yol bomboştur. Ama gittiği yöndeki trafik lambası kırmızı yanıyordur.- Bu ışıkta durana enayi derler. diyerek yoluna devam eden Sabahattin i bir sonraki kavşakta trafik polisleri beklemektedirler. Çünkü önceki kavşakta kamera vardır. Kırmızı ışıkta geçtiği tespit edilmiştir. Kendisine trafik cezası kesilir. YORUM: Bu olayda Sabahattin kimseye ne maddi ne de manevi anlamda zarar vermemiştir. Ödediği para verdiği zararın karşılığı değil, hukuk kurallarını çiğnemenin karşılığıdır.

31 PEGEM AKADEMİ 12 Tazminat Gereği Düşünüldü Örnek Olay: Hakim olsaydınız ne yapardınız? Hapisten yeni çıkan Münir eski bir alacağını almak üzere Mümtaz ın yazıhanesine doğru sinirli bir halde yürümektedir. O sırada KPSS sınavına hazırlanmakta olan ve girdiği deneme sınavında süreyi yeterli kullanamadığı için vatandaşlık bilgisi sorularını yanıtlamaya fırsat bulamayan Emre yolun karşısında duran Münir e doğru ilerlemektedir. Emre sürekli kendi kendine söylenirken yolda duran konserve kutusuna tekmeyle vurur. Havalanan konserve kutusu Münir in kafasına gelir. Olaya çok sinirlenen Münir kızgınlığını dizginlemeye çalışarak: - Delikanlı dikkat et biraz. (başı belaya bulaşmasın diye kullandığı ses tonunu biraz daha yumuşatır ve sevimli bir tavırla) Hayırdır canın neye sıkkın böyle? Bir durum mu var? - Sana ne ulan! - Kime dedin sen ulan diye? - Sana dedim ulan! Artık sinir küpüne dönen Münir belindeki çifte su verilmiş Bursa bıçağını çıkararak Emre nin gırtlağına sokar. Göz göze gelirler. Münir ağzını tutamaz ve küfretmeye başlar. Emre nin ailesi, çevresi ve sosyal durumuyla ilgili çok kötü sözler söyledikten sonra bıçağını çevirir. Oluk oluk akan kanı gören mahalle sakinleri durumu polise haber verir. Bir dizi işlemden sonra durum sizin mahkemenize intikal eder. Münir'i karşınızda gördüğünüzde oldukça şaşırırsınız çünkü Münir i daha önce de yargılamış ve 5 yıl hapisle cezalandırmışsınızdır. Görülen davalar sonucu iş karar aşamasına gelmiştir. Soru: Hakim olarak Münir e kaç türlü yaptırım uygulayabilirsiniz? Neden? a) Maddi Yaptırım Çünkü: b) Manevi Yaptırım Çünkü: c) Hem Maddi Hem Manevi Yaptırım Çünkü: Cevap: Hakim sadece maddi yaptırım uygulayabilir. Manevi yaptırımı sadece toplum uygular. Münir küfretmiş ve Emre nin ailesini incitecek sözler söylemiş olabilir. Bu durumda da yapılacak olan manevi tazminat hükmü vermektir.

32 13 PEGEM AKADEMİ Hukukun Sistematiği Hukuku bölümlendirmenin temel amacı aranılan kurala kolay ulaşılmasının istenmesidir. Türk hukuk sisteminde hukuk kuralları Kamu Hukuku, Özel Hukuk olarak ikiye ayrılmaktadır. Bir de bu iki hukuk dalının özelliklerini de barındıran Karma Hukuk bölümlendirmesinden bahsedebiliriz. Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımının Yapılması: Bir hukuksal uyuşmazlığa devlet kamu gücünü kullanarak müdahale ediyorsa ya da taraflardan biri kamu gücü ve koruması ayrıcalığına sahipse kamu hukukundan bahsedebiliriz. Özel hukuk eşit olan taraflar arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde uygulanır. Devlet kamu gücünü kolluk görevlileri eliyle kullanır. Kamu Hukuku: Devlet > Kişi ya da Devlet = Devlet Özel Hukuk: Devlet = Kişi ya da Kişi = Kişi püf noktası HUKUK Kamu Hukuku - Özel Hukuk ayrımı Kamu Gücü ölçütüne göre yapılır. Kamu Hukuku Özel Hukuk Anayasa Hukuku İdare Hukuku Ceza Hukuku Vergi Hukuku Devletler Genel (Umumi) Hukuku Yargılama Hukuku İcra İflas Hukuku Medeni Hukuk Kişiler Hukuku Aile Hukuku Miras Hukuku Eşya Hukuku Borçlar Hukuku Ticaret Hukuku Ticari İşletme Hukuku Şirketler Hukuku Kıymetli Evrak Hukuku Deniz Ticareti Hukuku Sigorta Hukuku Devletler Özel Hukuku