ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ

Transkript

1 Yıl : 2 Sayı : 3 Aralık 2009 ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ U luslararası H akem li Dergi - Yılda İki K ez Yayınlanır I S S N

2 ADTTAAtAMIMVttyrtD W< ADIYAM AN ÜNİVERSİTESİ SO SYAL BİLİM LER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ IS S N : Sahibi Sosyal Bilimler Enstitüsü Adına Prof. Dr. Bilal Murat ÖZGÜVEN -Enstitü Müdürü- Editör Yrd. Doç. Dr. Kadir ULUSOY Yayın Kurulu / Editorial Board Prof. Dr. Mustafa GÜNDÜZ Prof. Dr. Fatih DOĞANOĞLU Prof. Dr. Bilal Murat ÖZGÜVEN Prof. Dr. Hacı DURAN Doç. Dr. Süleyman ÇALDAK Yrd. Doç. Dr. Bahir SELÇUK Yazı İşleri Yrd. Doç. Dr. Bahir SELÇUK Adres / Adress Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü ADIYAMAN sbe@ adivaman.edu.tr

3 DANIŞMA KURULU Prof. Dr. Mustafa GÜNDÜZ Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU Prof. Dr. Mehmet ARSLAN Prof. Dr. M. Kemalettln ÇONKAR Prof. Dr. Sabahattin GÜLLÜLÜ Prof. Dr. Adnan ŞİŞMAN Atatürk Üniversitesi Cumhuriyet Üniversitesi Kocatepe Üniversitesi Maltepe Üniversitesi Uşak Üniversitesi BU SAYININ HAKEMLERİ Prof. Dr. Bilal M urat ÖZGÜVEN Prof. Dr. Ekrem MEMİŞ Prof. Dr. Emine Gürsoy NASKALİ Prof. Dr. Fatih DOĞANOĞLU Prof. Dr. Kerim TÜRKMEN Prof. Dr. Nalan BÜYÜKKANTARCIOĞLU Prof. Dr. Nuriye GARİPAĞAOĞLU Prof. Dr. Nurten GÜNAL Prof. Dr. Sadettin ÖZÇELİK Doç. Dr. Ali Murat SÜNBÜL Yrd. Doç. Dr. Ali MEYDAN Yrd. Doç. Dr. Barış KAYA Yrd. Doç. Dr. Bayram DURBİLMEZ Yrd. Doç. Dr. Çelil ARSLAN Yrd. Doç. Dr. Çağlar ÇAĞLAR Yrd. Doç. Dr. Eyüp İZCİ Yrd. Doç. Dr. Figen KILIÇ Yrd. Doç. Dr. H. Hüseyin TAŞAR Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Polat Yrd. Doç. Dr. Kadir ULUSOY Yrd. Doç. Dr. Lütfi ÜREDİ Yrd. Doç. Dr. M. Yılmaz İÇERLİ Yrd. Doç. Dr. Muzaffer BARIN Yrd. Doç. Dr. Necdet TOZLU Yrd. Doç. Dr. Sait AKBAŞLI Yrd. Doç. Dr. Selda TÜREDİ Yrd. Doç. Dr. Selim Hilmi ÖZKAN Yrd. Doç. Dr. Şemseddin GÜNDÜZ Yrd. Doç. Dr. Yasin DOĞAN Dr. Hakan AKDAĞ Dr. Serdarhan Musa TAŞKAYA Afyon Kocatepe Üniversitesi Marmara Üniversitesi Erciyes Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Marmara Üniversitesi Marmara Üniversitesi Dicle Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Mersin Üniversitesi Karaelmas Üniversitesi Erciyes Üniversitesi Erciyes Üniversitesi İnönü Üniversitesi Mersin Üniversitesi Mersin Üniversitesi Aksaray Üniversitesi Atatürk Üniversitesi Mersin Üniversitesi Balıkesir Üniversitesi Giresun Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Selçuk Üniversitesi Selçuk Üniversitesi

4 Adiyaman University Journal o f Social Sciences file:///d:/lütfı Belgeler Mayıs 2013/Lutfi/Lutfıl/Docentlik Başvuru. Adıyam an Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi elssn: pISSN: Türkçe ^ English Menü Dergi Hakkında Gelişmiş Arama Ana sayfa Hakkımızda Son Sayı Önceki Sayılar Yazım ve Yayın İlkeleri Makale Takip Sistemi Yazar İndeksi Dergi Hakkında Hakem Kurulu Derginin Tarandığı İndeksler ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ Yazar Başvuru Hakem Başvuru İletişim Sisteme Giriş Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Hızlı Erişim S eçin Git Sosyal Bilimler Enstitüsü tarafından yayınlanan ADYÜ SOSYAL BİLİM LER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ Sosyal Bilimler alanındaki kuramsal ve uygulamalı özgün araştırma, inceleme ve derlemelerin yayımlandığı uluslararası hakemli, bilimsel, elektronik bir dergidir. Dergi Aralık, Nisan ve Ağustos aylarında olmak üzere yılda üç defa online (e-dergi) olarak yayımlanır. Lütfen Seçiniz e Sadece Başlıklarda Ara Ara Duyurular Aralık 2013 Sayımız Yayınlanmıştır. Dergimiz doçentlik kriterleri için gerekli olan DOI numaralandırma sistemini kullanmaktadır. Dergimizin Nisan 2014 sayısı İçin makalelerinizi bekliyoruz. Dergimiz EBSCO Veritabanında indekslenmeye başlamıştır. Makale göndermek için sol tarafta yer alan MAKALE GÖNDER menüsüne tıklayarak üye olmalısınız İçin İstatistikler Kabul edilen makale sayısı: 0 Reddedilen makale sayısı: 1 İncelemede makale sayısı: 25 Kabul oranı: %0 / ' " ' X 6 o s! <enaökd> Adres :, Altınşehir Mh. Atatürk Bulvan No:l ADIYAMAN Telefon : Faks : Eposta :adyusbd@gmail.com / 'H A N * -... Y A Z IL IM 1 -> :46

5 Adiyaman University Journal o f Social Sciences fıle:///d:/lutfı Belgeler Mayıs /Lutfı/Lutfil/Doçentlik Başvuru. Adıyam an Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi elssn: pISSN: Türfcçe ^ English Menü Anasayfa Hakkımızda Son Sayı Önceki Sayılar Yazım ve Yayın İlkeleri Makale Takip Sistemi Yazar İndeksi Dergi Hakkında Hakem Kumlu Derginin Tarandığı İndeksler ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ Yazar Başvuru Hakem Başvuru İletişim Sisteme Giriş Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Hızlı Erişim Seçin Git 2014 için İstatistikler Kabul edilen makale sayısı: 0 Reddedilen makale sayısı: 1 İncelemede makale sayısı: 25 Kabul oranı: %0 r Derginin Tarandığı İndeksler ÉJsos arastirmax Bilim sel Yayın İndeksi DOAJ DIRECTORY OF OPEN ACCESS JOURNALS e *<&< C O P H R N İC U S Research Bible Gelişmiş Arama Lütfen Seçiniz 1 Sadece Başlıklarda Ara Ara Duyurular Aralık 2013 Sayımız Yayınlanmıştır. Dergimiz doçentlik kriterleri için gerekli olan DOI numaralandırma sistemini kullanmaktadır. Dergimizin Nisan 2014 sayısı için makalelerinizi bekliyoruz. Dergimiz EBSCO Veritabanında irıdekslenmeye başlamıştır. Makale göndermek için sol tarafta yer alan MAKALE GÖNDER menüsüne tıklayarak üye olmalısınız. <enit>led> * M l i f t i Electronic Journals & Newsletters Adres :, Altınşehir Mh. Atatürk Bulvan No:l ADIYAMAN Telefon : Faks : Eposta :adyusbd@gmail.com ( H A N Y A Z I L I M 1 -> :44

6 İCİNDEKİLER/COIMTENTS Cenk AKAY Genel Ortaöğretim Kurumlarında Uygulanmakta Olan Fizik Dersi Programlarının Toplam Kalite Yönünden Sahip Olduğu Özellikler The Features ofpyhsics Course Programmes in Terms Of Total Quality in General Secondary Schools (Lycees) 1-17 Fatih ALKAYIŞ Kâhta Ağzında Yuvarlak Ünlülerin Kullanımı Using the Rounded Vowels in the Dialect Of Kâhta Birsen BAĞÇECİ, Sedat KANADLI, Ali ÜNİŞEN Farklı Beyin Yarım Küreleri Baskın Öğrencilerin İngilizce Akademik Başarılarındaki Farklılıkların İncelenmesi An Investigation into Students' Academic Achievement in English Courses in Terms of Their Dominant Brain Hemispheres Ahmet Naci ÇOKLAR, Levent VURAL, Yusuf Levent ŞAHİN Öğretmen Adaylarının Uygulayabilecekleri Ölçme-Değerlendirme Yaklaşımları İle Ölçme-Değerlendirme Amaçlı Teknoloji Kullanım Özyeterlikleri Approaches in Measurement and Evaluation and Self-Efficacy in the Use of Technology for Measurement and Evaluation For Preservice Teachers Servet EKMEKÇİ, Murat GÖKHAN DALYAN, Ömer ERDİMEZ XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Adıyaman'da İlköğretim Faaliyetleri Primary School Activities in Adiyaman in the Second Half of the XlX.th Century Yılmaz GEÇİT Pasinler Ovası ve Çevresinin iklimi The Climate of Pasinler Plain and Its Environment Mehmet KARAKUŞ, İbrahim H. ÇANKAYA Okul Yöneticilerinin Kişilik Özelliklerinin Çatışma Çözme Stratejileri Üzerindeki Etkisi The Influence of School Managers' Personality Traits on Their Conflict Resolution Strategies

7 Mehmet KURT Demir Çağında Kilikya'da Politik Yapı The Political Structure of Cilicia in Iron Age M. Semih SUMMAK, Nazife KARADAĞ Okul M erkezli Yönetim Sürecinde Görev Alan Okul Müdürlerinin Rolleri The Roles of Principals Be Assigned In School Based Management Processes Sultan Murat TOPÇU Talaş İlçe Mezarlığında (Cemil Baba Mezarlığı) Yer Alan Bezemeli M ezar Taşları The Ornamented Grave Stones at the Graveyard of Talas (Cemil Baba Graveyard) Berna YILDIZ TULUM, Sinan AYTEKİN Finansal Yapıyı Güçlendirici Önlemlerden Şirket Birleşmeleri Üzerine Bir incelem e: Tansaş-M igros Birleşmesi A Study on Firm Mergers One of the Financial Structure Strengthening Precautions: Tansaş-Migros Merger Kadir ULUSOY, Tuğba YANPAR YELKEN, Lütfi ÜREDİ Sınıf Öğretmeni Adaylarının Tarih Konularının işlenişinde Hypertext Kullanımı ile İlgili Görüşleri The Opinions of the Class Teachers Candidates Concerning the Hypertext Usage in Teaching History Lessons Yavuz UYSAL Gazipaşa Folkloru / Geçiş Dönemi Âdetleri Folklore in Gazipaşa / Customs of Transition Period Tuğba YANPAR YELKEN İlköğretim M üfettişleri ve Form atör Öğretmenlerin Öğretim Programlarında Yer Alan Etkinliklerle İlgili Öğretmenlerin Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri Konusunda Görüşleri Primary School Inspectors and Teachers' Views About Teachers' Problems and Solutions on Activities in Primary School Curriculum Murat YEŞİLTAŞ, Hüseyin ÇEKEN, İlker ÖZTÜRK Karadeniz Bölgesindeki Turizm Olanaklarının Sw ot Analizi İle Değerlendirilmesi Evaluation Of Tourism Opportunies in the Black Sea Region With Swot Analysis

8 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler E nstitüsü D ergisi Yıl : 2 Sayı : 3 A ralık SINIF ÖĞRETMENİ ADAYLARININ TARİH KONULARININ İŞLENİŞİNDE HYPERTEXT KULLANIMI İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ Özet Kadir ULUSOY Tuğba YANPAR YELKEN" Lütfi ÜREDİ'" Bu araştırmada Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören öğrencilerin tarih konularını işlerken, hypertextlerin kullanılması ile ilgili görüşleri incelenmiştir. Araştırma, eğitim-öğretim yılında, deneysel desenin deneme öncesi modellerinden "tek grup son test modeli" kullanılarak yapılmıştır. Araştırmaya 60 öğretmen adayı katılmıştır. Nitel ve nicel veriler toplanmıştır. Öğretmen adaylarına önce seçilen hypertextlerin olduğu web metinleri gösterilmiş sonra onlardan bu metinleri incelemeleri istenmiştir. Daha sonra öğretmen adaylarından, incelenen hypertext metinleri ile ilgili görüşlerini belirtmeleri istenm iştir. Sonra da öğretmen adaylarına hypertextlerin kullanımı ile ilgili anket yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre öğretmen adayları, hypertextlerin tarih konularında kullanılmasının faydalı olabileceğini; ancak web sayfası içinde çok fazla link verilmesinin konu bütünlüğünü bozabileceğini ve konunun tamamının okunmadan başka bir bölüme geçilmesine yol açacağını belirtmişlerdir. Ayrıca öğrenciler, görsel materyal olmayan web sayfalarının sıkıcı olduğunu; fakat tarih konularını işlerken başka disiplinlerle ilgili kavramlara ulaşabilme konusunda faydalı olduğunu düşünmektedirler. Anahtar Kelimeler: Tarih Konuları, Sınıf Öğretmenliği, Öğretmen Adayları, Hypertext Kullanımı. THE OPINIONS OF THE CLASS TEACHERS CANDIDATES CONCERNING THE HYPERTEXT USAGE IN TEACHING HISTORY LESSONS Abstract The opinions of the class teacher candidates concerning the hypertexts usage in teaching history lessons were analysed. The research was done in academic year by "single group post-test model" which is a pre-experiment model of experimental design. 60 teacher candidates participated in the research. Qualitative and quantitative datas were collected. The web-texts including hypertexts were given and shown to the candidates and they were made to examine the texts. Then the candidates indicated their opinions about the hypertexts. A questionnaire was applied to the candidates' relating the usage of the hypertexts. The results have shown that candidates think the usage of the hypertexts may be beneficial but giving many links (Bu çalışma Ekim 2009 tarihleri arasında gerçekleşen IV. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi'nde sunulan "Sınıf Öğretmenliği Öğretmen Adaylarının Tarih Konularını işlerken Hypertext Kullanımı ile ilgili Görüşleri" adlı çalışmadan faydalanılarak hazırlanmıştır.) ' Yrd. Doç. Dr.,, Eğitim Fakültesi, ulusovkadir(5>gmail.com Prof. Dr., Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, tvanpar(5>mersin.edu.tr Yrd. Doç. Dr., Mersin Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, luredi(5>mersin.edu.tr 198

9 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler E nstitüsü D ergisi Yıl : 2 Sayı : 3 A ralık on the web-page causes a problem in subject- coherence. Additionally, the candidates expressed that, the webpages not including visual materials as boring and it is useful to reach the other terms relating to different disciplines on the web-page. Key Words: History Themes, Class Teaching, Teacher Candidates, Hypertext Usage. GİRİŞ Son yıllarda öğrencilerin derslere daha fazla katılımının sağlanabilmesi ve derslerin daha verimli geçebilmesi için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Özellikle sıkıcı, ezberci, anlatım yönteminin çok kullanıldığı yönünde eleştiriler alan tarih konularını işlerken alternatif yöntemlerin kullanılarak derslerin işlenmesi daha etkili olacaktır. Bu bağlamda tarih konularını işlerken bilgisayar ve internet yardımıyla ders işlemek, bu süreçte hypertextlerden faydalanmak oldukça önem kazanmaktadır. Çünkü Hypertext (köprü metni) son yıllarda eğitim alanında kullanılmakta olan bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Hypertext (Hipermetin) İngilizceden Türkçeye geçmiş bir terimdir. Hypertext (hipermetin, köprü metin); diğer belgelerle bağlantılar içeren, doğrusal olmayan metindir. Bir metin içerisinde seçilen, genelde önemli kelimeler (kavramlar) ile ilgili daha fazla bilgi edinebilmek için başka bir web sayfası ile köprü oluşturulmasıdır. Hipermetin kavramını ilk kez Ted Nelson, 1965 yılında, doğrusal yapıdaki kitaplara, filmlere ve konuşmalara karşılık olarak, bilgisayarda oluşturulmuş doğrusal olmayan bir içeriği yansıtan belgeleri tanımlayabilmek amacıyla ortaya koymuştur.1 Hipermetin, metinden fazlası ve metnin üzerinde anlamına gelmektedir. Aslında bu anlamda hipermetinler, kitaplardaki ve metinlerdeki belli kısıtlılıkları, özellikle bilgisayar teknolojisi yardımıyla ortadan kaldıran ve dinamik şekilde metinden metine köprüler oluşturmaya olanak sağlayan bir yapıdır. Bu sayede insanlar herhangi bir konu ile ilgili bilgiye ulaşırken, bir yandan da o konudaki farklı bilgilere ve ekranlara köprüler vasıtası ile geçiş yapma olanağına sahip oluyorlar. Böylece kullanıcılar kâğıttan bir metnin okunmasındaki gibi doğrusal bir şekilde ilerlemek durumunda kalmadan, ilişkili farklı bilgilere erişim olanağına sahip oluyorlar.2 Rosenborg, V., Green, B., Hester, J., Knovles, W., Wirsching, M. "A guide to multimedia". Carmel, IN: New Riders Publishing, Mcknight, C., Dillon, A., & Richardson, J. "User-centered design of hypertext/hypermedia for education". In David H. Jonassen (Ed.). Handbook of Research for Educational Communications and Technology. NewYork: Macmillan,

10 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler Enstitüsü D ergisi Y ıl: 2 S a y ı: 3 A ralık http: 1 Web siteleri okullarda alternatif bir araç-gereç konumuna gelmiştir. Müfredatlarla ilgili birçok bilgi ve belge web sayesinde kullanılabilmektedir. Öğrenciler web sayesinde ilgi duydukları veya araştırmaları istenilen konulara kolaylıkla ulaşabilmektedir. Bunun yanında öğrenciler, web sayesinde elde ettiği bilgilerin doğruluğunu da kontrol edebilmekte ve farklı bakış açılarını görebilmektedir. Hipermetinler son yıllarda öğrencilerin kullanmakta olduğu ve bir konu ile ilgili farklı metinlere ulaşabildikleri bir konuma erişm iştir. Bu nedenle hipermetinler kesinlikle öğretim sürecinde kullanılmalıdır3. Hipermetinlerin kullanımı ile ilgili yapılan çalışmalara bakıldığında da anlaşılıyor ki öğrencilerin derse olan ilgileri ve istekleri artmaktadır. Örneğin: Bazı yazarların ifade ettiği üzere,4 eğitim alanında hypertextlerin kullanımının birden fazla metne ulaşma imkânı vermesinden dolayı, metinler arası etkili ve kolay bağlantı kurulabildiği ve birçok belge ve bilgiye aynı anda ulaşma imkânı verdiğini belirtmişlerdir. Bu durumun öğrencilerin derse olan ilgi ve isteklerini desteklediği görülmektedir. Hipermetin içerisindeki herhangi bir kelime, söz konusu kelime hakkında daha fazla bilginin edinilebileceği farklı bir hipermetin belgesine bir köprü olabilir. Böylelikle hipermetin okuyucusu, metinleri araştırma ve okuma için kendi özgün yöntemini geliştirebilir. Tarihi olayların anlatımında ve işlenişinde, bir konu ile ilgili tarama deneyimi edinmek için hipermetinleri kullanmak oldukça önemlidir. Çünkü aynı anda bir konu ile ilgili mantık zinciri oluşturulabilir, aynı anda başka metinlerden de destek alınabilir5. Hipermetinlerin olumlu yanlarının yanında olumsuz yanları da 3Jonassen, D. H., Howland, J., Moore, J., Marra, R.M., "Learning to Solve Problems With Technology" "A Constructivist Perspective", New Jersey: Merrill Prentice Hall, Konu ile ilgili dha fzla bilgi edinmek için aşağıdaki eserlerden faydalanılabilir. Jacobson, M.J. & Spiro, R.J., "Hypertext learning environments, cognitive flexibility and the transfer of complex knowledge: an empirical investigation". Journal of Educational Computing Research, 12 (5), ,1995. Jacobson, M. J., Maouri, C., Mishra, P. & Kolar, C., "Learning with hypertext learning environments: theory, design, and research". Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 5 (3), ,1996. Rouet, J.F., Levonen, J., Dillon, A. & Spiro, R, "Hypertext and Cognition". LEA: Mahwah, N.J Shapiro, A. M., "Promoting Active Learning: The Role of System Structure in Learning from Hypertext", Human Computer Interaction, 1 3,1-35,1998. Méndez, J. M., & Montanero, M. "Hypergraphics for history teaching - Barriers for causal reasoning about history accounts". Educational Technology & Society, 11 (4), , Rouet, J.F., Levonen, J., Dillon, A. & Spiro, R, "Hypertext and Cognition". LEA: Mahwah, N.J

11 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler E nstitüsü D ergisi Y ıl: 2 S a y ı: 3 A ralık tespit edilmiştir. Hipermetinlerin kullanımı sırasında bazı olumsuzlukların da olabileceğini şu örnek ile açıklamıştır: Öğrenme materyalleri sık sık hipermetin şeklinde olursa kullanıcının dikkati çabuk dağılabilmektedir. Ayrıca metin içindeki köprülerden dolayı öğrencilerin dikkatleri dağılabilir ve öğrenciler nereden başlayıp nereye gittiklerini unutabilirler. Bu durumda konu ile ilgili bilişsel olarak sıkıntılar ortaya çıkar. Bunun için öğrencilerin daha önce hangi metinden başladığını, hangi konuyu araştırdığını hatırlayabilmeleri gerekmektedir6. Hipermetinlerin tarih öğretiminde kullanılabileceği, bu yöntemin farklı bir araştırma yöntemi olduğu, öğrenciler tarafından büyük oranda kullanılmak istenileceği ancak bunun yanında hipermetin kullanımının kısmen sıkıntılı sonuçlar da doğurabileceği belirtilmiştir7. Hipermetinler günümüzde önemli bir konu olarak değerlendirilmektedir. Hipermetinler kullanılması kolay olan öğrenme araç-gereçleridir. Hipermetin kullanımında kullanıcının deneyimi de önemlidir. Çünkü kullanıcı neyi hedeflediğini bilirse amaçta sapma olmaz, dokümanları kolaylıkla inceler8. Hipermetinlerle ilgili yapılan okumaların, konu ile ilgili bilgi tutarlılığını anlamak ve değerlendirmek için çok önemli olduğu vurgulanmıştır. Aynı konu ile ilgili farklı kaynaklardan farklı bakış açılarını okuyarak doğru bir değerlendirme yapmak için hipermetinlerin önemli olduğu vurgulanmıştır9. Tarih öğretiminde, bazı konularla ilgili çıkarımlarda bulunabilmek için veya karmaşık konularla ilgili daha fazla bilgi toplayabilmek için, olayın nedenleri ve sonuçları hakkında çeşitli bilgiler toplayabilmek için hipermetinlerin kullanılabileceği belirtilmiştir10. AMAÇ Bu çalışmada; Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören öğretmen adaylarının tarih konularını işlerken hypertextlerin kullanılması ile ilgili görüşlerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. YÖNTEM Araştırma eğitim-öğretim yılında deneysel desen kullanılarak yapılmıştır. Deneysel desenlerin literatürde pek çok sınıflaması vardır. Bazı sınıflamalarda denenmek istenen değişken sayısı ve düzeyine; bazılarında ise denemede kullanılan grup sayısı ile değişkenlerin kontrolünde alınabilen önlemlere göre sınıflama yapılmaktadır. Literatürde ve uygulamada en çok kabul gören sınıflama Campell ve Stanley'in (1963) geliştirdiği, denemeye katılan grup sayısının, kontrol önlemlerinin ve zamanın dikkate alınarak yapıldığı 6 Plowman, L., Luckin, R., Laurillard, D., Stratfold, M. & Taylor, J. "Designing Multimedia for Learning: Narrative Guidance and Narrative Construction, In the proceedings of CHI 99", Pittsburgh, PA USA: ACM, , Shapiro, A. M., "Promoting Active Learning: The Role of System Structure in Learning from Hypertext", Human Computer Interaction, 1 3,1-35, Karavirta, V., "Towards Seamless Merging of Hypertext and Algorithm Animation", Electronic Notes in Theoretical Computer Science , Stanton, N, Correia, A.P. & Dias, P. "Efficacy of a map on search, orientation and access behaviour in a hypermedia system", Computers and Education, 35, , Méndez, J. M., & Montanero, M. "Hypergraphics for history teaching - Barriers for causal reasoning about history accounts", Educational Technology & Society, 11 (4), ,

12 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler E nstitüsü D ergisi Y ı l : 2 S a y ı: 3 A ralık sınıflamadır11. Araştırmamızda bu sınıflamalardan deneme öncesi modellerinden "tek grup son test modeli" kullanılmıştır. Araştırmaya Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim Dalında öğrenim gören 60 öğretmen adayı katılmıştır. Bu öğretmen adaylarından deneme öncesi modelin "tek grup son test modeli" kullanılarak nitel ve nicel veriler toplanmıştır. Öğretmen adaylarına önce hypertext ile ilgili bilgi verilmiş, daha sonra örnek bir uygulama yapılmıştır. Seçilen hypertextlerin olduğu web metinleri gösterilmiş ve bu metinleri incelemeleri öğretmen adaylarından istenmiştir. Daha sonra da öğretmen adaylarından, incelenen hypertext metinleri ile ilgili görüşlerini belirtmeleri istenmiştir. "Hypertext kullanımı ile ilgili ne düşünüyorsunuz?" sorusuna öğretmen adaylarının cevap vermeleri istenmiştir. Ayrıca öğretmen adaylarına hypertextlerin kullanımı ile ilgili anket de uygulanmıştır. Ankette 3'lü likert tipi ölçek kullanılmış, elde edilen sonuçların yüzdelik dağılımları belirlenmiş ve tablo olarak aşağıda verilmiştir. BULGULAR Bu bölümde anketten ve uygulamadan elde edilen bulgulara yer verilmektedir. A. Öğrencilerin Ankete Verdikleri Cevaplar: İfadeler 1 Olumsuz yönlerine rağmen böyle bir z *-* > m a? Bazen (Kısmen) îfi Hayır S? çalışmanın tarih derslerinde kullanılması faydalı olur. 2 Hypertextli sayfalar dikkatimi çok çabuk dağıtıyor. 3 Konunun tamamını okumadan başka bir bölüme geçiyorum. 4 Tarih konularını işlerken başka disiplinlerle ilgili kavramlara ulaşabiliyor olmamız çok faydalı. 5 Görsel m ateryallerin az olduğu siteler sıkıcı geliyor. 6 Metinlerin yoğunluktan arındırılması faydalı olur. 7 Link verilecek kavram ile kişi isimleri ve tarihler, sayfa sonunda verilirse daha iyi 11 Karasar, N. "Bilimsel Araştırma Yöntemi", Ankara: Nobel Yayınları,

13 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler E nstitüsü D ergisi Y ıl: 2 S a y ı: 3 Aralık olur. 8 İlgili konu hakkında öğrenilmesi gereken tüm kavramların bir arada verilmesi çok güzel. 9 Öğretmen olarak göreve başladığımda tarih konularını işlerken "hypertext" uygulamasını yaptırmayı düşünüyorum. 10 İnternette Türkçe olarak, tarih konuları ile ilgili, bağlantı içinde bağlantı veren siteler çok kısıtlıdır. 11 Yabancı web sitelerinde hypertextler daha fazla yer alır. 12 Sayfalarda gereksiz bilgiler veriliyor Sayfalarda gereksiz linkler veriliyor Yukarıdaki tabloya göre; En fazla katılım "M etinlerin yoğunluktan arındırılması faydalı olur" ifadesinde toplanmıştır.. Öğrencilerin % 88.4 ü bu görüşü belirtmiştir. Daha sonra, "Öğretmen olarak göreve başladığımda tarih konularını işlerken "hypertext" uygulamasını yaptırmayı düşünüyorum" görüşüne en fazla katılım olmuştur. Bu görüşe katılanların oranı % 88.3'tür. Bunları "Görsel materyallerin az olduğu siteler sıkıcı geliyor" maddesi izlemektedir. Bu görüşe katılanların oranı % 80'dir. Bunların dışındaki maddelere öğrenciler genelde olumlu yönde cevap verm işlerdir. Öğrenciler: S S S S Olumsuz yönlerine rağmen böyle bir çalışmanın tarih derslerinde kullanılmasının faydalı olacağına, İlgili konu hakkında öğrenilmesi gereken tüm kavramların bir arada verilmesinin çok iyi olduğuna, Tarih konularını işlerken başka disiplinlerle ilgili kavramlara ulaşabiliyor olmalarının faydalı olduğuna, Link verilecek kavram ile kişi isimlerinin ve tarihlerin, sayfa sonunda verilmesinin daha iyi olacağına inanmaktadırlar. Ayrıca öğrenciler: S S Konunun tamamını okumadan başka bir bölüme geçtiklerini, internette Türkçe olarak, tarih konuları ile ilgili, bağlantı içinde bağlantı veren sitelerin çok kısıtlı olduğunu, y ' Sayfalarda gereksiz linkler verildiğini belirtmişlerdir. Bu çalışmaya göre öğrenciler hypertext kullanımının genelde olumlu yönlerini belirtmişlerdir. 203

14 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal Bilim ler Enstitüsü D ergisi Y ıl: 2 S a y ı: 3 A ralık B. Öğrencilerin Uygulama İle İlgili Görüşleri: Yapılan çalışmaya katılan 60 öğrencinin 40'ının "tr.wikipedia.org" adresini kullandığı görülmüştür. Neden başka web sitelerini kullanmadıkları sorulduğunda öğrenciler: "tr.wikipedia.org" adresinden hemen hemen her konuda bilgi edinebildiklerini ve hypertext yönteminin iyi bir şekilde kullanıldığını belirtmişlerdir. Çalışma sonunda bu siteyi kullanan öğrencilerin büyük bir bölümü, bu siteyi ses ve görsel materyal bakımından beğenmediklerini bildirmişlerdir. Bunun üzerine öğrencilerden Kurtulu%C5%9F Sava%C5%9F%C4%Bl adresinin incelenmesi istendi. Bu sayfada Türk Kurtuluş Savaşı ile ilgili işleyiş vardı. Öğrenciler bu sayfada da "hypertext" yönteminin kullanıldığı, bu adresin sisteminin "wikipedia"nın sistemine çok benzediğini iki sitenin de sanal ansiklopedi rolünü üstlendiğini belirttiler. H ypertext kullanımı ile ilgili ne düşünüyorsunuz? Sorusuna öğrenciler genelde şu cevapları verm iştir: > Çok fazla yer ve kişi adı, kavram ve tarihe ulaşabilmemiz güzel bir durum. > Bazı bölümlerde çok fazla kelime, tarih yer adı vb. ile ilgili link olunca metnin sonuna ulaşmadan o kelime, tarih veya yer adına tıklayıp başka bir alana geçebiliyorum. > Hypertext kullanılan web sitelerinin öğretmen eşliğinde kullanılmasının daha doğru olduğuna inanıyorum. > Bazı bilgileri tam öğrenemiyorum. > Görsel öğelere de yer verilse daha iyi olur. > Farklı disiplinlerle ilgili kavramları öğrenme şansına ulaştım. > Her konu eşit şekilde işlenmemiş. > Bazı konularda çok gereksiz bilgilerle karşılaşıyoruz. > Konu ile ilgisi olmayan kavramlarla karşılaşıyoruz. > Bazı bölümlerde açıklama yok denecek kadar az; ama yine de link verilmiş. B.l. Bazı Öğrencilerin Görüşleri: Öğrencilerden A.Ö.: girdim. Ben "British Museum" hakkında bilgi almak için Museum adresine 204

15 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler Enstitüsü D ergisi Y ıl: 2 S a y ı: 3 A ralık Müze ile ilgili bilgi edindim. Sayfada 37 tane kelime ve tarih üzerinde link vardı. Bu linklerin üzerine tıkladığım zaman o konularla ilgili bilgi edinebildiğimi fark ettim. Ben "antika" kelimesinin üzerine tıkladım. Bu t a * Ş-m ] 5' i / *». e * * - m 13 ü. «M*4»..fM tm * /J2 gym * *. * «* Ot' J jjt ~»wr»fp»*w»«r VUln ııl» >! > Kutulusu»«MIH «1,1 * > tm '«*'*. M» (ÜNE, ı % n <» ««*) ıı* t M. ı».. «ı * «*» m».** #,»**» *»«#**<*». )««»*- *»İd î,* w, <>«*» Pi l g Ik»m1 * I*«*»»WİM«*».<«««MM t«k«aı«>tmmmı*f*b*ı«n44v«twm»mm S#»«.*.* Dh». >».'H,rttri >«3«) u>hb>tı jim). «u«r*wi*u. <Mkı lim t* İmmi uw«nwmıır«"«m» m»* t?v#* ıfc r<»*»»«*l#» <Uewm*v>tM< mi«* İO * fcotafcstyoftar Mkvmtt' I n M ı yıp M I l i r r w «{ a»n»ttr f *«>(«ı>t»t«r fc***nm »*» «* <rart«vvw M t* * * M n r t <»w*ı «tamu ami*w4* n» M»»ti Mm M*««*««r Mm»«ı* V.#m«dm*. «I- «imimi hin. M > ^ < ı ı» ı I*» * ) 1»«* «* b n u r-. U m» 9 «. * «.» t ** V ın * * / ( ta n * I «M m.'o *.'O - *»> -»»» «<> ««ItMttıaıhıılaıuı Md«aılı >M 4»Wl<«Mili* «uı künıtkıımı 1 fı / D* s bağlantılar»m '*> -*»«* # >«!.» *4 il;.»» * - «i». -» -,. *.» «. S&s»» H tı.m O '»<?.ıir r r r.r r " ' ' 86a ( sitede "antika bir harita" vardı, bu çok dikkatimi çekti. Anadolu'da Selçuklular döneminde "rahle" yapıldığını öğrendim. Rahle hakkında daha önceden bilgim yoktu, hemen rahlenin üzerini tıkladım. Rahlenin, "üzerinde yazı yazmak, kitap okumak ve özellikle Kur an-ı Kerim okumak için yapılmış küçük ve dar masa" olduğunu öğrendim. Ama rahlenin fotoğrafını veya resmini göremedim. Bu önemli bir eksiklikti. Yine bu sayfada "geometri" ile ilgili bilgi edinmemiz için de link verilmiş. Yani tarih konuları ile ilgili bilgi edinirken bir anda matematik, din, felsefe, fen bilgisi vb. alanlardan da kelime ve kavramlar öğrenebileceğimizi gördüm. Öğrencilerden B.E.: savasi adlı siteyi incelemeye başladım. Sayfa açıldığında; o o Bağımsızlık Savaşı, Kurtuluş Savaşı, yılları arasında gerçekleştirilen savaş, Türk İstiklâl Harbi, Türk Kurtuluş Savaşı, o o Kurtuluş Savaşı-Cezayir Bağımsızlık Savaşı, Kurtuluş Savaşı-1971'de Batı Pakistan ile Doğu Pakistan/Hindistan arasında meydana gelen savaş, 205

16 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler E nstitüsü D ergisi Y ıl: 2 S a y ı: 3 A ralık o Kurtuluş Savaşı (Befreiungskriege)-Napolyon Savaşlarının son aşaması ( ) bölümlerinin olduğunu gördüm..».!} * V - \ - l U M. ^ ' ı*m Kurtuluş Savayı (anlam ayrımı) V»njv VH. 11*14 % ŞÂvT*:» %AiHIl,»İî>«''«ıı('»Ü * a n A rj» ^ < f 4* t f n r r U ( f;m l* f W lm t»» * t -> * ««I l» "< * 5 < «ha t «a ftanv *» t^ r «i a a j.» V t l» î * - l i ı a ı j!» t n - J t» m,-* * «* -1 * - *,*«<. «*- ***.**'»> un*}*-* Mf> (Mi! -»U«H I* M A M»»!* # '*.19 I M l II»!»#»»» #..* «l* * l* «ı Mr»n.,4*» C4WHMW* <» K ıtm > İN M «M I A «iîr M * « «I a«f4m t l «p i > ı * l r V ı * «r V «ı la m * ' * ı*.» v -» i» i m «y it l n -t»ı l t m h i x m İ M M M n V P i -* * E T.T İT ': ** Amacım Türk Kurtuluş Savaşı ile ilgili bölümü okumak ve incelemekti. Ancak daha önce duyduğum; fakat haklarında çok fazla bilgimin olmadığı "Cezayir Bağımsızlık Savaşı ve 1971 de Batı Pakistan ile Doğu Pakistan- Hindistan arasında meydana gelen savaş" bölümlerini okumak istedim. Bunun için, " Ba%C4%9F /oc4%blms%c4%blzl%c40/oblk Sava%C5%9F%C4%Bl" linkini tıkladım. Bu sayfadan çok önemli bilgiler edindim. Sayfada birçok kelimeye link verildiğini ve tekrar eden linklerin olduğunu gördüm. Örneğin: 1956: 2 kere link verilmiş, Cezayir: 5 kere link verilmiş, Fransa: 5 kere link verilmiş, Tunus: 4 kere link verilmiş vb. bu durumlar gereksizdir. Daha sonra geriye dönüp " Kurtulu%C5%9F Sava%C5%9F%C4%Bl" linkine girdim. Yazılı bir metin bulamadım. Sadece dikkat çekici bir tablo vardı. Bangladeş Kurtuluş Savaşı'nın tarafları, kumandanları vb. konular hakkında bilgiler edindim. Bu bölümde daha detaylı bilgi verilebilirdi. " Sava%C5%9F%C4%Bl (T%C3%BCrkive)" adresine girerek Türk Kurtuluş Savaşını inceledim. 206

17 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler Enstitüsü D ergisi Y ıl: 2 S a y ı: 3 A ralık jgpi t l l l l i l ). t-t ut 11 Um*» HU» **» >» «I «!««Mta» *****! M* lr*tam W r M * «<* *, -U r * * f l /**» 1 O**** f» v n ı» J.iM v m rv ı v *# - /.7 * %*«c a s» m o 3«rr'- T ; mf ] * *» _ ı N'ikih k K urtuluş Savaşı (Tuıkrye) QĞ e? M A I.lM.ti ( «t lu M tf».m i MI»! M M.«.i. M «.* *». ; «İAŞ.CHMH«iW y ı» «t «m * mh*m «M m * # ««" >.» * #*>».» ;» Wf*W «i «* * ««CM. * ««93, f4u» «M» M»»V * *««"*! «... ' V f* U M «*» * I t ı i. ««M(«M ;! T*h*»U 'V? t * Í S * «i M ),» «M M M İ A / I 1 s ; m*.. *«.ıı m m»wrw **.*»* ' 4. witrm»»«* *rmtsá tm r» W«r- 'lir. umk 2 0 «A m «i «Jlram- M,,, '«H9 N«ı M. ««W ı fe tfu MtMI ^ u J M «. tijih«.«!.< * 1 Ha*«w»r» M9r*n» «mm7)»mı (VMmiMıBr» >-ı«lwı»lı»ı M-»4t«Mn**a ta*} M* '*«>» ««<» ' 4 ftanşv.efl *wnnbr»*ı km 1K, a» rtiı'n»! «*.m*w{» «**» «-* MaWltaM ix *«IMAra f»-«r M«««M. «*** «t t mm** l M t 1 )*ı >*ta«1««\kn t\l7 - J, M» «. ta...»»ar Ah ta*«t rih mm'<-1 «* *! * *» «* M i M i l n t 3... tm İM M M ta*.. Bu sitede I. Dünya Savaşı sonrası, Ekim 1918-Mayıs 1919'dan Cumhuriyetin İlanı, 29 Ekim 1923'e kadarki süreç detaylı bir şekilde anlatılmış, ayrıca tarih kitaplarında bulamadığımız bu konu ile ilgili marşlar, notlar "Kurtuluş Savaşı'rıın son gazisi, Emekli Albay M ustafa Şekip Birgöl, 11 Kasım 2008 tarihinde 105 yaşında hayatını kaybetmiştir" bilgisini okudum. Ayrıca, Kurtuluş Savaşı komutanlarından bazıları hakkında bilgi verilmesi oldukça güzeldi. ikinci öğrencinin yazdıklarına bakıldığında sayfada verilen köprülere tıklayıp, amacından saptığı görülebilmektedir. Çünkü öğrencinin bu siteye girerken amacı; "Türk Kurtuluş Savaşı" ile ilgili bölümü okumak ve incelemekti; ancak ilk bağlandığı link "Cezayir Bağımsızlık Savaşı" nın anlatıldığı link olmuş. SONUÇ Elde edilen sonuçlara göre öğretmen adayları, hypertextlerin tarih konularında kullanılmasının faydalı olabileceğini; ancak web sayfası içinde çok fazla link verilmesinin konu bütünlüğünü bozabileceği ve konunun tamamının okunmadan başka bir bölüme geçilmesine yol açtığını belirtmişlerdir. Ayrıca öğretmen adayları, görsel materyal olmayan web sayfalarının sıkıcı olduğunu buna karşın tarih konularını işlerken başka disiplinlerle ilgili kavramlara ulaşabilme konusunda faydalı olduğunu düşünmektedirler. Öğretmen olarak atandıkları zaman hypertextleri kullanmayı düşünmeleri de bu etkinliğin olumlu olduğunu göstermesi bakımından son derece önemlidir. Bu ve benzeri uygulamaların yaygınlaştırılarak özellikle monoton geçtiği belirtilen sözel derslerde kullanılmasının yaygınlaştırılması gerekmektedir. Öğretmenlerin bilgisayar ve internet kullanımı konusunda hizmet içi kurslarda aldıkları eğitim süreçlerinde, hypertextlerin kullanımı ile ilgili çalışmalar yapmaları da sağlanmalıdır. 207

18 A dıyam an Ü n iversitesi Sosyal B ilim ler Enstitüsü D ergisi Y ıl: 2 S a y ı: 3 A ralık Web sayfası tasarım cılarının, metinlerin yer aldığı sayfalara görsel m ateryaller de koyarak konuların zenginleşmesini sağlamaları faydalı olacaktır. KAYNAKÇA Jacobson, M.J. & Spiro, R.J., (1995). Hypertext learning environments, cognitive flexibility and the transfer of complex knowledge: an empirical investigation. Journal o f Educational Computing Research, 12 (5), Jacobson, M. J., Maouri, C., Mishra, P. & Kolar, C., (1996). Learning with hypertext learning environments: theory, design, and research. Journal o f Educational Multimedia and Hypermedia, 5 (3), Jonassen, D. H., Howland, J., Moore, J., Marra, R.M., (2003). Learning to Solve Problems With Technology "A Constructivist Perspective", New Jersey: Merrill Prentice Hall. Karavirta, V., Towards Seamless Merging of Hypertext and Algorithm Animation, Electronic Notes in Theoretical Computer Science 224 (2009) Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları. Mcknight, C Dillon, A., & Richardson, J. (1996). User-centered design of hypertext/hypermedia for education. In David H. Jonassen (Ed.). Handbook o f Research fo r Educational Communications and Technology. (pp ) NewYork: Macmillan. Méndez, J. M., & Montanero, M. (2008). Hypergraphics for history teaching - Barriers for causal reasoning about history accounts. Educational Technology & Society, 11 (4), Plowman, L., Luckin, R., Laurillard, D., Stratfold, M. & Taylor, J. (1999). Designing Multimedia for Learning: Narrative Guidance and Narrative Construction, In the proceedings of CHI 99, Pittsburgh, PA USA: ACM, Rosenborg, V., Green, B., Hester, J., Knovles, W., Wirsching, M. (1993). A guide to multimedia. Carmel, IN: New Riders Publishing. Rouet, J.F., Levonen, J., Dillon, A. & Spiro, R. (1996). Hypertext and Cognition. LEA: Mahwah, N.J. Shapiro, A. M., (1998). Promoting Active Learning: The Role of System Structure in Learning from Hypertext. Human Computer Interaction, 1 3,1-35. Stanton, N, Correia, A.P. & Dias, P. (2000). Efficacy of a map on search, orientation and access behaviour in a hypermedia system. Computers and Education, 35, Ville Karavirta Towards Seamless Merging of Hypertext and Algorithm Animation, Electronic Notes in Theoretical Computer Science 224 (2009) http 1: M /OLD BSC/hvpertext.eif (erişim tarihi: ). 208