BİLİM VE BİLİMSEL YAKLAŞIM

Transkript

1 BİLİM VE BİLİMSEL YAKLAŞIM

2 HEDEF Bilim nedir? Bilimsel Yaklaşım nedir? Bilimsel yaklaşım neyi varsayar? Bilimsel yaklaşım faydalı mıdır? Bilimsel olmayan argüman nedir?

3 BİLİM NEDİR? Bilim bir araçtır. Yüksek kolesterolüm var, ne yapmalıyım? A: Kolesterol düşürücü ilaç almalısın. B: Bunu falcıya danışmalısın. C: Kallestralis tanrısına (kolesterol düşüren tanrı!) yalvarıp, şafak vakti bir koç kurban etmelisin. D: Kendi kendine düşeceğine konsantre olmalı ve buna yoğunlaşmalısın. E: Atın ölümü arpadan olsun!

4 BİLİMSEL YAKLAŞIM 1. Bir olay gözlenir. 2. Bir tahmine dayanan bir model (ya da hipotez) geliştirilir. 3. Tahmin, test edilir. 4. Sonuç gözlemlenir. 5. Hipotez gözden geçirilir. 6. Yeterince tekrarlanır. 7. Başarılı bir hipotez bilimsel bir teori haline gelir.

5 TIP BİLİMİNDEN ÖRNEK Bilimsel Yöntem Gözlem Yüksek Kolesterol Hastanın yüksek kolesterolü var Hipotez (tahmin) Bazı kimyasallar kolesterol birikintilerini yıkabilir Deneme 100 hastaya bu kimyasalları, 100 hastaya da plasebo ver Sonuçların gözlemlenmesi Hipotezde revizyon? Kimyasal ve plasebo gruplarında kolesterolü düşen hasta sayısı aynı Farklı kimyasal formül dene Yeni deneme? Bilimsel Teori Uydulamayı tekrar yap, sonuçları gözlemle Lipitor kolesterolü düşürür

6 GÜNLÜK YAŞAMDAN ÖRNEK Bilimsel Yöntem Gözlem Hipotez (tahmin) Deneme Sonuçların gözlemlenmesi Hipotezde revizyon? Yeni deneme? Bilimsel Teori Motor çalışmıyor Araba Tamiri Akünün bittiği tahmin ediliyor Akü değiştiriliyor Motor çalıştı Gerek yok Gerek yok Aküsü dolu değilse, arabaların motoru çalışmaz

7 GÜNLÜK YAŞAMDAN ÖRNEK Bilimsel Yöntem Gözlem Hipotez (tahmin) Deneme Sonuçların gözlemlenmesi Hipotezde revizyon? Yeni deneme? Bilimsel Teori Spagetti Sosu Yapmak Spagetti, sosu kırmızı olmalı Domates salçası dene Bir kap domates salçası kaynat Sosu tat - şekerlimsi oldu Domates salçası ve sarımsak kullan Sarımsak ekle, tat - şekerlimsi değil Sos tarifi

8 MUTFAK BİLİMİ Birşeyleri karıştırarak yemeğe eklemek Hipotez Annenizin yıllardır yaptığı yemeğin tarifi Bilimsel Teori

9 TEKRARLANABİLİRLİK Başarılı bir teori tekrarlanabilirdir. Sizin tarafınızdan. Herhangi biri tarafından. Örnek: Soğuk Füzyon (1989) Ecstasy (Science, 2003)

10 GEREKLİLİKLER Objektif gerçeklik Hepimiz aynı dünyaya bakmaktayız. Doğa Kanunları Burada ne oluyor, orada ne oluyor? Dün olan şey, yarın da olacaktır. Evren, öğrenilebilirdir.

11 GERÇEKTEN İŞE YARAR MI? Bilimsel Yöntem bir gereçtir. Bu gereç işe yarar mı? Yaşam süresinin hesaplanması Ölüm oranları Daha iyi gereçler var mıdır?

12 TEORİ, TAHMİN, YASA Teori sizce neyi ifade eder? Tahmin (Webster s Dictionary) Bir bilim insanına da aynı şeyi mi ifade eder? Tekrarlayan denemeler ve gözlemler sonucunda ortaya çıkan bir model Teori, yasadan daha mı az şeyi ifade eder? Evrim, yalnızca bir teoridir, gerçeklik değil. Teoriler gelişerek yasa olabilir mi? Einstein ın İzafiyet Teorisi

13 TEORİLER O halde: Teori, oldukça başarılı bir hipotezdir. Tüm hipotezler tahmine dayanır. Tüm teoriler tahmin eder. Tüm teoriler test edilebilirler. Sonuç: Tüm bilimsel teoriler, bizim deneme yapma yeteneğimize ya da denemelerin sonuçlarını gözlemleyebilmemize göre değişiklik gösterebilirler ve zaman içerisinde iyileştirilebilirler.

14 BİLİMSEL OLMAYAN TEORİLER Tahmin yapmazlar Test edilebilir değildirler Yanlış oldukları söylenemez

15 BİLİMSEL OLMAYAN TEORİLER Araba çalışmıyor? Uzaylılar aküyü emmişler. Spagetti tatlımsı! Tatlı yiyecek yemek istemişsin. Araba çalışmıyor? Tanrılar kızmış olmalı. Spagetti tatlımsı! Tad aldığımız anda, dil boyut değiştirerek tüm tadların karıştırılarak nötralize edildiği bir durum yaratmaktadır ve bu çok kısa bir süre içerisinde olmaktadır.

16 BİLİMSEL OLMAYAN TEORİLER Viking Orbiter (1976) Mars Global Surveyor (1998)

17 YANLIŞLAMA Gerçek bir bilimsel teori, yanlışlanabilmesi için hangi tür gözlemlerin olması gerektiğini bize bildirmektedir. Şu durumları düşünün: Mars taki insan yüzü silüeti Aya ayak basma Akıllı tasarım

18 Günlük yaşama dair bir hipotez oluşturarak bunu bilimsel yöntemler ile deneyerek sonucunu yazınız. ÖDEV