DLH Genel Müdürlüğü Kentiçi Raylı Toplutaşım Kriterleri ve Mevzuatın Geliştirilmesi Đşi 1. GENEL... 1

Transkript

1 ĐÇĐNDEKĐLER: 1. GENEL GEOMETRĐK TASARIM Yatay Güzergah Genel Düz Hat Kesimleri (Aliyman) Kurplar Dairesel Kurplar Bileşik Kurplar Ters Kurplar Dever Geçiş Spirali Dever Çıkışı Hız Sınırları DÜŞEY GÜZERGAH Genel Eğimler Düşey Kurplar Merkez Eksen Tespiti GABARĐLER Araç Gabarisi Statik Gabari Dinamik Gabari ĐNŞAAT VE YAPISAL TASARIM GENEL HATYOLU YAPILARI Hemzemin Hatlar Yükseltilmiş Hatlar Köprüler Viyadükler Tüneller Kablo Kanalları ve Yaya Yürüme Yolları Diğer Yapılar HAT ĐŞLERĐ TASARIMI ALTYAPI ÜSTYAPI Balastsız Hat Balastlı Hat MANEVRA VE PARK HATTI i

2 4.4 TAM KORUMALI HATTA ERĐŞĐM YOLLARI RAYLAR Ray Tipleri Toleranslar Ray Kaynakları Karşılık Rayları, (Kontrray) Makaslar BAĞLANTI ELEMANLARI Doğrudan Tespit Ray Bağlantıları Beton Travers Bağlantı Elemanları TRAVERSLER BALAST ĐSTASYONLAR ĐSTASYON YOLCU YÜKÜ ĐSTASYON PERONLARI Peron Boyutları Peron Yerleşimi ĐSTASYON TESĐSLERĐ ĐSTASYON GĐRĐŞ TESĐSLERĐ MERDĐVENLER, YÜRÜYEN MERDĐVENLER VE ASANSÖRLER: ÖZÜRLÜLER ĐÇĐN EK TEDBĐRLER DEPO SAHASI, BAKIM ONARIM ATÖLYELERĐ VE ĐŞLETME MERKEZĐ DEPO SAHASI TASARIM GEREKSĐNĐMLERĐ Güvenlik Elektrifikasyon Cer Gücü Temini Enerji Temini Acil Durum Güç Kaynakları Atölyeye Güç Temini Aydınlatma Acil Aydınlatma Atölye ve Đşletme Bakım Binası Aydınlatması DEPO SAHASI KAPASĐTESĐ DEPO SAHASI DÜZENĐ VE YERLEŞĐMĐ DEPO SAHASI TESĐSLERĐ ii

3 6.5 ARAÇ BAKIM BĐNASI VE ATÖLYELER Küçük Onarım ve Önleyici Bakım/Muayene Bölümü Ana Onarım Bölümü Đç Temizlik Bölümü Ana Üniteler Onarım Atölyeleri Hat Bakım - Onarım Bölümü Tesisat Alanı Boji ve Büyük Ünite Depolama Alanı Genel Depo Alanı Ofisler Yemek Salonları, Mutfak, Tuvalet ve Giyim Mekanları ĐŞLETME MERKEZĐ Depo Đşletmesi Servis Đşletme Merkezi ĐNŞAAT VE BĐNA ĐŞLERĐ ELEKTRĐK VE MEKANĐK TESĐSAT SĐSTEMLERĐ ELEKTRĐK Aydınlatma Güvenlik ve Kontrol Sistemleri Telefon Sistemleri Đstasyon Elektrik Sistemleri Topraklama MEKANĐK SĐSTEMLER Sıhhi Tesisat (Temiz Su, Pissu ve Drenaj) Isıtma, Havalandırma ve Klima Acil Havalandırma Tüneller Đstasyonlar Acil Kaçış ve Boşaltma Yangından Korunma Malzeme Yangın Yayılımının Durdurulması Söndürme Sistemleri Diğer Hususlar ELEKTROMEKANĐK SĐSTEMLER ELEKTRĐFĐKASYON Enerji Temini Enerji Kaynağı Sistem Güvenilirliği Orta Gerilim (O.G.) Enerji Dağıtımı Güç Sistemlerinin Kontrolü Cer Gücü Sistemi Sistem Gerilimi Sistem Tertibi Trafo Merkezlerinin Yerleşimi Cer Gücü Sistemi Topraklaması iii

4 Korozyon Kontrolü Cer Gücü Acil Açtırma ( Emergency Trip ) Sistemi Yardımcı Güç Sistemleri Alçak Gerilim Dağıtımı Aydınlatma Kritik Yükler A.G. Kumanda ve Kontrol Kabloları Kesintisiz Güç Kaynakları Yedek Elektrojen Grupları Topraklama ve Yıldırımdan Korunma Katener Sistem Kontak Teli Askı Teli Katener Tellerinin Asılması Üçüncü Ray Sistemi Dönüş Hattı SĐNYALĐZASYON VE HABERLEŞME Sinyalizasyon Sinyalizasyon Genel Prensipleri Sistemin Görevi Sinyalizasyon Sistemi Otomasyon Seviyesi Sinyalizasyon Sistemi ve Kontrol Đşletme Modları Ray Devreleri Hat Boyu Sinyal Işıkları Makaslar Hız Kontrol Teçhizatı Kontrol Üniteleri Haberleşme Sistemleri Telsiz Sistemi ile Haberleşme Telefon Sistemi ile Haberleşme Anons Sistemi ile Haberleşme KAPALI DEVRE TELEVĐZYON SĐSTEMĐ ( CCTV ) Genel Kamera Kontrolü ve Đzleme Đstasyonları Kameralar Peron Monitörleri TELSĐZ SĐSTEMĐ Genel Sistem Bileşenleri Anahtarlama Birimi ( Switcher) Baz Đstasyonu Ağ Yönetim Sistemi (Network Management System NMS) Dispeç Ünitesi ( Operatör Konsolu) Ses Kayıt Cihazı Mobil Araç Telsiz Terminali Mobil (El) Telsiz Terminali ĐSTASYON BĐLGĐ GÖSTERME (IŞIKLI PANO) SĐSTEMĐ iv

5 8.6 SCADA SĐSTEMĐ ( Supervisory Control And Data Acquisition System ) Genel Sistem Elemanları SCADA Sisteminin Đzleyeceği veya Denetleyeceği Noktalar Hat Kenarında: Trafo Merkezlerinde: Yolcu Đstasyonlarında: GĐRĐŞ GÜVENLĐK SĐSTEMĐ ÜCRET TOPLAMA SĐSTEMĐ Sistem Elemanları Sistem Çalışma Kavramı SAAT SĐSTEMĐ ĐLETĐŞĐM AĞI (COMMUNICATION NETWORK) Genel Sistem Kapsamı Sistem Yapısı ARAÇLAR TASARIM ARAÇ GÖVDESĐ Araç Gövdesi Đmalat Özellikleri Körük Bölümü Camlar ve Pencereler Araç Zemini Araç Koltukları Araç Đzolasyonu Isıtma ve Havalandırma Yangın Söndürme Krikolama ve Kaldırma Kapılar Dikmeler, Tırabzanlar, Tutamaklar Araçlarda Özürlüler Đçin Ek Tedbirler AYDINLATMA Đç Aydınlatma Yedek Aydınlatma Dış Aydınlatma OTOMATĐK KOŞUM TAKIMLARI CER SĐSTEMLERĐ Yol Verme Düzeni Akım Toplama Elemanları Hat Kesicisi Cer Motoru Ana Kontrolör v

6 9.5.6 Performans Karakteristikleri Fırçalıklar FRENLER Dinamik Fren Disk Fren Manyetik Frenleme Yolcu Acil Durdurması Park Freni Patinaj Önleme Sistemi Kumlama Sistemi Hat ve Ray Temizleme YARDIMCI ELEKTRĐK SĐSTEMLERĐ Alternatif Akımla Besleme Düşük Gerilimli Güç Temini ve Batarya Şarj Cihazı Batarya Elektrik Kuplörleri BOJĐ VE BAĞLI TEÇHĐZATI Boji Amortisörler Havalı Askı Sistemi Tespit Mili Tekerlekler HAVA KOMPRESÖRLERĐ DĐĞER HUSUSLAR Ekipman Seri Numaraları ve Parça Tanımları Titreşim Kıstasları Titreşim Ölçme Usulleri vi

7 EKLER: EK-1: HAFĐF RAYLI SĐSTEM GABARĐ HESAPLARI... HATA! YER ĐŞARETĐ TANIMLANMAMIŞ. EK- 2: RAY TĐPLERĐ EK- 3: KÖPRÜLERDE KULLANILACAK STANDART VE KRĐTERLER EK-4 HAFĐF RAYLI SĐSTEM TASARIMLARINDA YARARLANILACAK STANDARTLAR VE YÖNETMELĐKLER EK-5 KISALTMALAR vii

8 1. GENEL Bu bölümde kentiçi toplu taşım sistemleri içerisinde yer alan Hafif Raylı Sistemlerine ilişkin uyulması gereken asgari tasarım kriterleri verilmektedir. Tek yönde saatlik yolcu kapasitesi ila arasında olan hatlarda Hafif Raylı Toplu Taşım Sistemlerinin kullanılması tercih edilecektir. Enerji temini, alttan beslemeli (3. Ray) ve havai hattan (katener veya rijid katener şeklinde) olabilecektir. Tam korumalı hatta seyahat edecek ve şehir trafiği ile hiçbir şekilde kesişmeyecektir. 2. GEOMETRĐK TASARIM Projelerde kullanılacak ölçekler Bayındırlık Bakanlığı Yapı Đşleri Genel Müdürlüğü Mimari Proje Düzenleme esaslarına ve ilgili TS standartlarına uygun olacaktır. 2.1 Yatay Güzergah Genel Bu kriterler hatyolu yatay güzergâhının bütün tasarım aşamalarında ana hat ve depo alanı üzerindeki bütün ray işlerine uygulanacaktır. Ana hatların yatay güzergahı, geçiş eğrileri, düz hat (aliyman) kesimleri ve daire yaylarından (kurplardan) oluşacaktır. Ana hat üzerindeki yatay güzergâh, dairesel kurplara spiral geçişlerle bağlanan doğru bölümlerden oluşmaktadır. Ana hat üzerindeki gelir getiren işletme hattı için tasarımsal hız 80 km/s, depo ve atölye alanı üzerindeki hatlar (ana hattan depo alanına giden hatlar hariç) için ise 25 km/saattir. Tasarım 80 km/saate göre hazırlanmalı, fakat konfor kriterlerine uyulduğunu garantilemek için 88 km/saatlik yetişme hızına göre kontrol edilmelidir. Uygun olduğu takdirde, azami 150 mm (%10) ile sınırlı tutulacak olan dever uygulaması suretiyle hattın kurplu kısımlarında azami hız korunacaktır

9 2.1.2 Düz Hat Kesimleri (Aliyman) a) Hatlar Ana hattın kurplu kesimleri arasındaki minimum aliyman uzunluğu, mevcut ters kurplar da V dahil olmak üzere, metre olarak tasarım hızının yarısı ( km / saat ) veya 40 m (hangisi daha 2 büyük ise) olacaktır. b) Đstasyonlar Yatay güzergâh, tüm peron boyunca doğru olacaktır. Peron ile araç arasında sabit bir mesafe bulundurmak için düz hat kesimi, peronun her iki ucundan da ileriye uzanacaktır. Bir peronun ucunu aşan spiral geçişlerin uzunluğu 17 m.si deversiz olmak üzere 25 m. olacaktır. c) Özel Hat Đşleri Bütün özel hat işleri düz hat üzerinde yapılacaktır. Gerek ana hatta gerekse Đşletme ve Bakım Merkezinde, bir makas noktasından önce bulunan düz hattın asgari uzunluğu 5.0 m olacaktır Kurplar Dairesel Kurplar Dairesel kurplar, metre olarak yarıçaplarına göre tanımlanacaktır. Rahat ve güvenli bir seyir sağlamak için kurplarda imkân ölçüsünde daha büyük yarıçaplar kullanılacaktır. Ana hattın minimum kurp yarıçapı tasarım hızına ve dever limitlerine bağlı olacak, ancak 300 metreden az olmayacaktır. Đstasyon peronları aliymanlarda inşa edilecektir. Çok zorunlu hallerde, peronların kurp üzerinde inşa edilmesi durumunda minimum kurp yarıçapı 600 m. olacaktır. Depo ve atölye alanındaki hatlara uygulanacak olan minimum kurp yarıçapı 80 metre olacaktır

10 Dairesel bir kurbun istenen minimum uzunluğu metre olarak V/2 olacaktır. Burada V değeri, km/saat olarak ifade edilen tasarım hızıdır. Çift hatlı kurplarda, boşluk payı gereklerinin ve hat merkez çizgileri arasındaki asgari açıklığın seçiminde, iki yarıçaptan en küçük olanı esas alınacaktır Bileşik Kurplar Bileşik kurp kullanımı tavsiye edilmemekle birlikte, maddi veya işletmeyle ilgili zorlamalarının üstesinden gelmek için gereken yerlerde kullanılabilecektir. Yarıçapları 1600 m veya daha az olan iki veya daha fazla dairesel kurp, bileşik kurp oluşturmak üzere birbirine bağlanacak olduğu takdirde, dairesel kurplar geçiş eğrileri ile bileştirilecek ve her kurbun dever'i, müsaade edilebilir maksimum hız bileşik kurbun bütün kısımlarında aynı kalacak şekilde ayarlanacaktır Ters Kurplar Ters kurp kullanımı tercih edilmeyecektir. Fakat gereken yerlerde, iki kurp en az 40 metrelik bir aliyman ile veya iki geçiş eğrisinin toplam uzunluğuna (hangisi daha büyükse) eşit uzunlukta aliyman ile birbirinden ayrılacaktır Dever Dever, merkezkaç kuvvetleri karşılamak ve zararsız hale getirmek amacıyla kurp merkezinin dış rayına, iç raya nazaran verilmiş olan dikey yüksekliktir. Gerekli olan yerlerde bütün kurplardaki raylara aşağıdaki formüllere göre bir dever verilecektir. Depo alanı, atölye ve istasyonda döşenmiş bulunan raylara normal olarak dever uygulanmayacaktır. Yatay kurplar ivmenin azalıp çoğaldığı bölgelerde bulunuyorsa, değişen süratlerin sebep olduğu dengesizliği asgariye indirmek için, kurp dahilindeki deverde değişiklik yapılması göz önünde bulundurulacaktır

11 Dengelenme(Teorik) Dever Dengelenme deveri (E e ), belli bir V hızında araca yüklenen merkezkaç kuvvetine eşit dengeyi sağlamak ve a 1 yan ivmesini böylece sıfıra indirmek için belli kurp dahilinde bulunan dış raya, iç raya kıyasla verilmesi gereken teorik ilave dever miktarıdır. E e değeri aşağıdaki denkleme göre hesaplanacaktır. E e = V²/R E e V R : dengelenme deveri (mm) : tasarım hızı (km/saat) : kurp yarıçapı (m) Normal Dever (E n ) Elverişlilik amacıyla, E e değeri, yolcu rahatlığını etkilemeksizin, E n değerine düşürülebilecektir. Belli bir kurp dahilindeki dış raya, iç raya kıyasla verilen kabul edilebilir yükseltme olarak tanımlanabilir. E n değeri aşağıdaki denklemle hesaplanacaktır. E n = [(V² / Rg)-z] 1504 E n V R : normal dever (mm) : tasarım hızı (km/saat) : yarıçap (m) g : yerçekiminden kaynakları ivme (9,81 m/s 2 ) Z : yan ivmenin g olarak değeri (normalde 0-0,05 arasındadır, max. değeri 0,1'dir) Hesaplanmış E n değeri 20 mm'nin altına düşerse dikkate alınmayacaktır. Müsaade edilebilir azami dever 150 mm olacaktır. Normal dever, 0,05 g veya daha az bir yanal ivme sağlar. Güzergâh boyunca maksimum tasarım hızı uygulanırken dever seçiminin ilk tekrarında, Z değeri sıfır alınacaktır. Bundan sonra Z, cüzi artışlarla 0,05 (max. 01) değerine çıkartılacak, uygun dever'in elde edilmesi için hız ayarlanması yapılacaktır

12 Mutlak Minimum Dever (E min ) Zor tasarım şartlarında, dengelenmemiş dever, gerekli asgari miktar ölçüsünde arttırılabilecektir. Dengelenmemiş deverdeki bu artış, yanal ivmede azami 0,1 g değeriyle sınırlı olacak bir artışa yol açacaktır. (E min değerinin sınırlayıcı değerlerine tekabül eder.) E min değeri aşağıdaki formülden hesaplanacaktır V E min = 150 R E min : asgari dever (mm) V : tasarımhızı (km/s) R : yarıçap (m) Hesap neticesinde 1 ila 20 mm arasında bulunan E min değeri 20 mm'ye yuvarlanacaktır. Dengelenmemiş Dever Dengelenmemiş dever şu formüle göre hesaplanacaktır: E u = E e -E E u : dengelenmemiş dever (mm) E e : dengeleme dever'i (mm) E : fiili dever (mm) Tasarımda yukarıdaki formüller kullanıldığı zaman meydana gelecek yan ivmenin, belirtilen V=88km/saatlik hızında 0,1 g değerini aşmaması sağlanacaktır. Dever Uygulaması Belli bir kurp için gerekli dever'in seçimi aşağıdaki kriterlere tâbi olacaktır: a) Azami hızın kurp boyunca muhafazası, b) Đstenilen düzeyde yolcu rahatlığının sağlanması, c) Minimum dever değerinin seçimi

13 Geçiş Spirali Düz hat ile dairesel kurplu hat arasında geçiş eğrisi uygulanacaktır. Yumuşak bir geçiş oluşturmak için düz hat ile yarıçapı 1600 m'den az olan dairesel kurplar (klotoit) arasında geçiş spiralleri kullanılacaktır. Şekil-2.1 Geçiş Eğrisi B : some noktasının sapma açısı (derece) C.P.I : doğruların dairesel kavisle kesişme noktası C.S. : dairesel bir kurbun spiral bir kurba dönüşüm noktası. E t : daire merkezinden çıkan dairesel kurp ile P.I arasındaki mesafe L s : fiili spiral uzunluğu (m). p : dairesel kurp yarıçapının spiralin uzun doğrusuna (l.t) dik olduğu nokta ile T.S. arasındaki ordinat mesafe (m). P.l. : iki anal doğrunun kesişme noktası P.O.S: spiral üzerindeki nokta q : dairesel kurp yarıçapının spiralin uzun doğrusuna (l.t.) dik olduğu nokta ile T.S. arasındaki absis mesafe (m). R : dairesel kurbun veya spiral nihayetinin yarıçapı (m)

14 (m) S.C. : spiral kurptan dairesel kurba dönüş noktası. S.P.l.: uzun ve kısa doğruların kesişme noktası. S.T. : spiral eğriden doğru durumuna değişim noktası. s.t. : kısa doğru. T s : T.S. veya S.T. ile P.I arasındaki ana doğru uzunluğu (m). T.S. : doğru durumundan spiral kurp haline geçiş noktası. X : T.S. ile S.C. veya S.T. ve C.S. arasındaki absis mesafe (m). x : T.S. ile P.O.S. arasındaki absis mesafesi (m). Y : T.S. veya S.C. ile S.C. arasındaki ordinat mesafesi (m). y : T.S. ile P.O.S. arasındaki ordinat mesafesi (m). r : P.O.S.'deki spiralin doğru ile uzun doğru arasındaki radyan olarak ifade edilen açı. Limit değeri θ s 'dir. θ : toplam merkez açısı (derece) θ c : dairesel kurbun merkez açısı (derece). θ s : toplam spiral açısı (derece) λ : spiral kurbun T.S. veya S.T. ile spiral üzerinde bulunan herhangi bir nokta (P.O.S.) arasındaki kısmi uzunluğu. Limit değeri L s 'dir. Minimum spiral uzunluğu (Đ s ) şu formüllere göre hesaplanan en yüksek değer olacaktır. 5.3VE (1) Đ s = 1000 (2) Đ s = 3.7VEu 1000 (3) Đ s =0.2 E (4) Đ s = Dever Çıkışı Dever çıkışı, spiral uzunluğun içinde tamamlanacaktır. Yavaşlatma amacıyla spiralin her iki ucundan bir T v mesafesi alınacaktır. L r = L s

15 E/L s oranının 0,5 değerini aşmakta olduğu dever çıkışının baş ve sonunda parabolik bir dikey kurp kullanılacaktır. Dikey kurbun ilk V.P.'si T.S. noktasında, Đkinci de S.C. noktasında olacaktır. Dikey kurbun gerekli doğru uzunluğu (T v ) aşağıdaki gibi olacaktır: T v (min) =2.0 m T v (desirable) =4.0 m E=fiili dever (mm) L r =dever çıkışının uzunluğu (m) L s =fiili spiral uzunluğu (m) T v =dikey kurbun doğrusal uzunluğu (m) Parabolik kurp formüllerinde kullanılmak üzere, dikey kurbun uzunluğu (L) için, L=2 T v olarak yaklaşık bir değer alınabilecektir. Şekil-2.2: Dever Çıkışı E : gerçek dever (mm). L r : dever çıkış bölümünün uzunluğu (metre olarak) L s : fiili spiral uzunluğu (m). S.C. : T.S. : spiral kurptan dairesel kurba dönüş noktası. doğru durumundan spiral kurp haline geçiş noktası. T v : düşey kurbun doğru uzunluğu (m)

16 V.P.l. : doğru ile düşey kurbun kesişme noktası Hız Sınırları Yukarıdaki formüller sayesinde tasarımda, yolcu rahatlığı ve araç dengesi için aranılan standartları bozmadan, küçük yarıçapların, alçak dever'in veya kısa spiral uzunluklarının egemen olduğu kesimlere, hız sınırlamaları koymak imkânına sahip olunacaktır. Dairesel bir kurbun azami hızı şu formülle belirlenecektir. V = [( E + 150) R] 1/ V : tasarım hızı (km/s) E : fiili dever (mm) R : yarıçap (m) 2.2 DÜŞEY GÜZERGAH Genel Hat profili, alçak kottaki rayın üst kotunu hat merkezinde gösteren boyuna kesittir Eğimler a) Ana Hatlar Đstasyon Hattı Đstasyon alanlarında ve ayrıca peron uçlarının 10 ar metre ötesine kadar eğim değişimine izin verilmeyecektir. Đstasyon alanlarında %0.0 eğim tercih edilecektir. Zorunlu hallerde maksimum eğim, yer üstü istasyonlarda %0,5 i ve yeraltı istasyonlarında %0,3 ü geçmeyecektir

17 Đstasyonlar Arası Hat Maksimum devamlı eğim %3,0 veya daha az olacaktır. Devamlı eğimin minimum uzunluğu 25 metre olacaktır. Ancak, uygun bir drenaj temini için tatbikatta en etkin yöntem olarak hat boyunca aliymanda %0,5'lik uzunlamasına eğimler düzenleyerek alçak noktalara boşaltma mecraları konulması tercih edilecektir. Ardı ardına gelen eğimler kullanıldığında hat estetiği (özellikle viyadük hattı) olumsuz yönde etkilenmeyecektir. Geometrik mecburiyetler altında %3,0'ü aşan (%3,5'a kadar ve yalnız kısa mesafelerde) eğimler kullanılabilir. Dalma (vadi) istasyon oluşturan eğimlerden kaçınılacaktır. b) Depo Sahası ve Bakım Atölyeleri Depo alanındaki istenilir eğim %0,0'dır, eğim %0,3'ü geçmeyecektir. Atölyedeki bütün hatlar %0,0 eğimli olacaktır. Depo ve Atölye hatlarından ana hatta giden ulaşım yukarı doğru rampalı olacaktır. Alan dahilindeki irtibat hatları, yani depo hatlarını atölyelere bağlayan hatlar %1,5 oranına varan eğimlere sahip olabilecektir. Depo ve atölye hatlarında dever olmayacaktır. Atölyede ray üstü yer tabanıyla aynı düzeyde olacak ve gömülmüş rayı çevreleyen beton, asfalt ya da başka bir malzemede flanş yolu tesis edilecektir. Depo giriş hatları tasarımı, asgari 125 m.lik bir yarıçapın kabul edildiği kurp dışında ana hat standartlarını izleyecektir Düşey Kurplar Bütün eğim değişimleri Şekil-2.3. 'de görüleceği gibi, parabolik bir kurpla irtibatlanacaktır. Hat eğiminde değişiklikler olması halinde dairesel düşey kurplar kullanılacaktır. Uygulanacak açık veya kapalı düşey kurplar mümkün olduğu kadar büyük seçilecektir. Kurp Yarıçapı ve Uzunluğu R = 100 L/D formülüne göre belirtilen yarıçap, 800 metreden fazla olduğu, düşey kurbun

18 asgari uzunluğu aşağıdaki değerin büyüğü durumunda bulunduğu takdirde parabolik eğri kullanılacaktır: (1) L c = 60 m (Ana Hat) (2) L = 15.D (depo alanına giriş hatları: 30m) L c : düşey kurbun asgari uzunluğu (m) L : düşey kurbun fiili (gerçek) uzunluğu (m) D : bitişik eğimlerinin cebirsel farkı (mutlak değer) (%) G1 8VC Lp L 2 L L 2 EVC dc Yüksek veya Alçak Nokta Li G1 di d VP1 G eğimi yerel doğru D= G 2 - G 1 Şekil-2.3 : Parabolik Düşey Kurpların Özellikleri D=G2-G1 D.L d= d c = 800 di = 2 Li. d 2 ( L ) 4 2 D. Li di = 200. L Li. D G=G1 L G1 L p = L D B.V.C: düşey kurbun başlangıcı

19 d : V.P.I. noktasının parabolik bir kurba olan dikey mesafesi (m) d c : V.P.I. noktasında parabolik kurp ile kiriş arasındaki dikey mesafe (m). d ı : B.V.C.'den itibaren L i mesafesinde olmak üzere, yerel doğrudan itibaren dikey mesafe (m). D : bitişik düzeyler arasındaki cebirsel fark, eğim farkı (%). E.V.C : düşey kurbun sonu. G : yerel doğru noktasında eğimi (%). G1, G2: kesişen iki doğrunun eğimleri (%) L : düşey kurbun gerçek uzunluğu (m). L i : B.V.C ile yerel doğru üzerinde bulunan bir nokta arasındaki yatay mesafe (m). L p : B.V.C. ile düşey kurp üzerinde bulunan yüksek veya alçak V.P.l. : nokta arasındaki yatay mesafe (m). doğru ile düşey kurbun kesişme noktası Merkez Eksen Tespiti Aliymanlarda 50 m. ve kurplarda 30 m. minimum aralıklarla yan röperler kullanılarak hattın merkez ekseninin röperlenmesi gerekecektir 2.3 GABARĐLER Ray açıklığı 1435 mm olacaktır. Hatlarda ve hat boyu yapılarda uygulanacak minimum gabariler ve diğer özellikler, vagon karakteristiklerini esas almak üzere aşağıdaki araç özelliklerinde belirtilmiştir. Esas alınacak araç özellikleri: Araçlar mafsallı veya mafsalsız, pantograf ile katenerden ya da üçünü raydan aldığı 750 V DA çalışacaktır. Tekli araç veya çoklu araçtan oluşan diziler kullanılabilecektir

20 Araçlarla ilgili ölçü ve ağırlıklar: Vagon yüksekliği Genişlik Uzunluk Pantograf çalışma yüksekliği Dingil Yükü (W3 te) 3,66 m (Maksimum) Min. 2,65 m m 4 6 m 10 ton (maksimum) Dingil aralığı ( * ) Performans Parametreleri : Maksimum hız Hızlanma ivmesi Yavaşlama ivmesi 80 km/s 1,1 m/s 2 + % 10 1,3 m/s 2 + % 10 (*) Dingil aralığı yolculuk sayılarına göre hesaplanmış W3 yükündeki toplam ağırlığın izin verilen dingil yükünü geçmeyecek şekilde tespit edilecek dingil sayısına göre belirlenecektir. Bu maddede belirlenen kriterler depo ve atölye alanlarını içeren bütün sistemin tasarımlanmasında uygulanacaktır Araç Gabarisi Araç gabarisi karoseri kenar hattının azami kayma durumunun etrafına 100 mm'lik bir yedek pay ilavesiyle, aracın işgal ettiği mekân olarak tanımlanmaktadır. Yedek pay, sistemin herhangi bir yerinde sabit bir yapının cephesi ile araç arasında kalan asgari boşluk mesafesini ifade eder. Đstasyon peronları bunun dışında bırakılmıştır. Ölçülendirmeler için bakınız Ek Statik Gabari Aracın statik gabarisi Şekil-2.4 ve 2.5 te gösterilmiştir Dinamik Gabari Şekil 2.4 ve 2.5'te gösterilen dinamik gabari, aracın çeşitli durumlardaki düşey, yanal ve döner kaymalarını etkileyen tüm güçlere ve şartlara cevap verecek şekilde tasarımlanacaktır

21 Dinamik gabari, karoseri kenar hattının azami kaymasıdır. Karoseri kenar hattının azami kayması, araç genişliği ve yüksekliği açısından olabilecek en kötü durumda araç tarafından işgal edilen azami yer olarak tanımlanmaktadır. Yeri değiştirilemez herhangi bir yapının bu zarfa olan mesafesi 100 mm den az olmayacaktır. Duran bir aracın perona olan uzaklığı 50 mm 80 mm arasında olacaktır. Araç dinamik zarfları arasındaki minimum uzaklık (en kötü durumda) 0,20 m nin altına düşmeyecektir olacaktır

22 Şekil- 2.4 : HRS Aracı Statik ve Dinamik Gabarisi -Katener Direği Ortada (Örnektir) Not: Ölçülendirmeler EK-1 de yer almaktadır

23 Şekil- 2.5: HRS Aracı Statik ve Dinamik Gabarisi Katener Direği Yanda (Örnektir) Not: Ölçülendirmeler EK-1 de yer almaktadır

24 3. ĐNŞAAT VE YAPISAL TASARIM 3.1 GENEL Yapısal tasarım Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Teknik Şartnamelerine ve ilgili TS standartlarına uygun olacaktır. 3.2 HATYOLU YAPILARI Hemzemin Hatlar Hemzemin hat: a) Mevcut yağmur drenaj kanalına bağlanan eksiksiz bir drenaj sistemi. b) Yaya yürüme yolu, c) Kesintisiz kablo hattı, d) Gerekli geçiş elemanları ile travers ve balastlar, e) Hattın her iki yanında, yetkisiz kişilerin hatta girişine engel olmak üzere emniyet parmaklığı gibi yapılardan oluşacaktır (parmaklık, tırmanılmayan tipte, en yüksek yerden veya bordürden 2,0 metre yükseklikte, üst kısmı dikenli standart galvanizli tel olacaktır). Hatyolu ilgili örnek hemzemin kesitler Şekil 3.1, Şekil 3.2, Şekil 3.3, Şekil 3.4 ve 3.5 te gösterilmiştir

25 Şekil- 3.1: Hemzemin Hat Enkesiti Katener Direği Ortada (Örnektir)

26 Şekil- 3.2: Hemzemin Hat Enkesiti Katener Direği Ortada (Örnektir)

27 Şekil- 3.3: Hemzemin Hat Enkesiti Enerji Raylı (Örnektir)

28 Şekil 3.4 Hemzemin Hat Enkesitleri Yarmada (Örnektir)

29 Şekil 3.5 Hemzemin Hat Enkesitleri Yarmada Enerji Raylı (Örnektir) Yükseltilmiş Hatlar Yükseltilmiş hatyolu ile ilgili örnek hemzemin kesit 3. 6 da gösterilmiştir

30 Şekil- 3.6: Yükseltilmiş Hat Enkesiti Đstinat Duvarlı (Örnektir)

31 3.2.3 Köprüler Viyadükler Köprü/viyadük hesaplarında, HRS trafiği yükü ve buna ait kuvvetler dahil tüm yükler göz önüne alınacaktır. Deraymanı önlemek için köprüler ve viyadükler üzerinde hattın her iki rayı boyunca kontrray kullanılacaktır. Köprü/viyadüklerdeki yaya yolundan düşme tehlikesi olan yerlerde 1m yüksekliğinde korkuluk yapılacaktır. Köprü/viyadüklerdeki orta peronlu istasyonlarda, ters taraf kapılarının açılma ve yolcu düşme ihtimaline karşı tedbir alınacak veya köprü/viyadüğün her iki tarafına yaya yolu yapılacaktır. Köprü/viyadük ayakları, taşıt trafiği ile yan yana olan hatlarda herhangi bir araç çarpışmasında sağlam kalacak şekilde tesis edilecek ve yan destekler, yer seçimi veya özel tedbirlerle çarpmalara karşı korunacaktır. Köprü/viyadükteki gerçek sehim, hesaplanan sehimi aşmayacaktır. Köprü işletmeye açılmadan önce yükleme deneyine tabi tutulacaktır. 10 m'den kısa açıklıklar için yükleme deneyine gerek yoktur. HRS araçlarını taşıyacak yapı ve yapı kısımlarının hesaplarında alınacak yükler şunlardır: a) Ölü yük Yapının kendi ağırlığı ile birlikte yapı üzerinde sürekli bulunan yol malzemesi, kablo, direk, elektrifikasyon teçhizatı, refüj, parapet v.s.'dir. b) Hareketli Yük HRS araçlarının, dingil basıncı, dingil aralığı, araç boyu ve dizi boyu dikkate alınarak, gayri müsait yüklenmesidir. 1) 40 m'ye kadar olan basit mesnetli köprülerde dinamik etki katsayısı 1,30 alınacaktır. 2) Dinamik etki katsayısı; sürekli kiriş köprülerde, mesnetlerde ve negatif moment bölgesinde 1,45, süreklilik göstermeyen mesnet ve pozitif moment bölgesinde

32 ise 1,30 alınacaktır. 3) Lase Kuvveti: Dingil basıncının %10'u alınacaktır. Etki noktası, en düşük ray üst seviyesinden 1,10 m yüksekliğinde hat eksenine dik alınacaktır. Fren ve Demeraj Kuvveti: Dingil basıncının %20'sidir. Köprülerin ve viyadüklerin yapımında Ek 2'de verilen standart ve kurallara uyulacaktır. Hatyolunun tipik viyadük enkesiti Şekil 3.7 de gösterilmiştir

33 Şekil- 3.7 : Viyadük Hat Enkesiti (Örnektir)

34 3.2.4 Tüneller Tünel hesaplarında aşağıdaki esaslar dikkate alınacaktır. - Statik ve dinamik gerilmeler emniyetli olarak absorbe edilecektir. - Yeraltı su seviyesi yüksek olsa bile kaldırma kuvveti yapı stabilitesini etkilemeyecektir. - Tüneller inşa edilirken, zemin yapısı, su akıntısı özellikle zemin parametreleri ve kimyasal etkiler incelenecektir. - Zararlı gaz müsaade edilebilir seviyeyi aşmayacaktır. - Nem'den dolayı işletme etkilenmeyecektir. - Su sızıntısı belli bir seviyenin altında olacaktır. - Herhangi bir yangında tüneli taşıyıcı elemanların özelliği ve sağlamlığı bozulmayacaktır. - Tünelde, istasyonlarda tünel ağızlarında ve acil çıkışlarda hava değişimi yeterli değilse ek tedbirler alınacaktır. Tünellerin istasyonlara yaklaştığı bölgelerde aracın piston etkisini yok etmek veya bu etki ile oluşacak hava hızlarını minimize etmek için önlem alınacaktır. Aracın piston etkisi ile oluşan hava hızları aşağıdaki sınırlar içerisinde olacaktır: - Peronlar (yatay) 3,0 m/s ortalama 5.0 m/s maksimum - (Dikey) merdivenler ve yürüyen merdivenler 1,8 m/s ortalama 2,5 m/s maksimum Yolcu kaçışları için yürüme yolları ve acil aydınlatma yapılacaktır. Gerekli olan hallerde hattın durumuna göre ortada veya yanda korunma hücresi teşkil edilecektir. Doğrudan tespitli ray hattı metodunun kullanıldığı tünellerde, tünel duvarlarında ses emici malzemeler kullanılacaktır. Hatyolunun örnek tünel enkesitleri Şekil 3.8, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 3.14 ve 3.15 te gösterilmiştir

35 Şekil- 3.8: Aç-Kapa Tip Enkesiti-Tek Hat (Havai Hat Askı Sistem) - Örnektir

36 Şekil- 3.9: Aç-Kapa Tip Enkesiti-Tek Hat (Enerji Raylı) - Örnektir

37 Şekil- 3.10: Aç-Kapa Tip Enkesiti-Çift Hat Tek Gözlü (Havai Hat Askı Sistem) Örnektir

38 Şekil- 3.11: Aç-Kapa Tip Enkesiti-Çift Hat Tek Gözlü (Enerji Raylı) Örnektir

39 Şekil- 3.12: Aç-Kapa Tip Enkesiti-Çift Hat Çift Gözlü (Havai Hat Askı Sistem) Örnektir

40 Şekil- 3.13: Aç-Kapa Tip Enkesiti-Çift Hat Çift Gözlü (Enerji Raylı) Örnektir

41 Şekil : Tünel Araç Dinamik Gabarisi

42

43 3.2.5 Kablo Kanalları ve Yaya Yürüme Yolları Ana hat boyunca hat yatağının bir yanında kablo kanalları ve yaya yolları ile manevra alanının bağlantılarını tesis edecektir. Kablo kanalları, iletişim ve kontrol için ayrı bölümlü ve kendinden tahliyeli olacak, yaya yollarının desteklenmesi için kullanılabilecektir. Đstasyon peronlarının iç kısımları yeterli sürünerek geçebilecek alanı ve giriş ağızları mevcut olduğu sürece kablo kanalları olarak görev yapabilecektir. Kablo ve yaya yolları makasların, makas makinelerinin, kablo eklerinin ve diğer ray hattına monteli teçhizatın bakımını kolaylaştıracak şekilde tasarımlanacaktır. Yaya yolları araç taban seviyesinden 26 cm den daha aşağı olmamak kaydıyla en az 80 cm'lik genişlikte olacak ve yolcu ile personel için emniyetli olacaktır. Yaya yolları beton veya çelik kafesli olabilecek ve kablo kanalları ile kombine gerçekleştirilebilecektir. Ray hatlarından uzakta yolcu tutunma tırabzanları temin edilecektir Diğer Yapılar Bunlar tüneller boyunca yer alan Acil Çıkış Yapıları ve Acil Havalandırma yapıları ile hatyolu boyunca ihtiyaç gereği yerleştirilen Cer Gücü Trafo Yapılarıdır. Acil Çıkış Yapıları: Boyutlandırması pik saatte tünelde mahsur kalan bir aracın yolcu yükü dikkate alınarak yapılacaktır. Hiçbir şart altında merdiven genişliği 1,20 metreden az olmayacaktır. Basınçlandırma ve aydınlatma ile ilgili olarak Đnşaat ve Bina Đşleri Elektrik ve Mekanik Tesisat Đşleri bölümünde belirtilen şartlar sağlanacaktır. Havalandırma Yapıları: Acil havalandırma hesapları gereği tünellerde ilave acil havalandırma fanları yerleştirme ihtiyacı duyulması durumunda tesis edilecek olan yapılardır. Bu yapıların gereksinimleri Đnşaat ve Bina Đşleri Elektrik ve Mekanik Tesisat Đşleri bölümünde belirtilen şartlara uygun olarak karşılanacaktır. Cer Gücü Trafo Yapıları: Hat boyunca ihtiyaç duyulacak ilave cer gücü trafoları ve/veya istasyonlara yerleştirilmesi mümkün olmayan trafoların yer alacağı yüzeydeki yapılardır. Bu

44 yapıların gereksinimleri Đnşaat ve Bina Đşleri Elektrik ve Mekanik Tesisat Đşleri bölümünde belirtilen şartlara uygun olarak karşılanacaktır. 4. HAT ĐŞLERĐ TASARIMI 4.1 ALTYAPI Yerel jeolojik ve hidrolik özellikler göz önüne alınarak güvenli bir şekilde inşa edilecektir. Yağmur ve sel suları işletmeyi etkilemeyecek şekilde yönlendirilecektir. 4.2 ÜSTYAPI Araçların üzerinde hareket ettiği raylar, bunları traverslere ve birbirlerine bağlayan bağlantı malzemesi, mevcutsa travers ve balast üstyapıyı teşkil eder. Đyi bir üstyapıda şu fonksiyonlar emniyetle yerine getirilecektir. a) Projede belirtilen en fazla araç yükünde ve maksimum hızda statik ve dinamik kuvvetlerin etkisinden dolayı kalıcı şekil değişiklikleri olmayacaktır. b) Hat boyutları ile araç ölçüleri birbiri ile istenen hızda ve kabul edilen aşınma paylarında, güvenli bir seyir sağlayacak şekilde uyuşacaktır. c) Kurpları, sistemin maksimum hızını sınırlamayacak kadar büyük tutulacaktır. d) Kurplar; müsaade edilen hıza ulaşıldığında, dengeleme, yan ivme ve onun zamanla değişimi en az olacak şekilde tesis edilecektir. Gerekli olduğu takdirde deverler, dever rampaları ve geçiş eğrileri kullanılacaktır. e) Yüzey suları üst yapıdan kolayca uzaklaştırılacaktır. Standart raylı sistem üst yapısının iki yapım şekli vardır Balastsız Hat Balastsız hat, rayların bağlantı malzemesi ile doğrudan ana yapıya bağlanması veya ikişerli blok halinde elastik tabana oturan prefabrik beton traverslere bağlanması şeklinde olacaktır. Ray hattı gömme ankastreler kullanılarak beton yağ yatağına direkt olarak tespit edilecektir

45 Ana tünel yapısı ile beton ray hattı yatağı arasında yeterli bir bağ temin edilecektir. Direkt tespit ray hattı ve balastlı ray hattı arasındaki bağlantı yerinde transfer dilimleri temin edilecektir. Balastız hatlarda, yol elastikliğinin sağlanması, titreşim ve gürültünün azaltılması için gerekli önlemler alınacak, beton ve ray temel kaidesi arasında elastomerik bant kullanılacaktır Balastlı Hat Balastlı hat, rayların balast tanımına uyan, gerektiği gibi tesviye edilmiş agrega içerisine oturtulmuş beton veya ahşap traverse monte edildiği hattır. Balastlı hat, motorlu taşıt trafiğini üzerinde taşımayan veya eşdüzey kesişmesiz hatlarda kullanılabilecektir. Hattın gerekli olan kesimlerine titreşim ve gürültü yalıtımı yapılacaktır. 4.3 MANEVRA VE PARK HATTI Sinyalize edilmiş hattın dışında kalan ve yolcu taşıma amacında kullanılmayan manevra ve park alanının belirlenmiş sınırlar içindeki bir hattır. 4.4 TAM KORUMALI HATTA ERĐŞĐM YOLLARI Acil durumlarda karayolundan gerekli ekipmanın hatta erişimi için en fazla 5 km. aralıklarla bağlantı sağlanacaktır. 4.5 RAYLAR Ray Tipleri Çalışan tüm raylar, UIC Standartlarının veya dengi standartların en yeni versiyonlarının gereklerine uygun olarak imal, monte, muayene ve test edilecektir

46 Raylar, "UIC 860-0" teknik şartnamesinde belirtilen 900A kalitesinde olacaktır. Tüm raylar, duruma göre, 12, 18, 24 veya 36 m lik boylar halinde temin edilecektir. Rayların her türlü kesilişi ve aktarılışı, UIC Standartlarının veya dengi standartların gereklerine uygun olacaktır. HRS hatlarında iki tip ray kullanılacaktır. Balastlı hatlarda UIC tipi S 49, balastsız hatlarda veya hemzemin geçitlerde UIC tipi S 49 veya oluklu RI 59, RI 60 kullanılacaktır. Ray tiplerinin özellikleri Ek-2'de belirtilmiştir. Raylar kaynaklı olacak ve mümkün olduğu kadar uzun tutulacaktır. Kaynağa ait teknik özellikler ise aşağıda verilmiştir. Raylara cebire delikleri delinmemiş olacaktır. Ray eğimi tasarım ayrıntılarına uymak için eğimin sıfır veya daha az olduğu özel hat çalışması dışında, içeriye doğru 1/20 olacaktır. Merkez hattında, 150 m veya daha küçük yarıçapındaki kavislerde kullanılacak olan raylar, standart atölye yöntemleri ya da diğer onaylanmış yöntemlerle önceden kavislendirilmiş olacaklardır Toleranslar Tüm hat ve hat donanımı aksamı, sıcaklık değişmelerini karşılayan ve yapım hassasiyetini sağlayan hat yapım toleranslarına uyan asgari toleranslara göre monte edilecektir. Ana hat ve depo hat donanımına ilişkin tüm yapım toleransları, aşağıdaki tabloda verilen hat yapım toleranslarına uyacaktır:

47 Ana hatta Yapım Toleransları Depoda Yapım Toleransları a- Hat Boyunca 16m ray boyunda ray 20m ray boyunda ray eksenleri arasında 3mm eksenleri arasında 3mm b- Ekartman (Ray Açıklığı) 1435mm ± 3mm 1435 mm ± 3mm c- Boyuna Kot Farkı 5 m de ± 3mm 50 m de ± 10mm d- Enine Kot Farkı ± 2mm ± 3mm Ray Kaynakları Ray kaynağı konusunda, UIC veya AREA standartları kullanılacaktır. Raylar; seyyar direnç ray kaynak makinesi veya sabit direnç ray kaynak makinesi ile alın kaynağı veya alüminotermit ray kaynağı ile kaynaklanacaktır. Kaynaksız ek mecbur kalınmadıkça kullanılmayacaktır. Gerekirse, kaynaksız tüm ekler, ilgili standartlara göre, her ekte en az 6 delik açılıp, ölçülü torkta sıkıştırılacak, yüksek çekme mukavemetli en az 25mm çaplı cıvatalarla tespit edilmiş, epoksi yapıştırmalı çubuk cebireler (ray tespit demirleri) kullanacak şekilde tasarımlanacaktır. Bu eklerin kullanımı, özel hat bağlantılarıyla ve kaynaklı nominal 450m uzunluktaki kesintisiz ray boylarıyla yahut bağlantılı ek gereken yerlerle sınırlı tutulacaktır. Yine bu ekler ray mantarında 0 mm tolerans ile yapılacak, gerekirse elektrik yalıtımları sağlanacaktır. Kaynak Yapılacak Minimum Ray Uzunlukları 50<V<80 km/s proje hızı aralığında kaynakla birleştirilebilecek minimum ray uzunluğu 5 m ve V<50 km/s için ise 3 m olacaktır. Makaslarda, bağlantı bölümlerinde daha kısa ray kaynak mesafesi kullanılabilecektir. Geçiş Raylarında Kaynak Birbirini takip eden raylar farklı özellikte ise geçiş rayları kullanılacaktır

48 Ray Döşemesinde Kaynak Boşluğu Rayların döşeme durumuna ve o günkü hava şartlarına göre kaynak için bırakılacak mesafeler tespit edilecektir. Makasların Montajı ve Kaynağı Makaslara, montaj yerinde veya inşaatın olduğu yerde kaynak yapılabilecektir. R< 760 m olan makasların kaynağı fabrikalarda, R>760 m olan makasların kaynağı arazide yapılacaktır Karşılık Rayları, (Kontrray) Deraymanı ve vagonların devrilmesini önlemek amacıyla, a) Makas göbeklerinde, b) 270 m veya daha küçük yarıçaplı kurplarda iç rayın iç tarafında, Deraymanın kesinlikle önlenmesi gereken viyadük veya köprülerin üzerinde hattın her iki rayı boyunca kontrray döşenecektir Makaslar Sistemin işletme hızlarını karşılayacak şekilde tasarlanıp yerleştirilecektir. Kesişme açısı 1/9 olan hat değiştirme makasları ana hatlarda ve depo/atölyeler alanına giriş hatlarında kullanılacaktır. Depo hatlarında ise kesişme açısı 1/7 olan hat değiştirme makasları kullanılacaktır. Makaslar, üniform meyilli aliyman bölümlerinde kullanılacaktır. Tünele yerleştirilmiş makaslarla depo alanındaki manüel makaslar hariç bütün özel hat donanımı, buz oluşumunun makasın hareketini engellemesine mani olmak için ısıtıcı elemanlarla teçhiz edilip monte edilecektir

49 4.6 BAĞLANTI ELEMANLARI Bağlantı elemanları TS EN , 2, 3 ve 4. bölümlerinde belirtilen özelliklere uygun olacaktır Doğrudan Tespit Ray Bağlantıları Ray bağlantı elemanları raya araç tekerlek yükleri, ray uzaması ve rayın mesnetlendiği yapılarda ortaya çıkan yüklere karşı bir direnç sağlayacaktır. Planlanan bağlantı elemanları takımı en az aşağıdaki parçalardan oluşacaktır: 2 Ray kraposu 2 Krapo yuvası 2 Ray yalıtkanı 1 Esnek ve elektriksel yalıtımlı ray pedi Doğrudan tespitli hat kesimlerinde hattın tüm esnekliği esnek ray pedi tarafından sağlanacaktır. Gabaride, ray ankraj düzeninin beton kaide üstünde kalan bölümü ray tabanından maksimum 100 mm yukarıda kalacak ve ray ekseninden 195 mm den daha fazla dışarıya taşmayacaktır. Bağlantı Elemanlarının Özellikleri a. Ray Mantarı Yanal Sapması: Bağlantı elemanı; ısı genleşmesi ve doluluk oranı izdiham hali kriterindeki (W5 yük durumu Bkz Bölüm 9.2) araçtan (buz yükü dahil) gelen düşey ve yatay yükler altında en fazla 6 mm lik bir gabari açılmasından daha fazla bir açılmaya meydan vermeyecek şekilde seçilecektir. Normal merkez-kaç kuvvetinin azami değerini seyir konforu kriteri belirleyecektir (yanal 0,1xg)

50 Ray kraposunca uygulanan taban kuvveti, aşırı radyal termal yük altında rayın üzerinde bulunduğu destek yüzeyinden dönerek ayrılmasını (devrilme) ya da düşey olarak ayrılmasını önleyecek düzeyde olacaktır. b. Rayın Düşey Sapması: Hatyolunun dinamik düşey deformasyonu değişik araç yükleri ve seçilen ray ile belirlenen ray aralığı esas alındığında aşağıdaki mertebelerde olacaktır: - W3 statik araç yükü altında(bkz. Bölüm 9.2) 20 0 C de, 0,65 mm'nin üzerinde, - W5 araç yükü altında (Bkz. Bölüm 9.2) (buz dahil) (20 0 C de) 1,8mm nin altında olacaktır. c. Boylamasına sınırlama: Viyadük hattı yapılarında bağlantı elemanlarının boylamasına deformasyonda dayanabileceği kuvvet mertebesi 10 kn-15 kn arasında olacaktır. Diğer yapılarda ise daha yüksek değerler ancak düşey sapma değerleri sağlandığı durumlarda kabul edilebilecektir. d. Kırılma sonucu oluşan boşluk: Bağlantı elemanının boylamasına oluşturduğu direnç, minimum ray sıcaklığında hesaplanan açılma aralığının 50 mm'den daha az olmasını sağlayacak mertebede olacaktır. Bu açılmanın hesaplanmasında rayın bağlantı düzeni içerisindeki kayma miktarı ile viyadük yapısındaki deformasyon dikkate alınacaktır. e. Bağlantı Elemanı Aralığı Ayrıntılı tasarımda aksi gerekmiyorsa, doğrudan tespitli hatyolu kesimlerinde, bağlantı elemanlarının aralığı kurplu hatlarda 0,650 m, düz hatlarda 0,750 m ve atölye hatlarında 1,0 m olacaktır. f. Elektriksel Yalıtım Özellikleri: Rayların hatyolu alt yapısından elektriksel olarak yalıtılmış olması depo dışındaki bütün ray bağlantı elemanları için bir gerekliliktir

51 4.6.2 Beton Travers Bağlantı Elemanları Beton traversler üzerinde ray bağlantı sistemi ile birlikte kullanılacak olan ray bağlantı elemanları doğrudan tespitli hat kesimleri için belirlenen hususlara benzer olacaktır. 4.7 TRAVERSLER Ön Gerilmeli Beton Travers Kullanım Alanı: Beton travers, tüm hemzemin hatlarda ve balastlı köprülerde kullanılacaktır. Aralık: Ön gerilmeli beton traversler eksenden eksene 75 cm. aralıkla yerleştirilecektir. Özel hallerde aralıklar değişebilecektir. Travers Boyutları: Boyutlar ve özelliklerde TS EN , 2, 3 ve 4. bölümlerinde belirtilen özelliklere uyulacaktır. Özel Boyutlarda (uzunluk olarak) Traversler: Sistemde elektriksel veya yapısal gerekliliklerden dolayı yukarıda anlatılandan daha uzun özel traversler kullanılabilecektir. Ahşap Travers Kullanım Alanı: Yalnız hatların özellik gerektiren bölümlerinde kullanılacaktır. Tüm ahşap traverslerin kullanımında TS 700 EN standardı ve TCDD Şartnamelerine uyulacaktır. Boyutlar: Balastlı hatlarda kullanılan standart ahşap traversler, TSE 700 EN standardında belirtilen özelliklerde, 16 cm yükseklikte, 30 cm genişlikte ve 240 veya 260 cm uzunlukta olacaktır. Aralıklar: Ahşap traversler eksenden eksene 60 cm aralıklarla yerleştirilecektir. Makas Traversleri: Özel durumlarda kullanılan değişik uzunluktaki traversler olup, yükseklikleri 18 cm. genişlikleri 23 cm olacaktır. Uzunlukları konumlarına göre değişecektir

52 4.8 BALAST Raylı sistemlerde hat zemini üzerine serilen, travers gelen trafik yükünü zemine dağıtan, düşey deformasyona engel olan, hat düzleminde yatay hareketi önleyerek verilen geometrik şekli koruyan ve drenaj imkanı sağlayan bir malzemedir. Kullanılacak Tip: Kırma taş balast kullanılacaktır. Granülometrik Özellikler: Elek Delik Çapı Elekten Geçen Malzeme Miktarı (inç) (mm) (%) 3" ½ ½ ¾ ½ No: 200 elek 0-1 Balast Derinliği: Balast derinliği varsa alt balastın üst yüzeyi arasındaki mesafe; alt balast yoksa, yol yatağının üst yüzeyi ile traversin alt taban yüzeyi arasındaki düşey mesafe olarak tanımlanmaktadır. Derinlik: ray hattı yatağı ve zemin şartlarına göre değişmekle birlikte en az 30 cm olacaktır. Balast Genişliği: R>300m hatlar için travers ucundan itibaren 20 cm, R<300 m'lik kurplarda 30 cm'dir. Balast Malzemesi: Riyolit, Andezit, Bazalt, Granit, Diyorit, Gabro, Dolomit, Kalker, Kumtaşı ve Silt taşı kullanılabilecektir. Balast Đletkenliği: Balast malzemesinin seçiminde alternatif malzemeler arasında yapılacak seçimde malzemelerin kuru ve ıslak olması hallerinde ölçülecek elektriksel iletkenliği olan malzeme seçilerek kaçak akımların azaltılması sağlanacaktır. Balast Boyutu Oranı: En uzun boyutun en kısa boyuta oranı en fazla 3 olacaktır. Balast Altı Tabakası: Taşıma kapasitesi yetersiz kohezyonlu zeminler için balast altı

53 tabakası kullanılacaktır. Tek ya da çok katlı tabakalar halinde tertiplenecektir. Oluşumunda kum, çakıl gibi taneli bir malzeme kullanılabileceği gibi, buruşmayan sentetik keçe türünden bir malzeme de kullanılabilecektir. Balast alt tabakasının kalınlığı 15 cm veya daha fazla olacaktır. Bu kalınlık zemin koşullarına bağlı olarak belirlenecektir ve drenaj için uygun eğim verilecektir. 5. ĐSTASYONLAR Yolcuların sirkülasyonu basit ve direkt olacak tarzda planlanacak, lüzumsuz ve şaşırtıcı dönüşler uzun yürüyüş mesafeleri, çakışan yaya akımları, çıkmazlar ve darboğazlar bulunmayacaktır. Đstasyon Tasarımında aşağıda verilen standartlar esas alınacaktır: TS 12127: Şehiriçi Yollar - Raylı Taşıma Sistemleri Bölüm 1: Yer Altı Đstasyon Tesisleri Tasarım Kuralları TS 12186: Şehiriçi Yollar Raylı Taşıma Sistemleri Bölüm 2: Yer Üstü Đstasyon Tesisleri Tasarım Kuralları TS 12460: Şehiriçi Yollar- Raylı Taşıma Sistemleri Bölüm 5: Özürlü ve Yaşlılar için Tesislerde Tasarım Kuralları TS 12511: Đstasyonlarda Kullanılacak Olan Tanıtım Sembollerinin Tasarım ve Yerleştirmeleri TS 12574: Đstasyon içi Đşaret ve Grafikler TS 12575: Bilgi ve Đlan Panolarının Yerleşim ve Genel Kuralları, TS 12527: Platform Oturma elemanlarının Tasarım ve Yerleştirme Kuralları 5.1 ĐSTASYON YOLCU YÜKÜ Perondaki yolcu yoğunluğu; Yerüstü istasyonlarında TS gereği kişi başına 0,35 m² - 0,50 m 2, Yeraltı istasyonlarında ise TS gereği kişi başına 0,50 m 2 0,75 m 2 kabul edilecektir. 5.2 ĐSTASYON PERONLARI a) Karşılıklı Yan Peronlar: Her biri ayrı ana hatta hizmet etmek üzere, karşılıklıdır

54 b) Şaşırtmalı Peronlar: Karşılıklı olmayan bu peronların her biri ayrı hatta hizmet vermektedir. c) Orta Peron: Tek olup, her iki yandaki hatlara hizmet verir. Peron tipleri, raylı sistemler için istasyon konumuna göre düşünülmelidir. Orta peron yer açısından kullanışlı olup, dikey sirkülasyon yönünden de maliyeti daha düşüktür. Peron tipleri, istasyon konumuna göre düşünülmelidir. Orta peron yer açısından kullanışlı olup, dikey sirkülasyon yönünden de maliyeti daha düşüktür. Peron yüksekliği yolcunun araca girişini kolaylaştırmak üzere araç taban seviyesinde olacaktır. Terminal istasyonlarda orta peron tercih edilecek ve istasyon öncesinde çift yönlü (çapraz) geçiş makası tesis edilecektir Peron Boyutları Peron boyutları bir dizi uzunluğuna uygun olmalıdır. Peron genişliği, araçlardan inen ve binen yolcuların peron üzeri ve çevre tesislerdeki fonksiyonel sirkülasyonuna ve peron kapasitesine bağlıdır. Hesaplanmış genişliğe 45 cm'lik bir uyarı bandı da dahil olacaktır. Peron genişlikleri yaklaşık yan peronlar için 3,50 m orta peronlar için 5 m olacaktır. Ancak, yolculuk talep durumuna göre değişebilecektir Peron Yerleşimi Peron kenarı ile araç arası mesafe 5-8 cm, ayrıca hatta paralel ve kurpta tanjantında olmalıdır. Hemzemin istasyonlarda peron sonunda yaya geçidine emniyetli ve uygun geçiş sağlanmalıdır. Peron Sirkülasyonu Genel Prensipleri: - Mümkün olan yerde sağ geçişler teşvik edilecek,

55 - Kesişen akıştan kaçınılacak, - Çıkmaz sonlardan kaçınılacak, - Peron düzeni ve işaretler, yolcunun bulunduğu yeri bilmesini ve gideceği yeri kolay bulmasını sağlayacak, - Yolcu akış planı, yaşlı ve özürlülerin varış noktalarına kolaylıkla erişebilmelerini sağlayacak şekilde olacaktır. 5.3 ĐSTASYON TESĐSLERĐ Yolcuya yardımcı olabilecek istasyon donanımları genel olarak: - Yolcu ve Personel için wc ler (aşağıdaki açıklama dikkate alınacaktır) - Bilet makineleri, - Genel telefonlar - Oturma yerleri, - Gazete ve genel ihtiyaç malzemeleri satış bölümleri, - Çöp kutuları, - Yolcu danışma ve grafikleri. Bünyesinde personel barındıran istasyonlarda personel için yeterli sayıda bay bayan tuvaletleri yapılacaktır. Yolcu tuvaletleri ile ilgili kararlar ve uygulamalar için, TS deki koşullara uyulacaktır. 5.4 ĐSTASYON GĐRĐŞ TESĐSLERĐ Hemzemin perona tekerlekli sandalye rampası temin edilecek ve eğim %8'i geçmeyecektir. Yükseltilmiş ya da yeraltı istasyonlarında ise düşey sirkülasyon merdiven, yürüyen merdiven ve rampalarla sağlanacaktır. Özürlü yolcular için asansör vb önlemler alınacaktır. Peron Çıkış Kapasitesi: Acil durumda perondaki yolcuların maksimum 4 dakikada boşaltılmasını sağlayacak şekilde planlanacaktır. Peron çıkış tesisleri tasarımında; peron yükü, net peron alanının kişi başına 0,65 m²'ye bölünmesi, minimum çıkış genişliği peron yükünün 50'ye bölünmesiyle elde edilir. Her peronda en az iki çıkış olacaktır. Düşey sirkülasyon: Yürüyen merdiven, rampa, asansör ve merdivenler TS de

56 belirtilen kriterler çerçevesinde planlanacaktır. Bedensel özürlü yolcular için her istasyonda rampa veya asansör yeri planlanacaktır Hesap Detayları: Hesaplamalarda bir yolcu şeridinin 60 cm olacağı varsayılacaktır. Planlama açısından yatay yürüme hızı dakikada 64 metre, düşey hız ise dakikada 14 m'dir. Merdivenlerden dakikada 33 kişinin, yatay koridor ve açıklıklardan ise dakikada 60 kişinin geçeceği varsayılacaktır. Merdiven genişlikleri ve açıklıkları ile ilgili hesaplar Madde Tüneller bölümünde belirtilen piston etkisinin yarattığı hava hızı kriterlerini karşılayacaktır. 5.5 MERDĐVENLER, YÜRÜYEN MERDĐVENLER VE ASANSÖRLER: Genel sistemdeki merdivenlerin genişlikleri TS deki koşulları sağlayacaktır. Acil durum merdivenlerinin asgari genişliği 1,2 m olacaktır. Yürüyen merdivenler tersine çevrilebilir türden olacaktır. Yürüyen merdivenlerin eğimi 30 dereceden fazla olmayacaktır. Yükleme/emniyet katsayıları EN 115 Standardına uygun olacaktır. Asansör ve asansör bekleme alanları genel dolaşım yolları için engel teşkil etmeyecek şekilde konumlandırılacaktır. Asansörlerin en az üç tarafı şeffaf ve asansörün içi görülebilir olacaktır. Tüm merdiven ve rampaların önünde görme özürlü olan kişileri, ilerdeki düşey değişiklik konusunda uyarmak üzere dokunmakla fark edilebilecek, 1,20 m eninde bir uyarı bant şeridi bulunacaktır. 5.6 ÖZÜRLÜLER ĐÇĐN EK TEDBĐRLER Bu gruba hareket olanağı kısıtlı olanlar, tekerlekli sandalye kullananlar, duyma ve görme özürü olan kimseler ile yaşlılar dahildir. Bu grup için istasyon ve tesislerde TS ta öngörülen kriterlere uyulacaktır