Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi TÜRKİYE 10. ENERJİ KONGRESİ AVRUPA BİRLİĞİ NDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ

Transkript

1 Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi TÜRKİYE 10. ENERJİ KONGRESİ AVRUPA BİRLİĞİ NDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ Başak ÖNER Avrupa Birliği Uzmanı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı ÖZET 1970li yıllarda yaşanan petrol krizleri sonrasında, Avrupa Birliği (AB) sektörel yada ürün bazlı enerji verimliliği mevzuatı, stratejileri, aksiyon plan ve programları kabul ederek, enerji verimliliğini arttırmayı hedeflemiştir. Ancak, giderek artan dış bağımlılık, genişleme süreci, yüksek petrol ve doğal gaz fiyatları nedeniyle Avrupa ekonomilerinin olumsuz etkilenmesi, Kyoto Protokolü nün yürürlüğe girerek bağlayıcılık kazanması gibi unsurlar Birlik çapında daha etkin ve kapsamlı girişimlere ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Bu perspektifte, Avrupa Komisyonu 2005 yılında Avrupa Enerji Verimliliği İnisiyatifi başlatmıştır. GİRİŞ 1973 ve 1979 petrol krizleri enerji kaynaklarının devamlılığının sağlanması sorununu gündeme getirmiştir. Petrol krizlerinden sonra, ülkelerin enerji politikaları genellikle tüketimlerine yetecek düzeyde enerji arzının yerel üretim yada ithalat yollarıyla sağlanabilmesi konusuna odaklanmıştır. 1980li yıllarda ise çevrenin korunması önem kazanmış olup, enerji üretimi ve tüketiminin iklim değişikliği, eko-sistem ve insan sağlığı üzerinde olumsuz etkilerinin azaltılması gündeme gelmiştir. Günümüzde, arz güvenliğinin sağlanması ve çevrenin korunması sorunlarına enerji talebinin artış trendi göz önünde bulundurulduğunda mevcut fosil kaynaklarının yetersiz olduğu gerçeği de eklenmektedir. Bu perspektifte, enerjinin verimli kullanılmasının gerekliliği artan bir şekilde önem kazanmaktadır. Bu durum, AB enerji politikalarına da yansımaktadır. 1. Avrupa Birliği nin Enerji Politikaları Enerji, AB nin en eski politika alanlarından birini teşkil etmektedir yılında, her iki Dünya Savaşı nın yaşandığı Avrupa Kıtasında yeni bir savaşın önlenmesi amacıyla, askeri gücün temelini oluşturan kömür ve çelik sanayisinin yönetiminin supranasyonel (devletlerüstü) bir otoriteye devredilmesiyle oluşturulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu günümüze kadar devam eden Avrupa entegrasyonunun başlangıcı olmuştur yılında ise, atom enerjisinin barışçıl amaçlarla kullanımının sağlanması amacıyla Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu ve ekonomik bütünleşmenin temelini oluşturan Avrupa Ekonomik Topluluğu 329

2 kurulmuştur. Zaman içerisinde, enerji politikası ekonomik bütünleşmeyle paralel olarak kademeli olarak gelişmiştir yılında yaşanan ilk petrol krizine kadar, AB herhangi bir enerji politikası geliştirmemiştir. Petrol krizlerinin enerji alanında büyük ölçüde ithalata bağımlı olan Üye Ülkelerde olumsuz ekonomik etkileri, enerji arzını dış şoklardan koruyacak bir stratejiye ihtiyaç duyulduğunu göstermiştir. Bu perspektifte, AB enerji arz güvenliğinin sağlanmasına katkıda bulunması öngörülen enerji verimliliği kavramı önem kazanmaya başlamıştır. Petrol krizlerinin yarattığı yeni perspektifte, AB ithalatlara olan bağımlılığını azaltmayı hedeflemiştir. Talep yönetimi (enerji tasarrufu ve verimliliğine yönelik tedbirler), yerel enerji kaynaklarının geliştirilmesi (Kuzey Denizi petrolleri) ve kaynak çeşitliliği (nükleer enerji programları, biomas, rüzgar, hidrolik gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına Topluluk fonu tesis edilmesi) konularına odaklanan politikalar sayesinde, AB 1973 yılında %62 oranında olan enerji bağımlılığını, 1980 lerin ortasında %40 seviyesine indirmeyi başarmıştır. Ancak, artan enerji talebi ve AB nin genişleme süreci enerji ithalatlarını arttırmış ve bağımlılık oranının 1990ların sonunda %50 seviyesine çıkmasına sebep olmuştur yılında petrol fiyatlarında yaşanan hızlı artış, AB nin kronik sorunu olan ithal enerjiye bağımlılığı yeniden gündeme getirmiştir. Bu dönemde, AB enerji politika ve stratejileri konusunda münazaralar yaşanmış olup, Birlik ve Üye Ülke düzeylerinde uygulanması gereken politika ve stratejilerin belirlenmesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu perspektifte, 2000 yılında Avrupa Komisyonu arz güvenliğinin sağlanmasına yönelik bir Yeşil Kitap (Green Paper: Towards a European Strategy for the Security of Energy Supply) yayınlamıştır. AB enerji politikalarında önemli bir mihenk taşı niteliğine sahip olan söz konusu Yeşil Kitap, Avrupa da enerji seçenekleri konusunda geniş bir tartışma başlatmıştır. Sınırlı enerji kaynaklarına sahip AB nin enerji politikaları, arz güvenliğinin sağlanması, çevrenin korunması ve AB içinde rekabetin arttırılması konularına odaklanmaktadır. Günümüzde, AB de enerji talebi artmakta olup, yerel kaynaklar söz konusu talebin karşılamasında yetersiz kalmaktadır. Ayrıca hızla tükenen fosil kaynaklar ve anılan kaynakların giderek artan maliyetlerde üretilmesi yerel üretimin azalmasına sebep olmaktadır. Bu hususlara ek olarak, yakın gelecekte nükleer enerji üretiminde düşüşlerin yaşanması beklenmektedir. Dış bağımlılığı arttırması öngörülen diğer bir unsur ise, AB nin genişleme sürecidir yılında on yeni ülkenin 1 katılımıyla tarihinin en iddialı genişlemesini yaşayan AB de, söz konusu yeni üye ülkeler ve aday ülkelerin 2 mevcut enerji kaynakları göz önünde bulundurulduğunda, dış bağımlılığın artarak devam etmesi öngörülmekte olup, AB nin 2030 yılında %70 oranında enerji ithalatlarına bağımlı olacağı tahmin edilmektedir. Talep artışının yaşandığı ve üretimin düştüğü bir perspektifte, AB enerji iç tüketimini ve enerji ithalatlarını çeşitlendirerek enerji güvenliliğini sağlamaya çalışmaktadır. Uzun dönemli enerji arz güvenliğinin sağlanmasında tüm yakıt türleri (fosil, nükleer, yenilenebilir) ve enerji verimliliği en önemli unsurlar olarak 1 Polonya, Macaristan, Slovenya, Slovakya, Kıbrıs Rum Yönetimi, Malta, Estonya, Litvanya, Letonya ve Çek Cumhuriyeti. 2 Bulgaristan, Romanya, Türkiye, Hırvatistan, Makedonya. 330

3 benimsenmiş olup, günümüzde, Üye Ülkelerde geniş bir enerji arzı portföyünün bulunması önem kazanmıştır. 2. Avrupa Birliği nde Enerji Verimliliği Enerji verimliliği, AB nin enerji politika ve hedeflerine ulaşılmasında önemli rol oynamaktadır. Enerji verimliliğinin arttırılması daha az enerji kaynaklarına ihtiyaç duyulması sebebiyle arz güvenliğinin sağlanmasına, malların ve hizmetlerin daha az enerji tüketilerek üretilmesi ve bu sayede maliyetlerin düşmesine yol açmasıyla rekabetin arttırılmasına ve daha az enerji kaynaklarının tüketilmesi nedeniyle çevreye daha az emisyon salgılanmasıyla çevrenin korunmasına katkıda bulunmaktadır. AB de enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik çalışmalar, 1970li yıllarda yaşanan petrol krizlerinden sonra başlatılmış olup, enerji verimliliğini artırmaya yönelik mevzuat yayınlanmaya başlanmıştır. Avrupa Konseyi sosyal ve ekonomik hedefleri göz önünde bulundurarak, Topluluğun enerji tüketiminin azaltılması amacıyla Kararlar 3 yayınlanmıştır. Söz konusu Kararlarda, enerjinin rasyonel kullanılmasıyla Topluluğun iç tüketiminin azaltılmasına yönelik hedefler kabul edilmiştir. 1980li yıllarda, çevrenin korunması konusunun gündeme girmesiyle, enerji verimliliğini arttırmak suretiyle karbondioksit emisyonlarını azaltmayı hedefleyen SAVE Direktifi (93/76/EEC) yayınlanmıştır. SAVE Direktifi, Üye Ülkeler tarafından uygulanan enerji verimliliği programlarıyla karbondioksit emisyonlarını sınırlamayı hedeflemektedir. 1990lı yılların sonunda, taşıtlarda yakıt tüketiminin azaltılması amacıyla taşıtların etiketlendirilmesine yönelik Direktif (1999/94/EC) kabul edilmiştir. Direktifin amacı, AB içerisinde satılan yada kiralanan taşıtlarda yakıt ekonomisi ve karbondioksit emisyonlarına yönelik bir tüketici bilgilendirme sisteminin oluşturulmasıdır. Söz konusu tüketici bilgilendirme sistemi kapsamında, yakıt tüketimi ve karbondioksit emisyonlarına yönelik taşıt etiketlerin oluşturulması ve araba satış noktalarında yakıt tüketimi ve karbondioksit emisyonu salımına ilişkin posterlerin ve broşürlerin yayınlanması öngörülmüştür. AB nin dış bağımlılığın giderek artması, 2000li yıllarda enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik çalışmaları daha fazla tetiklemiştir. Petrol krizlerinden sonra başlatılan çalışmalar, aydınlatma, binalar, ev ve ofis eşyalarının etiketlendirilmesi, kojenerasyona yönelik konularda mevzuatın çıkarılmasıyla sürdürülmüştür. AB de floresan aydınlatmasının elektrik tüketiminde önemli bir payı bulunmakta olup, iç piyasada değişik tüketim seviyelerine sahip floresan lambaları yer almaktadır. Bu perspektifte, özellikle ofis aydınlatmasında tasarruf sağlayabilmek amacıyla, floresan lambalarının uyumlaştırılmasına yönelik bir Direktif (2000/55/EC) yayınlanmıştır. Söz konusu Direktife göre, Üye Ülkeler belirlenen maksimum enerji tüketimini aşmayacak floresan lambalarının piyasada yer almalarını sağlamakla yükümlülerdir. 3 Community Action Programme on the Rational Utilization of Energy (09/07/1975), A Short- term Target for Energy Saving 1976/77 ( ). 331

4 AB nin toplam enerji tüketiminin %40 ı binalarda tüketilmektedir. Bu sebeple, binalar enerji verimliliğinin arttırılmasında önemli bir potansiyel sunmaktadır. Avrupa Komisyonu, binalarda yapılacak yeni girişimlerle 2010 yılına kadar mevcut enerji tüketiminin 1/5 nin tasarruf edilebileceğini öngörmektedir. Binaların enerji performanslarının arttırılması hedefi perspektifinde, 2003 yılında yeni bir Direktif (2002/91/EC) kabul edilmiştir. Direktif, binaların enerji performanslarının ölçülmesinde ortak bir metodolojiyi öngörmektedir. Yeni inşa edilen ve mevcut binalarda enerji performansına yönelik minimum standartlar ve söz konusu binaların enerji sertifikalarına ilişkin sistemler belirlenmiştir. Üye Ülkeler belirlenen standartlara uymakla ve binaların sertifikalandırılmaları ve denetimlerini yürütecek personelin görevlendirmelerinden sorumlu tutulmuşlardır. Enerji verimliliğini arttırması potansiyeli ve çevreye daha az zarar vermesi nedeniyle kojenerasyon bir çok AB üyesi ülke için öncelik teşkil etmektedir. Bu bağlamda, hem enerji tasarrufunun arttırılması hem de Kyoto hedeflerine ulaşılması hedefi kapsamında Üye Ülkelerde kojenerasyon kullanımını destekleyen bir Direktif (2004/8/EC) kabul edilmiştir. Tüketicilerin enerji verimliliğini göz önünde bulundurarak tercih yapmalarını hedefleyen ev aletlerinin etiketlendirilmesine yönelik Direktif (2003/66/EC) 2003 yılında kabul edilmiştir. Söz konusu Direktifle, piyasada satılan yada kiralanan ev aletlerinin (buzdolabı, çamaşır makinesi, kurutucu ) enerji tüketimlerinin A sınıfından başlayarak F-G sınıflarına kadar belirleyen bir etiket taşıması zorunlu hale getirilmiştir. Bu perspektifte, daha önce ulusal bazda belirlenen önlemler uyumlulaştırılmıştır. Ev aletlerine ek olarak, ofis aletlerinin de (bilgisayar, monitör, tarayıcı, faks, yazıcı ) enerji verimliliklerinin arttırılmasına yönelik çalışmalar yürütülmektedir. Bu hususta, AB, Amerika Birleşik Devletleri ile uluslararası işbirliği tesis etmiştir. Söz konusu işbirliği ofis aletlerinin enerji verimliliklerini attırmaya yönelik programların ve etiketlendirme sistemlerinin uyumlaştırılmasını hedeflemektedir. Energy-Star adı verilen Program hem tüketicilerin daha az enerjiyle çalışan ofis aletlerini seçmelerini sağlamakta hem de üreticileri daha az enerji tüketen ofis aletleri üretmeye teşvik etmektedir. Petrol krizlerinden bu yana AB de sektörel yada ürün bazlı enerji verimliliği mevzuatı kabul edilmiş olmasına rağmen, geniş kapsamlı ve daha stratejik mevzuat bulunmamaktadır. Bu sebeple, AB de enerji verimliliğinin arttırılması hedefi kapsamında, geniş kapsamlı bir Direktifin oluşturulmasına yönelik çalışmalar başlatılmış olup, 2003 yılında taslak bir Direktif hazırlanmıştır. Söz konusu taslak Direktif, enerjinin nihai tüketimi aşamasındaki verimliliğin arttırılmasına ve enerji hizmetleri konusuna odaklanmaktır. Taslak Direktif, AB düzeyinde bu hususlara odaklanan ilk girişim olarak tanımlanabilir. Taslak Direktif, elektrik, doğal gaz, kömür, linyit gibi enerji kaynaklarıyla birlikte, bölgesel ısıtma, ormanlar ve enerji bitkilerine yönelik hususları da kapsamaktadır. Ayrıca söz konusu Direktif, dönemi için iki hedef öngörmektedir. İlk hedef, Üye Ülkelerin her yıl toplam enerji tüketimlerinin %1 oranında düşürülmesidir. Yeni tesis edilecek yada halen mevcut enerji verimliliği programları ve önlemleri kanalıyla Üye ülkelerin anılan hedefe ulaşılabilmesi öngörülmüştür. İkinci hedef ise, kamu sektörüne yöneliktir. Üye Ülkelerin kamu sektörlerinde %1,5 düzeyinde enerji tasarrufu gerçekleştirmeleri öngörülmüştür. 332

5 İki hedefin de enerji verimliliğini arttırmasına ek olarak, ekonomik ve çevresel etkileri bulunmaktadır. Enerji verimliliğinin arttırılmasına ilişkin yayınlanmış mevzuata ek olarak, AB enerjinin rasyonel kullanımı ve enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik olarak strateji, aksiyon planları ve çerçeve programlar kabul etmiştir yılında kabul edilen enerjinin rasyonel kullanımı stratejisi, AB içerisinde enerji tasarrufunun sağlanmasına yönelik büyük bir potansiyelin mevcut olmasına rağmen, kurumsal, teknik ve mali engellerden dolayı söz konusu potansiyelin kullanamadığına dikkat çekmiştir stratejisinin devamı niteliğinde olan ve 2000 yılında kabul edilen Aksiyon Planı, 2010 yılına kadar uygulanacak faaliyetlerin çerçevesini çizmektedir. Aksiyon Planı enerji verimliliği politikasını, ulaştırma, şehir ve vergi politikaları gibi enerji dışı politika ve programlara da entegre edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Aksiyon Planı, taşıtların yakıt tüketimi standartlarının yükseltilmesi, enerji etiketlerinin başlıca tüm aletleri kapsayacak şekilde genişletilmesi ve Üye Ülkelerde başarılı olan tüm uygulamaların AB düzeyinde de uygulanmalarını hedeflemektedir. Benimsenen mevzuat, strateji ve aksiyon planlarının Üye Ülkeler tarafından uygulanabilirliklerinin arttırılması ve enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik diğer faaliyetlerin desteklenmesi amacıyla, AB çok yıllı çerçeve programlar kabul etmiştir yıllarını kapsayan dönemde, politika önlemleri, bilinçlendirme, pilot uygulamalar ve yerel/bölgesel enerji verimliliği yönetim ajanslarının kurulması yollarıyla, enerji verimliliğinin arttırılması ve özellikle sanayi, ticaret ve ulaştırma sektörlerinde enerji tasarrufunun desteklenmesi amacıyla SAVE Programı 4 kabul edilmiştir. SAVE Programı kapsamında, Üye Ülkeler ve Aday Ülkelerin bir çok faaliyetleri ve projeleri desteklenmiştir yılında SAVE Programının süresi bittiğinde, Komisyon yeni bir çerçeve program (Avrupa için Akıllı Enerji 5 ) kabul etmiştir. Avrupa için Akıllı Enerji, özellikle enerji verimliliğinin ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılmasına yönelik teknolojik olmayan çalışmaları destekleyen bir programdır. Program, AB enerji politikasının temel unsurları olan arz güvenliğinin sağlanması, rekabetin arttırılması ve çevrenin korunması amaçlarına ulaşılabilmesi hedefi perspektifinde, yerel, bölgesel, ulusal girişimlere mali destek sağlamaktadır. Bu kapsamda Programın amaçları, Üye Ülkeler tarafından uygulanacak enstrümanların geliştirilmesi, Üye Ülkeler tarafından uygulanan önlemlerin izlenmesi ve etkilerinin değerlendirilmesi, kamuoyunun bilinçlendirilmesi ve eğitilmesine yönelik hususlara odaklanmaktadır dönemini kapsayan Programın bütçesi 200 milyon Euro civarındadır. Avrupa için Akıllı Enerji Programı kapsamında Üye ve Aday Ülkeler enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik girişimleri ve projelerine destek sağlamışlardır. Avrupa Komisyonu, 2006 yılı sonunda süresi bitecek olan Programın gösterdiği başarı nedeniyle, döneminde yaklaşık 780 milyon Euro tutarındaki bütçesiyle yenilenmesini öngörmüştür. Enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik kabul edilen tüm mevzuat, stratejiler, aksiyon planları ve destek programları, AB de enerji verimliliğinin arttırılmasına katkıda bulunmuşlardır. Ancak, enerji verimliliğinin arttırılmasında söz konusu tüm 4 SAVE: Specific Action for Vigorous Energy 5 Intelligent Energy for Europe 333

6 girişimler yeterli düzeyde değildir. Genel bir görüş olarak, AB nin mevcut enerji tüketiminin %20 sini tasarruf edebileceği kabul edilmektedir. Söz konusu oran Almanya ve Finlandiya nın mevcut yıllık toplam enerji tüketime eşittir. Söz konusu tasarruf potansiyeli, AB ve Üye Ülke düzeyinde daha ileri düzeyde politikaların benimsenmesi gerektiğinin altını çizmektedir. Bilindiği üzere, enerji alanında AB nin yetkileri ve sorumlulukları Kurucu Anlaşmalarda kesin olarak belirlenmemiştir. Enerji, AB nin tarım yada ticaret politikası gibi ortak bir politika alanını teşkil etmediğinden, Üye Ülkelerin enerji alanında söz hakları mevcuttur. Bu perspektifte, AB için bir enerji politikasının belirlenmesi her zaman zor olmuştur. Buna ek olarak, enerji verimliliği konusu hükümetler, ulusal regülatörler, girişimciler, yerel otoriteler ve halk gibi büyük sayıda aktörün yer aldığı bir platformu ilgilendirmektedir. Bu gibi sebepler, Birlik düzeyinde bir enerji verimliliği politikasının benimsenmesini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle, enerji verimliliğinin arttırılması genellikle Üye Ülkelerin inisiyatifleriyle sınırlı kalmıştır. Ancak 2005 yılına gelindiğinde, Üye Ülke inisiyatiflerinin yeterli olmadığı anlaşılmıştır. Ayrıca yaşanan bazı gelişmeler, enerji verimliliği konusunu enerji politikalarında öncelikli alan olarak gündeme getirmiştir. Enerji verimliliğinin arttırılması yönünde girişimleri tetikleyen en önemli unsur, AB genişleme sürecidir. Özellikle planlamacı merkezi ekonomiden serbest piyasa ekonomisine geçen yeni Üye Ülkelerde (Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Estonya ) enerji yoğunluğu çok yüksektir. Yeni Üye Ülkelere ek olarak, 2007 yılında AB üyesi olması öngörülen Bulgaristan ve Romanya nın enerji yoğunluğu değerleri AB ortalamasının 5-10 katı kadardır. Enerji verimliliğinin arttırılmasını gündeme getiren diğer bir husus ise, Kasım 2004 de Rusya nın onaylamasıyla birlikte, 16 Şubat 2005 tarihinde Kyoto Protokolü nün yürürlüğe girip yasal olarak bağlayıcılık kazanmasıdır. AB nin Kyoto Protokolü kapsamındaki yükümlülüğüne uyumu, enerji ve ulaştırma politikalarına bağımlıdır. Bu nedenle, enerji verimliliğinin arttırılması AB enerji politikasında bugüne kadar hiç olmadığı kadar önemli bir unsuru teşkil etmektedir. AB genişleme süreci, Kyoto Protokolü nün yürürlüğe girmesi ve son zamanlarda yaşanan yüksek petrol ve doğalgaz fiyatları enerji verimliliğini AB enerji politikasında öncelikli duruma getirmiştir yılında genel bir Enerji Verimliliği Direktifi oluşturulmasına yönelik çalışmaların devamı niteliğinde, 2005 yılında Avrupa Komisyonu bir Avrupa Enerji Verimliliği İnisiyatifi başlatmıştır yılında Komisyon, enerji alanında 2010 yılına kadar odaklanacağı altı öncelikli alan belirlemiştir. Söz konusu öncelikler, enerji verimliliğinin arttırılması, enerji iç piyasasının düzenli işleyişinin sağlanması, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının arttırılması, nükleer güvenliğin arttırılması, Avrupa nın enerji kaynaklarının güvenliğinin sağlanması ve bu bağlamda üçüncü ülkelerle işbirliğinin arttırılması ve enerji-çevre-araştırma politikaları arasındaki bağlantıların güçlendirilmesidir. Komisyon, enerji verimliliğinin arttırılmasını en önemli öncelik olarak tanımlamıştır. Benzer şekilde, Enerji Komisyoneri Andris Piebalgs beş yıllık görev süreci içerisinde enerji verimliliğinin kendisinin en önemli önceliği olduğunu vurgulamıştır. Komisyonun yeni öncelikleri kapsamında, Haziran 2005 te Enerji Verimliği hakkında bir Yeşil Kitap (Green Paper on Energy Efficiency or Doing More with 334

7 Less) kabul edilmiştir. Yeşil Kitap, AB nin mevcut enerji tüketiminin %20 sinin tasarruf edilebilmesine yönelik tedbirlerin bir çerçevesini çizmektedir. Söz konusu tedbirler, Komisyon ve Üye Ülkeler arasında ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde tesis edilecek ortaklık ilişkisine dayanmaktadır. Avrupa Enerji Verimliliği İnisiyatifi kapsamında, Komisyon, AB düzeyinde alınması gereken önlemleri tanımlamıştır. Anılan önlemler, Üye Ülkelerin enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik en iyi uygulamalarının Birlik düzeyinde yaygınlaştırılması, araştırma, geliştirme ve teknolojik gelişmelerin desteklenmesi, kamuoyu bilincinin arttırılması, Birlik düzeyinde uygulanacak aksiyon planlarının belirlenmesi, vergi politikası ve devlet yardımlarının enerji verimliliğini arttıracak biçimde yeniden düzenlenmesi gibi hususlara odaklanmaktadır. AB düzeyinde enerji verimliliğinin arttırılması için tüm aktörlerin harekete geçirilmesi gerekmektedir. İkame yetkisine uygun olarak, ulusal, bölgesel, yerel otoriteler ve sanayinin dahil edildiği önlemlerin uygulanması, enerji verimliliğinin arttırılması önündeki engellerin aşılmasında büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, enerji verimliliğinin yatay nitelik taşıdığı göz önünde bulundurularak, enerji verimliliği politikasının diğer AB politikalarına entegre edilmesi öncelik olarak kabul edilmelidir. Bu perspektifte, AB, enerji verimliliğinin arttırılmasında rolü olan her aktörün yer aldığı bir aksiyon planı oluşturmaya karar vermiştir. Oluşturulacak aksiyon planın Birlik ve ulusal düzeyde iki boyutu olması öngörülmektedir. Ulusal düzeyde uygulanacak aksiyon planları sayesinde, enerji verimliliği arttıracak önlemlerin izlenmesi ve değerlendirilmesi sayesinde bir ülkede başarılı olan uygulamalar diğer ülkeler için örnek teşkil edebilecektir. Aksiyon planları kapsamında uygulanan politika ve önlemlerin daha etkin sonuçlar yaratabilmesi amacıyla, Komisyon Floransa ve Madrid Forumları nı örnek alarak, enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik bir tartışma ve fikir alış verişi platformu oluşturmaya karar vermiştir. Floransa ve Madrid Forumlarına benzer şekilde, Avrupa Sürdürülebilir Enerji Forumu, Avrupa Komisyonunu, Üye Ülkeleri, Avrupa Parlamentosunu, Ulusal Enerji Regülatörleri, Avrupa sanayisinin temsilcileri ve sivil toplum kuruluşlarını bir araya getiren geniş çaplı bir platform olup, her forum sonrasında bir değerlendirme raporu hazırlayarak en iyi uygulamaların ve sonuçların yaygınlaştırılmasını hedeflemektedir. Avrupa Sürdürülebilir Enerji Forumuna ek olarak, bir danışma ağı oluşturulmuştur. Enerji verimliliğinin arttırılması konusuyla ilgili yorumların ve önerilerin toplandığı ve ilgili kişilere danışmanlık hizmeti veren ağ bir çok Avrupa şehrinde kurulmuştur. Enerji verimliliği politikası ile doğrudan ilgili araştırma ve geliştirme politikasının teşvik edilmesi hedefi kapsamında, Komisyon 7. Çerçeve Programına büyük önem atfetmektedir. 7. Çerçeve Programı kapsamında, enerji alanında; yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji ve yakıt üretimi, temiz kömür teknolojileri, akıllı enerji şebekeleri ve enerji verimliliği öncelikli alanlar olarak belirlenmiştir. Enerji verimliliği teknolojileri özellikle sanayi sektörünün verimliliğini arttırmasında önem taşımaktadır. 6. Çerçeve Programı nın bütçesi yaklaşık olarak iki kat arttırılmış olup, 7. Çerçeve Programı nın enerjiye ayrılan bütçesinin yaklaşık 3 milyon Euro olması öngörülmektedir. 335

8 AB de enerji verimliliğinin arttırılmasında diğer bir önemli enstrüman vergi politikası ve devlet yardımlarının enerji verimliliğinin arttırılması hususunda daha etkin kullanılmasıdır. Komisyon enerji tüketimi ve karbondioksit salınımı oranlarına göre yeni bir enerji vergilendirme sistemi üzerinde çalışmaktadır. Böylelikle daha az enerji tüketen cihazlar üzerindeki vergi düşürülerek, tüketicilerin bu cihazları tercih etmeleri sağlanacak ve enerji verimliliğinin arttırılmasına büyük katkıda bulunulacaktır. Benzer şekilde, enerji verimliliğini arttırmaya yönelik girişimlere devlet yardımlarının verilmesi, hem çevrenin korunmasına hem de enerji verimliliğine önemli etkileri olabilecektir. AB çapındaki aksiyonlara ek olarak, Komisyon daha önceden çıkarılmış olan enerji verimliliği mevzuatının kapsamlarını genişletmeyi öngörmektedir. Etiketlendirmeye yönelik uygulamaların tüm aletlere uygulanması, ABD ile yapılan Energy-Star anlaşmasının kapsamının genişletilmesi, binalarda uygulanan önlemlerin tüm binalara yaygınlaştırılması, sanayiyle uzun dönemli gönüllü anlaşmaların yapılması ve kojenerasyon sistemlerine ilişkin hedeflerin belirlenmesi öncelikler arasında yer almaktadır. SONUÇ 1970li yıllarda yaşanan petrol krizlerinden beri enerji verimliliği hususu AB nin gündeminde bulunmasına ve ilgili mevzuatın yayınlanmış olmasına rağmen, enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik çalışmalar genellikle Üye Ülkelerin inisiyatifleri ile sınırlı kalmıştır. Ancak, enerji ithalatlarına bağımlılığın giderek artması, AB genişleme süreci, yüksek petrol ve doğal gaz fiyatları sonucunda Avrupa ekonomilerinin zarar görmeye başlaması ve Kyoto Protokolü nün yürürlüğe girmesi, AB nin Birlik düzeyinde yeni ve geniş kapsamlı enerji verimliliği politika ve önlemlerinin uygulanmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda, enerji verimliliği öncelikli alan olarak benimsenmiş ve Avrupa Komisyonu tarafından enerji verimliliğinin arttırılmasına yönelik bir dizi faaliyet başlatılmıştır. Avrupa Enerji Verimliliği İnisiyatifi kapsamındaki faaliyetlerin rekabetin arttırılması, sürdürülebilir kalkınma ve arz güvenliğinin sağlanmasına büyük katkıda bulunabileceği öngörülmektedir. Söz konusu inisiyatif ışığında AB nin hedefi, 2010 yılında yıllık 15 milyon Euro tutarındaki 70 mtep petrol tasarrufunun sağlanmasıdır. Söz konusu oran, aynı zamanda, 140 milyon ton CO 2 emisyonun azaltılması ve 2004 yılıyla kıyaslandığında dış bağımlılığın %4 oranında düşürülmesi anlamına gelmektedir. KAYNAKÇA 1-Avrupa Komisyonu (2005), Green Paper on Energy Efficiency or Doing More with Less, COM (2005) 265, Brüksel. 2-Avrupa Komisyonu (2000), Green Paper: Towards a European Strategy for the Security of Energy Supply, COM (2000) 469, Brüksel. 3-Avrupa Komisyonu (2005), European Energy Priorities, Brüksel. 4-European Power News (2005), Piebalgs Conserves Energy at Expense of New Sources. 5-Öner, B. (2005), Promoting Energy Efficiency in Turkey in the Light of Best Practices at the Level of European Union and Selected Member States: Denmark and Germany, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, Ankara. 6-Johnson, D. (2003), EU-Russian Energy Links: A Partnership Made in Heaven or Hell?, Sheffield. 336