Cinsel sald r referans merkezlerinin önemi ve yap lanmas

Transkript

1 DERLEME Hacettepe T p Dergisi 2009; 40:13-18 Cinsel sald r referans merkezlerinin önemi ve yap lanmas Ali R za Tümer 1, Çi dem Kanburo lu 2, Aysun Balseven Odabafl 3 1 Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, Ankara 2 Araştırma Görevlisi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, Ankara 3 Öğretim Görevlisi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, Ankara ÖZET Cinsel suçlar dünya genelinde sık rastlanan, toplum açısından önemli sorunlara yol açan insana yönelik suçların başında gelmektedir. Günümüzde gelişmiş ülkelerde cinsel saldırı mağdurlarının ihtiyaçları olan sağlık, sosyal ve adli hizmetleri sağlamak amacıyla cinsel saldırı referans merkezleri kurulmuştur. Bu merkezlerin yapılandırılması için ülkeler kendilerine ait protokoller hazırlamış ve bu merkezleri Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2003 yılında hazırlanan protokoldeki standartları karşılayacak şekilde kurmuşlardır. Ülkemizde bu amaçla kurulmuş bir merkezin olmaması büyük bir eksiklik olup, bu makalede ülkemizde kurulması gereken cinsel saldırı referans merkezlerinin yapılanması ve işleyiş modellerinin oluşturulması yönünde öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Cinsel saldırı, cinsel saldırı merkezi, cinsel istismar. ABSTRACT The Importance and Structure of Sexual Assault Referral Centers Sexual assault is one of the leading crime causing problem for society worldwide. In development countries, sexual assault referrral centers were established due to provide health care, social and legal needs. Different treatment guidelines and protocols have been formed by countries according to World Health Organization Guidelines for medicolegal care for victims of sexual violence. In our country, it is a gap existing these kind of centers. We aimed this study to be used as a resource document for establishing a sexual assault referrral centers. Key Words: Sexual assault, sexaul assault referral center, sexual abuse. TANIM Cinsel suçlar günümüzde değişik isimlerle birbirlerinden ayrılmışlardır. Toplumda tecavüz, cinsel saldırı, cinsel istismar ve cinsel şiddet ifadeleri genellikle eş anlamlı olarak kullanılmaktadır, ancak bu ifadeler çok farklı anlamlar içerebilmekte olup, hukuki, tıbbi ve sosyal tanımları farklı olabilmektedir. Dahası, bu tanımlar, ülkeler arasında (evlilik yaşı, rıza yaşı vb.) farklılık gösterebilmektedir. Cinsel saldırı tanımı Türk Ceza Kanununa göre basit cinsel saldırı ve nitelikli cinsel saldırı adı altında incelenmektedir. 1. Basit cinsel saldırı Cinsel saldırı suçunun temel şekli 102. maddenin 1. fırkasında tanımlanmıştır. Buna göre; cinsel davranışlarla bir kimsenin vücut dokunulmazlığının ihlal Cilt 40 Say

2 Tümer, Kanburo lu ve Balseven Odabafl edilmesi cinsel saldırıdır. Bu suçun oluşabilmesi için, cinsel arzuları tatmin amacına yönelik davranışlarla kişinin vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesi gerekmektedir [1]. 2. Nitelikli cinsel Saldırı Cinsel saldırının nitelikli hali 102. maddenin 2. fırkasında düzenlenmiştir. Buna göre; vücuda organ veya sair bir cisim sokulması suretiyle gerçekleştirilen cinsel saldırılar bu suçun nitelikli halini oluşturmaktadır [1]. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) nün tanımlamasına göre ise cinsel şiddet; mağdurun rızası olmadan, baskı kullanarak (işten çıkarılma tehdidi, iş yerinde bir promosyon, iyi bir not gibi) ya da rızasının aranmayacağı durumlarda (uyutucu-uyuşturucu ilaç etkisi altında, zihinsel özürlü olmak gibi) herhangi bir cinsel hareket, girişim, cinsel içerikli sözler ile kişinin fiziksel, ruhsal ve sosyal zarar görmesidir. EP DEM YOLOJ Amerika Birleşik Devletleri (ABD) nde bir kadının hayatı boyunca cinsel saldırıya uğrama prevalansının genel popülasyon içinde %18 olduğu bildirilmektedir [2]. Feldhaus ve arkadaşlarının yaptığı bir çalışmada, acil servise başvuran kadınların %51 inde daha önce cinsel saldırıya veya cinsel saldırı teşebbüsüne maruz kalma hikayesi olduğu belirtilmektedir [3]. Ülkemizde cinsel saldırı ile ilgili yapılmış az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bunun en önemli nedenlerinden biri cinsel saldırı mağdurlarının kayıtlarının toplandığı merkezlerin bulunmamasıdır. Arslan ve arkadaşlarının Hatay Ağır Ceza Mahkemesinde karara bağlanan dosyaları inceleyerek yaptıkları bir çalışmaya göre cinsel saldırı mağdurlarının %21.6 sının erkek, %78.3 ünün kadın olduğu, dava sonucunda sanıkların %33 üne ceza verildiği, sanıkların hepsinin erkek olduğu, cinsel saldırı mağdurlarının en küçüğünün 5, en büyüğünün 38 yaşında olduğu ve davaların çoğunluğunun delil yetersizliği nedeniyle beraat ile sonuçlandığı belirtilmektedir [4]. C NSEL SALDIRININ SA LIKLA LG L SONUÇLARI Cinsel saldırı mağdurları erken ve geç dönemde fiziksel ve psikolojik pek çok sorunla karşı karşıya kalmaktadır. Bunların başlıcaları; istenmeyen gebelikler, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, seksüel disfonksiyon, infertilite, pelvik inflamatuvar hastalık, posttravmatik stres bozukluğu, depresyon, intihar ve intihar girişimidir [5,6]. C NSEL SALDIRI REFERANS MERKEZLER Cinsel saldırı mağdurunun tüm ihtiyaçları gözetilerek bunların giderilmesi amacıyla merkezlerin kurulması bir zorunluluktur. Ancak ülkemiz de dahil olmak üzere birçok ülkede bu ihtiyaçların karşılanabileceği merkezlerin bulunmaması büyük bir eksikliktir. Yine birçok ülkede cinsel saldırıya uğrayan kişinin muayenesi konu hakkında yeterince eğitim almamış kişiler tarafından yapılmakta, mağdur birden fazla sayıda muayene olarak travmaya maruz kalmakta ve yapılacak muayene ve tedavi ile ilgili protokoller uygun şekilde gerçekleştirilmemektedir Bu eksiklikleri gidermek amacıyla ilk olarak 1986 yılında İngiltere, Wales de St. Mary Hastanesinde cinsel saldırı referans merkezi kurulmuştur. Daha sonra diğer ülkelerde de kurulmaya başlanmıştır Çalışmamızda ülkemizde mevcut olmayan cinsel saldırı referans merkezlerinin gerekliliği, yapılanması, görev dağılımı ve sunabileceği hizmetlerin tartışılması amaçlanmıştır. Cinsel saldırı referans merkezlerinin amacı Cinsel saldırıya uğramış kişilerin tanısı, tedavisi, adli delillerin toplanması, raporlanması, acil doğum kontrolü ve cinsel yolla bulaşabilecek hastalıkların profilaksisi konusunda hizmet verilmesi, yurt içi ve yurt dışında cinsel saldırılarla ile ilgili yapılan araştırmaları ve çalışmaları takip ederek bu konuda araştırmalar yapılmasıdır. Cinsel saldırı referans merkezi kurulması için öncelikle bu merkezin bölgenin koşullarına ve ihtiyaçlarına göre hazırlanması amacıyla; Toplumun ihtiyaçları, Mevcut sağlık tesislerinin varlığı ve bunların yeterlilikleri, Ne tür hizmetlerin bu tesiste sunulabileceği, Tesisin nerede yer alacağı, Tesisin çalışma saatleri, Hizmetlerin erkek ve çocuk mağdurları içerip içermeyeceği, Mevcut bulunan laboratuvar imkanlarının neler olduğu, Hangi ilaç ve ekipmanlara gerek duyulacağı, Tesisin yapısı ve personel ihtiyaçlarının neler olacağı, Misyonu, hedefleri ve programın amaçları, Kimin sorumlu olacağı ve sorumlu kişide hangi niteliklere ihtiyaç olduğu konuları gözden geçirilmelidir Cinsel saldırı referans merkezinin özellikleri 1. Merkeze ulaşım: Merkeze internetten ulaşmak mümkün olmalı ve internet sayfasında merkezin adresi 14 H ACETTEPE T IP D ERG S

3 Cinsel sald r referans merkezlerinin önemi ve yap lanmas açıkça bildirilmelidir. İnternetten sorulacak sorulara cevap verebilecek sekreterya ve sağlık personeli yapılanması kurulmalıdır. Merkezin park yeri bulunabilmeli, ulaşılabilirliği kolay olmalı ve 7 gün 24 saat açık olmalıdır 2. Güvenlik: Merkezin güvenliğini sağlayan güvenlik elemanı bulunmalıdır. Merkeze giriş kısıtlı olmalı, çalışan kişilerin özel kartı ya da anahtarı olmalıdır. Kişisel çağrı ve acil polis çağrısı sistemi oluşturulmalıdır. Merkez hastane içinde kurulacaksa polisin kolay ulaşabileceği bir konumda olmalıdır 3. Merkezin bölümleri: Gelen mağdurun karşılanacağı ve takiplerin planlanacağı bir resepsiyon bulunmalıdır. Rahat koltuklar, gazete ve dergi içeren bekleme odası bulunmalıdır. Merkez kurulurken özellikle bekleme odası kanıt toplama konusunda kolaylık sağlayacak şekilde planlanmalı, sandalye ve koltuklar buna göre seçilmelidir. Tüy içeren kumaşlardan kaçınılmalıdır. Psikolog, avukat ve polisin kullanabileceği bir görüşme odası bulunmalıdır. Çocuklara da hizmet verilmesi planlanıyorsa video kamera ve tek taraflı ayna sistemi konulmalıdır. Basit laboratuvar testlerin yapılabileceği malzemeler (mikroskop vb.), litotomi masası, buzdolabı (örneklerin saklanabilmesi için) içeren muayene odası bulunmalıdır. Adli çalışmaların yapılabileceği en az 1 oda bulunmalıdır. Mağdurun temizlenmek ihtiyacını gidermek amacıyla tuvalet ve duş bulunmalıdır. Duş herhangi istenmeyen bir duruma göre kilidi dışarıdan açılabilir olmalıdır. Toplantı odası bulunmalıdır [5]. Merkezde bulunması gereken araçlar 1. Cinsel saldırı kitleri: Özel olarak hazırlanmış bu kitler, yeterli deneyimi olmayan hekimlerin bile doğru şekilde ve herhangi bir basamağı atlamadan adli muayene yapmasına olanak sağlayan kitlerdir. Kitler azami olarak svap malzemeleri, mikroskopi için kullanılacak lam, kağıt poşet, kan ve idrar tüpleri içermelidir. 2. Laboratuvar malzemeleri: Yapılması planlanan hizmetlere göre laboratuvar malzemeleri, DNA laboratuvarları, kompleks adli araştırma laboratuvarları, mikrobiyoloji ve toksikoloji laboratuvarlarından, basit tetkiklerin yapılabileceği mikroskop gibi cihazlara kadar değişebilir. Ancak örnekler başka laboratuvarlara gönderilecekse transfer için gerekli malzemeler bulundurulmalıdır. Cilt 40 Say Muayene kayıtları: Kayıtlar düzenli olarak tutulmalı ve kayıtlara sınırlı erişim ve güvenlik sağlanmalıdır. Kayıtlar kanıt olarak kullanılacağı gibi, gerekli araştırma ve merkez içi eğitimler için de kullanılabilir. 4. Kolposkop: Kolposkop cihazının kamera takılabilir özellikte olması önemlidir. Kolposkopi cinsel saldırı bulgularının gösterilebilmesi için gerekli cihazlardır ancak fiyatlarının yüksek olması ve kolposkopu kullanacak kişinin bu konuda eğitimli olması gerektiği için merkezde cihazın bulunması sağlanamıyorsa, yakında bulunan bir hastaneden bu konuda faydalanılmalıdır. 5. Aydınlatılmış onam formları: Özel hazırlanmış muayene rıza formları bulunmalıdır Merkezin temizliği Merkezin temizlenmesi adli olarak kullanılacak kanıtların temininin kolaylaşması amacıyla iyi planlanmalıdır. Her muayeneden sonra muayene odası ve gerekirse duş temizlenmelidir. Kanıt olarak kullanmak amacıyla mağdurun giysilerini almak gerekebileceğinden standart beden iç çamaşırı, çorap vs. bulunmalıdır. Toplanan kanıtların inceleneceği merkezlere gönderilmesi planlanmalı, bunların zamanları listelenmelidir Personel Çalışan sayısı o bölgedeki cinsel saldırı mağduru sıklığına göre belirlenmelidir. Çalışacak ekip hekimler, hemşireler, sosyal hizmet görevlisi ve psikologdan oluşur Hekimler; adli tıp uzmanı, acil tıp uzmanı, kadın doğum uzmanı, infeksiyon uzmanı ve psikiyatri uzmanından oluşmalıdır. Hekimlerin ve diğer personelin çoğunluğunun kadın olması tercih edilmelidir. Hekimler serviste tam zamanlı çalışabilecekleri gibi konsültan olarak da çalışabilirler. Ancak konsültasyona bakacak hekimlerin konu ile ilgili eğitim, deneyim ve beceriye sahip kişiler arasından seçilmeleri gerekmektedir. Mağdur konsültasyona gönderilirken yanında kendine eşlik edecek birinin olması ve sıra beklemeden muayene olabilmesi sağlanmalıdır. Ekipte yer alan hemşireler; cinsel saldırı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, gebelikten korunma yöntemleri ile ilgili bilgi ve beceriye sahip olmalıdır. Merkezin diğer birimlerle ilişkileri Cinsel saldırı referans merkezleri gerek devlet kurumları gerekse sivil toplum örgütleri ile ilişkili merkez- 15

4 Tümer, Kanburo lu ve Balseven Odabafl lerdir. Bu merkezlerde, klinik ve adli örneklerin değerlendirileceği laboratuvarlar belirlenmeli ve bunlarla iletişime geçilmeli, merkezin hastane bünyesinde kurulmadığı durumlarda acil servis veya başka bölümlerden konsültasyona ihtiyaç duyulduğu zaman mevcut hastaneler gözden geçirilmeli ve gerekli protokoller hazırlanmalı, suçun araştırılması konusunda yetkili olan polis birimleriyle irtibata geçebilmek için sistem oluşturulmalı ve gerek muayene ile ilgili izinlerin alınması için, gerekse mahkemelere delil sağlayabilmek için adli birimlerle iletişim sağlanmalıdır Merkezde çalışan kişilerin; Seksüel, üreme sağlığı ile ilgili deneyime, Aile planlaması konusunda bilgiye, Cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilgili bilgiye, Sözel ve yazısal iletişim kurma yeteneğine, Multidisipliner takım halinde çalışabilme yeteneğine, Mahkemede kanıt olarak kullanılabilecek delilleri toplayabilme yeteneğine, Empati kurabilme yeteneğine sahip olmaları gereklidir. Bu beceri ve yeteneklerin merkez içinde yapılacak eğitimlerle de geliştirilebileceği göz önünde bulundurulmalıdır [5]. Eğitim Kurulan merkezde çalışan ve konsültasyonlarla ilgilenen kişilere düzenli eğitimler verilmelidir. Bu eğitimler aşağıdaki şekilde düzenlenebilir; Her ay bir konu hakkında eğitim toplantısı, Yeni başlayan klinik personel için daha deneyimli personel gözetiminde muayene olanağının sağlanması, Çalışanlar için yıllık destek toplantıları ve infeksiyon kontrolü, Diğer eğitimler (örnek olarak öğretim becerileri, risk yönetimi gibi) Merkezin gelişimi ve kontrolü Sağlıkla ilgili hizmetlerde gelişmek ve sunulan hizmetlerin kalitesini incelemek önemlidir. Hasta memnuniyet formlarının hazırlanması ve bunların değerlendirilmesi, Merkezin istatistiklerinin tutulması ve bunların aylık olarak değerlendirilmesi, Eğitim programlarının sağlanması, Hedeflerin ve sorunların belirleneceği toplantıların düzenlenmesi bu konuda yapılabilecek çalışmalara örneklerdir Merkezde yapılacak işler için akış şeması Cinsel suç mağduruna cinsel saldırı referans merkezinde sunulacak hizmetlerin iş akış şeması aşağıdaki basamaklar kullanılarak hazırlanabilir [5,6]; Yaralama varsa delillerin korunmasına dikkat edilerek acil olarak tedavi yapılmalı ve adli tıp uzmanına haber verilmelidir. Ödeme eğer kişinin sağlık güvencesi varsa oradan sağlanmalı, aksi halde yapılacak duruşmada talep edilmek üzere fatura edilmelidir. Kişiyi yanında bulunan kişilerden ayırarak anamnez alınmalı, kayıt yapılırken mümkün olduğunca mağdurun sözleri kullanılmalıdır. Alınacak hikayede öncelikle mağdurun genel tıbbi hikayesi, jinekolojik hikayesi sorgulanmalıdır. Cinsel saldırı hikayesi ve sonrasında ne yaptığı (idrar yapması, yıkanması, dişlerini fırçalaması, kıyafetlerini değiştirmesi dahil) öğrenilmelidir. Muayeneye başlanırken öncelikle genel muayene yapılmalıdır. Adli muayene genel muayene tamamlandıktan sonra yapılmalıdır. Adli muayene yapılırken özel hazırlanmış formlardan yararlanılması herhangi bir basamağın atlanmasını önlemek açısından yararlıdır. Kanıtların kaybolmaması için kişinin giysileri çıkartılırken ve muayene olurken yere kağıt serilmelidir. Mağdurun giysileri kanıt için alınırken mağdurun rızası ile alınmalıdır. Vajinal, anal ve bukkal kanıt toplama; mağduru tekrar tekrar travmaya uğratmamak amacıyla cinsel hastalıkları teşhis etmek için yapılacak kültür alımıyla birlikte gerçekleştirilmelidir. Genital muayene yapılırken kullanılacak kolposkopi eski izleri göstermek ya da mevcut izleri daha iyi değerlendirebilmek için yararlıdır. Kolposkopi 1996 yılında ilk kez cinsel saldırılarda tanı amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Yapılan çalışmalarda kolposkopi kullanımı ile %11.8 daha çok oranda cinsel saldırıya ait lezyonların saptandığı gözlenmiş ve 2004 yılında ABD de cinsel saldırı muayenesinde standart hale gelmiştir. Travmaya uğramış alanları daha iyi göstermek amacıyla Toluidin mavisi gibi boyalar kullanılabilir [7]. Kişi muayene olurken yanında ona bir hemşire ve bu konuda eğitimli destek verecek biri bulunmalıdır. Polis, muayene ve görüşme esnasında mağdur özellikle istemediği sürece odada bulunmamalıdır. 16 H ACETTEPE T IP D ERG S

5 Cinsel sald r referans merkezlerinin önemi ve yap lanmas Kanıtlar nemlenmeyi engellemek için kağıt ya da karton kutuda taşınmalıdır. Mağdura kontraseptif ve cinsel yolla bulaşan hastalıklarla ilgili bilgi verilmeli ve kontraseptif bir yöntem kullanıp kullanmadığı ve menstrüel hikayesi alınmalıdır. Gerekli olduğu takdirde acil kontraseptif yöntemler kullanılmalı ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar yönünden profilaksi verilmelidir. Kimliklendirme amacıyla 2 tüp kan antikoagülan içeren tüplere alınmalı ve ABO ayırımı ve DNA analizi yapılmalıdır. Kayıt yapılarak adli rapor tutulmalı ve tekrar tekrar muayenesinin engellenebilmesi için görevli savcı ile temasa geçilmelidir. Muayene bittikten sonra mağdurun temizlenme isteğini azami düzeyde sağlayacak sabun, su ve havlu sağlanmalıdır. Mağdurun çıkışı yapılırken eve dönüş şekli planlanmalı, tek başına gitmesi engellenmelidir. Çıkış yapılmadan takip planlanmalı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar için yapılacak testlerin günleri belirlenmeli ve gerekirse mağdura ve yakınlarına bilgilendirici broşür verilmelidir. Cinsel saldırı mağdurlarına adli inceleme de dahil olmak üzere sağlık hizmetleri ve psikolojik danışmanlık sağlanmalıdır. Gerekli durumlarda mağdurun ailesi için psikolojik danışmanlık ve sağlık hizmetleri sağlanmalıdır. Mağdurlar için adaptasyon programları düzenlenmelidir. Her aşamada mağdurun gizlilik ve güvenliği sağlanmalıdır. Adli örneklerin toplanması Örnek toplanırken kontaminasyonun önlenmesi, örneklerin mümkün olan en erken zamanda toplanması, uygun şekilde muhafaza edilmesi, örneklerin üzerine ait olduğu kişi ve örneğin alındığı tarihin kaydedilmesi, alınan örneklerin detaylarıyla birlikte merkezde kayıt altına alınması önemlidir. Svab aracılığıyla başta ağız, vajinal ve anal bölgelerden olmak üzere gerek görülen yerlerden örnekler toplanmalıdır. Svab kullanmak semenin ve spermlerin gösterilebilmesi için en uygun kanıt toplama yöntemidir. Sperm veya semen varlığı gösterilmesi ejakülasyonun olduğunun kesin olarak gösterilmesini sağlamakla birlikte olayın üzerinden geçen zamanın tahmin edilmesini ve DNA çalışması yapılmasını olanaklı kılmaktadır. Eğer ilaç alımı iddiası varsa toksikolojik örnekler alınmalıdır ancak, toksikolojik incelemenin muayenenin rutin bir parçası haline dönüşmemesi, mağdurun kişilik haklarını korumak açısından önemlidir. Mağdurdan kimliklendirme amacıyla kan alınmalıdır. Isırık izleri varsa resimleri çekilmeli ve kalıpları çıkarılmalıdır. Yabancı maddeler mağdurun üzerinden toplanarak kağıt poşetlere aktarılmalıdır. Tırnak altından örnek alınmalıdır. Hijyenik ped veya tampon mevcutsa kurutularak kağıt bir poşete alınmalıdır [8,9]. Genital kıllar taranarak ya da mağdurun giysileri üzerinden elde edilen yabancı kıllar kağıt bir poşete aktarılmalı, karşılaştırma amacıyla mağdurdan da kıl örneği alınmalıdır [9]. Tedavi ve takip Mevcut yaralanmalar bulunuyorsa bunların tedavisi yapılmalı ve tetanoz riski akla getirilmelidir. Gebeliği önleyici yöntemler mağdura anlatılmalı ve uygun olan bir yönteme birlikte karar verilmelidir. Merkezde acil kontrasepsiyon sağlayabilmek için uygun ilaçlar bulundurulmalıdır. Gebelik testi yapılmalıdır. Gebelik geliştiği durumlarda gebeliği sonlandırıcı yöntemler sağlanabilmelidir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı profilaksi, tanı ve tedavi hizmetleri sunulmalıdır. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara dair testler yapılmalıdır. Takip amacıyla 2. hafta, 3. ay ve 6. aylarda mağdurun çağırılması önerilmektedir. İkinci haftada: yaralanmaların uygun şekilde iyileşip iyileşmediği gözlenmeli, kontrasepsiyon için verilen ilaçların düzenli kullanıp kullanmadığı sorgulanmalı, birinci ayda yapılacak Hepatit B aşısı hatırlatılmalı, testlerin sonuçları hasta ile paylaşılmalı, gebelik testi yapılarak gebelik varsa izlenecek yol kararlaştırılmalı, daha sonra yapılacak testler ve görüşmeler planlanmalıdır. Üçüncü ayda: insan immünyetmezlik virüsü ve sfiliz için test yapılmalı, hastanın psikolojik durumu değerlendirilmelidir. Altıncı ayda: hepatit B aşısının 3. dozu yapılmalı, sonuçlar tartışılmalı ve hastanın psikolojik durumu tekrar değerlendirilmelidir Sosyal destek Sosyal destek ihtiyacı her kişide değişiklik göstermektedir. Sosyal hizmet görevlileri, sivil toplum örgütleri, psikolog ve gerekli olan durumlarda psikiyatristle- Cilt 40 Say

6 Tümer, Kanburo lu ve Balseven Odabafl rin yardımı ile mağdura destek sağlanmalıdır. Grup terapileri cinsel saldırı mağdurlarında yararlı sonuçlar vermektedir Cinsel saldırı toplumda sık görülen ve sadece mağdurun kendisini değil aynı zamanda aile ve çevresinde de travmaya neden olan bir suçtur. Cinsel saldırı iddialarının değerlendirilmesinde mağdurun ve şüphelinin muayenesi hekimler için en zor görevlerden birini oluşturmaktadır. Bu suçların ağır cezai yaptırımlarla sonuçlanması, gerçekleştirilen saldırıların saptanamamasının yanında gerçek dışı iddiaların mahkumiyet kararı ile sonuçlanabilmesi, hekimlerin sorumluluğunu oldukça artırmaktadır [10]. Türkiye de hekimler arasında yapılan bir anket çalışmasında 173 hekimin %90.6 sının ülkemizde cinsel saldırıya uğrayanlar için bir başvuru merkezine gereksinim duyulduğunu düşündükleri belirtilmektedir. Aynı çalışmada hekimlerin %22 sinin meslek yaşamları boyunca cinsel suç mağdurlarıyla karşılaştıklarını ve bunların %85.7 sinin hastasına her konuda yardımcı olamadığını ya da kısmen olabildiğini düşündükleri bildirilmektedir [11]. Cinsel saldırı suçlarında adli süreçte kullanılabilecek kanıt sağlamak çok önemlidir. Yapılan çalışmalarda, gösterilebilir bir kanıt olmadığı durumlarda adli sürecin başlatılması için başvuruların oranının düştüğü ya da adli sürecin başlatıldığı vakalarda mağdurun şikayetini daha sık oranda geri çektiği gözlenmiştir [12]. Erken dönemde kanıtların toplanabilmesine ve mağdurun fiziksel, psikolojik ve sosyal olarak sağlığına geri kavuşmasını kolaylaştıracak merkezlerin kurulmasına ülkemizde uzun zamandır ihtiyaç duyulmaktadır. Bu gereksinimden yola çıkarak ilgili merkezlere olan ihtiyaç konusunda hem sağlık çalışanları, hem de toplumun diğer kesimlerinde farkındalık ve duyarlılık yaratmak hedeflenmeli, ilgili merkezlere duyulan ihtiyacın gerekliliği ve önemi vurgulanmalı, merkezlerin yapılanması için gerekli düzenlemelerin yapılması yönünde çalışmalar başlatılmalıdır. Kaynaklar 1. Türk Ceza Kanunu. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008: Tjaden P, Thoennes N. Prevalence, incidence and consequences of violence against women: Findings from the national violence against women survey. Washington DC: National Institute of Justice, 1998: Feldhaus KM, Houry D, Kaminsky R. Lifetime sexual assault prevalence rates and reporting practices in an emergency department population. Ann Emerg Med 2000; 6: Arslan M, Kar H, Akcan R, Çekin N. Hatay Ağır Ceza Mahkemesi nde karara bağlanan cinsel suçlar analizi. Adli Bilimler Dergisi 2008; 7: ACPO rape working group, medical care following sexual assault guidelines for sexual assault referral centres (SARCs) < operational-policing/medical-care-sexual-assault> 6. WHO guidelines for medico-legal care for victims of sexual violence Cenevre, < who.int./publications/2004/ x.pdf> 7. Sommers MS. Defining patterns of genital injury from sexual assault: a review. Trauma, Violence Abuse 2007; 8: Sexual assault: a hospital protokol for forensic and medical examination the state of new hampshire office of the attorney general secon edition, 1998 ULAŞIM ADRESİ 9. Vincent JD, Dominick DM. Rape, forensic pathology second edition 2001: Yorulmaz C, Şanyüz Ö, Ketenci Ç. Cinsel saldırılar. Çetin G, Yorulmaz C, editörler. Yeni yasalar çerçevesinde hekimlerin hukuki ve cezai sorumluluğu, tıbbi malpraktis ve adli raporların düzenlenmesi, 2006: Toprak EA, Dayar KS, Sönmez Y, Özdemir H. Hekimlerin suç sayılan cinsel amaçlı davranışlara uğrayanlar için başvuru merkezleri hakkındaki düşünceleri: anket çalısması, Turkiye klinikleri. J Foren Med 2007; 4: Du Mont J, White D. The uses and impacts of medico-legal evidende in sexual assault cases: a global review < 18 H ACETTEPE T IP D ERG S