ÝSTANBUL'DA BULUNAN STADYUMLARIN TARAFTARLARIN GÖRÜÞLERÝ ÝLE DEÐERLENDÝRÝLMESÝ VE ÝNCELENMESÝ

Transkript

1 IBB_DERGI_Layout :26 Page 141 ÝSTANBUL'DA BULUNAN STADYUMLARIN TARAFTARLARIN GÖRÜÞLERÝ ÝLE DEÐERLENDÝRÝLMESÝ VE ÝNCELENMESÝ Bilge DONUK 1 Hanife Banu Ataman YANCI 2 Burçak KAYA 3 Süleyman ÞAHÝN 4 1-2Ýstanbul Üniversitesi Beden Eðitimi ve Spor Yüksekokulu Spor Yönetim Bilimleri A.B.D. Ýstanbul 2Ýstanbul Üniversitesi Beden Eðitimi ve Spor Yüksekokulu Hareket ve Antrenman Bilimleri A.B.D. Ýstanbul 3Manisa Gençlik ve Spor Ýl Müdürlüðü Manisa Özet: Stadyumlar, takýmlarýn karþýlaþmalarýný yaptýklarý ve çoðunlukla kendi taraftarýnca desteklendiði yapýlarýdýr. Kulüp yönetimlerinin takýmlarýný desteklemeye gelen taraftarlarýna sunduðu hizmetin kalitesi, modernliði, içinde olumsuzluklardan arýnmýþ olmasý o stadýn pazarlanabilirliðini artýrmaktadýr. Çünkü stadyumlar kulüplerin gelir kaynaklarý arasýnda önemli bir yer tutmaktadýr. Stadyum içinde ve çevresinde meydana gelebilecek olumsuzluklar içinde küfür, kargaþa, ölüm ve yaralanmalara varan þiddet olaylarý, tuvaletlerin pis oluþu, yeterince temiz yiyecek ve içecek alma imkânýn bulunmayýþý, oturma yerlerinin kötülüðü, çeþitli taraftar gruplarý ve bu gruplarýn takýmlarýný desteklemeye gelen diðer seyircileri rahatsýz eden tutumlarý ( sürekli olarak ayakta maç seyretmeleri gibi), ulaþým, otopark, güvenlik, stadyuma giriþ ve çýkýþlar gelmektedir. Çalýþmamýzýn amacý Ýstanbul ili içinde bulunan dört büyük stadyum olan Türk Telekom Arena, Atatürk Olimpiyat, Ýnönü ve Þükrü Saraçoðlu ile þu an yýkým aþamasýnda olan Ali Sami Yen stadyumlarýnýn taraftarlarýn görüþleri doðrultusunda inceleyip, oluþan problem ve sorunlarý ortaya çýkarmaktýr. Araþtýrma grubunu Ýstanbul da yaþayan 654 kiþi oluþmaktadýr. Anahtar Kelimeler: Stadyum, Futbol, Taraftar, Yönetim THE EVALUTION AND ANLAYSIS OF THE STADIUMS IN ISTANBUL IN PUBLIC EYE Abstract: Stadiums are the structures in which the teams play their games and they were supported by their fans. To achieve the good marketing of a stadium the executives have to have the stadium made modern and increase the quality of services. Because stadiums are one of the main income of the clubs. Disadvantages that may occur in and around the stadiums like curse, chaos, death and injury by up violence, dirty toilets, the lack of possibility getting enough fresh food and drink, places of residence of evil, the various supporters groups and teams to support these groups from disturbing other audience attitudes (like watching the match stood as a constant), transportation, parking, security, stadium entrances and exits. The aim of this study is to evaluate and analysis big stadiums in Istanbul -Galatasaray Ali Sami Yen, Fenerbahçe Þükrü Saraçoðlu, Beþiktaþ Ýnönü, Atatürk Olympic Stadiums and Turk Telekom Arena- by the views of their supporters.. Research group consists of 654 people who lived in Istanbul. Key Words: Stadium, Football, Fan, Management 141

2 IBB_DERGI_Layout :26 Page 142 GÝRÝÞ Geçmiþten günümüze Stadyumlarý, Antikçað Stadyumlarý,19 uncu y.yýl ve sonrasý ile 21inci y.yýl stadyumlarý olarak ayýrmak mümkündür. Antik çað ve 19. yy stadyumlarý günümüz stadyumlarýnýn þekillenmesinde önemli rol oynamýþlardýr. Antik çað stadyumlarý, kökleri eski çaðlara dayanan, yüksek sayýda izleyici kapasiteli spor alanlarýdýr. Antik çaðda stadyum adýndan, atletik yarýþmalarýn yapýldýðý açýk yarýþ yolu ile yarýþ yerini çevreleyen seyirci yerlerini içine alan bir bütün tesis anlaþýlmaktadýr. Ýlk zamanlar bu tesislerin kutsal bir baðlantýsý vardý. Yarýþmalar da kutsallýðýn bir ifadesiydi. Daha sonraki zamanlarda tamamen spor karþýlaþmalarý için kullanýldý. Romalýlar döneminde ise gladyatör gösterileri ve vahþi hayvan mücadeleleri için kullanýldý. Ýlk zaman Antik Çað stadyumlarýnda, oturma yerleri bulunmuyordu. Ýzleyiciler ayakta duruyorlardý. Stadyumlarda izleyiciler için oturma yerlerinin yapýlmasý M.Ö.3 üncü yüzyýla rastlamaktadýr (Saltuk 1995). Tarihin her döneminde var olmuþ sportif veya farklý etkinlikler için kullanýlmýþ olan stadyumlarý günümüzde takýmlarýn karþýlaþmalarýný yaptýklarý ve çoðunlukla kendi taraftarýnca desteklendiði yapýlar olarak tarif edebiliriz. Özellikle takým sporlarýnda seyircilerin takýmlarýný sözlü olarak toplu halde desteklemelerinin baþarý için önemli yararlarýnýn olduðu bulunmuþtur. Örneðin, seyirci desteði sporcularýn güdülenmelerini ve performanslarýný olumlu yönde etkilemekte, olumlu davranýþlarýn oranlarýný artýrmakta, rakip takým için psikolojik baský oluþturmaktadýr (Doðan 2005). Kulüp yönetimlerinin yaz, kýþ, yaðmur, kar, çamur demeden kendilerini desteklemeye gelen taraftarlarýna sunduðu hizmetin kalitesi, modernliði, içinde olumsuzluklardan arýnmýþ olmasý o stadýn pazarlanabilirliðini artýrmaktadýr (Balcýoðlu 2003). Çünkü stadyumlar kulüplerin gelir kaynaklarý arasýnda önemli bir yer tutmaktadýr. Yönetimlerin kulüplerin gelirlerini artýrabilmeleri için birinci þart modern bir stadyuma sahip olmaktan geçmektedir. Yapýlacak olan stadyumlarý sadece haftada veya on beþ günde bir karþýlaþma yapýlacak yer olarak düþünmek yanlýþ olacaktýr. Ayný Ýngilizlerin yeniden inþa ettikleri Wembley Stadý gibi 24 saat insanlara hizmet veren bir spor, kültür ve sanat merkezi haline dönüþtürmekte gelirlerin artmasýný saðlar. Yaklaþýk 1 milyar 300 milyon dolara yeniden inþa edilen Wembley Stadyumu, 90 bin kiþilik kapasitede, 26 asansör, 30 yürüyen merdiven, 688 yiyecek-içecek noktasý, 2 bin kiþilik dört restoran, 98 mutfak ve 2 bin 618 tuvalet bulundurmaktadýr. Stadýn ziyaretçilerden yýlda 229 milyon pound, yan aktivitelerden ise 40 milyon poundluk gelir elde etmesi beklenmektedir. Stat kapasitesinin artmasý bilet ve kombineden gelecek gelirleri artýrýrken ayný zamanda takýma destek anlamýnda büyük güç oluþturacaktýr. Futbol takýmlarý için bu statlarýn ideali bin kiþi arasýnda deðiþmektedir. Daha büyük statlarý doldurmak zordur. Mesela Bayern Münih takýmý da yüksek kapasiteli olimpiyat stadý yerine az önce saydýðýmýz özelliklerdeki statlarda karþýlaþmalarýný oynamaktadýr (Donuk 2008). Stadyum içinde ve çevresinde alýnacak güvenlik tedbirleri, gýda tüketiminin kalite- 142

3 IBB_DERGI_Layout :26 Page 143 si, ulaþým, tuvaletler, karþýlaþma öncesi seyirciyi eðlendirici rekreasyonel faaliyetler, stadyuma giriþ ve çýkýþ imkanlarýnýn sayýsý ve geniþliði rahat, keyifli ve güvenli bir maç seyredebilmek için oldukça önemlidir. Geçmiþte stadyumlarda meydana gelene birçok ölümcül olaylarýn yeterli derecede alýnmayan güvenlik tedbirleri ve stadyumun mimari yapýsýndan kaynaklandýðý görülmektedir. 29 Mayýs 1985 tarihinde Brüksel'in kuzeybatýsýndaki Heysel Stadyumu dünya futbolunun unutamayacaðý büyük bir faciaya sebep oluyordu. Liverpol ve Juventus takýmlarý arasýnda oynanan Avrupa Þampiyonlar Kupasý final maçýnda tam 39 kiþi stadyum duvarýnda ezilerek ve sýkýþarak can veriyor ve 400 kiþide yaralanýyordu. Erkal ve diðerleri (1998). Dünyanýn en büyük ikinci derbisi olarak bilinen Celtic- Rangers takýmlarýnýn 2 Ocak 1971 karþýlaþmasýndaki maç sonrasý çýkan olaylarda 66 kiþi ölmüþ 140 kiþi de yaralanmýþtý. Bu stat 1902 yýlýnda açýk tribünün çökmesi sonucu 25 kiþinin öldüðü ve 500'den fazla kiþinin yaralandýðý Ýskoçya - Ýngiltere maçýna da ev sahipliði yapmýþtý. Donuk (2006). 24 Mayýs 1964 tarihinde Peru ve Arjantin 1964 Tokyo Olimpiyatlarý için eleme maçýnda Lima'da karþý karþýya geliyorlardý. Bu karþýlaþma kayýtlara futbol tarihinin en kötü olayý olarak geçecekti. Güney Amerika'da futbol alanýndaki rekabetin maalesef þiddete dönüþtüðü bir gündü. Maçýn sonlarýna doðru, karþýlaþmanýn bitmesine 2 dakika kala Peru takýmýnýn attýðý gol hakem tarafýndan iptal edilince, olaylar çýkmaya baþlamýþ, sinirlenen Peru takýmýnýn taraftarlarýnýn protestosu bir anda isyana dönüþmüþ, stadyum çýkýþ kapýlarýnýn kilitli olmasý 318 kiþinin ölümüne ve 500'den fazla kiþinin de yaralanmasýna neden olmuþtur. 15 Nisan 1989 yýlýnda Sheffield'daki Liverpol ile Nottingham Forest takýmlarý arasýnda oynanan maçýn baþlama vuruþundan hemen sonra Leppings Lane tribününde 96 Liverpol taraftarý ezilerek ölmüþtü. Ýnsanlarýn ezilmesine açýlan kapýnýn ve dýþarýdan gelen yoðun insan kitlesinin sebep olmuþtu (liverpolfv.tv 2011). Dünya üzerindeki çeþitli terör örgütlerinin hedeflerinde çok sýk olmasa da stadyumlarda oynanan önemli karþýlaþmalar gelmektedir. Eðitimli güvenlik personellinin eksikliði terör saldýrý veya gösterilerine karþý ciddi bir problem olarak ele alýnmaktadýr (Baker ve diðerleri 2007). Böyle bir tehdittin varlýðý insanlarýn spor karþýlaþmalarýna gelmelerini engelleyen önemli bir faktördür yýlýnda Amerika Oklahoma'da bin kiþilik stadyumda yapýlan Amerikan Futbol maçýnda, stadyum dýþýnda bir intihar bombacýsý üzerindeki bombayý patlatmýþ ve kendi ölmüþtür (Hagmann 2005). Bunun yaný sýra takýmlarýn kendi fanatik gruplarýnýn çýkardýðý olaylarda terör olaylarýna benzer sonuçlarý doðurmaktadýr (Hall 2008). ARAÞTIRMANIN AMACI VE KAPSAMI Stadyumlar kulüplerin sportif karþýlaþmalarýný oynadýklarý ve taraftarlarýn bu karþýlaþmalarý canlý olarak izleme fýrsatý bulduklarý büyük yapýlardýr. Bu yapýlarýn sahip olduðu mevcut kapasiteleri doldurmak son yýllarda ülkemizde pek mümkün olamamýþtýr. Bunun nedenleri arasýnda 143

4 IBB_DERGI_Layout :26 Page 144 insanlarýn karþýlaþmalarý televizyondan izlemeleri, takýmýn baþarýya dönük bir hedefinin kalmamasýný sayabiliriz. Ama asýl büyük problem stadyumlar gerçekten oraya maç izlemeye gelen kiþileri her yönü ile tatmin edebiliyor mu? Bu soruya cevap bulmak amacý ile çalýþmamýz Ýstanbul ili içinde bulunan ve büyük kulüplerin karþýlaþmalarýný oynadýðý stadyumlarýn çeþitli özelliklerini; giriþ- çýkýþ rahatlýðý, tuvaletlerin temizliði ve yeterliliði, kantindeki ürünlerin tazeliði, kalitesi ve fiyatlarý, koltuklarýn temizliliði ve rahatlýlýðý, giþede bilet bulma durumu, saha içi ve dýþý güvenlik, kolayca stadyuma ulaþýlabilirlik, otopark, çevre düzeni ve peyzaj, engelli bireylere uyumluluðu, ses düzeninin anlaþýlabilirliliði ve mimari yapýsýný taraftarlarýnýn veya o stadyuma gelen kiþilerin bakýþ açýlarý ile incelemek ve deðerlendirmektir. ARAÞTIRMANIN ANA PROBLEMÝ g Psikolojik destek, takýmýn motivasyonu ve ekonomik gelir anlamýnda spor kulüpleri için oldukça önemli olan stadyumlar, kulüplerin yöneticileri tarafýndan ne derecede önemsenmektedir? Stadyumlarýn genel durumu ve hizmet kalitesi açýsýndan yeterliliðini tespit etmek ancak oraya gelen taraftarlarýn görüþleri ile mümkün olacaktýr. g Stadyumlar diðer sinema, tiyatro gibi eðlence sektöründeki konfor ve rahatlýðý izleyenlere verebiliyor mu? g Stadyumlar tüm yönleri ile taraftarlar için yeterli midir? ARAÞTIRMANIN YÖNTEMÝ Araþtýrma grubunu Ýstanbul'da yaþayan 654 kiþi oluþmaktadýr. Araþtýrma grubunun % 84'lük kýsmý erkek, % 16'lýk kýsmý bayan taraftardan oluþmaktadýr. Araþtýrmaya katýlanlarýn %34,0'ý yaþ grubuna, %28,0'ý yaþ grubuna, %18,4'ü yaþ gruplarýna ve %19.6'sý da 35 ve üstü yaþ gruplarýna dâhildir. Anket çalýþmamýzda taraftarlara gitmiþ olduklarý stadyumlarýn genel özellikleri (Giriþ-çýkýþ, tuvalet, kantin, koltuk, giþe, güvenlik, ulaþým, otopark, çevre, engelli, ses düzeni, mimari yapýsý) doðrultusunda sorular sorulmuþtur. Ayrýca bu konular ile ilgili bazý taraftarlar ile mülakatlarda yapýlmýþtýr. Veriler SPSS paket programý kullanýlarak analiz edilmiþ, frekanslarý ve ortalamalarý hesaplanmýþtýr. SPORUN SOSYALLEÞMEYE KATKI- LARI ve STADYUMLARIN ÖNEMÝ Sporun sosyal geliþmeye olan katkýlarýný altý alanda incelemek mümkündür. Spor turizmi, sportif mallar, yeni iþ alanlarý, spor programlarý ve saðlýklý iþ gücü ile sporun ekonomiye kattýðý bu yönleri iktisadi büyümeyi, hareket ve egzersiz, haz, eðlenme dinlenme ve yabancýlaþma kaybý ile beden ve ruh saðlýðýný, sosyalleþtirme ile eðitimi, statü saðlama ile sosyal hareketliliði, grup oluþturma ve ulusal aidiyet ile sosyal bütünleþmeyi, uluslararasý iliþkiler ile de kültür alýþveriþine katkýda bulunarak sosyal geliþmeyi saðlamaktadýr. Günümüzde spor, tüm insanlar için toplumsal yaþamýn aðýr baskýsýnýn yarattýðý bedensel ve ruhsal gerilimden kurtulmak, yaþam þartlarýna fiziksel açýdan uyum saðlamak için önemli etkinlikler 144

5 IBB_DERGI_Layout :26 Page 145 bütünüdür. Ayný zamanda spor her insan için fiziksel, psikolojik ve sosyal uyumun ve bütünleþmenin aracýdýr. Amman T., (2000). Stadyumlarda karþýlaþmalarý seyretmek günlük hayatta da sürebilecek olan, dostluk, arkadaþlýk aðýnýn doðmasýna katkýda bulunabilir. Böylece sosyal iliþkilerin geliþmesine yalnýzlýk hissinin azalmasýna ve yakýn iliþkileri yeniden kurma fýrsatlarýna yardýmcý olmaktadýr. Stadyumlarýn diðer bir özelliði de rekreasyon el alanlar olmasýdýr. Yani insanlarýn dinlendiði/ yenilendiði alanlardýr. Yenilenmenin çeþitli yollarý vardýr, çevrenin getirdiði bunalýmlardan nasýl ki, kitap okuyarak, balýk tutarak, resim yaparak, müzik dinleyerek, film izleyerek, piknik yaparak, spor yaparak hatta örgü örerek uzaklaþmak olasý ise, spor karþýlaþmalarýný izleyerek uzaklaþmak da olasýdýr. Günümüzde stadyumlarýn yalnýzca futbol karþýlaþmalarýnýn izlendiði mekânlar olarak düzenlenmesi yanlýþ bir yaklaþýmdýr. Son 15 yýlda en önemli geliþme stadyumlarýn günlük genel rekreasyon (merkezleri) rolünü kazanmýþ olmalarýdýr. Bu durum Real Madrid projesiyle baþlamýþ; Dusseldorf Rheinstadion örneðiyle sürmüþtür. Avrupa'nýn büyük takýmlarý stadyumlarýný günlük gezi turizmini de açmýþlardýr. Rekreasyon ve turizm etkinliklerinin yürütülmesini saðlayan her türlü kurum, kuruluþ, tesis, ticarethane ( seyahat acenteleri ) ve personel bu sektörün geliþmesine katkýda bulunmaktadýr. Or E, Pýnar Ý, (2000) STADYUMLAR ve EKONOMÝ Spor kulüpleri ve firmalar ticari olarak ürün satýþý yapmaktadýrlar. Firma ve kulüpler takýmlarýnýn forma, þort ve eþofmanlarýnýn yaný sýra bay, bayan, çocuk, bebek ve unisex bölümlerinden oluþan giyecekler reyonu, rozet, anahtarlýk, bayrak, flama ve toptan oluþan aksesuar reyonu, bornoz, havlu, yastýk, dvd ve saatten oluþan ev dekorasyonu ürünlerine sahiptirler. Bu satýþlar kulüplerin gelirlerini artýrmaktadýr. Bu satýþlarýn büyük bir kýsýmda özellikle maç günleri stadyumlarda bulunan maðazalarda yapýlmaktadýr. Kulüplerin karþýlaþmalarýný oynadýklarý stadyumlardaki bilet ve kombine bilet satýþlarý kulüplerin gelir kalemleri içinde önemli bir yer tutmaktadýr. STADYUMLAR ve TARAFTAR MEMNUNÝYETÝ Taraftar memnuniyetine etki eden faktörler kiþiden kiþiye hatta takýmdan takýma deðiþebilmektedir. Ancak farklý düzeylerde de olsa taraftar memnuniyetinde etki ettiði bilinen belli baþlý faktörlerin bulunmaktadýr. Taraftarlarýn memnuniyet düzeyi onlarýn karþýlaþmalarý canlý olarak stadyumlarda izlemesini saðlayan bu faktörler aþaðýdaki gibi sýralanabilir. q Sportif baþarý: Kulübün ligdeki durumu ile Avrupa kupalarýna katýlma þansý ve katýlmasý q Kulübün geçmiþi: Tarihi daha eski olan köklü takýmlar ayný zamanda bu geçmiþlerini çeþitli baþarýlar ile süslendirmiþlerse yurt içi ve dýþýnda taraftar kitlesi bulabileceklerdir. q Takým kadrosu: Dünya çapýnda ve baþarýlý yýldýz oyuncularýn takýma katýl- 145

6 IBB_DERGI_Layout :26 Page 146 masý stadyumlara gelecek taraftar sayýsýný artýrmaktadýr. Tablo- 1: Araþtýrmaya Katýlan Kiþilerin Eðitim Düzeyi UYGULAMA Araþtýrmaya katýlan bireylerin tümü erkek bireylerdir. Araþtýrmaya katýlan bireylerin yaþ gruplarýna göre daðýlýmý incelendiðinde Araþtýrmaya katýlanlarýn %34,0'ý yaþ grubuna, %28,0'ý yaþ grubuna, %18,4'ü yaþ gruplarýna ve %19.6'sý da 35 ve üstü yaþ aralýðýnda olduðu belirlenmiþtir. Araþtýrmaya katýlan bireylerin eðitim durumuna bakýldýðýnda % 58,8'lik en büyük dilimin üniversite öðrencisi ve mezunlarýna ait olduðu görülmektedir. Geri kalan katýlýmcýlarýn eðitim durumunun % 29,4'ünün lise, % 7,0'sinin yüksek lisans, % 3,3'ünün ilköðretim ve % 1,5'inin ise doktora seviyesinde olduðu tespit edilmiþtir. Tablo- 2: Araþtýrmaya Katýlan Kiþilerin Taraftarý Olduðu Takým Araþtýrmaya katýlan bireylerin meslek gruplarý beþ ana baþlýk altýnda deðerlendirilmeye alýnmýþ ve bunlar içerisinde en büyük grubu % 43,7 ile öðrencilerin oluþturduðu görülmüþtür. Katýlýmcýlarýn % 38, 5'inin ücretli olarak çalýþtýðý, % 13,9'unun serbest meslek sahibi, % 2,5'inin iþsiz, % 1,4'ünün ise emekli olduðu belirlenmiþtir. Araþtýrmaya katýlan bireylerin eþit büyüklükteki üç büyük kulübün taraftar gruplarýna gönderilmiþ ancak geri dönüþler ve tamamlanmýþ anketler çerçevesinde % 38,7'sinin Beþiktaþlý, % 35,8'inin Galatasaraylý ve % 25,5'inin Fenerbahçeli taraftarlardan oluþan bir katýlýmcý grubu ortaya çýkmýþtýr. 146

7 IBB_DERGI_Layout :26 Page 147 Tablo- 3: Araþtýrmaya Katýlan Kiþilerin Stadyumlarý Deðerlendirmesine Yönelik Tanýmlayýcý Ýstatistikler. 147

8 IBB_DERGI_Layout :26 Page

9 IBB_DERGI_Layout :26 Page 149 Birden fazla stadyumda bulunan taraftarlar gittikleri stadyumlarýn hepsini deðerlendirmiþlerdir. Ortalama deðerler minimum 1 maksimum 5 olarak hesaplanmýþtýr. Maksimum deðere yaklaþtýkça ilgili stadyumun özelliði taraftarlar tarafýndan beðenilmektedir. SONUÇ qsonuç olarak stadyumlar kulüplerin taraftarlarýný aðýrladýklarý kendi mekanlarýdýr. Bu mekanlar ne kadar düzgün, kullanýþlý ve taraftarlarý memnun edecek hale getirilirse kulüpler hem stadyumlarýný dolduracak taraftar bulmakta zorlanmayacak hem de bu sayede ciddi gelirler elde edebilecekler. Bu düþüncenin uygulanabilmesi için profesyonel bakýþ açýsýna ve taraftarlarýný müþteri gözü ile gören yöneticilere ihtiyaç vardýr. Aksi takdirde günümüzde birçok stadyumda gördüðümüz büyük boþluklar giderek artacak, teknolojinin de geliþmesi ile taraftarlar karþýlaþmalarý stadyumlar yerine evlerinden televizyonda seyretmeyi tercih edeceklerdir. TARTIÞMA ve ÖNERÝ q Tüm anket sonuçlarýný deðerlendirdiðimizde, halkýn düþüncelerinin tüm stadyumlar için farklý olduðu gözlenmektedir. q Sadýk taraftar kitlesinin bulunmasý ve kazanan bir takým olmak genellikle daha fazla seyirci katýlýmý ile sonuçlanýr. Amerika'da futbol stadyumlarýnda seyirciler için park yeri, stadyumun temizliði, yiyecek servisi, algýlanan kalabalýk ve çeþitli etkinlikler ile eðlenebilmesi oldukça önemlidir. Takýma baðlýlýk, stadyumun tasarýmý ve diðer hizmetlerde seyircinin oraya gelmesini ve arzulamasýný etkileyen diðer faktörler olarak bulunmuþtur (Wakefield ve Sloan, 1995: 153). q Bu baðlamda Ýstanbul içinde bulunan stadyumlarýn özelliklerinin taraftarlar tarafýndan deðerlendirilmesi ile ilgili aþaðýdaki bulgulara ulaþýlmýþtýr. q Fenerbahçe Þükrü Saraçoðlu Stadyumu' nun, UEFA ve Türkiye Futbol Federasyonu Stadyum ve Güvenlik Komitesi Talimatýnda belirtilen kriterlere yakýn olduðu görülmektedir. Ali Sami Yen Stadyumu halkýn deðerlendirmesinde en az beðenilen stadyumdur. q Ulaþým ve çevre düzenlemesi açýsýndan da en az beðenilen stadyum olarak Atatürk Olimpiyat stadyumudur. Ýnönü Stadyumu da yeterli görülmüþtür. Yeni inþa edilen Türk Telekom Arena Avrupa'nýn en modern stadyumlarýndan biri olarak gösterilmesine raðmen ses sistemi, çevre düzeni, giriþ-çýkýþ, ulaþým ve koltuk kriterlerinde yeterli puanlarý alamadýðý görülmektedir. Bu konuda taraftarlar ile yapýlan görüþmelerde stadyumun tek çýkýþýnýn olmasý ve ayný anda binlerce kiþinin o çýkýþa yönelmesinin izdihama yol açtýðý söylenmektedir. Bu durum ileri için giriþ kýsmýnda da örnekler verdiðimiz ölümcül olaylara, sýkýþmalara, ezilmelere yol açabilir. q Ses sistemi konusunda sessin net gelmemesi en büyük eleþtirilerden biri. Koltuklarýn pis ve kýrýk olmasý taraftarlarýn diðer bir sýkýntýsý olarak tespit edilmiþtir. q Kulüp yönetimleri taraftarlara müþteri gözü ile bakmadýklarý sürece yeterli ve gerekli kalite anlayýþýnda ortaya koymalarý oldukça zor gözükmektedir. Beþiktaþ Spor Kulübü'ne ait Ýnönü Stadyum'u ulaþým 149

10 IBB_DERGI_Layout :26 Page açýsýndan en rahat stadyum olarak görülmüþtür. Özellikle maç sonunda farklý noktalara taraftarlarýn daðýlma þansý olduðu için stadyum ne kadar kalabalýk olursa olsun bu kalabalýðýn izdihama ve rahatsýz edici bir hale dönüþmediði belirlenmiþtir. q Taraftarlarýn tuvaletler ile ilgili düþüncelerinde yýkýlan Ali Sami Yen dýþýndaki diðer stadyumlar ortalamanýn üstünde puan almýþlardýr. Kantin noktasýnda en iyi stadyum Fenerbahçe Þükrü Saraçoðlu beðenilmiþtir. Tuvalet ve yeme içme gibi en temel iki insani ihtiyaçlar noktasýnda kulüp yöneticilerinin daha dikkatli ve özenli çalýþmalarý, bu alanlarda hijyen ve temizliðe yeterince dikkat edilmesi gerekliliði taraftarlarca vurgulanmýþtýr. Giþe noktasýnda taraftarlarýn genel olarak memnun çýkmasý artan kombine kart satýþlarýna ve özel firmalar ile biletlerin internet ve merkezlerinden rahatça alýnabilmelerini gösterebiliriz. KAYNAKLAR AMMAN T., (2000). Sporda sosyal bilimler 1, s. 102, Alfa Yayýnlarý, Ýstanbul. BAKET T.A., CONNAUGHTON, D., ZHANG, J.J., SPENGLER, J.O., (2007). Perceived Risk of Terrorsim and Related Risk Management Practices of NCAA Division I Football Stadium Managers, Journal of Legal Aspects of Sport,, 13:2, pp BALCIOÐLU Ý., (2003). Sporun Sosyolojisi ve Psikolojisi, Bilge Yayýnlarý, s.44, Ýstanbul. DOÐAN O., (2005). Spor Psikolojisi, Nobel Kitapevi, s.133, Adana. DONUK B., (2006). Futbolun Anatomisi, Ötüken Yayýnlarý, ss , Ýstanbul. DONUK B., (2008). Yönetim Ýstifa, Ötüken Yayýnlarý, s.36, Ýstanbul. ERKAL M., (1998). Güven Ö. ve Ayan D.Sosyolojik Açýdan Spor, s.164, Der yayýnlarý, Ýstanbul. HAGMANN D.J., (2005). Black Hole in America's Heartland, Northeast Intelligence Network. HALL S., (2008). Sport Venue Security: Planning and Preparedness for Terrorist Related Incidents, The Smart Journal, 4:2, pp llsborough, Eriþim: SALTUK S., (1995). Antik Stadyumlar, Ýnkýlap Yayýnevi, s.8, Ýstanbul. WAKEFIELD, K. L., SLOAN, H. J., (1995). The effects of team loyalty and selected stadium factors on spectator attendance, Journal of Sport Management, 9:2, pp OR E., Pýnar Ý., (2000). Outsourching in Sport Management as a Modern Management Strategy, Eight European Congress On Sport Management, p. 209.