EĞİTİM BİLİMLERİ MERKEZİ

Transkript

1 EĞİTİM BİLİMLERİ MERKEZİ

2 EDĠTÖR Ahmet Nafiz DEMĠR HAZIRLAYAN Komisyon 2 EBİM EBİM KPSS KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.

3 GENEL YAYIN YÖNETMENĠ-EDĠTÖR Ahmet Nafiz DEMĠR HAZIRLAYAN Komisyon DĠZGĠ Ebim Dizgi Servisi Makbule ERDOĞAN Yağmur ÇAPACI Deniz Can DEMĠR BASKI EN/SA Ofset Çankaya ĠZMĠR Tel: Faks: ebim Bu kitabın her türlü yayın hakkı, Ebim Basın Yayın DanıĢmanlık Özel Eğitim Hiz. San. ve Tic. Ltd. ġti ne aittir ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümleri gereğince; yayıncının izni olmaksızın bu kitabın tamamı veya bir kısmı elektronik ortam dahil kopya edilemez, çoğaltılamaz ve kitaptan alıntı yapılamaz. 3

4 1. Bölüm. SÖZCÜĞÜN ANLAMI SÖZCÜĞÜN ANLAMI SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLĠKLERĠ DĠL Dil; düģünce, duygu ve istekleri bir baģkasına aktarmak için kullanılan bir araçtır. Dil olmadan düģüncelerimizi aktaramayız. Öyleyse düģünce ile dil arasında çok sıkı bir bağ vardır. Yani dil, insanı insan yapan bir özelliktir. Sözcükler ise birer kavram karģılığıdır. Ancak; çiçek, güzel, geldi, hasta gibi sözcükler birer kavram karģılarken; gibi, ve, ise, kadar, üzere gibi sözcükler bir kavramı karģılamaz. Bu sözcükler cümlede üstlendiği göreve göre anlam kazanır. Sözcükler tek baģına düģünceyi aktarmaya yetmez. Kardeş, oda, uyumak sözcükleri birer kavramı kar- Ģılamakla birlikte ancak anlam iliģkileriyle iliģkilendirilirse bir düģünce aktarabilir. Bu da çekim ekleriyle olur. 1. Temel Anlam: Sözcüğün oluģumunda karģıladığı ilk ve asıl kavramdır. Bu anlam sözlüklerde 1 rakamı ile gösterilir. Ağacın gölgesinde dinleniyor. cümlesinde sözcükler temel anlamıyla kullanılmıģtır. Ağzında lokma varken konuģma. Bir bardak su içince kendine geldi. Çocuk yatak odasında ağlıyordu. Bu cümlelerde altı çizili sözcükler temel anlamıyla kullanılmıģtır. KardeĢim odada uyuyor. Sözcüklerin tek baģına düģündürdükleri kavram ile cümlede karģıladıkları kavram farklı olabilir. Yani sözcüğün anlamını cümleye göre düģünmekteyiz. Çalılar bacağını yırtmıģ. Sinirinden gömleğimi yırtmıģ. Bugün de iģten yırttın. Bu cümlelerde yırtmak sözcüğü farklı kavramları karģılamaktadır. Buradan Ģu sonuca varabiliriz: Sözcükler bir kavramı karģılar. Kavram ise o sözcüğün zihinde oluģturduğu tasarım (görüntü) ve çağrı- Ģımdan oluģur. Not: Zihnimizde tasarım oluģturan sözcükler somut; tasarım oluģturmayanlar soyut sözcüklerdir. Ancak somut olduğu halde tasarım yaratmayan sözcüklerde vardır: Hız, ışık, ses gibi. Soru: AĢağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamıyla kullanılmıģtır? A) Ġzlediğin filmi beğendin mi? B) KardeĢim lisede okuyor. C) Köyümüz bir dağın eteğinde kurulmuģtu. D) Bu iģe ağırlığını koymalısın. E) Elindeki mendille terini sildi. (Yanıt: E.) 2. Gerçek Anlam: Sözcüğün herkes tarafından bilinen en yaygın anlamıdır. Gerçek anlam, sözcüğün temel anlamla birlikte yan anlamını da kapsayabilir. Çok renkli bir kiģiliğe sahip. Mecaz Renkli giysiler sana çok yakıģıyor. Gerçek Evin perdelerini ütülüyordu. Gerçek Yeter artık kafamı ütülediğin Mecaz 4 EBİM EBİM KPSS KPSS Kurslarının öğretmen adaylara armağanıdır.

5 3. Mecaz Anlam: Bir sözcüğün herhangi bir ilgiden dolayı gerçek anlamından tamamen sıyrılıp baģka bir sözcüğün yerine kullanılmasıdır. Ancak, sözcüğün gerçek anlamıyla mecaz anlamı arasında biçim ve anlamca bir ilgi kurulabilir. Mecaz anlam, çoğu zaman somut anlamlı bir sözcüğün soyut yan anlam kazanması Ģeklinde olur. Boğaz: Ġğne: Burun: Boğazım ağrıyor. (temel) ġiģenin boğazı çatlamıģ. (yan) Boğazına çok düģkün. (mecaz) DikiĢ sırasında iğne eline battı. (temel) Ona bir kravat iğnesi aldım. (yan) Bu iğneler bana mı? (mecaz) Burun ameliyatı olmuģ. (temel) Ayakkabının burnu açılmıģ. (yan) Her Ģeye burun kıvırır. (mecaz) 4. Terim Anlam: Sözcüklerin bilim, sanat, meslek, spor, felsefe gibi alanlarla ilgili kavramları kar- Ģılamasına terim denir. Sahne (tiyatro) Polinom (matematik) Defans (spor) NeĢter (tıp) Bazı sözcükler hem terim anlamıyla hem de günlük yaģamda kullanılabilir. Terimler sözcüğün gerçek anlamıdır. Devlet tiyatroları dün perdeleri açtı. terim (tiyatro) Ġçeri güneģ girmesin diye perdeyi çektik. Cümlenin nesnesini bulamadı. terim (dilbilim) Elindeki nesneleri masaya geliģigüzel attı. SÖZCÜĞÜN YAN ANLAM KAZANMASI 1. Benzetme: Bir kavramın özelliğini baģka kavramlardan yararlanarak ortaya koymaktır. Ya da a- ralarında benzerlik ilgisi bulunan iki kavramdan birini (güçsüz olanı) ötekine (güçlü olana) benzetmektir. Ayrıntılı bir benzetmede dört öğe bulunur: benzeyen, benzetilen, benzetme yönü, benzetme edatı. Bugün senin cennet kadar güzel vatanın var. benzetilen b.edatı b.yönü benzetilen Bu öğelerden benzetilen ve benzeyen temel öğelerdir. Ancak bir benzetme için bu dört öğenin bulunması gerekmez. Cennet gibi güzel vatan (ayrıntılı benzetme) Vatanımız cennet gibidir. (kısaltılmıģ benzetme) Vatanımız güzellikte cennettir. (pekiģtirilmiģ benzetme) Cennet vatan (yalın benzetme) Not: KarĢılaĢtırılan kavramlar eģitse benzetme olmaz. Bu durumda kavramlar gerçek anlam içerir. Ben de senin gibi güzel giyinmeyi seviyorum. 2. Eğretileme (istiare): Benzetmenin temel öğelerinden yalnızca benzeyenin ya da benzetilenin kullanılmasıyla yapılır. Benzetilenin kullanılması (Açık istiare): Aslanlarımız bu maçta da coģtu. Onun ne tilki olduğunu bilmezsin sen. Benzeyenin kullanılması (Kapalı istiare): Göl uyandı uykusundan. (insan) Can kafesten uçar bir gün. (kuģ) 3. KiĢileĢtirme: Ġnsanlar için kullanılan bir kavramın insan dıģı varlıklar için kullanılmasıdır. Rüzgâr susmuģ ses vermiyor nedendir? Her akģam coģkuyla karģılar odam beni. Not: KiĢileĢtirmede aynı zamanda kapalı istiare vardır. 5

6 4. Kinaye: Bir sözün mecaz anlamda kullanılmasıyla birlikte gerçek anlamını da çağrıģtıracak biçimde kullanılmasıdır. Bu yükü at artık sırtından. (yük/sorun) Onun kapısı herkese açıktır. (konukseverlik) Not: Kinayeli anlatımlarda asıl anlam mecazdır. AD AKTARMASI (Mecaz-ı mürsel) Bir çeģit mecazdır. Bir sözcüğün benzetme dü- Ģünmeden, bir ilgiden dolayı baģka bir sözcüğün yerine kullanılmasıdır. a) Bir nesnenin dıģı söylenerek içi anlatılabilir. (Ġç - dıģ ilgisi) Ġki tabak yedim yine de doymadım. Çocuklar kaynayan kazanın baģına toplanmıģtı. Ġki gündür çeģmeler akmıyor. DEYĠM AKTARMASI Aralarında benzerlik ilgisi bulunan iki kavramdan birini, öteki kavram için kullanmaktır. Deyim aktarması benzerlik ilgisine dayanmaktadır. a) Ġnsan organ adlarını, insan dıģı varlıklar için kullanma: Tarağın diģleri kırılmıģ. Dağ baģını duman almıģ. Ġki gözlü bir ev kiralamıģ. Bardağın ağzı çatlamıģ. Ayakkabının burnu yırtılmıģ. b) Ġnsanla ilgili durumların insan dıģı varlıklara (doğaya) aktarılması: Esme deli rüzğâr, gönlüm periģan. Beni kör kuyularda merdivensiz bıraktın. Yürüyordum ağlıyordu ırmaklar. Sen gittin odam mahsun kaldı. Doğa bizi davet ediyor. Yorgun ırmaklar ne zaman dinlenir? b) Bir nesnenin içi söylenerek dıģı anlatılır. Dün akģam bulaģıkları ben yıkadım. Sütü buzdolabında bekletmezsen çabuk bozulur. Reçelleri dolaba yerleģtirdin mi? c) Bir nesnenin parçası söylenip bütünü veya bütünü söylenip parçası anlatılabilir. Ben, onun ayağına gitmem. Vapur Konak a gidiyor. d) Bir yer adı veya yön adı söylenerek insanlar anlatılabilir. Ankara yine karıģtı. Doğu bu kıģı da donarak geçirecek. Mahalle geceyi uykusuz geçirdi. e) Bir eģyanın adı söylenip, insan anlatılabilir. Raketler kıyasıya kapıģtı. Kalemlerin savaģı hiç bitmiyor. Eldivenlerimiz iki altın madalya ile döndü. f) Bir olayın sonucu söylenip nedeni anlatılabilir. Uçaklar günlerce bu bölgeye ölüm yağdırdı. Bu örneklerde, aynı zamanda istiare ve kiģileģtirme vardır. d) Doğaya ait özelliklerin insan için kullanılması: Bu ezik kadın daha ne kadar çekecek? Çok sert bir müdürümüz vardı. Çiğ insanlarla arkadaģlık etmem. Onun ne tilki olduğunu bilmezsin sen. Aslanlarımız coģtukça coģtu. e) Duyular arası aktarma: Acı bir çığlıkla uyandık. Onun o soğuk bakıģını hiç sevmedim. Ortalığı keskin bir koku kapladı. Onun o sıcak gülüģü içimizi ısıtırdı. SOMUTLAġTIRMA Soyut bir kavramla anlatılması gereken bir durumu, o kavramın yerine geçen somut bir kavramla anlatmaktır. Bu sözlerinle beni kırdın. Yasalar çiğnenmek için yapılmaz. Onunla aramız bozuk. Zorluklara göğüs germelisin. 6

7 KAPSAM YÖNÜNDEN SÖZCÜKLER 1. Genel Anlamlı Sözcükler: Aralarında ortak özellik bulunan varlıkları topluca anlatan sözcüklerdir. Ör. varlık sözcüğü canlı ve cansız varlıkların tümünü kapsar, gül sözcüğü de tüm gül türlerini. Her canlının yaģamaya hakkı vardır. Ülkemiz bitki örtüsü yönünden zengindir. Okul insan yaģamında önemli bir yer tutar. Ağaç, doğanın süsüdür. 2. Özel Anlamlı Sözcükler Tek bir varlığı anlatan sözcüklerdir. Bu gömlek sana çok yakıģmıģ. Gülün yaprağını kopardı. Ev yanınca sokakta kaldılar. Evin önündeki ağaç kurumuģ. 3. Nicel Anlamlı Sözcükler Ölçülebilen, tartılabilen yani rakamsal ifade edilebilen sözcüklerdir. Bu göl çok derin. Büyük salon, küçük salondan daha kullanıģlı. Uzun direğin yanında onu bekliyorum. 4. Nitel Anlamlı Sözcükler Varlıkların biçimini, durumunu, rengini bildiren sözcüklerdir. Kırmızı kazak sana çok yakıģmıģ. Kötü günler geride kaldı. Onu bu derin düģünceden kurtardım. SÖZCÜKLER ARASI ANLAM ÖZELLĠKLERĠ 1. EĢ Anlamlı Sözcükler Ses bakımından farklı olmasına karģın aynı kavramı karģılayan sözcüklerdir. Not: AnlamdaĢlık cümleye göre değiģir. Fena bir gün geçirdim. Bu cümlede fena sözcüğünün anlamdaģı kötü iken; DıĢarıda fena bir yağmur yağıyor. cümlesinde ise fena sözcüğü Ģiddetli anlamındadır. 2. KarĢıt Anlamlı Sözcükler Anlamları birbirinin tersi kavramları karģılayan sözcüklerdir. Ġleri - Geri Uzun - Kısa AĢağı - Yukarı Not: KarĢıtlık cümleye göre değiģir; Bugün çok bozuk olduğunu görüyorum. cümlesinde bozuk sözcüğü neģeli, Ģen sözcüklerinin karģıtını oluģtururken; Bu bozuk yolda nasıl gideceğiz. cümlesinde ise düzgün sözcüğünün karģıtıdır. 3. EĢ Sesli Sözcükler YazılıĢı ve okunuģu aynı olan sözcüklerdir. KarĢıya geçmek için bir sal yaptık. Ġpi iki metre daha aģağıya sal. Çay, gül, yüz, iç, saz, dil, kaz, kaç, uç, el, yar, yaz, kır, al, bez, gibi sözcükler sesteģtir. Not: SesteĢ sözcüklerde kavramlar farklıyken genellikle türler de farklıdır. Not: SesteĢ sözcüklerle, çok anlamlı sözcükleri karıģtırmamak gerekir. Ağacın dalı kırılmıģ. Hangi dalda eğitim görmüģ. Bu kalem artık yazmıyor. Dilekçeyi kaleme bıraktım. Not: Dilin kendi sözcükleri arasında genellikle anlamdaģlık olmaz. Bu durum daha ziyade farklı dillerden dilimize giren sözcüklerle olur. Ancak dilin kendi sözcükleri arasında yakın anlamlılık söz konusudur. Dil - Lisan Soru - Sual Yanıt Cevap Bu cümlelerde geçen dal ve kalem sözcükleri farklı kavramları karģıladığı halde sesteģ değildir. Ortak kökler de sesteģ sayılmaz. (Boya, savaģ, barıģ, güven, eski gibi) Boya çok kalitesiz. Bu resmi de sen boya. Bu cümlelerde boya sözcükleri ortak köktür. 7

8 Not: Yazımları farklı sözcüklerde sesteģlik aranmaz. Hala - Hâlâ Kar - Kâr Alem - Âlem ANLAM GENĠġLEMESĠ Bir sözcüğün temel anlamının yanında zamanla o kavramla ilgili bütün türleri karģılar duruma gelmesi. Ödül, dal, yıldız gibi. ĠKĠLEMELER Anlatımı daha etkili kılmak için iki ve daha fazla sözcüğün biçim ve anlamca oluģturduğu öbeğe ikileme denir. 1. Biçim Yönünden Ġkilemeler a. Aynı sözcüğün yinelenmesiyle oluģur. Uzun uzun Kötü kötü Sıcak sıcak Haberi duyurmak için kapı kapı dolaģtı. Üzüm üzüm gözleri vardı. ANLAM DARALMASI Bir sözcüğün, kapsadığı anlamların bir bölümünü zamanla kaybetmesidir. Oğul sözcüğü, eskiden kız ve erkek çocukların tümünü karģılarken, bugün sadece erkek çocukları için kullanılmaktadır. Erik, çekirdekli meyvelerin hepsini, davar sözcüğü de koyun, keçi, at, inek sürülerini karģılarken bu sözcükler bugün bu türlerin sadece birini kar- Ģılamaktadır. DOLAYLAMA Anlatımı güzelleģtirmek, ilginç kılmak için bir sözcükle anlatılabilecek bir kavramı birden çok sözcükle anlatmaktır. Aslan yerine, ormanlar kralı Balık yerine, derya kuzusu Pamuk yerine, beyaz altın Turizm yerine, bacasız sanayi Atatürk yerine, ulu önder SÖZÜN ANLAMI Ġki ve daha fazla sözcüğün oluģturduğu öbeğe söz denir. Sözler de cümleye değiģik anlamlar kazandırır. Özellikle kalıplaģmıģ sözlerin anlamlarını bilmek gerekir. Ġkilemeler, deyimler, atasözleri, özlü sözler deği- Ģik anlam özellikleri taģır. b. EĢ ve yakın anlamlı sözcüklerle yapılır: EĢ dost Ev bark Ses seda Her yer kir pas içindeydi. Anadolu yu dağ tepe dolaģtık. Kılığı kıyafeti düzgün biriydi. c. KarĢıt anlamlı sözcüklerle yapılır. Güle ağlaya Ġyi kötü Ġleri geri Büyüklü küçüklü ağaçların arasında yürüdü. Benim de elimden iyi kötü bir Ģeyler gelir. Ġleri geri hareketlerle arabayı, çamurdan çıkardı. d. Biri anlamlı diğeri anlamsız sözcüklerle yapılır. Eski püskü Yırtık pırtık Çarpık çurpuk Para mara Kalem malem Yorgun argın eve geldik. Ufak tefek boyuyla her Ģeye karıģıyor. Bana para mara değil, mutluluk lazım. 8

9 e. Ġkisi de anlamsız sözcüklerle yapılır. EciĢ bücüģ Ivır zıvır Abur cubur Abuk sabuk sözleri canımı sıktı. Aldığım ıvır zıvırlar hiçbir Ģeye yaramadı. f. Yansıma sözcüklerle yapılır. Zır zır Takır takır ġarıl Ģarıl Küt küt atıyor kalbim. Yürürken çıkardığı pat pat sesleri sinirime dokunuyor. Not: Ġkilemeler, tek bir sözcüğün iģlevini taģır. Ġki sözcüğün arasına noktalama iģareti konmaz. DEYĠMLER Ġki ve daha fazla sözcüğün oluģturduğu mecaz anlamlı kalıplaģmıģ sözlerdir. Deyimler: KalıplaĢmıĢtır. Sözcüklerin yeri değiģtirilemez. Sözcüklerin yerine anlamdaģları kulanılamaz. Söyleyeni belli değildir. Mecaz anlamlı sözlerdir. (Gerçek anlamlı olanlar da vardır.) Çekimlenebilirler. Ağzını açmamak Çok olmak Burnundan kıl aldırmamak Anlamlarına Göre Deyimler a. Deyimler mecaz anlamlıdır. Baltayı taģa vurmak Çam devirmek Kulak kabartmak 2. Anlam Yönünden Ġkilemeler Ġkilemeler cümleye değiģik anlamlar katar. Adamın çuval çuval parası var. (abartma) Konuyu iyi kötü anlatabildi. (ortalama) Merdiveni dinlene dinlene çıktı. (yineleme) Kırlardan renk renk çiçekler topladık. (nitelik) 3. Görevi Yönünden Ġkilemeler Ġkilemeler cümlede her türlü görevi üstlenir. Tamlayan, tamlanan, sıfat, belirteç (edat), özne, yüklem, nesne, dolaylı tümleç, belirteç (edat) tümleci gibi. KonuĢmaya baģlamadan önce uzun uzun dü- Ģündü. (belirteç) Konu komģuya haber bıraktı. (ad-özne) Onu bunu iģe karıģtırma. (adıl-nesne) Evin geniģ geniģ odaları vardı. (sıfat) Of of! Çok sıkılıyorum. (ünlem) Elma elmaydı yanakları. (yüklem) Konu komģunun yardımına koģardı. (tamlayan) Herkesin eģi dostu vardır. (tamlanan) b. Bazı deyimler gerçek anlamlıdır. Hem suçlu hem güçlü Nerede akģam orada sabah Para ile değil sıra ile Çoğu gitti azı kaldı c. Bazıları kinayeli olur Boynunu bükmek Eli açık d. Ġnanç, gelenek ve görenekleri içerir. Ağzından yel alsın Darısı baģına Nazar değmesin KuruluĢları Yönünden Deyimler a. Sıfat tamlaması biçiminde olur Niyeti bozuk (adam) Ağır baģlı (çocuk) Karnı burnunda (kadın) b. Belirteç (edat) öbeği oluģturabilir Ġki gözü iki çeģme (ağlamak) Kırk yılda bir (görüģmek) 9

10 c. Ad tamlaması biçiminde olabilir Ayak bağı Anasının gözü Ayağının tozu Sinir küpü Anlamına Göre Atasözleri kalıplaģmıģ sözlerdir. Kalıplar bozulamaz. Atasözleri derin anlam yoğunluğu taģır. KiĢi ve toplum çıkarlarına saygıyı öğütler. d. Cümle biçiminde olabilir Çiğ yemedim ki karnım ağrısın Eski çamlar bardak oldu Takke düģtü kel göründü Dağ fare doğurdu Üzümünü ye bağını sorma e. Bazı deyimlerin sonunda eylem bulunmaz. Sinir küpü Laf ebesi Ağır söz f. Eksiltili olabilir. Çat kapı Göz göre göre Not: Deyimleri oluģturan sözcükler arasına baģka sözcük girebilir. Saçını senin için süpürge etti Hayata erken atıldı ATASÖZLERĠ Uzun deneyimler ve gözlemler sonucu oluģmuģ, yol gösterici, öğüt verici, çoğu mecaz anlamlı, söyleyeni belli olmayan sözlerdir. KuruluĢuna Göre a. Çift yargılı olabilir. Gençlikte taģ taģı kocalıkta ye aģı Üzümünü ye bağını sorma b. Eksiltili olanlar vardır. Arpa samanıyla kömür dumanıyla Az veren candan çok veren maldan a. Atasözlerinde mecaz anlam söz konusudur. Üzüm üzüme baka baka kararır. Ağaç yaģ iken eğilir b. Bazı atasözleri gerçek anlamlıdır. Bugünün iģini yarına bırakma Dostluk baģka alıģveriģ baģka Gün geçer kin geçmez c. Kinayeli olabilir Balık baģtan kokar Boynuz kulağı geçer Gül dikensiz olmaz d. Bazı atasözlerinde konuya bakıģ açısında, zıtlık görülebilir. Bekarlık sultanlıktır Bekarın yakasını bit, parasını it yer Gezen ayağa taģ değer Çok gezen çok bilir Ġki dinle bir söyle Söz gümüģ ise sükut altındır e. Kimi atasözleri yanlıģ öğüt, yanlıģ düģünce içerir; ancak bunların çoğu alay, kızgınlık gibi duyguları yansıtır. Her koyun kendi bacağından asılır Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar Gemisini kurtaran kaptan Not: Atasözleri genel kural niteliği taģır. Her zaman her koģulda, herkes için geçerlidir. Deyimler özel durumlar için geçerlidir. c. Hem kurallı hem de devrik cümle Ģeklinde olabilir. Mum dibine ıģık vermez Ek tohumun hasını, çekme yiyecek yasını Atasözleri bütün cümle türlerini kapsar. 10

11 Yanıt: E GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı KPSS soruları (KPSS 2006) 1. AĢağıdaki altı çizili sözlerden hangisi anlamca ötekilerden farklıdır? A) Yapılan bir araģtırmaya göre eğitime ayrılan paranın yaklaģık dört katı, kazanç olarak ekonomiye geri dönmektedir. B) AraĢtırmalar göstermiģtir ki eğitim süresini bir yıl artırmak, maliyetinin hemen hemen üç katı bir kazanç sağlamaktadır. C) Eğitim düzeyi yükseldikçe, çalıģan bireyin verimliliği neredeyse yüzde on artmaktadır. D) Az geliģmiģ ülkelerin çoğunda ulusal gelirin aģağı yukarı yüzde beģi eğitime ayrılmaktadır. E) Aynı iģi yapan, aynı yaģ ve iģ deneyimine sahip iki kiģiden yabancı dil bileni, öbüründen daha verimli olur. (KPSS 2006) Yanıt: E 2. Halıcı kızların kök boyalarla boyadığı ipler, kuruması için bahçeye asılmıģ. Bu cümledeki altı çizili sözün yerine aģağıdakilerden hangisi getirilirse cümlenin anlamında değiģme olmaz? A) kuruyuncaya kadar B ) kurutulurken C) kurumadan önce D) kurutmak amacıyla (KPSS 2007) E) kurutularak 3. I. Pülümür ün bir dağ köyünde gördüm onu II. Yanıt: D YaĢını sordum, kimi seksen dedi, kimi yüz Önüme düģtü konukseverce Beni tek odalı köy yapısı kulübesine götürdü III. En soylu yoksulluğun toprak döģeli sarayına IV. Zamanı onda yitirdim ben Yitik zamanlara onda eriģtim Yukarıdaki numaralanmıģ dizelerin hangilerinde birbirine karģıt çağrıģımlar içeren sözler kullanılmıģtır? A) l. ve ll. B) l. ve lll C) ll. ve lll. D) ll. ve lv. E) lll. ve lv. (KPSS 2007) 4. (I) Ev havalansın diye açtığım pencereyi kapatırken derin bir soluk aldım. (ll) Körfezden bembeyaz bir gemi geçiyor. (lll) Canım dıģarı çıkmak istedi. (lv) Uzun bir yürüyüģ yapsam (V) Bu yürüyüģ sırasında Ġzmir in sabırsız baharını selamlasam, imbat koklasam (Vl) Ardından kıyıya oturup denizi seyrederken çayımı yudumlasam, gazetemi okusam (Vll) Sonra, okuduğum heyecanlı romanın son bölümünü bitirsem Bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerin hangisinde insana ait bir özellik doğaya aktarılmıģtır? A) ll B) lv C) V D) Vl E) Vll Yanıt: C (KPSS 2008 ) 5. Bir sanatçı olarak, okumaktan, araģtırmaktan hiçbir zaman vazgeçmeden sanatta doyumsuzluğu korumak gerektiğine inanıyorum. Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aģağıdakilerden hangisidir? A) Bir birikim oluģturmaya çalıģmak B) Sanatla ilgilenmekten zevk almak C) UlaĢtığı noktayı yetersiz bulmak D) Sanata yön vermeye çalıģmak E) BaĢarılı yapıtları örnek almak Yanıt: C (KPSS 2008) 6. Ana dilinin, anneden öğrenilen dil olduğu söylenir ama bu, yalın kat bir açıklama bence. Çünkü dil bilimle ilgili sözlükler, ana dilini daha çok, çevrenin dili olarak açıklamaktadır. Ancak, çevrenin dili denilen dil üzerinde annenin etkisi olduğu da yadsınmamalıdır. Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aģağıdakilerden hangisidir? A) Genel kanılara uyan B) Etkisiz olanı etkili gösteren C) Duygusal gerekçelere dayanan D) TartıĢmaya açık görüģler içeren E) Basit, derinliği olmayan Yanıt: E 11

12 (KPSS 2009) 7. Öyküler dünyanın farklı yerlerinde geçse de okuyanda tuhaf bir bizden lik duygusu uyandırıyor; aģkın, kararsızlığın, tekinsizliğin ve yalnızlığın evrensel olduğunu, bu öykülerde kendimizi yazara yakalanmıģ hissettiğimizde bir kez daha hatırlıyoruz. Bu cümledeki altı çizili sözle, okurla ilgili olarak anlatılmak istenen aģağıdakilerden hangisidir? A) Anlatılanları değiģik biçimlerde algılama B) YaĢamla ilgili düģüncelerini pekiģtirme C) Anlatılanları yaģadığını duyumsama D) Anılarına bağlı olarak mutluluk duygusuna kapılma E) Okuduklarının doğruluk derecesini düģünme Yanıt: C (KPSS 2009) 8. Titizlikle, kılı kırk yararak ortaya koyduğu ürünlerini kitaplaģtırmak için yıllarca bekler; kendi deyiģiyle, onların sirkeleģip sirkeleģmediğini görmek ister. Bu parçadaki altı çizili sözle anlatılmak istenen aģağıdakilerden hangisidir? A) Ġstenilen yetkinliğe ulaģıp ulaģamama B) Eskiyip unutulma C) Olumlu ya da olumsuz yönlerden algılanma D) Zamanla çekiciliğini yitirip yitirmeme E) BaĢkalarınca örnek alınma (KPSS 2010) Yanıt: A 9. Okur için yazmıyorum. Evet, ama okura yazdığım da bir gerçek. Demem Ģu ki, okur için yazmak baģka Ģeydir, okura yazmak baģka Birinde özgürlük vardır. Öteki ise sizin elinizi kolunuzu bağlar, sizi bağımlı kılar. Ben böyle düģünüyorum. Bu parçadaki altı çizili cümleyle yazar aģağıdakilerden hangisini anlatmak istemiģtir? A) Beğenilecek konuları iģlediğini B) Kendi düģüncesini okurlara benimsetmeye çalıģtığını C) Okurların Beklentilerine göre değil, kendi istediği gibi yazdığını D) Toplumu ilgilendiren konulara değindiğini E) Bellibir kitleye seslenmek istediğini Yanıt: C (KPSS 2011) 10. KiĢiliğimizin oluģup geliģmesinde okuduklarımızın büyük payı vardır. Her yazar, kiģiliğimizin temeline ayrı bir taģ koyar. Bu, edebiyatın temel iģlevlerinden biridir. Bu parçadaki altı çizili cümleyle, yazarlara iliģkin olarak anlatılmak istenen aģağıdakilerden hangisidir? A) DuyuĢ, davranıģ özelliklerimizi zenginleģtirdikleri B) Bizi yanlıģ düģüncelerden uzaklaģtırdıkları C) YaĢama biçimimizi belirledikleri D) Bizi baģka insanların dünyalarına taģıdıkları E) YaĢamı sevme, ondaki güzellikleri görme gücümüzü pekiģtirdikleri Yanıt: A (KPSS-2011) 11. Kendi aralarında üç beģ sözcükle konuģan gençlerimizi gördükçe onların, beyin ve dil yetilerinin daha geliģme evresindeyken kurumuģ olmasından kaynaklanan sözcüksel çölleģme içinde olduklarının ayrımına varıyorum. Bu cümledeki altı çizili sözle anlatılmak istenen aģağıdakilerden hangisidir? A) Anlatımsal yavanlık B) DüĢünsel sınırlılık C) Algısal yetersizlik D) Kural tanımazlık E) Duyguları yansıtmada eksiklik Yanıt: E 12

13 2. Bölüm. CÜMLEDE ANLAM CÜMLENĠN YORUMU Bir yargı bildirmek amacıyla aralarında anlamsal ve biçimsel ilgi bulunan sözcüklerin oluģturduğu söz dizisidir cümle. Cümle, birden çok sözcükle oluģabildiği gibi tek bir sözcükten de oluģabilir. Onunla iki yıldır konuģmuyorum. Biliyorum. Cümlenin, yani yargının oluģması için iki temel öğeye gereksinim vardır: Özne, yüklem. Sular akmıyor. özne yüklem ĠĢçiler çalıģıyor. özne yüklem Akıllı, köprüyü bulana kadar deli suyu geçer. Akıl, kiģiye sermayedir. Bu cümlelerde konu ortak olduğu halde bakıģ açıları farklıdır. Bir cümlenin yorumunu iyi yapabilmek için cümlenin konusu ve bakıģ açısı iyi saptanmalıdır. CÜMLE VURGUSU Cümlede anlatılmak istenen kavramın öne çıkarılmasıdır. Cümlede sözcüklerden birini ötekilere göre daha baskılı söylemektir. a. Eylem cümlesinde: Vurgu yüklemin önündeki sözdedir. Ancak cümlenin tam ve daha da açık olması için baģka öğelere de gereksinim vardır. Bu öğeler yardımcı öğelerdir. Bu kitapları okumam için bana sen getirmiģtin. nesne z.tüm. d.tümleç özne yüklem KONU Konu, cümlede yargının içeriğidir. Cümlede üzerinde durulan Ģeydir. Bu cümlede neyin üzerinde durulmuģtur? sorusunun yanıtıdır konu. Yarın arkadaģım bize gelecek. vurgulu Her akģam iki saat yürürüm. vurgulu b. Ad cümlesinde: Ad cümlesinde vurgu, yüklemdedir. Akıl, kiģiye sermayedir. vurgulu Tatil, benim için oldukça dinlendiriciydi. vurgulu Bilinçli kiģi bildiklerini uygulayan kiģidir. Konu: Bilinçli kiģi c. KoĢul cümlelerinde: KoĢul cümlelerinde vurgu, koģul kipindedir. BaĢarı çalıģılarak elde edilir. Konu: BaĢarı KONUYA BAKIġ AÇISI Cümlede konunun hangi yönden ele alındığıdır. Aynı konu, baģka baģka cümlelerde farklı bakıģ açısına sahip olabilir. Böyle havalarda sıkı giyinirsen üģümezsin. vurgulu Ounla konuģursan seni anlayacaktır. vurgulu Not: mi soru edatıyla yapılan cümlelerde ve de bağlacının bulunduğu cümlelerde vurgu, de ye ve mi ye göre değiģir. Ben mi onu hiç aramıyor muģum? Sen de beni anlamıyorsun 13

14 YAKIN ANLAMLI CÜMLELER Konuları ve bakıģ açıları aynı doğrultuda olan cümlelerdir. Ġnsan yedisinde ne ise yetmiģinde de odur. Huylu huyundan vazgeçmez. Can çıkmayınca huy çıkmaz. Kalp kalbe karģıdır. Gönülden gönüle yol vardır. Toplum sorunlarına duyarlı olmayan sanatçının kalıcı olması beklenemez. Bir sanatçının kalıcı olması onun toplumla kopmamasına bağlıdır. Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar. Doğru söyleyenin bir ayağı üzengide gerek. Doğru söyleyenin tepesi delik olur. Gündüzü görmenin yolu geceden geçer. Çefa cekmeden sefa sürülmez. Cümlenin birimleri arasındaki biçim ve anlam iliģkisinden yararlanarak cümleden çıkarılan kavramlar bulunabilir. Ör: 1. Onunla bu konuyu konuģacağız. Bu cümlede boģ bırakılan yere aģağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) Ġkide bir B) Ikına sıkıla C) Hemen hemen D) Sık sık E) AĢağı yukarı Bu cümlede sık sık sözü getirilirse cümlenin anlamsal bütünlüğü tamamlanmıģ olur. Yanıt: D Ör: 2. Üç senedir seni bekleye bekleye. Bu cümlede boģ bırakılan yere aģağıdakilerden hangisi getirilirse cümlenin anlamı beklemekten bıkan bir kiģinin durumunu yansıtır? KARġIT ANLAMLI CÜMLELER Konuları aynı oldukları halde bakıģ açıları farklı olan cümlelerdir. Ġyilik eden iyilik bulur. Ġyiliğe iyilik olsaydı, koca öküze bıçak olmazdı. Doğru olan insanı herkes sever. Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar. Bekarlık sultanlıktır. Bekarın yakaksını bit, parasını it yer. Akıl kiģiye sermayedir. Akıllı köprüyü bulana kadar deli suyu geçer. CÜMLE TAMAMLAMA Cümleler biçim ve anlam yönünden bir bütündür. Bu bütünlük bozulmamalıdır. Bu nedenle boģ bırakılan yere cümlenin anlamsal ve biçimsel yapısı düģünülerek, tamamlanmalıdır. A) dizimde derman kalmadı. B) gözlerime uyku girmedi. C) gözlerimin yağı eridi. D) içim daraldı. E) gözüm yollarda kaldı. Yanıt: C Cümlelerde söz konusu edilen kavramlar da soru olarak karģımıza çıkmaktadır. Cümlenin anlamı yorumlanarak söz konusu edilen kavram bulunabilir. Sen de her Ģeye burnunu sokuyorsun. (uyarma) Hiçbir zaman iģine zamanında gelmezsin sen. (yakınma) Geçen yaz, tatilimi daha iyi değerlendirebilirdim oysa. (hayıflanma) ÇalıĢmamızı bitirdikten sonra gezmeye gidebiliriz. (öneri) Bu çalıģmayla baģarılı olması mümkün değil. (önyargı) ĠĢlerimiz her gün biraz daha kötüye gidiyor. (aģamalı durum) Bu konuda yapacak bir Ģeyim kalmadı artık. (çaresizlik) 14

15 YARGILAR ARASI ĠLĠġKĠ Neden-Sonuç ĠliĢkisi Cümlede, yargılardan birinin gerçekleģip gerçekleģmemesinin nedeni de verilmiģtir. ĠĢten ayrıldığı için maddi sıkıntı çekiyormuģ. neden sonuç Onu aramadım diye bana kızmıģ. Askere gitmesi dolayısıyla iģyerini devretti. Bana küstüğünden yüzüme bile bakmıyor. Araba çalıģmıyor, bozulmuģ. Yağmurun yağması ile her taraf göl oldu. Bu cümlelerde yargılar, neden-sonuç ilgisiyle bağlanmıģtır. -için, -den, -diğinden, diye, ile, dolayısıyla gibi ek ve sözcükler, yargıları neden-sonuç ilgisiyle bağlar. Amaç Sonuç ĠliĢkisi Bu tür cümlelerde yargının gerçekleģmesinin hangi amaca yönelik olduğu anlamı vardır. Yeni bir iģe girmek için araģtırma yapıyorum. amaç sonuç Bugün, hasta olmayayım diye kalın giyindim. Bunu ona haber vermek üzere kaleme sarıldı. Buraya seninle görüģmeye geldim. Bu cümlelerde yargılar amaç-sonuç ilgisiyle bağlanmıģtır. -e, için, diye, üzere gibi ek ve sözcükler cümlede amaç ilgisi kurar. KoĢul ĠliĢkisi Yargılardan birinin gerçekleģmesi bir koģula bağlıdır. Hızlı koģarsak ona yetiģebiliriz. Arabanın hızı arttıkça heyecanlanıyordu. Bu hastalıktan bu ilacı kullanınca kurtulursun. Soruların tamamını çözmeden baģaramazsın. Sırrımı sana söylerim ama baģkasına söylemeyeceksin. Emek verdin mi her Ģey güzel oluyor. Derdini anlat ki derman bulasın. -se, -dikçe, -ince,-erek,-meden, -meksizin, ama, ki, mi gibi ek ve sözcükler cümlede koģul ilgisi kurar. KarĢılaĢtırma ĠliĢkisi Cümlede iki kavram bir yönüyle karģılaģtırılmıģ olabilir. Bu cümlelerde genellikle derecelendirilmiģ sıfat veya belirteç bulunur. Yılın en çok izlenen filmiydi bu film. EĢine az rastlanır bu tablo beni büyüledi. Bu romanın konusu daha ilginç. ĠĢinde kardeģim de benim kadar baģarılı. Benim ilgim sinema, onunki ise tiyatro. KarĢıtlık ĠliĢkisi Cümlede; ama, fakat, lakin, ancak gibi bağlaçlar, yargıları karģıtlık ilgisiyle bağlar. Sanatçı yöresel sözcükleri kullanmayı seviyor; ama bu sözcükleri yerinde kullanamıyor. BaĢarılı olmak istiyor; fakat bunun için bir Ģey yapmıyor. Açıklamalı Yargılar Yargılardan biri öteki yargının açıklamasıdır. Gözlerin ĢiĢmiĢ, anlaģılan sabaha kadar uyumamıģsın. Ege ye çok turist geliyor, demek ki burayı çok beğeniyorlar. Bugün seninle gelemeyeceğim; çünkü hastayım. AĢamalı durum bildiren yargılar Bir olayın veya bir durumun giderek değiģtiğini bildiren yargılardır. Hasta her geçen gün biraz daha iyileģiyor. Bitkiler gün geçtikçe büyüyor. KomĢumuzun durumu yavaģ yavaģ düzeliyor. Gün geçtikçe, günden güne, yavaģ yavaģ, aydan aya, günden güne, azar azar gibi sözler, cümlede aģamalı bir durumu anlatır. 15

16 Not: OluĢ eylemleri cümleye, zaman içinde durum değiģikliği anlamı katar. Sararmak, ekģimek, bayatlaģmak, kokuģmak, beyazlaģmak, esmerleģmek gibi. Benzine gelen son zamlar sürücüler tarafından protesto edildi. Türkiye-AET görüģmeleri bir ay sonraya atıldı. Bu yapıt üç ay önce dilimize çevrildi. Derğerlendirme bildiren yargılar Herhangi bir kiģi, yapıt veya bir duruma yönelik, gözlem veya inceleme sonunda edinilen izlenimleri içeren cümlelerdir. Öykünün anlatımında yazar, kendini yinelemekten kurtulamamıģ. Bu yapıtında yazar, toplumsal bir gerçeği vurgulamak istiyor. Öznel Cümleler Söyleyenin duygularını, yorumlarını içeren cümlelerdir. Benzine gelen son zamlar halkı zor durumda bıraktı. Ġnsanın gerçek dostu kitaplardır. Okuma tutkuların en asilidir. ÇalıĢmak geleceğe yatırım yapmaktır. EleĢtiri bildiren yargılar Bir kiģi veya yapıtla ilgili olumlu veya olumsuz dü- Ģünceler içeren cümlelerdir. Bu tür cümlelerde eleģtiri bir kavrama yönelik olabileceği gibi farklı kavramlara yönelik de olabilir. Yazarın son yapıtı, yaratıcılıktan yoksun, anlatımı kuru, sıradan bir yapıt olmaktan öteye geçememiģ. (olumsuz) Romanın kurgusu oldukça zayıf. (olumsuz) Yazarın dili akıcı, olaylar tutarlı. (olumlu) Yazarın dili savruk kullanmasına karģın olayları derin analizlerle anlatması yapıtın inandırıcılığını artırmıģ. (olumlu ve olumsuz) ANLATIM BAKIMINDAN CÜMLELER Tanım Cümlesi Bir kavramın temel niteliklerini ortaya koyan cümlelerdir. Bu cümleler nesnel veya öznel olabilir. Cümlede Bu nedir? sorusunun yanıtıdır. Ġnsan düģünen bir varlıktır. Dil, insanlar arasında her türlü iletiģimi sağlayan bir araçtır. Nesnel Cümleler Söyleyenin duygularını, beğenilerini içermeyen, kiģisel düģüncelere ve yorumlara yer vermeyen cümlelerdir. Bu sanatçı aynı zamanda Ģiir de yazmaktadır. Doğrudan anlatım içeren cümleler Bir kiģinin duygu ve düģüncelerini onun ağzından çıktığı gibi veren cümleler doğrudan anlatım içerir. Bir atasözümüz: Ġki dinle bir söyle. Der. Annem, madem sınava hazırlanıyorsun, neden çalıģmıyorsun? Diyerek beni uyardı. Dolaylı anlatım içeren cümleler Bir kiģini düģüncelerini öze bağlı kalarak anlatan cümlelerdir. Müdür, iģe neden geç kaldığımı sordu. Bu sınavın çok zor olduğunu söylüyorlar. Üslupla ilgili yargılar Sanatçının anlatım Ģekli, dili, sözcük seçimi, cümleleri kullanma yöntemi gibi yargıları içeren cümlelerdir. Yazar, bu yapıtında daha çok eski sözcüklerin yerine yeni sözcükleri kullanmıģ. Yazarın devrik cümlelere bolca yer vermesi akıcılığı sağlamıģ. Yapıtta deyimlere ve halk söyleyiģlerine yer verilmesi yapıta ayrı bir değer katmıģ. Ġçerikle ilgili yargılar Yapıtta iģlenen konuyla ilgili cümlelerdir. Roman, yoksul bir gençle zengin bir kızın aģkını anlatıyor. Köy kahvesinde toplanan köylüler sorunlarını öğretmene anlattılar. 16

17 CÜMLEDE ANLAMIN OLUġMASI Sözcüğün Cümleye Kattığı Anlam Mecaz anlamlı sözcükler ve edatlar cümlenin anlamını değiģtirir. Bugün bu iģyerinde ben akģamcıyım. Bizim akģamcı bugün de ortada yok. Ankara ya tren ile gideceğim. Gitmesi ile gelmesi bir oldu. Sözün Cümleye Kattığı Anlam Bu sanatçı her yazısında kılı kırk yarar. (titiz) Ne yazık ki emekleri boģa gitti. (hayıflanma) Haberi duyunca apar topar geldim. (acele) Ekin Cümleye Kattığı Anlam. Dün onunla görüģsem iyi olacaktı. (hayıflanma) ġimdi evde uyuyordur. (olasılık) Ben onu görmeyeli çok değiģmiģ. (ĢaĢırma) Noktalamanın Cümleye Kattığı Anlam Küçük(,) odasında(,) uyuyor. ĠĢte bu çalıģmayla kalkınırız(!) Bu cümlede ünlem iģareti, cümleye alay anlamı katmıģtır. Bu büyük sanatçı(?) her konuda yapıt veriyor. Soru iģaretinin, bu cümleye kabullenmeme analamının katığı görülüyor. Özlü Sözlerin Cümleye Kattığı Anlam Atasözü ve özdeyiģler genellikle mecaz anlatıma dayanır. Bu nedenle sözcükler, bu doğrultuda yorumlanarak anlam oluģturulur. Mum dibine ıģık vermez. Bu sözde mum, bilgili kiģileri; dip, bu kiģilerin yakınlarını; ıģık, onlara yararlı olmayı anlattığını düģünürsek bu sözden: Bilgili kişiler kendi çevrelerine faydalı olamaz anlamını çıkarabiliriz. Tanyeri ağarınca hırsızın gözü kapanır. Kirli iģler yaparak çıkar sağlayan kiģiler buna uygun ortam bulamayınca ortada kalırlar. 17

18 GeĢmiĢ yıllarda bu konuyla ilgili sorulan bazı (KPSS 2003) KPSS soruları 1. (I) Yayınevi olarak biz, Atatürk'ün 1903 ten 10 Kasım 1938'e kadar söylediği sözlere ve imzaladığı bütün belgelere on yıldır ulaģmaya çalıģıyoruz. (II) Onları asıllarına uygun ve kesintisiz olarak yayımlamaya giriģtik. (III) Ülkemizde ilk kez yapılan bu iģe belgeleri incelemekle baģladık. (IV) Ancak bu noktada hiç akla gelmeyecek sorunlarla karģılaģtık. (V) Eski yazıyla yazılmıģ olmalarından kaynaklanan yanlıģ okumalar ve buna dayalı çeviriler... (VI) Dolayısıyla böyle belgelerin değerlendirilmesi büyük bir özen istiyor. Bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerden hangisi kendinden önceki cümlenin açıklaması durumundadır? A) II B) lll C) IV D) V E) VI (KPSS 2004) Yanıt: D 2. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde neden belirtilmemiģtir? A) Kar yolları kapadığı için köyüne dönemedi. B) Romatizmadan bacakları ağrıyordu. C) Yorgunluktan ayakta duramıyordu. D) Sabahleyin kahvaltı etmediği için çok acıkmıģtı. E) KardeĢiyle bir araya geldiklerinde mutlaka tartıģıyorlardı. Yanıt: E (KPSS 2006) 3. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde üslupla (biçemle) ilgili bir özelliğe değinilmiģtir? A) Denemelerindeki anlatımsal yoğunluk okurlarını düģünmeye yönlendiriyor. B) Bu öykülerde, karģılaģtıkları olayları ciddiye almayan kahramanlar ele alınıyor. C) O, söylediklerini belgelere, tarihsel gerçeklere dayandırmak istiyor. D) Okur, kitabın bazı bölümlerinde duygulanıyor, bazı bölümlerinde gülüyor, kızıyor ya da üzülüyor. E) Romanda, eski konaklarla birlikte artık kullanılmayan bazı eģyalardan da söz ediliyor. Yanıt: A (KPSS 2007) 4. (I) Kitapların, özellikle de romanların, bir okurun yaģamındaki yeri nedir? (II) Çocuklukta, ilk gençlikte ya da daha geç dönemlerde okunan kimi romanların tadı, nasıl olur da üzerinden yıllar geçmesine karģın unutulmaz? (III) Yazarımız, benzer soruları kendine sormuģ olmalı ki çocukluğundan bugüne değin yaģamında iz bırakan kitaplardan söz eden bir yapıt ortaya koymuģ. (IV) Yapıtın önsözünde belirttiği gibi o kitapları okumaktan aldığı hazzı, yaptığı anımsatmalarla okurlarına da tattırmak istemiģ. (V) Bunda baģarılı olduğu konusunda eleģtirmenler ortak bir kanıya varmıģlar. Bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerin hangisinde tahmin anlamı vardır? A) l. B) II. C) lll. D) IV. E) V. Yanıt: C (KPSS 2007) 5. (l) Ankara'nın en güzel mevsimi sonbahardır. (II) Bu yüzden Ankara'da sonbahara, "sombahar" derim ben. (III) Yapraklar sarıya dururken gökyüzünde gürültülü bir telaģ baģlar. (IV) Tıpkı ilkbahar gibi sonbahar da birden gelir Ankara'ya ama hemen gitmez. (V) Ankaralılar yağmur yüklü bulutların altında iik karı görene değin, tadına vara vara yaz uğurlaması, kıģ karģılaması yapar. (VI) Çoğu kiģi, mevsim değiģikliğini selamlamak için ilk karın yağıģını bekler ama ben yağmuru beklerim. Bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerle ilgili aģağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıģtır? A) I. cümlede, kentin bir özelliği üzerinde durulmuģtur. B) II. cümlede, mevsimin hangi yönden beğenildiği belirtilmiģtir. C) III. cümlede, doğadaki bir değiģimden söz edilmiģtir. D) IV. cümlede, bir benzetme yapılmıģtır. E) Vl. cümlede, insanlar arasındaki bir ayrımdan söz edilmiģtir. Yanıt: B 18

19 (KPSS 2007) 6. (I) Okul dergilerinde çok fazla Ģiir yayımlanması doğru bir tutum değil. (II) Çünkü yapılması gereken, bütün öğrencilerin değil, Ģiir yazabilecek öğrencilerin öne çıkarılmasıdır. (III) Bir öğrencide yazma tutkusu varsa o, Ģiirlerini kabul ettirene kadar çabalayacak, hep daha iyisini arayacaktır. (IV) Böyle bir tutkusu yoksa Ģiire ilgi duymayacaktır. (V) Bunun sonucunda da ucuz aģk Ģiirleri yazmaktan öteye geçemeyecektir. Bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerin hangilerinde koģul anlamı vardır? A) I. ve II. B) l.ve lv. C) II. ve III. D) III. ve IV. E) IV. ve V. (KPSS 2009) 8. (I) Sanatçı, bütün yapıtlarında öne sürdüğü görüģleri aracılığıyla Doğu ve Batı arasında köprü kuruyor. (II) Ancak onun yapıtları, bunun çok ötesinde bir nitelik taģıyor. (III) En baģta insanın içsel çeliģkilerini ustaca betimliyor. (IV) YaĢamın karma- Ģıklığının, çeģitliliğinin yorulmak bilmez bir tanığı bu yapıt. (V) Batı nın postmodern roman tekniğini ve Doğu ya özgü geleneksel anlatım biçimlerini bir potada eritiyor. (VI) Herkesi, kendi sorunlarıyla yüz yüze getiriyor. Bir sanatçının yapıtlarının anlatıldığı bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerden hangisi içerik e iliģkin değildir? A) I. B) III. C) IV. D) V. E) VI. Yanıt: D Yanıt: D (KPSS 2008) 7. (I) Ġki-üç yaģ arasındaki çocuklar, yetiģkinler üzerindeki güçlerini keģfetmeye ve bunu sık sık denemeye eğilimlidirler. (II) Görülen odur ki annelerle babaların, çocuğun her istediğini yerine getirme konusundaki duyarlıkları, çocukların bu özelliklerini pekiģtirmektedir. (III) Her çocuk böyle bir dönemden geçer. (IV) Bu yaģtaki çocuklar, akıllarından geçen her Ģeyi isterler. (V) Bu nedenle birtakım sınırların çizilmesi ve onlara istedikleri her Ģeyin her zaman olamayacağının öğretilmesi gerekmektedir. Bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerle ilgili olarak aģağıda verilenlerden hangisi yanlıģtır? A) I. cümlede, bir yönelimden söz edilmektedir. B) II. cümlede, bir tutumun sonucu belirtilmektedir. C) III. cümlede, geçici bir evre anımsatılmaktadır. D) IV. cümlede, bir uyarıda bulunulmaktadır. E) V. cümlede, alınması gereken önlemlerden söz edilmektedir Yanıt: D (KPSS 2009) 9. (I) Bu gezi kitabında yazar, yalnızca Ne yenir, nerede kalınır, nasıl gidilir? gibi bilinen, pratik bilgilerle yetinmemiģ. (II) Gördüğü yerlerle ilgili bilinen doğal güzelliklere de yer vermiģ, atlanmaması gereken, nitelikli, detaylı tarihî bilgilere de. (III) Tüm bunlar, kitabın profesyonel düzeydeki alt yapısını oluģturmuģ. (IV) Bana göre bu kitabın, öteki gezi kitaplarından ayrılan baģka bir özelliği daha var. (V) O da, anlatılan her yere iliģkin olarak dile getirilen insan öyküleri, insani ayrıntılar, küçük öyküler Bir kitabın anlatıldığı bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerle ilgili olarak aģağıda verilenlerden hangisi yanlıģtır? A) I. cümlede, alıģılmıģın dıģında bilgilere yer verildiği belirtilmiģtir. B) II. cümlede, önceki cümlede belirtilenlerle ilgili açıklama yapılmıģtır. C) III. cümlede, daha önce anlatılanların kitabın değerini belirleyen yönler olduğu söylenmiģtir. D) IV. cümlede, daha sonra söyleneceklerle ilgili bir giriģ yapılmıģtır. E) V. cümlede, anlatılan pek çok Ģeyin birbirine benzediği üzerinde durulmuģtur. Yanıt: E 19

20 (KPSS 2008) 10. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde bir çıkarım yapılmıģtır? A) Yapıtları üzerine yazılmıģ inceleme yazılarının sayısı, onun nitelik açısından ciddi bir okur kitlesine sahip olduğunu gösterir. B) Bu incelemelerde öne çıkarılan düģüncelerden biri, yazarın, edebiyatın her Ģeyden önce bir dil kurma iģi olduğu düģüncesine inanması gerektiğidir. C) Beğenilme ve çok satma kaygısı duymayan bu yazarın dili üzerinde bir iki araģtırma yapılmıģ ancak dilinin niteliğiyle ilgili kapsamlı bir çalıģma yapılmamıģtır. D) Bu bibliyografya hazırlanırken, yazarla ilgili çok sayıda haber ve köģe yazısı incelenmiģ, bunlardan, eleģtirel çalıģmalarda kullanılabilecek olanlar seçilmiģtir. E) Basında, bu yazarımızın, gerek yazınsal gerek siyasal kimliğiyle ilgili çeģitli yorumlar yapılmaktadır. Yanıt: A (KPSS 2007 ) 11. AĢağıdaki cümlelerin hangisinde kiģisel görüģe yer verilmemiģtir? A) Bu romanında, ölümle sonuçlanan bir olayda adı geçen kiģilerin mesleklerine iliģkin bilgiler vermiģti. B) Yapıtında, birkaç çarpıcı olayı ustaca anlatarak okurların bu konuda yorum yapmasına ortam hazırlamıģ. C) Bu yapıtında, sarsıcı toplum gerçeklerine dikkat çekip bunlara kalıcı çözümler önermiģtir. D) Bu romanında merak ve heyecan öğelerini yoğun bir biçimde kullanarak okuyucuyu etkilemeye çalıģıyor. E) Bu yapıtıyla, beğenilen bir yazar olduğunu, bir kez daha ortaya koyuyor. Yanıt: A (KPSS 2010) 12. (ı) Yazmada, çocuğa ya da yetiģkine göre, diye bir ayrım yok. (II) Her ikisi için belli bir düzeyi tutturmak, anlatında kimi ölçütleri gözetmek yeterli. (III) Çocuk ya da yetiģkin için yazarken yazarın, bu iģi eğlenmek amacıyla yaptığını sanmam. (IV) Yazar kullandığı her sözcüğü nice kaygıdan sonra yerine oturtur. (V) Eğlenme bir yana, yazarın, iģini yaparken yer yer acılarla kıvrandığını bile söyleyebilirim. (VI) ne var ki yazısını çocuğa yöneltirken toprağa ilk fidanı diken bir çiftçi gibi daha özenli çalıģmanın zorunlu olduğunu bilir; sorumluluk duygusu doruktadır. Bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerin hangisinde, yalnızca çocuklar için kitap yazmanın gerekleri üzerinde durulmuģtur? A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI. Yanıt: E (KPSS 2011) 13. (I) Bu kitap, ünlü dil bilimcinin dostları, öğrencileri, Ģair ve yazar arkadaģlarıyla paylaģtığı anılarından oluģuyor. (II) Yazılara ek olarak fotoğraflara da yer verilmiģ. (III) Bu kitap yazara bir saygı duruģu niteliğinde. (IV) Dil bilimini genç kuģaklara eğlenceli üslubuyla anlatan yazar, iyi bir eğitimci aynı zamanda. (V) Onun bu yapıtı, okuyanların, yazarı her yönüyle tanımalarına olanak sağlıyor. Bir kitap ve yazarına iliģkin bu parçadaki numaralanmıģ cümlelerle ilgili olarak aģağıda verilenlerden hangisi yanlıģtır? A) I. cümlede, içeriğiyle ilgili bilgi veriliyor. B) II. cümlede, kapsamındaki çeģitliliğe değiniliyor. C) III. cümlede, taģıdığı anlam açıklanıyor. D) IV. cümlede, mesleki durumuyla ilgili bilgi veriliyor. E) V. cümlede, farklı bir tutumu üzerinde duruluyor. Yanıt: E 20