SESL TERMOMETRE. Projeyi hazırlayan ö renciler: Buse Balcı 8-E Selin Akta 8-E. Danı man ö retmen: Özgem Ayça Bektur

Transkript

1 SESL TERMOMETRE Projeyi hazırlayan örenciler: Buse Balcı 8-E Selin Akta 8-E Danıman öretmen: Özgem Ayça Bektur zmir

2 ÇNDEKLER çindekiler....2 Giri. 3 Projenin Özeti 4 Hipotermi ve Hipertermi Nedir?...5,6 Materyal ve Yöntem..7,8 Sonuç-Deerlendirme...9 Kaynakça...10 Resimler.. 11,12,13,14 2

3 GR: Biz bu projeye benim yaadıım bir olaydan etkilenerek baladık. Kuzenim hastalanmıtı. Halamın, O nun ateinin yükselecei korkusuyla çok endielendiini ve çok kötü bir gece geçirdiini gözlemledim. Bunun, çocuklu ailelerde yaygın bir sorun olup olmadıını örenmek için çevremizdeki annelerle diyaloglar yaptık, öretmenlerimizle görütük. Uzman bilgisine danımak amacıyla çocuk doktorları ve okul doktorlarımızla görütük. Genellikle çocukların atelerinin geceleri arttıını örendik. Düük ate : hipotermi, yüksek ate ise hipertermi olarak adlandırılır. Düük ate ve yüksek atein her ikisi de çok kötü sonuçlar dourabilmektedir. Hipotermi ve hipertermi balangıç anlarının doru saptanması durumunda gerekli önlemler de alınabilecektir. Böylelikle bu durumların yaratabilecei sonuçlardan korunulmu olacaktır. Küçük çocukların, uyurken kendilerini sıcaklık deiimlerinden korumaları oldukça güç olduu için, ebeveyn kontrolüne gereksinim duymaktadırlar. Gelitirilen cihaz yardımıyla, bu kontrol kolaylatırılarak çocukların salıklarını korumak amaçlanmıtır. 3

4 PROJENN ÖZET Hastanelerde küvözlerde termometredeki deerin bir kablo ve prob yardımıyla ölçüldüünü örendik. Bu deeri gözlemlemek için hemirelerin görev aldıını, bunun zaman kaybına neden olan, hataya açık bir yöntem olduunu saptadık. te düzeneimizin önemi burada devreye giriyor. Bizim amacımız var olan bu düzenei atein yükseli veya düüleri esnasında sinyal verecek ekle dönütürmek. Bu sayede cihaz baında beklemesi gereken gözlemcinin hata yapma ihtimalini en aza indirmeyi hedefledik. Ayrıca ateli çocuklarının yanı baında sabahlayan anneleri hepimiz biliriz. Bizim yaptıımız düzenek sayesinde ebeveynler çocuklarının atei çok yükselmeden veya çocuk üümeden (vücut sıcaklıı dümeden) önlem alır ve baında beklemek zorunda kalmazlar. Cihazımızı öncelikle civalı bir termometre ile denedik. Lazer ııı göndererek civa geçii sırasında 38 0 C ve 35 0 C ler arasında sinyal vermeyecek fakat 35 0 Cnin altında ve 38 0 Cnin üzerinde sinyal verecek ekle dönütürmeyi hedefledik. Bu amaçla devreler oluturduk. Daha sonra civanın ve lazerin dourabilecei zararlar göz önüne alınarak dijital termometre kullanmayı uygun bulduk ve cihazımızı dijital termometre ile çalıır hale getirdik. 4

5 HPOTERM VE HPERTERM NEDR? HPOTERM Souktan kaynaklanan en yaygın iki rahatsızlık, hipotermi ve lokal donmalardır. Hipotermi vücut iç ısısının normalin altına dümesidir.lokal donma, vücudun belli bir bölgesindeki hücrelerin donmasıdır. Bu rahatsızlıkların önlenebilmesi ve giderilebilmesi için öncelikle ısının nasıl üretilip kaybedildiini ve insan vücudunun soua karı tepkilerini bilmek gerekir. Isı aaıdaki yollarla kazanılır ya da kaybedilir: -Radyasyon -Buharlama -Konveksiyon -Kondüksiyon RADYASYON Normal bir ısıda, vücudun en çok ısı kaybettii yol olan radyasyon, bir tür direk enerji aktarımıdır. Isı kayıbı, ten ile atmosfer ve dier objelerin arasındak ısı farkından oluur. Dı çevre soudukça radyasyon yoluyla kaybedilen ısı da artar.çevre sıcaklıının tenin yüzey ısısından farklı olduu durumlarda vücut radyasyon yoluyla ısı kazanır ya da kaybeder. Sıcak havalarda radyasyon yoluyla ısı kaybedilememesi sıcaktan kaynaklanan rahatsızlıklara sebep olabilir. Giyimin radyasyon yoluyla ısı kaybına etkisi çok azdır. Isı radyasyon yoluyla önce giysiye daha sonra da atmosfere geçer. Radyan ısı kayıbı sadece çok souk havalarda önem kazanır (-29 C -35 C). Eer giyim ile dier yollardan kaybedilen ısı azaltılırsa bu sıcaklıklardaki radyan ısı kaybı önemini yitirir. BUHARLAMA Terleme çok souk havalarda bile az miktarda devam eder. Bu hissedilmeyen ter, tenimizin üzerinden buharlaır ve buharlaan her santimetreküp buhar, içinde 575 kaloriyi beraberinde götürür. Ayrıca nefes aldıımız havanın ısıtılması ve %100 relatif nemli hale getirilmesi için de ısı kaybedilir. Normal sıcaklıklarda vücut ısımızın %20 ile %30`u buharlama yoluyla atılır ve bu buharlamanın 2/3 derimizden olur Yüksek irtifada solunum derinletii ve sıklatıı için akcierlerden ısı ve su kayıbı artar. Yüksek irtifada akcierleden günde 4 litreye yakın su ve 2300 kilo kalorilik ısı kaybedilebilir. Solunum yollarından kaybedilen ısıyı azaltmanın pratik bir yolu yoktur. Kiiler bu ısı ve sıvı kayıbının farkında olmalı ve ona göre yemek ve sıvı alımlarını ayarlamalıdırlar. 5

6 KONVEKSYON Tenimize temas eden hava, tenimizin sıcaklıı ile dengeye gelene kadar ısıtılır. Bu ısınmı hava, yer deitirdiinde yerine gelen souk hava da tekrar ısıtılır. Havayı ısıtan enerji vücuttan geldii için hava hareket ettikçe ısı kaybedilir. Konvektif ısı kaybı sürekli devam eden bir eydir ama normal sıcaklıklarda bu kayıp önemsenmeyecek kadar küçüktür. Daha souk bir havada, havayı ısıtmak için daha fazla enerji gerekeceinden ısı kayıbı fazladır. En büyük ısı kayıbı ise hava sürekli kıpırdadıında gerçekleir. Hafif bir esinti bile, tenin yakınındaki sıcak havayı sürekli souk havayla deitireceinden büyük bir ısı kayıbına neden olur.hareket eden havanın çaldıı ısı, rüzgarın hızıyla deil bu hızın karesiyle orantılıdır. Bu yüzden 8 kilometre hızla esen bir rüzgar 4 kilometre hızla esen bir rüzgara göre iki katı deil dört katı bir oranda ısı kaybına neden olacaktır. Konvektif ısı kaybı çok hızla arttıı için doada rastlanan hipotermi vakalarının en büyük sebebidir. Neyseki doru giyim bu tip ısı kaybını büyük ölçüde azaltmaktadır. Rüzgar geçirmez dı giysiler orta katmandaki ve tene temas eden havanın hareket etmesini önleyerek konvektif ısı kaybını ortadan kaldırırlar. KONDÜKSYON Vücudumuzdan daha souk olan bir iletkene temas ettiimizde de ısı kaybederiz. Su iyi bir iletkendir ve suya dümelerde hipotermi vakalarının çounun sebebi kondüktif ısı kaybıdır. Kondüktif ısı kayıbı tek baına nadiren hipotermiyaya neden olsa da dier ısı kayıplarıyla birletiinde hipotermiya ansını arttırır. HPERTERM Hipertermi, vücut sıcaklıının 41 C veya daha yüksek bir deere yükseldiinde ortaya çıkan ve termoregülatör mekanizmaların bozulmasına, sıcak çarpmasına yol açabilen bir durumdur. Hipertermi hafif veya iddetli ekillerde kendini gösterebilir. Genellikle çevresel faktörler sonucu oluur; ortam sıcaklıının yüksek seviyelere ulaması gibi. Hipertemik durumları üç ana ekilde toplayabiliriz: Isı krampları, Sıcak halsizlii ve Sıcak çarpması. Her ne kadar ısı krampları ve sıcak halsizliini hipertermik durumlar olarak saysak da, hipertermi terim olarak sıcak çarpması için daha çok kullanılmaktadır. Isıkrampları youn fiziksel aktivite (egzersiz vb.) sonucunda oluur. Nedeni youn fiziksel aktivite ve bunun tetikledii yüksek terleme oranı ile kaybedilmi olan tuzun geri yerine konamamasıdır. Sıcak halsizlii ise youn sıcaa maruz kalındıında oluan, ba dönmesi, bulantı ve tansiyon dümesi gibi belirtiler gösteren durumdur. 6

7 MATERYAL- YÖNTEM Fen dersinde örendiimiz ısı sıcaklık ünitesinde örendiimiz bilgilerden yararlanılarak düzenek tasarlandı. Düzeneimizde civalı termometreye lazer ııı göndererek ııın termometrenin civa bulunan haznesinden geçmesi gözlenecek. Atein yükselerek sıcaklıın 38 dereceye çıkması veya sıcaklıın düerek 35 dereceyi göstermesi durumunda lazer ııının geçii engellenecek ve vericinin sinyal vermesi salanacaktır. Böylece kısa sürede ailenin durumdan haberdar olması salanacaktır. Bu deneyde kullanılacak lazerli düzenek için ilk olarak lazerin zararları aratırıldı ve eer lazerin etkisi minimuma indirilirse lazerin zararlarının azalacaı çeitli kaynaklardan belirlendi. (Yararlanılan kaynaklar aaıda belirtilmitir.) Bu sistemde bizi en çok düündüren kısım, düzenein bebee-çocua zarar verip vermeyecei idi. Bunu örenebilmek için Elektrik Elektronik mühendisine danıtık. Çocuk doktorları ve mühendisler bu konuda bir aratırma, deneme olmadıını bunun denenmeden bilinemeyeceini belirttiler. Fen ve teknoloji derslerinde edindiimiz civanın insan vücuduna zararlı olacaı bilgisi ve ailelerimizin gündelik hayatlarındaki tecrübelerinden de destek alarak termometreyi çocuktan uzaa koymaya karar verdik. Bizim tasarımımız hastanelerdeki dijital termometreden çok farklı olmasına karın benzerlikler de göstermekte. Bu sebeple hastanelerdeki uygulamaya benzer ekilde biz de termometreyi bebee dokundurmaktansa uzakta tutmak, kablo ve prob yardımıyla ölçüm yapmak gereklilii hissettik. Prob çocuun teninde, kablonun ucu ise termometrenin civa haznesinin metal kısmında olacak ekilde yerletirmeyi uygun bulduk. Termometre ve lazerli düzenei bir kutuya yerletirmek doabilecek zararlardan bizi koruyabilir. Tüm bu uygulamalardan sonra, kablonun da çocua zarar vermesini engellemek gerekiyordu. itme testleri yapılırken de kablolardan yardım alındıını örendiimizde ilgili firmaya gittik. Doktor Mürteza Akta tan yardım aldık. Testler sırasında kablonun çocua zarar vermemesi için nasıl tutturulduunu örendik. Çok benzerlikler göstermese de bize fikir vermi oldu. Kabloyu çocuktan uzaklatırdıımızda gerekli güvenlik önlemlerini de almı olduk. Cihazımızı bu ekilde düzenledikten sonar dijital termometre ile daha salıklı sonuçlar alabileceimizi düünüp bir mikrodenetleyici yardımıyla bilgilerin yükledik ve LCD ekrandan hipertermi ve hipotermi anlarında uyarıyı okuyabildik ve alarm sayesinde sesli uyarıyı da alabildik. Kırmızı ve yeil ledleri sisteme balayarak tehlike anlarında kırmızı tehlikesiz anlarda ise yeil ııkla sinyal verilmesi salandı. Düzeneimizde dijital termometreye ısı sensörü balandı. Sensörün balandıı ünite aile ünitesi olarak adlandırıldı. Bu üniteye alarm butonu ve dijital ekran eklendi. Mikrochip e hipertermi (38 o C ve üzeri) ve hipotermiyi(35 o C ve altı) tanıtmak amacıyla program yüklendi. Bu aamada bir makine mühendisinden yardım alındı. 7

8 Sensörün ucundaki prob koltuk altına yerletirildi. Normal vücut sıcaklıımız olan 36,5 o C ölçülünceye kadar beklendi. Alarmın bu sıcaklıkta çalımadıı gözlendi. Hipotermi ve hipertermi anlarında ise alarmın ses sinyali vermesi salandı. Ölçülen sıcaklık ekrana yansıtılarak, uyarı yazısının belirmesi salandı. Bu mekanizma sayesinde hasta kiinin yakınları ani bir ate yükselmesi yada düüü sonucunda hemen uyarılıp hastaya bakmaya giderler. Bu sayede hasta yakınları atei daha da yükselmeden hastaya yardım eder ve baında beklemek zorunda kalmazlar. OKUL DOKTORU DEMET KALAFAT VE UUR APAK IN GÖRÜLER Geceleri ate takibi çok zor olduu için bu düzenek çok kolaylık salayabilir.kliniklerde bu düzenein kullanımı arttırılırsa atein kontrolü bizim açımızdan daha mümkün olacaktır. u anda çocuk kliniklerinde klasik bir termometre yardımı ile yaklaık yarım saatte bir hemire tarafından ate ölçümü yapılmaktadır. Çocuun ateinin 20. dakikada çıkması durumunda ate fark edilmeyecek ve bu durum havaleye bile sebep olabilecektir. Bizim için ilaç kullanmadan atei düürmek önemlidir. Genellikle periferik soutma yöntemi ile atei düürmeye çalıırız. Periferik soutma:atein (damarsal a) youn olduu bölgelere ıslak bez uygulaması. Atein balangıç anını saptamak tedavi için çok önemlidir. Hipertermi kontrol edilmezse havaleye sebep olabilir. Hipertermi:Yüksek ate(vücut ısısının 38 derecenin üstüne çıkması) Hipotermi:Düük ate(vücut ısısının 35 derece ve altına inmesi) Bu düzenek yardımıyla i gücü, enerji, dikkat ve zaman kaybı gibi riskleri engelleyebiliriz. 8

9 SONUÇ: Termometrelerin çalıma sistemi hakkında detaylı bilgi edinilebildi. Uygun termometreyi bu bilgilerden yararlanarak bulabildik. 35 ve 38 derecelere duyarlı bir alarm sistemi oluturabildik. Son olarak projeden elde ettiimiz bilgileri yorumlayarak bir sonuç çıkardık: Yaptıımız bu düzenekle anne ve babaların çocuklarının salıklarını daha rahat takip edip kontrol altında tutabilecekleri bir sistem tasarlamı olduk. Bu sayede ebeveynler çocuklarının atei çok yükselmeden veya çocuk üümeden önlem alır ve baında beklemek zorunda kalmazlar. Ayrıca hastanelerde igücünden ve zamandan kazanç salanır ve hata yapma riski sıfıra indirilmi olur. Projemizin gelitirilmesi halinde çok büyük bir ihtiyacı karılayacaına inanıyoruz. Fikirlerini aldıımız birçok doktorun da görüleri aynı dorultuda oldu. 9

10 KAYNAKÇA Tunç, T., Bakar, E., Bada, G., pek,., Bacı, N., Körolu, N., Yörük, N. ve Kele, Ö. (2008). lköretim Fen ve Teknoloji Öretmen Kılavuz Kitabı, MEB, Ankara. Özbalkan, N.(1995), Elektrik Elektronik Elektroteknik Terimleri Sözlüü, stanbul. Searle, B., (2007) aırtıcı Fen Projeleri: Elektrik ve Manyetizma, Altın Kitaplar Yayınevi, stanbul. KATKIDA BULUNANLAR Hatice Uur Apak ve Demet Kalafat (Okul doktoru); Prof Dr. Hasan Özkan ( 9 Eylül Üni. Tıp Fak. Çocuk bölüm bk) Dr. Mürteza Akta: Cihazın çocuklar üzerindeki muhtemel etkileri, hastanelerde vücut sıcaklıı ölçüm uygulamaları. Prof. Dr. Cokun Ç Yaar Üni. Mühendislik - Mimarlık Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendislii: Düzenein gelitirilmesi esnasında ve daha önce konu ile ilgili yapılmı çalımalar konusunda fikir destei Birsel Akta, Erem Balcı, Turna Gökdemir, Emine Çal : Bir veya daha fazla sayıda çocuk sahibi anneler Mak. Müh. Osman Korkut: Proje yapım aamasında yardım Elektrik teknisyeni Hakan Güçer: Düzenekte kullanılan aletlerin çalıma prensipleri hakkında bilgi yardımı Nevin ÖZTÜRK ( T.C.Dacılık Federasyonu Eitmeni ) 10