DÜNYADA VE TÜRKİYE DE ÖZEL GÜVENLİK SEKTÖRÜ

Transkript

1 DÜNYADA VE TÜRKİYE DE ÖZEL GÜVENLİK SEKTÖRÜ Ahmet YETİM 1830 lu yıllarda Amerika da atlı posta arabalarının korunması amacı ile başlayan güvenlik ve koruma hizmetleri, zaman içinde dünya genelinde pek çok ülkede gelişerek yaygınlaşmıştır. Bugün özel güvenlik endüstrisi tüm dünyada hızla büyüme kaydetmekte, özel güvenlik görevlisi istihdamı, polis istihdamından daha hızlı artmaktadır. Dünyada kayıtlı özel güvenlik görevlisi sayısı son yılda ortalama % oranlarına varan artışlar göstererek 20 milyon civarına ulaşmıştır. Dünyanın muhtelif ülkelerinde faaliyette olan özel güvenlik firmalarının 2012 yılında, ortalama değer olarak 100 milyar dolardan daha fazla bir pazar payına ulaştığı belirtilmektedir. Avrupa Birliği ülkelerinde özel güvenlik sektörü 1,7 milyon çalışanı, şirketi ve 15 milyar yıllık geliri ile önemli bir sektördür. İngiltere 220 bin kişi ile güvenlik sektöründe istihdam açısından Avrupa lideridir. Ülkemizde ise güvenlik hizmetleri 1981 yılına kadar resmi kolluk görevlileri (Jandarma, polis, bekçi) ile sağlanmaktaydı yılında çıkarılan 2495 sayılı kanunla birlikte özel güvenlik dönemi resmen başlamış, bazı kurum ve kuruluşlarda özel güvenlik teşkilatlarının kurulması çalışmaları da ivme kazanmıştır yılında başlayan dönem ise 5188 sayılı kanunla başlayan ve halihazırdaki özel güvenlik hizmetlerinin esas ve usullerinin belirlendiği üçüncü evreyi temsil etmektedir. 25

2 Son 30 yılı aşkın süreçte özel güvenlik hizmetlerinin; kişi koruma, site koruma, baraj güvenliği, banka güvenliği, AVM güvenliği, tren, para nakli, altın nakli, fabrika, rafineri, petrol - doğal gaz boru hatları güvenliği, hastane ve okul güvenliği, turizm güvenliği, tarihi bölge, yapı, müze güvenliği, spor karşılaşmaları, gösteri-müzik etkinliği güvenliği gibi geniş bir yelpazeye yayıldığı görülmektedir. Bugün Türkiye'deki özel güvenlik sektörü elektronik sistemler de dahil olmak üzere 3 milyar doların üzerinde ve yaklaşık 7 milyar lira iş hacmine sahip bir pazarı temsil etmektedir. Sadece fiziki güvenlikteki iş hacmi yaklaşık 6 milyar lirayı, alarm güvenlik sistemleri pazarı ise 1 milyar lirayı bulmaktadır. Özellikle 10/6/2004 tarihinde çıkarılan 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun, özel güvenlik şirketlerinin kurulmasında ve faaliyet artışında tam bir milat olmuş, bu alandaki şirketlerin faaliyet izin belgesi alma başvurularında adeta patlama yaratmıştır. (Tablo-1) 2004 yılında 21 olan faaliyet izin belgesi alan özel güvenlik şirketi sayısı, yasanın çıkmasının ardından % 2.247,6 artış göstererek 493 e fırlamıştır yılında bu sayı 276 ya, 2007 de 143 e, 2008 de 113 e gerilemiştir da az bir sıçramayla 125 e çıkan şirket sayısı, bundan sonra gerileme ağırlıklı bir trend sergilemiş, 2010 da 123, 2011 de 83, 2012 de 108, 2013 de 107 olmuştur ün ilk üç ayında 26 olarak gerçekleşen faaliyet izin belgesi alan şirket sayısının yılın tamamında 100 civarında gerçekleşmesi beklenmektedir. Tablo-1: Özel Güvenlik Kurumlarından Faaliyet İzni Alan Şirket Sayıları Yıllar F.İ.B. Alan Şirket Faal Özel Güvenlik Şirketlerinin Yıllara Göre Toplamı Kapanan Şirket Kaynak: Emniyet Genel Müdürlüğü Özel Güvenlik Dairesi Başkanlığı, Ankara,

3 Tabloda dikkati çeken nokta 2004 te hayli düşük olan izin belgesi alımı, 5188 Sayılı Özel Güvenlik Yasası nın çıkmasından sonraki yıl patlama yapmış, sonraki yıllarda ise ortalama 100 civarında gerçekleşmiştir. Kapanan şirket sayısı, 2004 yılından 2014 yılı ilk üç ayındaki veriler itibariyle 312 olarak gerçekleşmiştir. Kapanan şirket sayısının en fazla olduğu yıllar ise 2011, 2012 ve 2013 yıllarıdır. Bu yıllarda kapanan şirket sayıları sırasıyla 48, 76 ve 87 olmuştur. Kapanan şirketler de dikkate alındığında 2014 yılı ilk üç ayında toplam şirket faal durumda bulunmaktadır. Bu yıllarda kapanan firmaların artmasının temel nedenleri arasında; firma sayılarındaki artış ve buna bağlı olarak artan rekabet, hızla gerileyen kar marjları ve giderek daralan pazar payları önemli etkenler arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Avrupa ve diğer yurtdışı kaynaklı şirketlerin de piyasaya giriş yapması rekabet artışı sonucunda bir kısım yerli firmaların piyasadan çekilmesine neden olmaktadır. Diğer taraftan bazı firmaların sermaye yetersizliği ve hizmet kalitesinin gerektirdiği fiziki, bilgi ve personel donanımlarına sahip olmadaki yetersizlikler de şirket kapanışlarındaki diğer faktörler olmuştur. Kamu ve özel kurum-kuruluşlar arasında özel güvenlik ihtiyacı son 10 yılda dalgalı seyir göstermekle birlikte artış göstermiş ve ye çıkmıştır. (Tablo-2) 2004 yılı itibariyle olan özel güvenlik izni olan yer sayısı, 2014 yılı ilk çeyreği itibariyle tüm yıllar toplamında ye yükselmiştir. Özel güvenlik firmalarının özel güvenlik ihtiyacının en fazla olduğu yıl olan 2004 yılındaki talebi baz alarak, pozisyon aldıkları ve talebi de dikkate alarak faaliyet belgesi başvurusu ve alımını hızlandırdıkları görülmektedir. Bu da firma sayılarıyla birlikte personel istihdamı artışını da beraberinde getirmektedir yılı verisi bulunmayan sertifika alan özel güvenlik görevlisi toplam sayısı 2005 te iken, 2006, 2008, 2009 ve 2010, 2011, 2012 ve 2013 yıllarında 100 bin eşiğinin üzerinde gerçekleşmiş ve 2014 ilk çeyreğinde tüm yıllar toplamı olarak e yükselmiştir. Sertifika alan özel güvenlik görevlilerinin i özel güvenlik görevlisi kimliği almaya hak kazanmış olup, kişiye özel güvenlik görevlisi kadrosu tahsis edilmiştir. 27

4 Tablo-2: Yıllar İtibariyle Özel Güvenlik Kurumları ve Özel Güvenlik Görevlileri İstatistikleri Yıllar Özel Güvenlik İzni Olan Yer Sertifika Alan Kimlik Alan Tahsis Edilen Kadrosu Mevcut Alarm Merkezi Kaynak: Emniyet Genel Müdürlüğü Özel Güvenlik Dairesi Başkanlığı, Bugün ülkemizde kamu ve resmi işyerlerinde özel güvenlik görevlisi görev almakta olup, bunun tahsis edilen özel güvenlik kadrosuna oranı % 47,2 dir. Yine Emniyet Genel Müdürlüğü Özel Güvenlik İdaresi Başkanlığı verilerine göre, Türkiye'de toplam 1 milyon 147 bin 241 özel güvenlik görevlisinden, 217 bin 302'si fiilen çalışmaktadır. Faaliyet belgeli güvenlik şirketinden faal olan şirkette yılda ortalama 25 ilâ 30 bin güvenlik görevlisinin ek istihdamı sağlanıyor ve sektörün yıllık faaliyet karı ise % 2 gibi oldukça düşük düzeyde gerçekleşiyor. Ülkemizde 2014 yılı ilk çeyreği itibariyle faaliyet izin belgesi alan özel güvenlik eğitimi veren kurum sayısı 760 olup bunların 546 sı faal eğitim vermektedir. Kendi güvenliğini sağlamak üzere özel güvenlik izni alan yer sayısı tir. Alarm merkezi sayısı ise 304 tür yılı itibariyle özel güvenlik şirketlerinin bölgeler bazında dağılımı ise şu şekildedir: Marmara Bölgesi: 578 İç Anadolu Bölgesi: 247 Akdeniz Bölgesi: 122 Ege Bölgesi: 126 Karadeniz Bölgesi: 137 Doğu Anadolu Bölgesi: 89 28

5 Güneydoğu Anadolu Bölgesi: 82 dir. Toplam: Kapatılan: 104 AR&GE BÜLTEN Buna göre; Marmara Bölgesi toplamdaki % 42 lik payı ile ilk sırada yer almakta, onu %18 lik oran ile İç Anadolu Bölgesi izlemektedir. Ege Bölgesinin payı ise % 9,1 olup dağılımda Karadeniz bölgesinin ardından 4. sırada yer almaktadır. Özel Güvenlik Sektörünün Sorunları Sektörün geleceğine dönük ihtiyaçların analizi yapıldığında, bugün karşılaşılan en ciddi sorunun nitelikli çalışan bulabilmek olduğunu görüyoruz. Mevcut düzenlemelere göre temel eğitim alanlar özel güvenlik sektöründe çalışabilmek için aranan asgari şartı yerine getirmiş olmaktadırlar. Ancak bundan sonraki kademeler için bir düzenleme henüz yapılmamıştır. Sektörde güvenlik şirketleri arasında oluşan rekabet ve neredeyse sıfır karla alınan ihaleler hem sektördeki işletmeleri hem de sektörde çalışan özel güvenlik görevlilerini mağdur etmektedir. Avrupa özel güvenlik sektöründe yıllık 15 milyar euro civarında bir ciro oluşmaktadır. Türkiye de istihdam edilen özel güvenlik elemanı sayısının büyüklüğüne rağmen Avrupa daki emsalleri ile karşılaştırıldığında oluşan ciro miktarının hayli düşük olması ülkemizde uygulanan düşük ücret politikasının bir sonucudur. Ülkemizde uygulanan düşük fiyat politikaları personel ücretleri ve hizmetin kalitesini düşürmektedir. Sektörün çözüm bekleyen diğer sorunları arasında ise; Ekonomik açıdan zor durumda olan firmalar adına vergi ve SSK borçlarının taksitlendirilmesine veya ertelenmesi, Kamu İhale Kurumu Kanunu esasları doğrultusunda yapılan hizmet alım ihalelerinde % 5 lik teşvik tutarı kamu ile iş yapan firmaların hak edişlerinden kesilmemesi, Özel güvenlik personeli için yaptırılan mali mesuliyet sigortasının işverene maliyetinin düşürülmesi, Kalifiye işlerde vasıf farkı uygulamasının Sağlık Bakanlığına bağlı kurumlarda da uygulanması, Sağlık Bakanlığı nca yayınlanan Genelgeler ile Kamu İhale Kanunu arasındaki çelişkiler nedeniyle yaşanan sorunların ortadan kalkması için Sağlık Bakanlığı nın hizmet alımlarında belirlediği kâr miktarının Kamu İhale Kanunu na uygun olarak yapılmasına yönelik girişimlerde bulunulması, İhaleyi açan kuruma; hizmet kalitesinin artırılması açısından daha önce mal ve hizmet satın aldığı firmayı (aşırı düşük veya fahiş fiyat olmaması koşulu ile) tercih etme hakkının tanınmasına yönelik girişimde bulunulması, 29

6 İşveren üzerindeki kıdem tazminatı kesinti oranının yüzde 8 den yüzde 2 ye düşürülmesi, kıdem tazminatının asgari işçilik maliyeti içerisinde yer almasının sağlanması bulunmaktadır. KAYNAKÇA Vatan Gazetesi, Türkiye Özel Güvenlik Hizmetleri Meclisi Sektör Raporu,.Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, II. Ulusal Özel Güvenlik Sempozyumu. Habertürk 24 Şubat 2012, Serpil Yılmaz. Hürriyet Gazetesi, Ahmet YETİM, Ar-Ge Bülten, 2011 Eylül. 30