Darıca Motorlu Taşıtlar Sürücü Kursu

Transkript

1 DARICA MOTORLU TAŞITLAR SÜRÜCÜ KURSU

2 TAŞIT & MOTOR TEKNİĞİ

3 Motor nedir Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini hareket enerjisine çeviren makinelere MOTOR denir.

4 Motor Çeşitleri: Yakıt cinsine göre motorlar; Zamanlarına göre motorlar; Soğutma sistemine göre motorlar; Silindir dizilişine göre motorlar; Yanma yerine göre motorlar;

5 YAKIT CİNSİNE GÖRE MOTORLAR Benzinli motorlar Benzin-LPG-CNG Dizel motorlar Motorin(mazot)

6 ZAMANLARINA GÖRE MOTORLAR İki zamanlı motorlar; Mopet, motorsiklet ve su motorlarında pistonun 2 hareketiyle çalışan motor çeşitidir Dört zamanlı motorlar; Araçlarda, gemilerde ve yeni tip motorsiklet motorlarında pistonun 4 hareketiyle çalışan motor çeşididir

7 4 - ZAMANLI MOTOR

8 2 - ZAMANLI MOTOR

9 HAVA SOĞUTMALI Hava soğutmalı motorlar; Isınan motorun çalışma sıcaklığına çekilmesi hava ile (pervane-hava kanalları) yapılan motorlar SOTORLAR

10 SU SOĞUTMALI SOTORLAR Su soğutmalı motorlar; Isınan motorun çalışma sıcaklığına çekilmesi su ile (radyatör peteği ve su kanalları) yapılan motorlar

11 SİLİNDİR DİZİLİŞİNE GÖRE MOTORLAR Sıra tipi motorlar ; V tipi motorlar ; X tipi motorlar ; Boxer tipi motorlar ; Karşıt tipi motorlar ; Yıldız tipi motorlar ;

12 SIRA TİPİ MOTOR

13 V TİPİ MOTOR

14 KARŞIT TİPİ MOTOR

15 BOXER TİPİ MOTOR

16 VANKEL MOTOR

17 YILDIZ TİPİ MOTOR

18 YANMA YERİNE GÖRE MOTORLAR İçten yanmalı motorlar: motorun hareket kabiliyeti ve yanma aynı blok içerisinde olan motorlar( taşıt motorları ve gemi motorları ) hareket kabiliyeti ve yanma farklı bloklar içerisinde olan motorlar (buharlı gemi ve Dıştan yanmalı motorlar: motorun trenler)

19 İçten yanmalı motor

20 Dıştan yanmalı motor

21 MOTOR PARÇALARI Sabit Parçalar Hareketli Parçalar

22 Sabit parçalar Silindir bloğu Silindir kapağı Karter Supap kapağı Radyatör Karbüratör Hava filtresi Emme-egzost manifoldları Yağ filtresi Endüksiyon bobini Buji Regülatör(konjektör)

23 HAREKETLİ PARÇALAR Krank mili Piston Piston kolu (biyel) Yağ pompası Yakıt pompası Marş motoru Devir daim su pompası Enjeksiyon pompası Enjektör Besleme pompası Eksantrik (kam) mili Supaplar

24

25 KAM VE SUPAPLAR supap supap kamlar Eksantrik(kam) mili

26

27

28

29

30

31 ÇALIŞMA SİSTEMLERİ ATEŞLEME SİSTEMİ YAKIT SİSTEMİ MARŞ SİSTEMİ YAĞLAMA SİSTEMİ SOĞUTMA SİSTEMİ ŞARJ SİSTEMİ AYDINLATMA VE İKAZ SİSTEMİ GÖSTERGELER SİSTEMİ

32 ATEŞLEME SİSTEMİ Görevi: silindir içerisinde sıkıştırılmış hava-yakıt karışımının ateşlemesini sağlar. Parçaları: akü-kontak anahtarıendüksiyon bobini-distribütörbujiler

33

34

35

36

37 ATEŞLEME BUJİSİ

38 ENDİKSİYON BOBİNİ

39 TEVZİ MAKARASI

40 Motorun çalışması sarsıntılı ise; sebebi buji kablolarından birinin çıkmış olması olabilir Benzinli bir motorda normal yanma olmamasının sebeplerinden biri; bujilerin normal ateşleme yapmaması, bir diğeri de platin ayarının bozuk olması ve bujilerin kurum bağlanmış olmasıdır.

41 Bujiler ayarsız ve aşınmış ise; motor çekişten düşer. Buji ayarları yanlış yapılmış bir aracın; egzost dumanı siyahtır. Motorun egzostundan siyah duman çıkması durumunda; karışım oranı da kontrol edilmelidir

42 Benzinli motorun ateşleme siteminin bazı önemli parçaları şunlardır: Akü, kontak anahtarı, endüksiyon bobini, distribütör, buji ile distribütör içinde bulunan platin takımı, alçak yüksek gerilim kabloları kondansatör, tevzii makarasıdır. Benzinli motorlarda bujinin görevi ateşlemeyi sağlamaktır. Benzinli motorlarda bulunan distribütör' ün en önemli görevleri endüksiyon bobininden gelen yüksek voltajı bujilere dağıtmanın yanı sıra, platin ve meksefe yardımıyla yüksek voltajın oluşumunu sağlamak, ayrıca tevzii makarasıyla da elektrik dağıtımını sağlamaktır. Endüksiyon bobini aküden gelen voltajı volta çıkarır. Bujilere ateşleme sırasına göre akım dağıtan distribütördür. Motor çalışmazken kontak anahtarı, ateşleme durumunda açık unutulursa platin ya da bobin yanabilir.

43 Aracın belirli bir km. sinden sonra bazı parçaları değişmelidir. Bunlardan biri platin ve bujidir. Ateşleme sistemi ayarlarından biri buji ayarı ve diğeri ise platin ayarı ile avans ayarıdır. Platin meme yapmış ise meksefe (kondansatör) yanabilir. Platin meme yaparsa zımparayla temizlenir. Motorun çalışması sarsıntılı ise, sebebi buji kablolarından birinin çıkmış olması olabilir. Benzinli bir motorda normal yanma olmamasının sebeplerinden biri bujilerin normal ateşleme yapmaması, bir diğeri de platin ayarının bozuk olması ayrıca bujilerin kurum bağlanmış olmasıdır. Bujiler ayarsız ve aşınmış ise motor çekişten düşer. Buji ayarları yanlış yapılmış bir aracın egzost dumanı siyahtır. Motorun egzostundan siyah duman çıkması durumunda karışım oranı da kontrol edilmelidir.

44

45

46 YAKIT SİSTEMİ Görevi: Motor için gerekli karışımı gaz pedalına basma durumuna göre ayarlayıp silindirlere gönderen sistemdir. Parçaları: yakıt deposu boru ve hortumlar yakıt pompası yakıt göstergesi hava filtresi yakıt filtresi emme/egzost manifoldları

47

48

49 Benzinli motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır: yakıt deposu, yakıt pompası, yakıt göstergesi, karbüratör, hava filtresi, emme manifoltu. Dizel motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır: yakıt deposu, besleme pompası, mazot filtresi, enjeksiyon pompası, enjektör, ısıtma kızdırma bujileri, yakıt göstergesi.hava filtresinin görevi, karbüratöre giren havayı süzmek ve ve sessiz emiş sağlamaktır. Hava filtresinin tıkanmasını önlemek için basınçlı hava ile temizlemeliyiz. Öte yandan, hava filtresi tıkalı olan motor zengin karışımla çalışır. Filtre yine de temzilenmeden motor hala çalıştırılırsa motor boğulur. Karbüratör, emme manifoltu üzerindedir ve sadece benzinli motorlarda olur. Benzin-Hava karışımını ayarlar. Karbüratörün karıştırma oranı 1/15'tir. Jikle devresinin görevi, soğuk havalarda motorun çabuk çalışmasını sağlamaktır. Jikle devresi karbüratörde bulunur. Jikle kelebeği, karbüratörün hava giriş deliği önünde bulunur. Yağ filtresi yağı süzer ve temizler. Silindir içindeki yanmış gazlar egzost manifoldu ile dışarı atılır. Egzost susturucusu, basınçlı olarak çıkan yanmış gazların sesini azaltır.

50 Eğer aracın egzostundan fazla ses çıkıyorsa susturucu patlak olabilir. Supap ayarı, en önemli motor ayarlarından biridir. Soğuk ve sıcak ayar olarak ikiye ayrılır. Bir aracı kış şartlarına hazırlarken en önemli noktalardan biri hava filtresini kışlık pozisyona almak ve otomatik jikle kışlık pozisyonuna çevirmektir. Araçta yakıt ikmali yapılırken motor stop edilir. Ayağımızı gaz pedalından çeksek bile motorun hala çalışmasını sağlayan devre rölanti devresidir. Yakıtın içinde toz-su-pislik vs. varsa motor tekleyerek çalışır. Yakıt sistemi ayarlarından biri rölanti ayarıdır. Boğulmuş bir motoru çalıştırmak için gaz pedalına sonuna kadar basılarak marş yapılır. Motor ısınıca stop ediyorsa karbüratöre de bakılmalıdır. Araç kullanırken yakıt tasarrufu için hava filtresi temizlenmeli,karbüratör ayarları yapılmalı,jikle devresi açık unutulmamalıdır,rölanti yüksek olmamalıdır,eskimiş bujiler temizlenmeli,lastik hava basınçları normal olmalıdır,fren ayarlarının sıkı olmaması,uygun viteste gidilmesi,debriyaj kaçırması olmamalıdır,saatte 90/100 km hızın geçilmemesi gerekmektedir.aracın fazla yakıt yaktığını anlamak için eksozuna bakılır. Eğer egzost rengi siyahsa fazla yakıt yakıyor olabilir.

51 ENJEKTÖR VE PÜSKÜRTME

52

53 YAKIT POMPASI

54 HAVA FİLTRESİ

55 YAKIT FİLTRESİ

56

57 KIZDIRMA BUJİSİ

58 ENJEKTÖR KIZDIRMA BUJİSİ

59 KIZDIRMA BUJİSİ ENJEKTÖR

60 MARŞ SİSTEMİ Görevi: Benzinli ve dizel motorlarda motora ilk hareketi vermek. Parçaları: akü, kontak anahtarı, marş şalteri (selanoit), marş motoru, volan dişlisi

61

62 Marş Sisteminin Arızaları: Marş Motoru, motoru döndüremiyorsa; bunun sebepleri şunlardır: Akü kabloları gevşek veya paslanmıştır. Akü boşalmış olabilir. Selanoid, kontak anahtarı veya elektrik bağlantıları arızalı olabilir. Marş motoru arızalı olabilir. Motorun iç aksamında sıkışma var.

63 Marş sistemi motora ilk hareketi verir. Parçaları:-akü,-kontak anahtarı,-marş motoru,- volan dişlisidir. Marşa basıldığında marş motorunun dişlisi volanın üzerindeki dişlilerle birbirine geçer ve volanı döndürür.volan da krankı döndürerek, motora gerekli ilk hareketi verir. Marş durumunda marş motoru hiç dönmüyorsa: Akü bitik,akü kutup başları gevşek,akü kutup başları oksitli,marş otomatiği arızalı,marş motoru sargıları arızalı ya da sigortası atık olabilir. Motor çalışırken marş yapılırsa motoru dönmez volan dişlisi, marş motoru ve marş dişlisi zarar görür. Marşa basıldığında marş, korna da çalmaz ise sorun aküde-kutup başlarında olabilir.

64 Akü başka bir aküyle takviye yapılacaksa her iki akünün (+) kutup başları (+) kutup başlarıyla, (-) kutup başları ise (-) kutup başlarıyla birleştirilir. Her iki akünün de voltajı aynı olmalıdır. Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılmaz. Marşa basma süresi saniyedir. Fazla basılırsa akü biter. Marş yapıldığında tık diye bir ses gelip, marş motoru çalışmıyorsa akü kutup başları gevşek olabilir. Vantilatör kayışı hareketini volan kasnağından alır ve pervaneyi devir daim pompasını- şarj dinamosunu çalıştırır. Kayış koparsa vantilatör pervanesi devir daim pompası ve şarj dinamosu hareket.

65 AKÜ ( BATARYA )

66

67

68 Soru: Akünün kaç voltluk olduğunu nasıl anlarız? Cevap:(Kapak sayısı) X 2 =...Volt. Soru: Akü kapakları üzerindeki hava delikleri tıkalı olursa ne olur? Cevap: Akü patlar. Soru: Akünün içerisindeki sıvı eksik ise ne ile tamamlanır? Cevap: Saf su ile tamamlanır.

69 Soru: Akünün içerisindeki sıvı seviyesi plakaların neresinde olmalıdır? Cevap: Plakanın 1-1,5 cm üzerinde olmalıdır. Soru: Akünün (+) ve (-) kutup başını nasıl ayırt edersiniz? Cevap: Akünün (+) pozitif kutup başı kalın, (-) negatif kutup başı ince imal edilmiştir. Soru: Akünün (+) ve (-) kutup başını iletken bir metal ile birleştirirseniz ne olur? Cevap: Akü patlayabilir

70 Soru: Kışın akünün donmaması için ne yapılır? Cevap: Akü tam şarj edilir. Soru:Akü takviyesi yapılırken neye dikkat edilir? Cevap: (+) kutup (+) ile (-) kutup (-) kutupla temas ettirilir. Not: Dijital göstergeli araçlarda akü takviyesi yapılmaz.

71

72 YAĞLAMA SİSTEMİ Görevi: Parçalar arasında sürtünmeyi azaltıp aşınmayı önler, ısıyı alarak soğumaya yardımcı olur ve aşınmadan dolayı oluşan pislikleri temizler. Parçaları: karter yağ pompası yağ filtresi yağ göstergesi yağ müşiri yağ çubuğu

73

74 YAĞ FİLTRESİ

75 Yağlama sisteminin parçaları:karter-yağ pompası,filtre,gösterge,seviye çubuğu,yağ kanallarıdır. Motorda yağın bazı görevleri: Sürtünmeyi azaltmak,aşınmayı önlemek,silindir ve segmanlar arası boşluğu doldurup sızdırmazlığı sağlamak,soğutmaya yardımcı olmak,aşınmadan dolayı oluşan pislikleri temizlemektir. Karterin önemli görevlerinden bazıları:motor bloğunun altını kapatmak ve yağa depoluk etmektir. Araçta motor yağı kontrol edilirken kontak anahtarı kapatılır ve 4-5 dakika beklenir. Yağ ölçümü yapılırken araç düz durumda olmalıdır. Yağ seviyesi yağ çubuğuyla ölçülür, ve yağın seviyesi yağ çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır. Yağ seviyesi normalin çok altında iken motor çalıştırılırsa motor ısınır ve yanar. Motor yağı değiştirilirken motor sıcak olmalıdır. Motorlarda genellikle W numara motor yağı kullanılır. Motorun yağı karterin altındaki tapa açılarak boşaltılır.

76 Yeni motoryağı ise supap muhafaza kapağı üzerindeki kapaktan doldurulur. Motor yağı ve yağ filtresi belli km'lerde mutlaka değiştirilmelidir. Motorda yağ basıncı yoksa, yağ yok,filtre tıkalı,yağ pompası arızalı,ya da yağ müşiri arızalı olabilir. Motorun yağ eksiltmesinin sebeplerinden bazıları: Karter contasının yırtılması,segman ya da silindirlerin aşınması,karterin delik olması,tapadan yağ sızdırmasıdır.yağ yakan motorun eksoztundan mavi duman çıkar. Marşa basılıp motor çalıştırıldığında yağ lambasının sönmesi gerekir. Motor çalıştığı sürece yağlamanın olup olmadığı motor yağ göstergesinden takip edilebilir. Motor çalışırken yağ göstergesinde anormallik görülürse motor hemen durdurulur.

77 Yağlama Sisteminin Görevleri: a. Sürtünme kayıplarını engellemek, b. Kuru sürtünme nedeniyle oluşabilecek aşınmayı önlemek, c. Karbon atıklarının birikmesine engel olmak, d. Başta pistonlar olmak üzere diğer hareketli parçaların soğumasına yardımcı olmak, e. Yanma sırasında oluşan asitlerin etkisini azaltarak asitlerden kaynaklanan aşınmayı önlemek, f. Motor parçalarının temizliğini sağlamalıdır.

78 Yağlarda Aranan Başlıca Özelikler: a. Piston segmanları üzerinde yapışkanımsı artıklar oluşturmamalıdır. b. Yatak aşınmalarının azalmasına yardımcı olmalıdır. c. Motoru temizlemelidir. d. Yağ sarfiyatını azaltacak özelliklere sahip olmalıdır. e. Her türlü filtreyle kullanılabilmelidir. f. Yağın kullanma süresi uzun olmalıdır. g. Soğuk motorun ilk çalıştırılması sırasında kolaylık sağlamalıdır

79 SOĞUTMA SİSTEMİ Görevi: Silindir içerisinde yakıtın yanması sonucu meydana gelen ısıyı çalışma sıcaklığında tutmak. Parçaları: Radyatör, vantilatör, su pompası (devir daim), vantilatör kayışı, termostat, hararet göstergesi, hararet müşiri, radyatör hortumları, su kabı, fan motoru, kalorifer, hortumları

80 ÇALIŞMA PRENSİBİ

81 RADYATÖR PETEĞİ

82 ÇALIŞMA PRENSİBİ

83 Su ile soğutma sisteminin bazı parçaları: Radyatör, Vantilatör,Devir daim pompası,termostat,hararet (ısı) gösterici,hararet (ısı) müşiri,ilave su kabı,fan motorudur. Radyatör, soğutma suyuna depoluk eder. radyatörün altında su boşaltma musluğu vardır.termostat silindir kapağı su çıkışındadır. Motorun sıcaklığını çalışma sıcaklığında sabit tutar. Devir daim pompası vantilatör kayışından hareket alır. Radyatördeki soğuk suyu su kanallarına yollar. Hava soğutmalı motoru, su soğutmalı motordan ayıran bir diğer özellik hava soğutmalı motorda radyatör ve su pompasının olmamasıdır. Vantilatör kayışı V şeklindedir. Kayış gerginliği 1-1,5 cm civarında olmalıdır. Vantilatör kayışı hareketini krank mili kasnağından alır ve vantilatör kayışı devir daim pompası ve alternatörü (şarj dinamosunu) çalıştırır. vantilatör kayışı koparsa motor hararet yapar. Soğutma sisteminde su azalıyorsa silindir kapak contası arızalı veya radyatör delik radyatör kapağı bozuk,radyatör hortum ve kelepçeleri arızalı veya delik,kalorifer hortumları delik veya termostat arızalı olabilir.

84 Motorun hararet yapmasının nedenleri: ->Radyatör peteklerinin tıkanması,radyatörde suyun azalması,vantilatör kayışının gevşek veya kopuk olması,termostatın arızalı olması, motor yağının azalması,motor soğutma suyu kanallarının tıkalı olması,uygun vites ve hızda gidilmemesi,otomatik fanın arızalı olmasıdır.radyatöre konacak suyun seviyesi peteklerin üzerinde olmalıdır. Çok sıcak motora rölantide çalışırken ılık ve kireçsiz su konur.motor bloğundaki su kanalları pastan yada kireçten tıkanmış ise motor fazla ısınır. Radyatöre konacak suyun içilecek temizlikte ve temiz su olması gerekir.su olduğu halde motor fazla ısınıyorsa, termostat arızalıdır.donmayı önlemek için radyatöre antifriz ilave edilir.termostatı sökülmüş motor, gereğinden soğuk çalışır aşınmalar artar ve verim düşer.motorun çok sıcak çalıştırılması motoru çekişten düşürür.motor çok sıcakken radyatöre soğuk su konursa silindir kapağı ve blok çatlayabilir.çok sıcak bir motorda radyatör kapağı ıslak bir bezle tutulup hafifçe gevşetilir ve buhar tamamen atılınca radyatör kapağı açılır.araçta ısı (hararet) göstergesi çalışmıyorsa ısı müşiri arızalı olabilir. Motor, çalıştıktan sonra çalışma sıcaklığına gelmiyorsa kalorifer hortumlarında kaçak olabilir.motor ısısının aniden yükselmesinin sebebi kayış kopması olabilir.

85 Soğutma Sisteminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar: a. Hiçbir zaman sıcak motorlarda radyatör kapağını açmayın. b. Sıcak motora asla soğuk su koymayın. c. Termostat elemanları bozulursa elemanları çıkarmayın. d. Radyatör kanatçıkları pislendiğinde soğutma etkisi düşer. Kirli radyatör motor tarafından su veya basınçlı havayla temizlenmelidir. e. Fabrika çıkışında soğutma suyu -20 C ye dayanacak şekilde don önleyici ve pas önleyici konmalıdır. f. Yeni soğutma sıvısı konulurken sistem tamamen temizlenmelidir ve kalorifer sisteminin tüm bağlantılarında sızdırmazlık kontrolü yapılmalıdır.

86 ŞARJ SİSTEMİ Görevi: motor çalışmaya başladıktan sonra aracın elektrik ihtiyacını karşılamak. Parçaları: Alternatör(dinamo) konjektör(regülatör) şarj lambası vantilatör kayışı akü kontak anahtarı.

87

88 ALTERNATÖR (ŞARJ DİNAMOSU)

89 Şarj Sisteminin Arızaları: a-) Alternatör Şarj Yapmıyor veya Şarj Akımı Düşük ise: V kayışı kaydırıyor olabilir. Diyotlar arızalı olabilir. Regülatör arızalı olabilir. Rotor sargısı kopuk olabilir. Kömürler arızalı olabilir. Devrede gevşek veya kopuk kablo bağlantısı var.

90 Şarj Sisteminin Arızaları: b-) Alternatör Ses Yapıyorsa: V kayış ayarı bozuk veya aşınmış Tahrik kasnağı gevşek. Yataklar aşınmış. Diyotlarda kısa devre var.

91 Şarj Sisteminin Arızaları: c-) Aşırı Şarj Akımı Oluyor ise: Alternatör veya regülatör bağlantıları gevşek olabilir. Regülatör arızalı olabilir.

92 Şarj sistemi, motor çalışmaya başladığı andan itibaren aracın elektrik ihtiyacını karşılar ve aküyü şarj eder. Şarj sisteminin parçaları:alternatör,konjektör (regülatör),şarj lambası,vantilatör kayışıdır. Alternatör, krank mili kasnağından vantilatör kayışı ile aldığı mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir. Bazı araçlarda alternatör değil, şarj dinamosu bulunur. Konjektör (regülatör), alternatörün ürettiği elektriğin volt ve akımını ayarlar. Aracın devri arttıkça alternatörden çıkan akım ve voltajı ayarlar, tesisata ve aküye gönderir. Şarj lambası, şarj sisteminin çalışmadığını ikaz eder. Yani alternatör, konjektör vs. arızasını belirtir. Bir araç için gerekli elektrik enerjisini şarj sistemi sağlar. Akü, motor çalışmazken ışık ve özel elektrikli alıcılatrı besler.

93 Vantilatör kayışı çok sıkı ise alternatör yatakları bozulabilir. Vantilatör kayışının koptuğu "ilk olarak" şarj ikaz lambasından anlaşılır. Motor çalışırken ayağımızı gaz pedalından çekince far ışıkları zayıflıyorsa akü zayıflamış olabilir. Motor çalıştığı halde şarj ikaz lambası yanıyorsa vantilatör kayışı gevşek olabilir ya da alternatör kablo bağlantıları gevşek veya alternatör kömürü aşınmış olabilir. Aracın durdurulup kontağın hemen kapatılması gereken hallerden bazıları: Şarj ikaz lambasının yanması.- Motordan ani bir sarsıntı ya da ses gelmesi.- Yağ lambalarının yanmasıdır. Konjektör ayarı bozuksa akünün su kaybı çok olur. Araçta ampuller sık sık patlıyorsa veya akü su kaybı fazlaysa veya konjektör arızalı olabilir. Marşa basılıp motor çalıştığında şarj ikaz lambası sönmelidir.

94

95 AYDINLATMA VE İKAZ SİSTEMİ Görevi: aracın gece ve gündüz trafiği aksatmadan seyretmelerini sağlamak için kurulmuş ışıklı ve sesli düzeneklerdir. Parçaları: akü, kontak anahtarı, aydınlatma ve ikaz düğmeleri, sigorta, lambalar, flaşör, fren ve geri vites müşiri.

96 a-) Farlar: Gece ve sisli havada yolu aydınlatmada kullanılır. Makinenin gece çalışmalarında iş ve ataşmanın hareketleri ile geri yürüyüşlerde de aydınlatma hareketleri ile geri yürüyüşlerde de aydınlatma yapılır. b-) Tepe Lambası: Greyder, vinç, forklift gibi bazı iş makinelerinde operatör mahallinin üst kısmındadır ve çalışma anında kullanılır. c-) Geri Aydınlatma Lambası: Geriye gidişlerde yolun aydınlatılması için kullanılan, geri vites koluna bağlı anahtarla açılıp kapanabilen bir lambadır veya fardır. d-) Geri Yürüyüşü İkaz Sesi: Vites koluna bağlı bir anahtar ile geri yürüme esnasında makine çevresinin sesli olarak ikaz eder. e-) Park Lambaları: Park yapıldığı zaman ve geceleri kullanım anında araç boyutlarının ve varlığının belirtilmesi işlevini görür. f-) Sinyal Lambaları: Aracın döneceği yönü önceden belirtme işlevini, yanıp sönerek yerine getirirler. g-) Fren Lambaları: Frene basıldığı zaman yanarak aracın yavaşlayacağını yada duracağını belirtirler. h-) Tavan Lambası: İç aydınlatmayı sağlar.

97 Aydınlatma sisteminde, sigortalar, kablolar, farlar, park lambası, sis lambası, plaka lambası, gösterge lambası, iç aydınlatma lambası, bagaj aydınlatma lambası, gibi lambalar vardır. İkaz sisteminde, sinyaller, fren ikaz lambaları, geri vites lambası, korna bulunur. Her elektrik elemanı gibi araçlarda bulunan aydınlatma ve ikaz sistemi gibi elektrikli devrelerde de: Akü, kablolar, kablo bağlantıları, sigortalar, açma kapama düğmeleri ya da kolları ve alıcı olarak da ampuller bulunmaktadır. Bu sistemlerin en önemli arızaları: Kısa devre, kablo kopukluğu, akü bitmesi, akü kutup başı oksitlenmesi veya akü kutup başı gevşekliği, ampul yanması, sigorta atması, anahtarların arızalanmasıdır.

98 Fren müşiri ikaz sisteminin bir parçasıdır. Farlardan bir kısmı ya da hiç biri yanmıyorsa, sigortası atık olabilir. Flaşör arızalanınca sinyal lambası yanmaz. Sigortalar atıksa bunun yerine aynı amperde sigorta takılır. Far anahtarı bozuksa farlar yanmaz. Isı göstergesi çalışmıyorsa, ısı göstergesi müşiri arızalı olabilir. Aracın fren lambaları yanmıyorsa, fren müşiri arızalı olabilir. Fren lambalarından biri yanmıyorsa, yanmayan lambanın ampulü yanmış olabilir. Farların bakımı yapılırken, far ayarı yapılır. Farlardan biri sönük yanıyorsa far kablo bağlantısı gevşemiş veya paslanmış olabilir. Sigortanın görevi, kısa devre olduğunda sistemi korumaktır.

99

100 GÖSTERGE SİSTEMİ Görevi: aracın ön paneli üzerinde sürücünün kolay görebileceği yerde arızaları, sistem çalışmaları, hakkında bilgi veren ışıklı ve ibreli düzeneklerdir. Parçaları: kilometre saati motor devir saati günlük kilometre saati yağ göstergesi hararet göstergesi yakıt göstergesi şarj göstergesi jikle göstergesi el freni göstergesi zaman saati dörtlü flaşör göstergesi sinyal göstergesi kısa/uzun far göstergesi sis lambası göstergesi ve yol bilgisayarı

101 Yağ Göstergesi(Lambası) Şarj Göstergesi (Lambası) Sıcaklık (Hararet) Göstergesi Yakıt Göstergesi

102 El Freni Göstergesi jikle göstergesi Sinyal Göstergesi Dörtlü Flaşör Göstergesi

103 Park Lambaları Kısa Far Göstergesi Uzun Far Göstergesi Sis Lambası Göstergesi Arka Cam Rezistans Lambası

104 GÖSTERGELER

105

106 GÖSTERGE PANELİ

107

108

109

110 Motor Arızaları: a-) Marş Bastığı Halde Motor Çalışmıyorsa: Yakıt deposu boştur. Yakıt sisteminde hava var. Yakıt filtresi tıkalı veya kirlidir. Yakıta su karışmıştır. Yakıt transfer pompası arızalıdır. Isıtma bujisi arızalıdır. Enjektörler arızalıdır. Kompresyon düşüktür.

111 Motor Arızaları: b-) Motor Düzgün Çalışmıyor ise: Yüksek basınç yakıt borularında hava vardır. Yakıtın kalitesi düşüktür. Hava filtresi tıkalıdır. Motor ısısı çok düşüktür. Enjektörler arızalıdır. Rölanti devri düşüktür.

112 Motor Arızaları: c-) Motorda Güç Kaybı Varsa: Yakıt borularında hava vardır. Yakıt pompası zaman ayarı bozuktur. Yakıt filtresi tıkalı veya kirlidir. Regülatörün ayarı çok düşüktür. Hava filtresi kirlidir. Motor segmanları aşınmıştır. Yakıtın kalitesi düşüktür. Supaplar ayarsızdır. Enjektör memeleri arızalıdır.

113 Motor Arızaları: d-) Egzozdan Aşırı Duman Çıkıyorsa: Beyaz duman, ateşleme zaman ayarının bozuk olması, Mavi duman, motorun yağ yaktığını, Siyah duman, aşırı yakıt sarfiyatını gösterir.

114 Motor Arızaları: e-) Motor Aşırı Isınıyorsa: Soğutma su seviyesi düşüktür. Radyatör kapağı arızalıdır. Vantilatör kayışı gevşek veya kopmuştur. Yakıt pompası zamanlama yarı bozuktur. Egzoz borusu tıkalıdır. Radyatör veya motor yüzeyi kirlidir. Motor aşırı yüklüdür Termostat arızalıdır.

115 Motor Arızaları: f-) Motor Yağ Basıncı Düşük ise: Yağ çok incelmiştir. Yağ pompası emiş süzgeci kapalıdır. Karterdeki yağ seviyesi düşüktür. Yağ basınç ayar valfi arızalıdır. Motor aşınmıştır. Yağ pompası aşınmıştır.

116 Motor Arızaları: g-) Motorda Titreşim varsa: Motor bağlantı kulakları gevşemiş veya aşınmıştır. Krank kasnağı veya titreşim damperi gevşek veya aşınmıştır. Motorda tekleme vardır.

117 Motor Arızaları: h-) Motorda Aşıntı Erken Oluyorsa: Hava filtresi yırtık veya hava emişinde kaçak vardır. Yağın içine yakıt karışıyordur. Yağlama yağı kirlidir. Yağın içine su karışıyordur.

118 Motor Arızaları: I-) Motor Aniden Duruyorsa: Yakıt deposu boştur. Yakıt deposu havalandırması tıkalıdır. Yakıt borusu tıkalıdır. Motorda mekanik arıza vardır.

119

120

121 AKTARMA ORGANLARI MOTORDAN ALDIĞI DÖNME HAREKETİNİ TEKERLEKLERE KADAR DEĞİŞİK HIZ VE GÜÇLERDE İLETEN MAKİNA ELEMANLARINA AKTARMA ORGANLARI DENİR

122 AKTARMA ORGANLARI VOLAN DİŞLİSİ KAVRAMA (DEBRİYAJ) MOTORLA KAVRAMAYI BİRBİRİNE BAĞLAMAYA YARAR MOTORLA VİTES KUTUSUNUN BAĞLANTISINI AYIRIR KALKIŞ ESNASINDA SARSINTISIZ VE DÜZGÜN KALKIŞ SAĞLAR VOLAN-DEBRİYAJ BALATASI- BİLYASI-ÇATALI-BASKISI VE PEDALI VİTES KUTUSU (ŞANZUMAN) ŞAFT (KARDAN MİLİ) YOL YÜK DURUMUNA GÖRE ARACIN HIZINI GÜCÜNÜ ARTIRIP AZALTIR ARACA GERİ HAREKET KABİLİYİTİ KAZANDIRMAK SEKROMEÇ VE VİTES DİŞLİLERİ PARÇALARIDIR W NUMARA DİŞLİ YAĞI KULLANILIR VİTES KUTUSU İLE DİFERANSİYELİ BİRBİRİNE BAĞLAR ÖNDEN ÇEKİŞLİ ARAÇLARDA BULUNMAZ DİFERANSİYEL AKSLAR MOTORDA GELEN DÖNME HAREKETİNİ 90 DERECE KIRARAK AKSLARA İLETİR DÖNÜŞ ESNASINDA İÇTE KALAN TEKERİN DEVRİNİ AZALTIP DIŞTA KALAN TEKERİN DEVRİNİ ARTTIRMAK AYNA DİŞLİSİ MAHRUTİ DİŞLİSİ İSTAVROZ DİŞLİSİ PARÇALARIDIR W NUMARA DİŞLİ YAĞI KULLANILIR ÖNDEN ÇEKİŞLİ ARAÇLARDA ÖNDE ARKADAN İTİŞLİ ARAÇLARDA ARKADA BULUNUR DİFERANSİYELDEN GELEN DÖNME HAREKETİNİ AYNEN TEKERLERE İLETİR DİFERANSİYELİN BİTTİĞİ YERDEN YAĞ KAÇIRIYORSA AKS KEÇELERİ DEĞİŞTİRİLİR LASTİK VE TEKERLEKLER LASTİK ÜZERİNDEKİ NUMARALAR O LASTİĞİN EBATLARINI BİLDİRİR LASTİK HAVA BASINÇLARI EŞİT OLMALIDIR DEĞİLSE AZ OLAN TARAFA DOĞRU ÇEKER. LASTİK HAVA BASINÇLARI AZ İSE YAKIT SARFİYATI FAZLA OLUR-ÇOK İSE DİREKSİYONDA TİTREŞİM OLUR LASTİK HAVALARININ KONTROLU HER GÜN-LASTİKLERİN KONTROLÜ İSE HER BİNİŞTE YAPILIR ÇEKİCİ LASTİKLERİN HER İKİSİNEDE ZİNCİR TAKILIR TUBELLES (İÇ LASTİKSİZ- DUBLEKS) VE SAMYELLİ (İÇ LASTİKLİ - ŞAMRELLİ) OLARAK 2 TİP LASTİK VARDIR

123 GÜÇ AKTARMA ORGANLARI

124 İŞ DİZİLİŞİ VOLAN KAVRAMA (DEBRİYAJ) VİTES KUTUSU ŞAFT DİFERANSİYEL AKS TEKERLEKLER

125

126 KAVRAMA(DEBRİYAJ) Aracın ilk hareketinde sarsıntısız kalkış yapmak ve vites değiştirme yardımcı olmak. Parçaları: volan debriyaj baskısı debriyaj balatası debriyaj bilyası debriyaj pedalı debriyaj çatalı

127 Volan dişlisi Debriyaj balatası Diyafram Vites Kutusu Debriyaj çatalı ve bilyası Debriyaj Baskısı

128 VİTES KUTUSU Görevi: motorun şaft arasındaki irtibatı keserek aracı boşa almak. Yol ve trafik durumuna göre uygun hız ve güç vermek. Araca geri hareket vermek. Parçaları: sekromeç ve vites dişlileri Kullanılan yağ: 90w-140w dişli yağı kullanılır.

129 VİTES KUTUSU

130

131 OTOMATİK VİTES KUTUSU

132 ŞAFT (KARDAN MİLİ) Vites kutusunda aldığı dönme hareketini aynen diferansiyele iletmek. NOT: önden çekişli araçlarda şaft bulunmaz

133 Şaft mafsalı Şaft (kardan mili)

134 ŞAFT- DİFERANSİYEL-AKS BAGLANTISI

135 önden çekişli araç

136 DİFERANSİYEL Şafttan aldığı dönme hareketini 90 derece kırarak daha güçlü bir şekilde tekerleklere iletmek Parçaları: ayna dişlisi mahruti dişlisi istavroz dişlisi Kullanılan yağ: 90w-140w numara dişli yağı kullanılır.

137 akslar diferansiyel Tekerlek tamburları

138 akslar Şaft (kardan mili) diferansiyel

139 AKSLAR Diferansiyelden aldığı dönme hareketini aynen tekerleklere iletmek

140 TEKERLEK VE LASTİKLER Aracın ağırlığını üzerinde taşır, frenlemeyi sağlar Jant ve lastiklerden meydana gelmiştir. 2 çeşit lastik vardır.. Tubles(dolma teker-iç lastiksiz) ve samyelli(şamrelli-iç lastikli) Lastik havaları kullanma kılavuzuna göre olmalı çok ise ortadan az ise yanaklardan aşınma yapar. Lastik üzerindeki numaralar ebatları bildirir Araç lastik havasının az olduğu tarafa çeker Direksiyonda titreşim yapar

141 Yükseklik/genişlik oranı Nominal genişlik mm Binek lastiği Radial Jant ölçüsü Yük indeksi & Hız bilgisi U.S.DOT bilgisi Üretici Maksimum izin verilen basınç ve yük limiti Yanak ve sıcaklık özellikleri Kullanılan materyallerin özellikleri

142 SIRT KUŞAK OMUZ GÖVDE YANAK TOPUK

143 LASTİK HAVA BASIÇLARI

144 Az şişirilmiş Tam şişirilmiş Çok şişirilmiş 144

145 İç lastiksiz ( Tubeless ) lastiğin avantajları : Patlama anında lastik havası aniden değil,yavaş yavaş boşalır. Lastik takıp sökmede kolaylık sağlar. Lastik daha soğuk çalışır ve ömrü uzar. Aracın toplam ağırlığının azalmasını sağlar.

146

147

148 JANTLAR

149

150 FREN SİSTEMİ Fren pedalına basarak aracın hızını azaltmak, durdurmak ve duran aracı sabitlemek. Parçaları: fren pedalı merkez pompası fren boruları tekerlek silindirleri fren balataları kampanalar Kullanılan yağ: hidrolik yağ kullanılır

151 Havalı Fren Sisteminin Parçaları: 1- Kompresör: Frenleme kuvveti için gerekli olan basınçlı havayı üretir. Pistonlu tipte imal edilirler, ana motordan hareket alırlar. 2- Hava Tankı ve Basınç Regülatörü: Sistemde kullanılan basınçlı havayı istenilen basınçta depo eder. 3- Fren Odaları (Körükler) : Her tekerlekte bulunan diyaframlı hava körükleri gönderilen basınçlı hava sayesinde balataların hareket ettirilmesini (frenlemeyi) sağlar.

152

153

154

155

156 BALATA POMPA KAMPANA

157 FREN KAMPANASI FREN BALATASI

158 FREN DİSKİ

159

160 DİSKFREN VE BALATALARI

161 FREN DİSKİ VE BALATASI

162 Fren balataları Fren diski

163 FREN PAPUCU

164 Kampanalı fren Diskli fren

165 ÖN DÜZEN SİSTEMİ Görevi: direksiyon simidini çevirerek aracın sevk ve idaresini sağlamak. Parçaları: direksiyon simidi direksiyon mili direksiyon kutusu rot ve rot başları

166 ÖN DÜZEN SİSTEMİ DİREKSİYON- DİREKSİYON MİLİ- KUTUSU-ROT VE ROTİL KAMBER-KASTER-TOE İN-TOE OUT-KİNG PİMİ- DİNGİL PİMİ VE ROT AYARI YAPILIR ÖN DÜZEN AYARI BOZUK ARAÇLARIN LASTİKLER İÇTEN VEYA DIŞTAN AŞINIR

167 Direksiyon Simidi Direksiyon Rotu Direksiyon Kolonu Bağlantı Rotu Direksiyon Kutusu 167 serhat

168

169

170

171 A.B.S. a.b.s. merkezi Rot başı

172 E.S.P.

173 AIR BAG (HAVA YASTIGI)

174 SÜSPANSİYON SİSTEMİ Görevi: yoldan gelen titreşimi ve darbeleri üzerine alarak aracın içine yansıtmamak. Parçaları: Amortisörler yaylar(helezonlar)

175 SÜSPANSİYON SİSTEMİ YAYLAY VE AMORTİSÖR PARÇALARIDIR. YOLDAN GELEN TİTREŞİMLERİ ABSORBE EDER YAYLARIN SALINIMINI KONTROL EDEN PARÇA AMORTİSÖRDÜR.

176 amortisörler Helezon yaylar

177

178

179 SÜSPANSİYON VE AMORTİSÖR

180 SÜSPANSİYONLAR Helezon yay Enine Reaksiyon çubuğu amortisör Denge çubuğu Boyuna Reaksiyon çubuğu Ön askı sistemi Arka askı sistemi

181 MAKASLI SÜSPANSİYON

182 SÜSPANSİYON SİSTEMİ

183

184 BAKIM

185 BAKIM Rodaj nedir: ilk olarak (sıfır) binilen bir aracın ilk bakımına kadar geçen zaman rodaj denir. Bu rodaj süresi içerisinde; Ani duruş/kalkış yapılmaz Fazla sürat yapılmaz Aynı vitesle uzun süre gidilmez.

186 GÜNLÜK BAKIM 1- Yakıt seviyesinin kontrolü yapılır 2- Soğutma suyunun kontrolü yapılır 3- Yağ seviyesinin kontrolü yapılır 4- Lastiklerin kontrolü yapılır 5- İkaz sistemi parçalarının kontrolü yapılır 6- Havalı fren sisteminde tüplerdeki suyun tahliyesi yapılır

187 HAFTALIK BAKIM 1- Akünün kontrolü 2- Lastik hava basınçlarının ölçülmesi 3- Dizel motorlarda şasi filtresinin temizligi

188 6 AYLIK BAKIM 1- Motor yağının değiştirilmesi 2- Soğutma suyunun değiştirilmesi 3- Fren ve debriyaj sistemi hidrolik yağın gerekiyorsa değiştirilmesi 4- Hava filtresinin değiştirilmesi 5- Yağ filtresinin değiştirilmesi 6- Yakıt filtresinin değiştirilmesi 7- Bujilerin kontrolü

189 1- Aks ve Rulmanların (Bilyalar) kontrolü YILLIK BAKIM 2- Benzinli motorlarda ateşleme sisteminin,dizel motorlarda yakıt sisteminin kontrolü 3- Umumi revizyon kontrolü(kaporta,boya vs.)

190