FORUM TİYATRO VE DEDE KORKUT HİKAYELERİ BASKI VE ÇIKAR İLİŞKİLERİ AÇISINDAN KADIN VE ERKEK HEGEMONYA DÖNGÜSÜ

Transkript

1 FORUM TİYATRO VE DEDE KORKUT HİKAYELERİ BASKI VE ÇIKAR İLİŞKİLERİ AÇISINDAN KADIN VE ERKEK HEGEMONYA DÖNGÜSÜ (ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİYLE BİR ATÖLYE ÇALIŞMASI) Yrd. Doç. Dr. Hakan UŞAKLI Sinop Üniversitesi Eğitim Fakültesi SİNOP

2 Özet Bu çalışmada kadın-erkek ilişkileri forum tiyatro tekniğiyle incelenmiştir. Kadın erkek ilişkileri öncelikle çıkma, nişanlılık ve evlilik olarak üç temaya ayrılmıştır. Bu değerlendirmede Dede Korkut Hikayeleri başlangıç noktası kabul edilmiştir. Dede Korkut Hikayeleri zaman ve mekan birlikteliği ve temaları açısından dramatik anlatımlar için uygundur. Tamamı üniversite öğrencilerinden oluşan 60 kişilik bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Dede Korkut hikayelerinden flört, nişanlılık ve evlilik ilişkilerinin en belirgin olduğu 5 farklı hikayeden 5 senaryo seçilmiştir. Deneyimli oyuncular senaryo temalarına uygun olarak oyunları sergilemişlerdir. Oyunlara grup üyelerinin katılımı sağlanmıştır. Tüm grup süreci toplam 3 hafta içinde 12 saat sürdürülmüştür. Nitel araştırmalarda kullanılan yarı yapılandırılmış görüşme tekniğine uygun olarak açık uçlu sorular hazırlanmıştır. Görüşmelerde katılımcılardan gelen cevaplar kaydedilmiştir. Çıkma, nişanlılık ve evlilik temaları açısından kadın erkek ilişkilerinde Dede Korkut Hikayelerinin başlangıç sayıldığı geçmiş, günümüz ve ideal alt kategorilerine dönük olarak çalışma grubu öğrencilerinin en çok vurguladıkları kategoriler saygı, sevgi, hoşgörü, hor görme, üstünlük, çekişme de toplanmıştır. Benzer şekilde yapılacak ileriki çalışmalar ergenlik dönemi, genç yetişkinlik dönemi ve yetişkinlik dönemi olarak ayrı dönemler halinde yapılabilir. Ayrıca karşı cinsiyet arkadaşlıklarında problem yaşayan kimselerin bu tür etkinliklerle kendilerini ifade etme üzerine yapılacak çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Toplumca hoş karşılanmayan ilişkilerin düzeltilmesi açısından mitolojik hikaye zeminli grup çalışmalarına uzmanlarca daha fazla önem verilmesi gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: Dede Korkut Hikayeleri, Forum Tiyatro, Cinsiyet İlişkileri

3 FORUM THEATER AND DEDE KORKUT STORIES THE HEGEMONY VICIOUS CIRCLE OF WOMAN AND MAN IN TERMS OF PRESSURE AND PROFIT RELATIONS (A WORKSHOP STUDY WITH UNIVERSITY STUDENTS) Abstract Gender relations have been examined via forum theater technique in this study. Gender relations have been separated in three themes firstly such as dating, engagement and marriage. In this evaluation, Dede Korkut Stories have been assumed as the starting point. Dede Korkut Stories are suitable for dramatic expression in terms of time and place unity and their themes. Study group which consists of 60 university students has been formed. 5 different scenarios have been selected from five different stories in Dede Korkut Stories in which dating, engagement and marriage relations are clear. Players who are experienced have performed their roles in plays as suitable for the theme. The participation of the group members to the plays has been provided. The process of the whole group has lasted 12 hours in 3 weeks. Open ended questions were prepared as suitable for quantitative research methods. Open ended questions which are used in qualitative research have been prepared as suitable for semi-structured interview technique. Participants answers have been recorded in interviews. In terms of dating, engagement and marriage themes, Dede Korkut Stories were assumed as the starting point in gender relations. The categories which the study group of the students emphasized at most are respect, love, connivance, belittling, superiority, and contention as addressed to the sub-categories called past, today and future.

4 Future studies can be conducted as adolescence, youth adulthood or adulthood separate terms. In addition to this, there is need to studies for people who have problem with their interrelations to opposite sex to express themselves with these activities. Specialist should give more importance to society mythological story based group study to get over relations which are thought bizarre in society. Key Words: Dede Korkut Stories, Forum Theater, Gender Relations, 1. Giriş: İzleyenlerin oyunun gidiş yönünü izlerken değiştirmelerine imkan sağlayan forum tiyatro tekniğinin, büyük salonlarda icra edilen sahne sanatlarının bir kısmında görülmesi mümkündür. Ezilenlerin uğraşı olarak bilinen forum tiyatroya özellikle lise ve üniversite gençliği tarafından ilgi duyulmaktadır [1]. Forum tiyatro yöntemiyle katılımcılar günlük çatışma konularını gündeme getirip ortak çözüm yolları ararlar. Dede Korkut Hikayeleri Türk halk edebiyatında önemli örneklerindendir [2]. Kültürel özelliklerimizi yansıtması açısından ilköğretim ve orta öğretim kitaplarında yer almıştır. Hikayeler doğrudan tiyatral gösteriye bile çevrilerek Hayat Boyu Öğrenme projeleri çerçevesinde sergilenmektedir [3]. Üniversite öğrencilerinin özellikle karşı cinsiyet arkadaşlıklarında iletişim eksikliği kaynaklı bazı sorunlar yaşamaları ve bu konuyla ilgili olarak uzman desteğine ihtiyaç duymaları bilinmektedir. Özellikle son yıllarda yaşanan şiddete dayalı kadın erkek ilişkileri basının ilgi odağı olmuştur [4, 5].

5 Çalışma Dede Korkut Hikayelerinden seçilen ve cinsiyetler arası ilişkinin yoğun olduğu kabul edilen beş hikayedeki senaryolarla sınırlandırılmıştır. Çalışma üniversite öğrencilerinin cinsiyetler arası ilişkilere dair düşüncelerini ortaya koymaktadır. Dede Korkut Hikayeleri Türkiye de ilk önce Kilisli Rıfat, Dresten yazmasının bir kopyasına dayanarak (1916) kitabı Arap harfleriyle yayımlamıştır. Bundan sonra yeni harflerle bastırmıştır [6]. Kitabın giriş bölümünde Dede Korkut şöyle tanıtılmaktadır: Resul Aleyhisselam zamanında Bayat boyundan Korkut Ata derler bir er koptu. Oğuz un ol kişi tamam bilicisiydi. Ne der ise olur idi. Gaipten türlü haber söyler idi. Hak Teala onun gönlüne ilham eder idi. [7]. Hikayelerde Konu Kitapta görülen 12 boydan (hikaye) her biri hem kendi başlarına bağımsız hem de bütün kitapta ortak iki konuya bağlanmaktadır. İslamiyet yeni yeni yayılmakta öte yandan şarap içmek gibi İslamiyet e uymayan eski görenekleri devam etmektedir. Hikayelerde Oğuz beylerinin maceraları anlatılır. Fakat gerçekte anlatılan Oğuz halkının töreleri, inançları, hayat tarzları, savaşları, arzu ve istekleridir. Temel olaylar, Oğuzların düşman komşuları, kafirler ile veya kendi aralarında olan çatışmalar ve mücadelelerdir [7]. Ayrıca olağanüstü varlıklarla da mücadele edildiği olur. Hikayelerde Kadın-Erkek İlişkisi Hikayelerde aile bağına büyük değer verilmektedir. Daha çok, tek kadınla evlenilir. Aile dışında aşk hayatı bilinmez. Beyler eşlerine karşı saygılı ve çok kibardırlar. Kadınların

6 fikirlerine ve duygularına önem verilir. Analar ve çocuklar aile reisi olan babaya sonuna kadar itaat ederler. Aile düzeni çok sağlamdır. Çoğu bey kızı olan kadın kahramanlar kaç göç bilmeksizin yetişirler, ata biner, cirit atar ve kimileri erkekler gibi güreşir, savaşırlar. Hepsi uzun boylu, sağlam yapılı ve ırz ehlidirler. Onlarda kötülük yoktur. Hikaye kahramanları karı kocaların birbirlerine ölünceye kadar sadık kaldıklarını belirtir [7]. Hikayelerde ana baba ve çocuktan kurulu çekirdek aile tipindeki sevgiye dayalı ilişkiler anlatılmaktadır. Eşler arasındaki bağlılığın kuvvetli olduğunu belirtmesinin yanında demokratik ilişkiye de dikkat çekilir. Bu destanlardaki kadınlar da erkekleri gibi aynı karakterde ve aynı derecede kahramandırlar [8]. Bu hikayeler, dil, edebiyat, folklor, etnoloji, tarih, sosyoloji bakımından eşsiz hazinedir. Sosyal, siyasi, aile, arkadaşlık, kadın erkek ilişkileri hikayede yer alır [9]. Dede Korkut Hikayeleri evrensel nitelikleri, gösteri sanatları açısından sergilenme gücü, genel iletişim öğeleri açısından araştırmaların odağı olmuştur [10, 11, 12, 13]. Dede Korkut Kitabındaki bazı bölümlerin farklı biçimleri Anadolu, Balkanlar ve Orta Asya da görülmektedir. Özellikle Deli Dumrul da işlenen tema Anadolu nun farklı yörelerinde anlatılan hikayelerde de işlenmesinin yanında Avrupa nın farklı yerlerinde de rastlanmıştır. Bunun sebebi de insanları etkileyen olayların benzer sonuçlar doğurmasına bağlanmaktadır [13]. Bu çalışmada Dede Korkut Hikayelerinde seçilmesindeki temel nedenlerden bir diğeri ise zaman ve mekan birliğidir. Dede Korkut Hikayelerindeki epik zaman ve makan

7 birliği vardır. Hornotop Teorisi olarak bilinen epik zaman ve makana ilişkin birliktelik bu hikayelerdeki zamanın esnekliği ve bu durumda mekanının da zamana uyarlaması şeklinde incelenebilir [10]. Hikayeleri genel iletişim çatışmalarının izine rastlamak mümkündür. Kanturalı evlenmek istediği kız tipi babasının görüşüne göre geleneklere uygun değildir ancak babası onu destekler [11]. Hikayelerde evlenecek kişilerin evlilik öncesi ilişkileri doğal karşılanabilmektedir. Kanturalı ile Selcen Hatun arasında kıskançlık motifinin işlenmesi eşler arası iletişim çatışmasına örnek gösterilebilir [12]. Bu durumda ilişkinin iki yönü vardır, iletişim çatışması ve ikna edici iletişim. Dede Korkut Hikayelerinde kadınlar söz sahibi olmaları dışında kendi başlarına önemli kararlar alabilmektedirler [14]. Dede Korkut un bilinen gerçek biri olmasına rağmen en çok incelenen İslam la ilgili İngilizce kaynakları arasında sayılmaktadır. Bu durumda Dede Korkut Hikayelerin diğer kültürlerle benzeşen hikayelerden esinlenmiş olması ve etkilemesi açısından çok kültürlü derin özellikler taşımasıdır [15]. Tüm bu özelliklerinden dolayı Dede Korkut Hikayeleri çalışmalarda yaygın olarak kullanıla gelmektedir. Bu hikayeler çocuklar, gençler ve genç yetişkinler arasında eğlendirici oyun aracı olarak da kullanılmaktadır. Bu çalışmada amaç kadın erkek ilişkilerinde hegemonya sürecini değerlendirmektir. Dede Korkutan günümüze ve ideale ilişkin çıkma, nişanlılık ve evlilik süreci içinde cinsiyetler arası süreç nasıl olmaktadır sorusuna cevap aranmıştır. Dede Korkut

8 Hikayelerinden alınan senaryolarla kadın erkek ilişkilerinde hakim olma sürecinin forum tiyatroyla ele alınması çatışmaların ortaya konması ve yapıcı çözümler bulma açısından önemlidir. 2. Yöntem: Bu çalışma nitel araştırma yöntemleri çerçevesinde yürütülmüştür. Nitel araştırmalar antropoloji, felsefe, hümanistik psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji, çevre psikolojisi, dilbilim alanlarında sıklıkla kullanıla gelmektedir [16]. Ancak eğitim bilimleri gibi disiplinler arası çalışmalarda da nitel araştırmalardan yararlanılmaktadır. Nitel araştırmalar araştırmacılar için esnek bir çalışma ortamı sunmaktadır. Çalışma bir grup üniversite öğrencisinin gönüllü katılımıyla gerçekleşmiştir. Çalışmanın amacına uygun olarak çalışma grubu oluşturulmuştur. Çalışmanın tamamında etik ilkeler gözetilmiştir. Bu çalışma farklı programlarda okuyan ve farklı sınıflara devam eden üniversite öğrencileri ile yürütülmüştür. Kız ve erkek öğrencilerin bir arada bulunduğu 60 öğrenciyle bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Çalışma grubu ile ilgili demografik veriler tablo I de bulunmaktadır (bkz. Tablo I). Nitel araştırmalarda görüşme yöntemi araştırmacılara esneklik kazandırması, gelen yanıtlara hakimiyet, sözel olmayan davranışları takip, ortam üzerinde kontrol sağlama ve derinlemesine bilgi alma gibi olumlu katkıları vardır [16]. Tüm bu avantajlarının yanında görüşmeler uzun, karmaşık özelliklede psikoloji açısından oldukça zahmetli olabilmektedir [17].

9 Tüm oyunlar bittikten sonra katılımcılardan oyun sergileme sırasında karşılaştıkları zorlukları yazmaları istenmiştir. Hem kağıt kalem hem de elektronik posta yoluyla katılımcılardan yazılı görüş alınmıştır. Çalışma Süreci Program Çalışma grubundaki 60 üniversite öğrencisiyle üç hafta boyu süren Geçmişten Günümüze Kadınlar Erkekler programı uygulanmıştır. Forum tiyatro tüm çalışma programında kullanılmıştır. Kadın erkek ilişkileri genel çalışma teması olması dışında her hafta çıkma (flört), nişanlılık ve evlilik olmak üzere farklı bir konu ele alınmıştır. Bu konularla ilgili olarak Dede Korkut Hikayelerinden senaryolar seçilmiştir. Seçilen Dede Korkut Hikayeleri ve forum tiyatronun senaryosunu oluşturan ilgili diyaloglar şunlardır: Dirse Han Oğlu Boğaç Han Hikayesi: Dirse Han ve karısı arasında geçen diyaloglar [18]. Kam Büre Beg Oğlu Bamsi Beyrek Hikayesi: Bamsi Beyrek ve Banı Çiçek arasında geçen diyaloglar [18]. Koca Duha Oğlu Deli Dumrul Hikâyesi: Deli Dumrul ve karısı arasında geçen diyaloglar [18]. Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı Hikâyesi: Kan Turalı ile Selcen Hatun arasında geçen diyaloglar [18]. Basat ın Tepegözü Öldürmesi Hikâyesi: Çoban ile peri kızı arasında geçen diyaloglar [18].

10 Veri Toplama Süreci: Toplam üç hafta süren oyunlar sonunda tüm katılımcılara 1) Sizce Dede Korkut ta kadın erkek ilişkileri nasıldı? 2) Günümüz de kadın-erkek ilişkileri hakkında neler düşünüyorsunuz? 3) İdealde kadın-erkek ilişkileri nasıl olmalı? Şeklinde açık uçlu soruların hazırlandığı görüşme formu hazırlanmıştır. Her soru kendi içinde çıkma, nişan ve evlilik olarak üç kısma ayrılmıştır. Görüşme formuna psikolog ve dil bilimci iki farklı uzmandan görüş alınarak son şekil verilmiştir. Çalışma grubundaki tüm katılımcılar sorularla ilgili düşüncelerini yazılı metin olarak vermeyi tercih etmişlerdir. Kağıt kalem ve elektronik posta yoluyla katılımcı görüşleri toplanmıştır. Verilerin Analizi: Nitel verilerin analizinde en yaygın analiz yöntemi olan içerik analizi bu çalışmada veri analiz yöntemi olarak kullanılmıştır. Verilerden çıkarılan kavramlara göre yapılan kodlama işlemi gerçekleştirilmiştir. Kuramsal temeli olmayan araştırmalar için kodlama yaygın olarak kullanılmaktadır [16]. Kodlamalarda sözcük, cümle ve paragraflar dikkate alınmaktadır. Analizin güvenirliliği ise yazılanların araştırmacı dışında Türkçe öğretiminde uzman bir başkası tarafından yapılması ve iki analizde de % 86 kod uyumuna ulaşılmasıyla elde edilmiştir. Katılımcılardan gelen görüşler çözümlenmiştir (bkz. Tablo II).

11 3. Bulgular ve Tartışma Araştırma sonunda elde edilen bulgular kadın erkek ilişkilerini üç temada incelemiştir. Çıkma, nişanlılık ve evlilik kadın erkek ilişkilerinin ele alındığı temalarıdır. Bu üç tema Dede Korkut Hikayelerinde, günümüzde ve idealde olmak üzere alt temalara ayrılmıştır. Saygı, sevgi, anlayış, hor görme, üstünlük ve çekişme alt temalarda katılımcıların üzerinde durduğu kategorilerdir. Çıkma (Dating): Karşı cinsten iki kişinin tanışmalarından sonraki ilk birliktelikleridir. Genellikle Batı toplumlarında yaygın olan bu süreç birlikte yemeğe, sinemaya gitme şeklinde algılanmaktadır. Dede Korkut Hikayelerinden Kam Büre Beg Oğlu Bamsi Beyrek Hikayesinde Bamsi Beyrek ve Banı Çiçek arasında geçen ilk tanışma ve sonrasında birlikte at gezintisine çıktıkları görülmektedir. Çalışma grubu öğrencileri çıkmayı flört olarak değerlendirmişlerdir (% 76). Öğrenciler flört yapmaya ilişkin olumlu tutum (% 92) sergilerlerken, çevrenin flörte karşı olumsuz olduklarını belirtirler (% 89). Öğrencilere göre flört yapmak kız ve erkeğin birbirlerini tanımasıdır. Her ne kadar Dede Korkut Hikayelerinde çıkma sürecine rastlansa da çalışma grubu öğrencileri bu süreci eşitlikçi bir süreç olmadığını düşünmektedir Dede Korkut hikâyeleri kadın erkek çatışmasını dile getiriyor. Cinsellik, oğlan çocuk merakı ön planda. Ataerkillik var. Kadınların erkeklere göre daha basit bir yaratık olarak görülmesi o döneme ait özellikleri ortaya koyuyor. Beşik kertmesi vs. kadın erkek ilişkileri çeşitli saplantılarla gündemde. Birlikte ata binmeleri bile bir yarış havasında. Ancak bu durumu erke istiyor. (B.N kız 21)

12 Günümüzde ise kadınlarla erkekler arasında daha bir eşitlik var. Kadınlarda söz hakkı olayı var. Daha doğru, daha demokratik bir ortam var. Artık eskisi gibi ( Dede korkut zamanından kalma ) beşik kertmesi olayları çok ama çok azaldı. Hatta hiç yok denecek kadar. Flört dönemi oluyor. İnsanlar birbirini tanıdıktan, anlaştıktan sonra bir takım kararlar verme eğilimine giriyorlar. (evlilik gibi). Kadınlar biraz daha sesli, kendini ezdirmeyen, erkeğe karşı gelebilen bir kimliğe bürünüyorlar. Fakat hala erkek ön plandadır, daha değerli. Biraz daha iyi bir olay. Dede Korkut ta daha gelişmiş bir düşünce yapısı var. (Ö.A. kız 18) Flört dediğimiz tarz iyice abartılmış bir durumda bence Sanki bir mağazaya gidip kıyafet değiştirir gibi kendisine eş değiştirme ve bir dönem onu giyip sıkılınca yenisini alma gibi bir hal ve tavırlar içerisinde. Gayrimeşruluk denilen kavram henüz empoze olmadı. Ama ağır ağır içimize bunun normal bir şey gibi olduğu sokulmaya çalışılıyor. Bunlar evlilik, aşk gibi olaylara derin yara vermekten başka bir şey değil. İdeal olarak mümkün oldukça fazla flört etmeden yani yıpratmadan uygun eşi bulmak, sonuna kadar evliliğe ve aşka saygılı olarak ilişkiyi yürütmek gerekir. Bence dede korkut zamanındaki ilişkiler şimdikinden çok daha masumane ve aşk dolu Eğer biraz daha modernize edilmiş şekli varsa o ideal ilişkidir. Kadın erkek arasında (A.B erkek 23) Nişanlılık (engagement): Dede Korkut Hikayelerinde nişanlılık bir tören olarak kutlanılmaktadır. Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı Hikâyesi nde kısa bir nişanlılık dönemi görülmektedir. Bu dönem de güç ilişkisine dayanmaktadır. Ben ilişkilerin Dede Korkut taki kadar değerli günümüzde olması gerektiği kadar seviyeli olması gerektiğini düşünüyorum. Günümüzde kadın erkek ilişkisi dediğimizde işlerin yolunda gitmesi için ve kendi ilişkilerimden yola çıkarak söylüyorum. Çiftlerin birbirlerinin ayrı özel zamanlarına saygı duyması ve içinden geldiği kadar

13 da sevgiyle davranması gerekir. İçinde sevgi yoksa malum. Nişanlılık eskiden de şimdide yarışma gibi. Sürekli bir taraf bir tarafı mahcup etmeye çalışıyor. Hediye al hediye ver. Aileler de kız ve erkek de borca giriyor. Pek çok tanıdığım var. Nişan borçları yüzünden ev tutamadılar. Nikah var ama aynı ortamda yaşayamıyorlar. (R. K. 18 erkek) Evlilik (marriage): Evlilikte kadın erkek ilişkileri Dede Korkuta sık rastlanan temalar içindedir. Dirse Han Oğlu Boğaç Han, Kam Büre Beg Oğlu Bamsi Beyrek ve Koca Duha Oğlu Deli Dumrul Hikâyelerinde evlilik sürecinde kadın erkek ilişkileri konu edilmektedir. Çalışma grubuna katılanlar hikayelerdeki evlilik süreçlerinin kadın erkek eşitliğine dayamadığı yönünde görüşlerini belirtmişlerdir. Dede Korkut taki kadın erkek ilişkileri daha çok çocuğu olmayan aileler üzerine kurulmuş. Aileler çocuk isterler. Fakat bir türlü çocukları olmaz. Beşik kertmesi yapılmış çocuklar üzerinde durulur. Çocuklar birbirine kavuşamaz. Onların mutluluğunu engelleyecek birileri çıkar mutlaka. Günümüzde ise kadın erkek ilişkileri nikah çoğunlukla olmasına karşın gayrimeşru ilişkilerde yaygınlaşmış durumda. Eşler birbirlerini aldatma yoluna gidiyorlar. Gençlerde ise evlenmeden birlikte yaşamalar günümüzde oldukça yaygın. Sadakat kavramı anlamını yitirdi. Kimse birbirine sadık değil. Gayrimeşru ilişkilerden doğan çocuklarda almış başını gitmiş durumda. Bunun bir önlemi alınmazsa ilerde tek eşlilikten söz edilemeyecek bence. İdealde yani olması gereken bence eşlerin karşılıklı birbirlerine sadakat göstererek, bir ömür birlikte yaşam sürmeleri. Ancak böyle bir ilişkiden meydana gelen çocukların ruh hali olumlu olur. Ben Dede Korkut ta olan beşik kertmesi olayına kesinlikle karşıyım. En doğrusu bireylerin birbirlerini tanıyıp, sevmeleri ve kararlarını kendileri almaları. Beşik kertmesi olayı bireyin fikirlerini, duygularını, düşüncelerini sınırlandırıyor. Bence en doğrusu yani ideal olan karşılıklı sadakat içinde eşlerin birbirlerini sevmesidir. (G.Ç. kız 24)

14 Özel bir durum olarak öğrencilerce değerlendirilen Bastının Tepe Gözü Öldürmesi hikayesi ise evlilik dışı ilişkilerin toplumca kesinlikle hoş karşılanmaması üzerinedir. Dede Korkuta bir peri kızı vardı ve çoban kendine hakim olamayıp onunla cinsel ilişkiye girdi. Sonuç olarak da başa bela bir çocuk peydah oldu. Eskiden erkekler dilediği kadınla yatabiliyorlarmış. Sonunda anormal bir yığın çocuk oluyormuş. Sanki yine böyle. Doğuda bir kadına ait on civarında çocuğu oluyor. Bir adama ait yirmiden fazla çocuk. Batıda da maddi durumu iyi olan erkekler kaçamak ilişkiler yaşıyorlar. İdealde bu böyle olmamalı. Sevgi, saygıya dayalı eşitlikçi bir ilişki olmalı. Kadınlar para karşılığında cinsel ilişkiye girmemeli. Tecavüz eden erkeklere ağır ceza verilmeli. (19 AK kız). 4. Sonuç: Çıkma, nişanlılık ve evlilikte kadın erkek ilişkilerinin Dede Korkut Hikayelerinden günümüze ve ideal ilişki ortamıyla ilgili forum tiyatronun teknik olarak ele alındığı çalışma burada verilmiştir. Tamamı üniversite öğrencileriyle oluşturulan 60 kişilik çalışma grubuyla 3 üç haftalık toplam 12 saat çalışılmıştır. Çalışma sonunda çalışma grubuna katılan öğrencilere çıkma, nişan ve evlilik süreçlerinde kadın erkek ilişkileri üzerine açık uçlu sorular sorulmuştur. Öğrencilerin sorulara verdiği cevaplar yazılı metinler halinde toplanmıştır. Yazılı metinlerin çözümleri ve tematik kodlamalar sonunda saygı, sevgi, anlayış, hor görme, üstünlük, çekişme çalışma grubuna katılanların en çok verdikleri cevaplar arasındadır. Dede Korkut Hikayeleri sözlü Türk Edebiyatının önemli eserleri arasındadır [12]. Bu eserlerdeki zaman ve mekan kavramlarının hornotopluk özelliği hikayelere ayrı bir değer kazandırmıştır [10]. Zaman esnekliği ve mekanın zamana uyarlanması özelliklerinden dolayı Dede Korkut Hikayleri bu çalışmada forum tiyatro için zemin

15 oluşturmuştur. Hikaylerde kadın erkek çatışmaları görülmektedir [11]. Kadınların şiddete maruz kalmaları, çocuk olmamasının evlilik ilişkilerini zayıflatmamsı çalışma süreci sonunda katılanlarca vurgulanan durumdur. Bu çalışma yaşları arasında değişen üniversite öğrencilerinin kadın erkek ilişkilerine dönük geçmişten günümüze ve ideal ilişki boyutuna ilişkin düşüncelerini almaya dönüktür. Kadın erkek ilişkilerinde eşitlikçi, karşılıklı anlayışa dayalı saygının ve sevginin sürekli korunabildiği aktif katılımın sağlandığı geliştirici çalışmalara ihtiyaç vardır. Çıkma ve nişanlılık dönemlerinin evlilik yolunda çiftleri yıpratmaktan öte ilişkilere daha da anlam kazandırılması gerekmektedir. Maddi kaygılar üzerine kurulacak evliliklerdeki yıpranmalar evlenecek bireyler tarafından göz önünde tutulmalıdır. Özellikle ergenler üzerine yapılacak çalışmalar karşı cins arkadaşlık ilişkilerinin olgunlaşmasında anlamlı sonuçlar verebilir. Uzun süreli evlilikler sonunda ilişkilerin yıpranıp boşanma süreci yaşayanlar içinde onarıcı süreçlere dönük grup çalışmaları yapılmalıdır. Toplumca hoş karşılanmayan ilişkilerin yıpratıcı yönleri konusunda insanlar bilgilendirilmelidir. Kaynaklar [1] Boal, A. (2003), Ezilenlerin Tiyatrosu, (Çev.) N. Hasgül İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi,. [2] Karadağ, M. (1999). Türk Edebiyat Anlatı Türleri, Ankara: Ürün Yayınları. [3] Kuru, O. (2008). Myths & Legends Living in a Fantasy 25 Oct-1 Nov Turkey- North Irelend Portadown, Sinop: LLP. [4] Cihan haber ajansı, (2009). ( ).

16 [5] Anadolu, haber ajansı, (2009). ( ). [6] Gökyay, O. Ş. (1938). Dede Korkut. Arkadaş Basımevi: İstanbul. [7] Kabaklı, A. (2004). Türk Edebiyatı, (I.cilt,Gözden geçirilmiş on ikinci baskı) İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları. [8] Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları: İstanbul. [9] Genç, İ. (2005). Örneklerle Eski Türk Edebiyatı Tarihi Giriş İzmir: Kanyılmaz Matbaası. [10] Bayat, Fuzuli (2003). Dede Korkut Oğuznameleri Çerçevesinde Epik Zamanla Epik Mekanın Birliği. Folklor/edebiyat IX XXXIII. [11] Dökmen. Ü. (2004). İletişim Çatışmaları ve Empati. (26. Baskı) Sistem Yayınları: Ankara. [12] Karahasanoğlu, T. (2002). Eski Türk Yazıtlarında İletişim Belgeleri, İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, Sayısı:1/ Mayıs. [13] Kaya, M. (2004). Türk Halk Edebiyatında Deli Dumrul ve Dünya Kültüründeki Benzerleri. folklor edebiyat 2004/ [14] Erol, Mehmet, "Dede Korkut'ta Kadın Tipi ve Günümüze Yansıması", Erciyes Aylik Fikir ve Sanat Dergisi, Kaysed, Aralik 2003, s. 18 [15] Dumrich P. D. (2005) A Topical Overview of Selected English Resources on Islam Journal of Religious & Theological Information, Vol. 7(2) [16] Yılıdırım, A., Şimşek, H. (2008), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (Genişletilmiş 6.. Basım). Seçkin Yayıncılık: Ankara.

17 [17] Burman, E. (2002), Interviewing Qualitative Methods in Psychology a Research Guide. (Ed: Banister, P. & etall) OUP [18] Korkut, D. (2007). Türk Klasikleri Dede Korkut Hikayeleri (E. Akbal: Haz). İstanbul: Morpa. Tablo I Çalışma Grubu Demografik Cinsiyet 22 (erkek) 38 (bayan) Yaş aralığı (24) (18) (16) 25 (2) İlişki durumu yok (14) çıkıyor (22) nişanlı (10) evli (4) Toplam 60

18 Tablo IIa Verilerin Çözümlenmesi Tablo IIb Tablo IIc T AT K f % Saygı Sevgi Anlayış Çıkma/ Flört (Dating) Dede Hor Korkuta görme Üstünlük Çekişme Saygı Sevgi Günümüzde Anlayış Hor görme Üstünlük Çekişme Saygı Sevgi İdealde Anlayış Çıkma/Flört Hor görme Üstünlük Çekişme 8 13 Nişanlılık (Engagement) T AT K f % Saygı Sevgi Anlayış Dede Hor Korkuta görme Üstünlük Çekişme Saygı Sevgi Günümüzde Anlayış Hor görme Üstünlük Çekişme Saygı Sevgi İdealde Anlayış Hor görme Üstünlük Çekişme Evlilik (Marriage) T AT K f % Saygı Sevgi Anlayış 9 15 Dede Hor Korkuta görme Üstünlük Çekişme Saygı Sevgi Günümüzde Anlayış Hor görme Üstünlük Çekişme Saygı Sevgi İdealde Anlayış Hor 2 3 görme Üstünlük 5 8 Çekişme 9 15 Tablolardaki Kısaltmalar: T (Tema), AT (Alt Tema), K (Konu) f (Konuya katılan öğrenci sayısı) (n=60), % (Katılımcıların yüzdesi)