KAYSERİ ÇİMENTO FABRİKASI KAPASİTE ARTIRIMI ve MODERNİZASYON

Transkript

1 KAYSERİ ÇİMENTO FABRİKASI KAPASİTE KAYSERİ İLİ, MELİKGAZİ İLÇESİ, AĞIRNAS KASABASI SERDAR MÜHENDİSLİK ÇEVRE VE ATIK YÖNETİMİ İNŞAAT TAAHHÜT SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ. ÇED RAPORU KAYSERİ, 2013

2 BAŞLIK SAYFASI PROJE SAHİBİNİN ADI Çimsa Çimento San. ve Tic. A.Ş. ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI Malatya Karayolu 35. km Bünyan/KAYSERİ Tel : (0 352) Fax : (0 352) Kayseri Çimento Fabrikası Kapasite Artırımı ve Modernizasyon PROJE BEDELİ 130 Milyon Dolar PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ: (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE ÇEDAlanı Sınır Koordinatları 6 o lik UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Nokta No Y (Sağa) X (Yukarı) Nokta No Y (Sağa) X (Yukarı) 1. Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, ,

3 17. Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) EK I Listesi Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi 31- Çimento Fabrikaları veya Klinker Üretim Tesisleri. ÇED BAŞVURU DOSYASI/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI Serdar Mühendislik Çevre ve Atık Yönetimi İnşaat Taah. San. ve Tic. Ltd. Şti. ÇED BAŞVURU DOSYASI/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ,TELEFON VE FAKS NUMARALARI Oğuzlar Mah. Ceyhun Atıf Kansu Cad Sok. No : 16 /12 Balgat / ANKARA Tel : Faks : ÇED BAŞVURU DOSYASI/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ(GÜN, AY, YIL)

4 ÖNSÖZ Bu rapor, Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda Çimsa Çimento San. ve Tic. A.Ş. tarafından gerçekleştirilmesi planlanan Kayseri Çimento Fabrikası Kapasite Artırımı ve Modernizasyon faaliyeti ne ilişkin projenin özelliklerini, yerini, olası etkilerini ve öngörülen önlemleri ortaya koymak ve projeyi genel boyutları ile tanıtmak amacıyla tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin Ek III ÇED Genel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır. Söz konusu projenin özelliklerini, yerini, olası etkilerini ve öngörülen önlemleri açıklamak ve projeyi genel boyutları ile tanıtmak amacıyla hazırlanan raporun ilk bölümünde proje konusu yatırımın tanımı, ömrü, hizmet amaçları, önem ve gerekliliği, projenin fiziksel özellikleri, proje kapsamındaki ünitelerin özellikleri ile kullanılacak proses yöntemleri, yatırımcı tarafından araştırılan ana alternatiflerin bir özeti ve seçilen yer ile kullanılan teknolojinin seçiliş nedenlerinin belirtilmesi gibi hususlar göz önünde bulundurularak projenin tanımı yapılmıştır. Raporun ikinci bölümünde proje için seçilen yerin konumu, proje kapsamındaki ünitelerin konumu, proje alanına ait koordinatlar gibi yeri tanıtıcı bilgiler verilmiştir. Raporun üçüncü bölümünde önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevrenin nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikleri, doğal afet durumu, toprak, su ve hava özellikleri, iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, sahip olduğu mimari ve arkeolojik mirası, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi ve yukarıdaki faktörlerin birbirleri arasındaki ilişkileri göz önünde bulundurularak proje yeri ve etki alanının mevcut çevresel özellikleri açıklanmıştır. Raporun dördüncü bölümünde proje için kullanılacak alan, doğal kaynakların kullanımı, kirleticilerin miktarı, atmosferik koşullar ile kirleticilerin etkileşimi, çevreye rahatsızlık verebilecek olası sorunların açıklanması ve atıkların minimizasyonu, yatırımın çevreye olan etkilerinin değerlendirilmesinde kullanılan tahmin yöntemlerinin genel tanıtımı, çevreye olabilecek olumsuz etkilerin azaltılması için alınması düşünülen önlemlerin tanıtımı gibi hususlar göz önünde bulundurularak projenin önemli çevresel etkileri ve alınacak önlemler açıklanmıştır. Raporun bir sonraki bölümünde projeden etkilenmesi olası halk belirlenerek halkın görüşleri ÇED çalışmasına yansıtılmış, görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar belirlenmiş ve bu konuda verilebilecek diğer bilgi ve belgeler sunulmuştur. Raporun son bölümünde yukarıda bahsi geçen başlıklara göre temin edilen bilgilerin teknik olmayan bir özeti verilmiştir. Raporun eklerinde ise projeyi tanıtıcı çeşitli plan, harita ve belgeler ile birlikte raporu hazırlayan çalışma grubunun tanıtımına ilişkin dokümanlar yer almaktadır. 4

5 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... 5 TABLOLAR DİZİNİ ŞEKİLLER DİZİNİ EKLER DİZİNİ BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI ve AMACI... 1 I.1. Projenin Konusu, Yatırımın Tanımı, İşletme Süresi (Hesaplamalar), Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği, Zamanlama Tablosu,... 1 I.2. Çevresel Fayda Maliyet Analizinin (yatırımın mevcut çevre üzerine etkilerinin fayda-maliyet analizi yapılarak doğacak kayıpların ve kazançların bir analizini oluşturmalı ve projenin gerekliliği ortaya konulmalıdır.)... 9 I.3. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler I.4. Proje Ünitelerinde Kullanılacak Proses Yöntemleri ile Teknolojiler, Proses Akım Şeması I.5. Proje İçin Gerekli Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları, Nasıl ve Nereden Temin Edileceği I.6. Projede Üretilecek Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere Ne Kadar Nasıl Pazarlanacakları ve Depolanması I.7. Proje Kapsamında Kullanılacak Makinaların, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri I.8. Proje İçin Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi BÖLÜM II.PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Bölgeye İlişkin 1/50.000, 1/ ve 1/ Ölçekli Yürürlükte Bulunan Planlar (Bu Planların Proje Özeti Ekine Plan Hükümleri ve Lejant Paftası İle Birlikte Verilmesi ve Aslının Aynıdır Damgasının Vurulması) ve Proje Sahasının Plan Üzerinde İşaretlenmesi II.2. 1/ ve 1/5.000 lik Hâlihazır Harita Üzerinde Faaliyet Alanı Merkezli 1 km lik Yarıçap Üzerinde Yer Altı Sularını, Yerüstü Sularını ve Deprem Kuşaklarını Gösterir Analiz, Jeolojik Yapı, Köy Yerleşik ve Sanayi Alanları, Ulaşım Ağı, Enerji Nakil Hatları, Arazi Kabiliyeti, Koruma Alanları, Diğer Stratejik Bölgeler ve Bu Stratejik Bölgelerin Etkilenen 5

6 Alanlarının Gösterimi II.3. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Sızdırmasız Fosseptik, Depolama Alanları, Yollar, Şantiye Binalarının Gösterilmesi) II.4. Arazinin Mülkiyet Durumu, Koordinatları, Faaliyet Alanına Ait Panoromik Fotoğrafların Eklenmesi BÖLÜM III. PROJE YERİ ve ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı) III.1. Jeolojik Özellikler (Bölge ve İnceleme Alanı Jeolojisi, Büyük Ölçekli Jeolojik Harita ve Stratigrafik Kesit) III.2. Doğal Afet ve Deprem Durumu III.2.a. Doğal Afet Durumu (Heyelan, Kaya Düşmesi, Çığ ve Su Baskını Gibi 7269 Sayılı Yasa Kapsamındaki Afet Durumuna Yönelik Açıklamalar) III.2.b. Deprem Durumu (Faaliyet Alanını İçine Alan Büyük Ölçekli Diri Fay Haritasının Eklenmesi, Raporda Fayların Proje Alanına Uzaklıkları ve Etkileri, Türkiye Deprem Bölgesi Haritasının Eklenmesi) III.3. Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri (Sahanın Genel Karakteri, Yeraltı Su Seviyesi, Yeraltı Suyundan Faydalanma Durumu, Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen v.b. Kuyu) III.4. Proje Yeri ve Yakın Çevresine İlişkin Hidrolojik Özelliklerin Verilmesi, Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri III.4.a. Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Mesafesi. 55 III.4.b. İçme, Kullanma ve Sulama Amaçlı Kullanım Durumları III.5. Flora ve Fauna III.6. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler(Bölgenin Genel İklim Koşulları, Basınç, Sıcaklık, Yağış, Nem Dağılımı, Buharlaşma Durumu, Sayılı Günler Dağılımı, Rüzgar Dağılımı, Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri, Meteorolojik Verilerin Güncelleştirilmiş Ve Uzun Yıllar Değerleri Kapsaması), Proje Yerini Yansıtan, Modellemede Yer Alan 6

7 Meteorolojik Verilerin En Uygun Meteoroloji İstasyonu Seçilerek Verilmesi III.7. Toprak Özellikleri (Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı, Yamaç Stabilitesi, Sahanın Erozyon Açısından Durumu, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır vb.), Toprak Sınıfını Belirten Arazi Varlığı Haritası ve Raporunun Verilmesi III.8. Tarım ve Hayvancılık, (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları, Hayvancılık Türleri, Adetleri ve Beslenme Alanları) III.9. Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, İçme ve Kullanma Su Kaynakları İle İlgili Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar), Bunların Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Olası Etkileri III.10. Orman Alanları ve Alınacak Tedbirler (Ağaç Türleri, Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı; Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Orman Alanlarına Olumsuz Etkilerin İrdelenmesi ve Alınacak Önlemler, Proje Yerinin Ormanlık Sahaya Mesafesinin Belirtilmesi, Meşçere Haritasının Hazırlanarak Ekte Verilmesi III.11. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi, Etki Alanı İçerisinde Toprak, Hava ve Su vb. Kirlilik Analizlerinin Yapılarak Değerlendirilmesi BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ ve ALINACAK ÖNLEMLER IV.1. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılmış Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri, Civardaki Tarım Alanlarına Olabilecek Etkileri ve Alınan Önlemler IV.2. Arazinin Hazırlanması ve Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne Miktarda ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Malzemelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları IV.3. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemler

8 IV.4. Yerleşimler (İnşaat ve İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler, Alınacak Önlemler ve Mesafeleri) ve Yerleşim Birimlerinin Proje Alanına Uzaklığının 1/ lik Harita Üzerinde Gösterilmesi IV.5. Nüfus Hareketleri (İşletme Döneminde Sağlanacak İstihdam, Ekonomik Değişiklikler, Göç Hareketi) IV.6. Proje Kapsamındaki Elektrifikasyon Planı IV.7. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Su Temini Sistemi Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Oluşacak Atık Suların Cins ve Miktarları, Bertaraf Yöntemleri ve Deşarj Edileceği Ortamlar (Burada gerekli izinler alınmalı) IV.8. Faaliyet Ünitelerinde ve Diğer Ünitelerde Kullanılacak Yakıt Türleri, Miktarları ve Kimyasal Analizleri, Yakıtların Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Oluşacak Emisyonlar ve Alınacak Önlemler IV.9. Proses Akım Şemasında Emisyon Noktalarının, Torbalı Jet-Plus Ve Elektro Filtrelerin Kapasiteleri ve Yerlerinin Gösterilmesi IV.10. Model Sonuçlarının Arazi Varlığı Haritası Üzerinde Gösterilmesi IV.11. Tesisten Kaynaklanacak Emisyonların Tarım Alanlarına ve Tarım Ürünlerine Olabilecek Etkilerinin (Örnekleme Metodu İle Analizlerinin Yapılması ve Analiz Sonuçlarının Rapor Ekinde Verilmesi) Açıklanması IV.12. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Üretim Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Gürültüyü Azaltmak İçin Alınacak Önlemler IV.13. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Meydana Gelebilecek Katı, Tehlikeli (Atık Yağ, vs.) ve Tıbbi Atıkların Cinsi, Miktarı ve Özellikleri, Ne Şekilde Bertaraf Edileceği (Atıklarla İlgili Gerekli İzinler Alınmalı ve İzin Belgeleri Rapora Eklenmelidir.) IV.14. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Kullanılacak Maddelerden, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların, Taşınmaları, Depolanmaları ve Kullanımları IV.15. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Alınacak Önlemler IV.16. Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (Ulaştırma Güzergahı, Şekli, Güzergah Yollarının Mevcut Durumu ve Kapasitesi, Hangi Amaçlar İçin 8

9 Kullanıldığı, Mevcut Trafik Yoğunluğu, Yerleşim Yerlerine Göre Konumu, Faaliyet İçin Kullanılacak Araçları Kaldırıp Kaldıramayacağı, Yapılması Düşünülen Tamir, Bakım ve İyileştirme Çalışmaları vb.) IV.17. Çevresel Etkilerin Özellikle Toz Emisyonu ve Gürültünün Yerleşim Yerlerine Ve Çevrede Çalışanlara Olabilecek Sağlık Riskleri Dikkate Alınarak Proje İçin Önerilen Sağlık Koruma Bandı Mesafesi (Tesis İzni ve Açılma Ruhsatı İle İlgili Bilgilerin ve Taahhüdün Yer Alması) IV.18. Acil Eylem Planı (Ünitelerde Meydana Gelebilecek Muhtemel Kaza, Toz Tutma Ünitelerinin Devre Dışı Kalması, Atıksu Arıtma Tesisinin Arızalanması Veya Çalıştırılamaması Durumu, Yangın, Deprem, Sel ve Sabotaja Karşı Alınması Gerekli Önlemler) IV.19. İşletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek ve Süren Etkiler ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Önlemler (Arazi Islahı, İşletme Sonu ve Uzun Süreli Saha Bakım Programı, Rehabilitasyon ve Rekreasyon Çalışmaları, Mevcut Yeraltı ve Yüzeysel Su Kaynaklarına Etkileri ve İzlenmesi) BÖLÜM V. HALKIN KATILIMI Halkın Katılımı Sonrasında Proje Kapsamında Yapılan Değişiklikler, Bu Konuda Verilebilecek Bilgi ve Belgeler BÖLÜM VI. YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ EKLER Raporun Hazırlanmasında Kullanılan ve Çeşitli Kuruluşlardan Sağlanan Bilgi, Belge ve Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayanlar EKLER DİZİNİ NOTLAR ve KAYNAKLAR

10 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1 Kişi Başına Çimento Tüketimi... 5 Tablo 2 İç Piyasada Oluşması Tahmin Edilen Çimento Tüketimi... 6 Tablo 3 İç Piyasada Çimento Toplam Satış Miktarları... 6 Tablo 4 Çimento Toplam İhracat Miktarları... 6 Tablo 5 Bölgelere Göre Çimento Kapasite Miktarları... 7 Tablo 6 Zamanlama Tablosu... 9 Tablo 7 Tesis Ana Filtreleri Tablo 8 Kapasite Artışı Yapılması Planlanan Üniteler Tablo 9 Mevcut Durum ve Kapasite Artırımı Sonrası İçin Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Tüketim Miktarları Tablo 10 ÇED Alanı Sınır Koordinatları Tablo 11Kayseri İl Sınırları İçerisinde Bulunan Kaynaklar(2008) Tablo 12 Kayseri İli Yeraltısuyu potansiyeli ve Kullanım Durumu Tablo 13Yeraltısuyu Kaynakları Kullanım Durumu Tablo 14Yeraltısuyu Sulamaları Tablo 15 DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Su Yüzeylerinin Kayseri il Dağılımı Tablo 16 Kayseri İli Su ve Toprak kaynakları Kullanma Sonuçları Tablo 17 Kayseri İlinin Göletleri ve Özellikleri Tablo 18 Kayseri İlinde Bulunan Akarsular, Çay, Kolları ve Özellikleri Tablo 19 Akarsu Yüzeyleri ve İl Çıkışı Toplam Ortalama Akımı Tablo 20 Kayseri İlinin Su Yüzeyleri Dağılımı Tablo 21 Kayseri İlinde Bulunan Kaynaklar Tablo 22 DSİ XII: Bölge Müdürlüğü YAS Potansiyeli ve Kullanım Durumu Tablo 23 Proje Alanı Ve Yakın Çevresinin Florası Tablo 24 Proje Alanı Ve Etki Alanında Bulunan Ve Habitat Özelliği Sebebiyle Bulunması Muhtemel Ikiyaşamlı (Amphibia) Türleri Tablo 25 Proje Alanı Ve Etki Alanında Bulunan Ve Habitat Özelliği Nedeniyle Alanda Bulunması Muhtemel Sürüngen (Reptilia) Türler Tablo 26 Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan, Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Kuş (Aves) Türleri Tablo 27 Proje alanı ve etki alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel memeli (Mammalia) türleri Tablo 28 Uzun Yıllar Basınç Değerleri (hpa) Tablo 29 Uzun Yıllar Ortalaması Sıcaklık Değerleri (ºC) Tablo 30 Uzun Yıllar Maksimum Sıcaklık Değerleri (ºC) Tablo 31 Uzun Yıllar Minimum Sıcaklık Değerleri (ºC) Tablo 32 Uzun Yıllar Yağış Değerleri (mm) Tablo 33 Uzun Yıllar Nispi Nem Değerleri (%) Tablo 34 Uzun Yıllar Sayılı Günler Dağılımı Tablo 35 Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Tablo 36 Uzun Yıllar Buharlaşma Değerleri (mm) Tablo 37 Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı Değerleri Tablo 38 Mevsimlere Ait Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı Tablo 39 Yönlere Göre Rüzgârın Ortalama Hız Değerleri (m-sec)

11 Tablo 40 Mevsimlere Ait Yönlere Göre Rüzgârın Ortalama Hızı (m_sec) Tablo 41 Uzun Yıllar Ortalama Rüzgâr Hızı Tablo 42 Uzun Yıllar Maksimum Rüzgarın Yönü ve Hızı Değerleri Tablo 43 Uzun Yıllar Ortalaması Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Gün Sayısı Değerleri Tablo 44 Toprak Analizleri Değerlendirme Ölçü ve Standartları Tablo 45 Erozyon Alanları Tablo 46 Tarım arazilerinin İlçe Bazında Sınıfsal Dağılımı Tablo 47 DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Sulama Projeleri Tablo 48 DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Sulama Projeleri (Diğer sulamaları) Tablo 49 İlçelerdeki Büyükbaş Hayvan Sayısı Tablo 50 İlçelerdeki Küçükbaş Hayvan Sayısı Tablo 51 İlçelerdeki Kümes Hayvanı sayısı Tablo 52 Su ürünleri Üretimi Tablo 53 Kentsel Sitler Tablo 54 Arkeolojik Sit Alanları Tablo 55 Doğal Sitler Tablo 56 Ormanlık Sahanın Ağaç Türlerine Göre Dağılımı (Ha) Tablo 57 Kayseri İli Nüfus Bilgileri Tablo 58 Su Kullanımı Tablo 59 Sistemde Kullanılan Yakıtlar Tablo 60 Mevcut Emisyon Kaynakları Filtre Sistemleri

12 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1 Türkiye Çimento Üretimi... 7 Şekil 2 Türkiye Çimento Tüketimi... 8 Şekil 3 VSK Separatör Şematik Gösterimi Şekil 4 VSK Separatör ve Roller Presli Öğütme Tesisi Şematik Gösterimi Şekil 5 Klinker Üretimi İş Akım Şeması Şekil 6 Çimento Üretimi Şekil 7 Klinker ve Çimento Üretimine ait Örnek İş akım Şeması Şekil 8 Klinker Şekil 9 Çatakdere Tüfüne İlişkin Kesit Şekil 10Başakpınar Tüfüne İlişkin Kesit Şekil 11 İlin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti (Kaynak: Kayseri 2009 Çevre Durum Raporu) Şekil 12 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası (kaynak: 46 Şekil 13 Deprem Haritası (kaynak: 47 Şekil 14 Kayseri ve civarı diri fay bilgileri Şekil 15Türkiye nin Fitocoğrafik Bölgeleri (Proje alanının bulunduğu B-5 karesi işaretli) Şekil 16 Proje Alanına Ait Fotoğraf Şekil 17 Proje alanının gösterildiği Türkiye bitki coğrafyası haritası Kaynak: (Kaynak: Doğa Derneği) Şekil 18 Uzun Yıllar Basınç Değerleri Grafiği (hpa) Şekil 19 Uzun Yıllar Ortalaması Aylık Sıcaklık Değerleri Grafiği (ºC) Şekil 20 Uzun Yıllar Yağış Değerleri Grafiği (mm) Şekil 21 Uzun Yıllar Nispi Nem Değerleri Grafiği (%) Şekil 22 Kar Yağışlı ve Kar örtülü Günler Sayısı Grafiği Şekil 23 Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler Sayısı Grafiği Şekil 24 Maksimum Kar Kalınlığı Grafiği Şekil 25 Uzun Yıllar Açık Yüzey Buharlaşması Değerleri Grafiği (mm) Şekil 26 Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı (Yıllık) Şekil 27 Mevsimlere ve Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramları Şekil 28 Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramları (Aylık) Şekil 29 Ortalama Rüzgâr Hızına Göre Rüzgâr Diyagramı (Yıllık) Şekil 30 Mevsimlere ve Ortalama Rüzgar Hızına Göre Rüzgar Diyagramları Şekil 31 Uzun Yıllar Aylık Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği (m_sec) Şekil 32 Maksimum Rüzgâr Hızı Grafiği (m_sec) Şekil 33 Uzun Yıllar Ortalaması Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Gün Sayısı Değerleri Şekil 34 Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı (Yıllık) Şekil Yılına Ait Rüzgar Gülü Şekil 36 Trafik Hacim Haritası Şekil 37 Halkın Katılımı Toplantısı

13 EKLER DİZİNİ Ek 1 ÇED Gerekli değildir Yazısı Ek 2 Mülkiyet Belgesi Ek 3 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 4 Yer Bulduru Haritası Ek 5 Fabrika Alanına Ait Fotoğraflar ve Uydu Görüntüsü Ek 6 Kapasite Raporu Ek 7 Genel Yerleşim Planı Ek 8 Hammadde Ocaklarına Ait Belgeler Ek 9 Çevre Düzeni Planı Ek 10 İmar Planı Ek 11 Faaliyet Merkezli Harita Ek 12 1/ Ölçekli Jeoloji Haritası-Dirifay Haritası ve Lejantı Ek 13 Yer Altı Suyu Kullanma Belgesi Ek 14 Meteorolojik Bülten ve Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri Tablosu, Yağış Eğrileri ve FEVK Bilgileri Ek 15 Arazi Varlığı Haritası Ek 16 Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü nün Görüşü ve İnceleme Değerlendirme Formu Ek 17 Çevre İzni-Lisans Belgesi-Geçici Faaliyet Belgesi Ek 18 Hava Kalitesi Modelleme Raporu Ek 19 Atıksu Deşarj Yazısı Ek 20 Toprak Analizi Ek 21 Akustik Rapor Ek 22 İşyeri Hekimi Sözleşmesi Ek 23 Tıbbi Atık Sözleşmesi Ek 24 Entegre Yönetim Sistemi Belgeleri Ek 25 Acil Durum Planı Ek 26 İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı Ek 27 Ulaşım Yolları Haritası Ek 28 Karayolları 6. Bölge Müdürlüğü Görüş Yazısı Ek 29 Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası Ek 30 Gazete İlanları 13

14 KISALTMALAR Bkz. : Bakınız $ : Amerikan Doları : Avro A.Ş. : Anonim Şirket ÇED : Çevresel Etki Değerlendirmesi D.P.T. : Devlet Planlama Teşkilatı D.S.İ. : Devlet Su İşleri diğ. : Diğerleri et all : Diğerleri İ.S.G. : İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği K.V.S. : Kısa Vadeli Sınır Değer Ltd. Şti. : Limited Şirket max : Maksimum min : Minimum No. : Numara sp. : Alt Tür T.C. : Türkiye Cumhuriyeti T.S.E. : Türk Standartları Enstitüsü U.V.S. : Uzun Vadeli Sınır Değer var. : Varyete vb. : Ve benzeri vs. : Vesaire yy : Yüzyıl 14

15 SİMGELER VE AÇIKLAMALARI m : metre % : yüzde C : santigrat derece Al 2 O 3 : Alüminyumoksit CaCO 3 : kalsiyumkarbonat CaO : kalsiyumoksit Cd : kadmiyum cm : santimetre cm 3 : santimetreküp CO : karbonmonooksit CO 2 : karbondioksit Cr : krom Cu : bakır dk : dakika Fe : demir Fe 2 O 3 : Demiroksit gr : gram ha : hektar hm 3 : hektometreküp K : kelvin kcal : kilo kalori kg : kilogram km : kilometre km 2 : kilometrekare kw : kilowatt kws : kilowattsaat lt : litre m 2 : metrekare m 3 : metreküp mg : miligram MgO : Magnezyumoksit mm : milimetre Mn : manganez Ni : nikel Nm 3 : normal metreküp NO 2 : azotdioksit NO x : azotoksit NTU : bulanıklık birimi ph : sıvı içerisindeki asit ve alkaline yoğunluğunun göstergesi PM : partiküler madde ppm : milyonda bir hacimdeki miktar SiO 2 : Silisyumoksit sn : saniye SO 2 : kükürtdioksit SO 2 : kükürtoksit Zn : çinko µ : mikron µg : mikrogram 15

16 BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI ve AMACI I.1. Projenin Konusu, Yatırımın Tanımı, İşletme Süresi (Hesaplamalar), Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği, Zamanlama Tablosu, Proje Konusu Proje, Çimsa Çimento San. ve Tic. A.Ş. 1 tarafından Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda gerçekleştirilmesi planlanan Kayseri Çimento Fabrikası 2 Kapasite Artırımı ve Modernizasyon projesine ilişkindir. İş bu rapor, tarihinde gerçekleştirilen Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı sonucu kapsamı belirlenen ve T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü nün tarih ve B.09.0.ÇED sayılı yazısı ile verilen özel format doğrultusunda ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında hazırlanmıştır. Çimsa Kayseri Fabrikası, 1992 yılında, çimento öğütme ve paketleme tesisi olarak Akçimento tarafından kurulmuş ve 1995 yılında Çimsa tarafından satın alınmıştır. Fabrikada CEM I 42.5 R Portland Çimento, CEM II 42,5 R, CEM IV 32.5 R Portland Kompoze Çimento üretimi yapılmaktadır. Tesiste yer alan Klinker Üretimi Tesisi için tarihinde ve Klinker Üretimi Ek Tesisi için tarihinde, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği nin 17. Maddesi gereğince, Kayseri Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından Ek 1 de yer alan ÇED Gerekli Değildir kararı verilmiştir. Fabrikada portland çimento ile katkılı çimento üretilmekte ve satışı %30 torbalı ve %70 dökme çimento olarak piyasaya arz edilmektedir. Faaliyet sahibi Kayseri İli ve çevresinin artan çimento talebi ile gelişen ihracat talebini karşılamayı, İç Anadolu Bölgesi başta olmak üzere özellikle yakın çevredeki illere daha düşük maliyetlerde kaliteli ürün arz etmeyi, istihdam olanakları ile yöre insanına ve ekonomiye katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Bu amaçla, artan ihtiyacı karşılamak ve yeni teknolojiler kullanılarak yüksek enerji verimliliğinde ve daha düşük maliyetle klinker üretimi yapmak Çimsa nın öncelikli hedefidir. Klinker üretim tesisi kurulması ihtiyacı ile beraber, bu yeni tesisi besleyecek hammadde kırıcı, farin değirmeni ve kömür değirmenine de ihtiyaç duyulacak ve bu ünitelere ait yeni sistemler kurulacaktır. 1 Bundan sonra faaliyet sahibi olarak anılacaktır. 2 Bundan sonra fabrika olarak anılacaktır. 1

17 Kapasite artışı ve modernizasyon sonrasında çimento sektöründe rekabet gücünü olumsuz etkileyen etkenler ortadan kaldırılarak, üretim ileriki yıllarda daha sağlıklı bir şekilde devam ettirilecek ve tesisin mevcut durumu en iyi hale getirilmiş olunacaktır. Ayrıca, mevcut durumda fabrikada 2 adet çimento değirmeni olması ve özellikle yaz aylarındaki kapasitede darboğaz oluşmaktadır dolayısıyla bu darboğazı gidermek için yeni klinker üretim tesisi ile beraber ilave çimento öğütme tesisine de ihtiyaç vardır. Mevcut fabrika ünitelerinde yapılması planlanan modernizasyon çalışması ile çevresel etkilerin iyileştirilmesi, enerji verimliliğinde artış sağlanması ve ekonomik ömürlerini doldurmuş olan makinelerin yenilenmesi ile daha kesintisiz ve arızasız çalışma ve bunların sonucunda da üretim artışı hedeflenmiştir. Böylece çimento sektöründe rekabet gücünü olumsuz etkileyen etkenler ortadan kaldırılarak, üretim ileriki yıllarda daha sağlıklı bir şekilde devam ettirilecek ve tesisin mevcut durumu en iyi hale getirilmiş olunacaktır. Çimsa Kayseri Çimento Fabrikası Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda K.35.b.11.d pafta, 4903 nolu parsel üzerinde ,50 m 2 lik (55,60 ha) alan üzerinde kuruludur. Parselli alanların mülkiyeti faaliyet sahibine aittir olup Mülkiyet Belgeleri Ek 2 de verilmektedir. Faaliyet alanının işaretlendiği 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 3 de, yer bulduru haritası Ek 4 de, fabrika alanına ait fotoğraflar ve uydu görüntüsü Ek 5 de yer almaktadır. Yatırımın Tanımı Çimento, harç ve beton gibi çimentolu ürünler, geçmişte insanoğlunun en fazla kullandığı ve gelecekte de en fazla kullanacağı yapı malzemeleridir. Çimentonun gerek kimyasal yapısı gerekse su ile reaksiyonu son derece karmaşıktır. Su ile karıştırıldıklarında yavaş yavaş sertleşen mineral karışımlardır. Üretilen çimento, portland çimento ve katkılı çimento olarak üretilmekte ve satışı ise torbalı ve dökme çimento olarak piyasaya arz edilmektedir. Torbalı çimentoda, çimento özel kağıt torbalara konulmaktadır. Bu torbalar ülkemizde 50 kg lıktır 1. Dökme çimentoda ise çimento, silodan doğrudan özel tankerlere (silobas) yüklenerek silolara sevk edilmektedir. Fabrika 1 adet üretim hattı ile ton/yıl klinker, ton/yıl çimento üretim kapasitesine sahiptir. Kapasite raporu Ek 6 da verilmektedir. Kapasite artırımının yeni bir hat eklenerek ve mevcut tesiste iyileştirmeler yapılarak gerçekleştirilmesi 1 Bu miktar, bir yetişkinin tek başına kaldırabileceği en ağır yük olarak kabul edilmiştir. 2

18 planlanmaktadır. Tesiste yılda 12 ay, 340 gün, 3 vardiya üzerinden günde 24 saat olarak üretim faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Yılda bir defa 1 ay bakım yapılmaktadır. Proje konusu faaliyet, Çimsa Kayseri Çimento Fabrikası nda kapasite artışı yapılarak yarı mamül ürünü olan mevcut ton/yıl lık klinker üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye, ton/yıl lık çimento üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye çıkarılmasıdır. Klinker üretimi kapasite artışının, mevcut tesiste iyileştirmeler yapılarak ton/yıl a çıkarılması ve yeni kurulması planlanan ton yıl klinker üretim hattı eklenerek gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Çimento üretim kapasitesinin ise mevcut tesiste modernizasyon yapılarak ton/yıl dan ton/yıla çıkarılması, ayrıca, yeni kurulması planlanan tesiste de ton/yıl üretimin gerçekleştirilerek toplam çimeto üretim kapasitesinin ton/yıl a çıkarılması planlanmaktadır. Klinker Üretimi : Fabrikada ön kalsinasyonlu, ızgara soğutuculu Kuru Proses ile klinker üretimi gerçekleştirilmektedir. Mevcut durumda; Döner fırın = 91 ton/saat x 24 x 340 gün/yıl = ton/yıl Tesiste mevcut olan döner fırın 91 ton/saat üretim kapasitesine sahiptir. Kapasite artışı sonrasında tesisteki toplam klinker üretim kapasitesinin 270 ton/saat e çıkarılması planlanmaktadır. Döner fırın = 270 ton/saat x 24 x 340 gün/yıl = ton/yıl klinker üretilmesi planlanmaktadır. Çimento Üretimi : Fabrikada çimento üretim kapasitesi ; Fabrikada 1 adet 95 ton/saat lik üretim kapasiteli ve 1 adet 100 ton/saat üretim kapasiteli çimento değirmeni mevcuttur. Ancak, tesiste mevcut durumda ton/yıl çimento üretimi yapılmakta olup, kurulu çimento üretim kapasitesi ton/yıl dır. Kapasite artırımı yatırımı kapsamında 1 adet 300 ton/saat lik üretim kapasiteli çimento değirmeni daha kurularak toplam çimento üretim kapasitesi toplamda ton/yıl a çıkarılması planlanmaktadır. 495 ton/saat x 24 x 340 gün/yıl = ton/yıl Yeni kurulacak tesis yıllık çimento üretimi ton/yıl olarak planlanmaktadır. Firmanın atıl durumda bulunacak olan ton/yıl ton/yıl = ton/yıl çimento değirmeni kapasitesi için, gerektiğinde dışarıdan hazır halde klinker (Pişmiş kalker) alınıp öğütülerek gri çimento haline dönüştürülebilecektir. 3

19 Kapasite artışı sonucunda faaliyetin ekonomik ömrü 50 yıl olarak tahmin edilmektedir. Her yıl periyodik bakım çalışmaları düzenli olarak gerçekleştirilecek olup gerekli revizeler yapılacaktır. Ekonomik ömrünü tamamlayan veya teknolojik sebeplerle revize edilmesi gereken araç ve ekipmanlar yenilenerek veya bakımları yapılarak tesisin uzun yıllar yöreye ve ülkeye hizmet etmesi planlanmaktadır. İşletme Süresi Fabrikada yılda 12 ay, 340 gün, 3 vardiya üzerinden günde 24 saat olarak üretim faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Yılda bir defa 1 ay bakım yapılmaktadır. Kapasite artırımı ve modernizasyon yatırımı işletmeye geçtiğinde yılda 12 ay, 340 gün, 3 vardiya üzerinden günde 24 saat olarak üretim faaliyetleri gerçekleştirilecek ve yine yılda bir defa 1 ay bakım yapılacaktır. Sözkonusu yatırımın inşaat ve montaj aşamasının yaklaşık 22 ay sürmesi planlanmaktadır. Faaliyet kapsamında yapılacak olan hafriyat işlemlerinin ise 60 gün sürmesi planlanmakta olup, günde 12 saat çalışma yapılacaktır. Çalışacak Personel Sayısı Planlanan modernizasyon çalışmalarının inşaat ve montaj aşamasında 400 kişinin istihdam edilmesi öngörülmektedir. Planlanan yatırımın işletme aşamasında mevcut durumda çalışan 120 personele ilave 30 personelin istihdam edilmesi planlanmaktadır. Bu durumda işletme aşamasında çalıştırılması planlanan toplam personel sayısı 150 kişi olacaktır. Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği Dünyada yapı malzemelerinin en önemlisi olarak kabul edilen çimento, ilk kez İngilizler tarafından yapılmış ve kullanılmaya başlanmıştır. Joseph ASPDIN adlı bir İngiliz, günümüzde kullanılan çimentoyu, kil ve kalker karışımını basit bir fırında pişirerek elde etmiş ve İngiltere yakınlarındaki Portland Adası nda çıkarılan ünlü yapı taşlarına benzemesi nedeniyle de bu ürüne Portland Çimentosu adını vermiştir yılında, İngiltere deki bu ilk üretimden sonra 1869 yılında, Amerikan Keystone Firması nca ilk ticari üretim gerçekleştirilmiştir. Klinker, silisyum-kalsiyum-alüminyum-demir oksitlerini içeren kalker-kil-marn gibi hammaddelerin tek başına ya da belirli oranlarda karıştırılarak sinterleşme sıcaklığına dek pişirilmesi ve ani soğutma ile elde edilen mamule verilen addır. Çimento da, klinkerin alçı taşı ya da katkı maddesi eklenerek öğütülmesi sonucu yapılan hidrolik bağlayıcılarıdır. Dünyada yapı malzemelerinin en önemlisi olarak kabul edilen çimentoya ihtiyacın artması ve bu ihtiyacın karşılanamaması nedeniyle günümüzde çimento fabrikaları önemli bir faktör haline gelmiştir. 4

20 Bu kapsamda Türkiye, 1950 lerde özel sektör ve kamu olmak üzere ayrı ayrı yeni fabrikalar oluşturmaya başlamış ve bu çerçevede Devlet, 1953 yılında Türkiye Çimento Sanayi A.Ş. (ÇİSAN) ı kurmuştur. Yıllık 36,4 milyon ton klinker üretim kapasitesi ve 66,4 milyon ton çimento öğütme kapasitesi ile Türkiye, Avrupa nın en büyük ikinci ve dünyanın en büyük yedinci üreticisi konumundadır yılında ekonomik krizle birlikte % 17 lik düşüş göstererek 30 milyon ton a inen üretim 2002 yılında % 9 oranında ve 2003 te ise % 7 oranında artarak 35 milyon ton a ulaşmıştır. Türkiye de çimento talebi ülkedeki ekonomik krizlere ve büyümeye karşı oldukça duyarlı olup döneminde ortalama % 4 büyümüştür yılından sonra makroekonomik iyileşmenin ardından sektörde yaşanan temkinli büyüme ülkedeki 2-2,5 milyonluk konut açığı da göz önüne alınırsa çimento üreticileri bakımından ciddi bir talep potansiyeli içermektedir. Sektör, Marmara Depremi ve ekonomik krizlerden büyük darbe almış, 2001 yılında % 20 daralmış, tüketim neredeyse 1992 yılındaki seviyeye yakın olan 25,7 milyon ton a inmiştir yılında ise ekonomide yaşanan % 7,5 oranındaki büyüme sektöre % 7,1 lik büyüme olarak yansımıştır. Türkiye deki çimento talebinin, uzun vadede hızlı nüfus artışı, yüksek şehirleşme oranı (% 4,7) ve ekonomik büyümeden olumlu etkilenmesi beklenmektedir. Birikmiş konut ve sanayileşme açığının hızla kapatılacağı öngörülmektedir. Özetle çimento talebi Ülkemizin büyüme oranı ile paralel olarak artmaktadır. Son iki yıllık büyüme hızı sonucunda çimento ihraç eden ülkemizi, klinker ithal hale getirmiştir. AB Müzakere sürecine girilmesi ile birlikte artan yabancı ve iç kaynaklı sanayi yatırımları, ekonomik gelişme ve enflasyondan dolayı ülkemiz tasarruflarının faizden çıkıp yatırıma dönüşmesi, Devletin büyük altyapı yatırımları ve en önemlisi TOKİ tarafından başlatılan konut yapım seferberliği çimento satışlarının TÇMB tahminlerinin çok çok üzerinde gerçekleştiğini göstermektedir. Geçmiş 10 yıllık dönemdeki krizler ve dalgalanmalar sonucunda ertelenen konut ve sanayi yatırımların yeniden başlaması inşaatın temel taşı olan çimentoda büyük bir talep patlamasına yol açmıştır. Bu durumun AB müzakere sürecinde devam edeceği ön görülmektedir. Ülkemizde yukarıda gelişmelerden ayrıca kişi başına tüketilen çimento miktarı hedeflediğimiz AB Ülkelerinin çok gerisindedir. Aşağıdaki tablodan da anlaşılabileceği gibi hızla büyüyen ülkemizin çimento talebinde artan talebin devam edeceğini söylemek mümkündür. Tablo 1 Kişi Başına Çimento Tüketimi Ülke Tüketim (kg/kişi) Türkiye 540 Yunanistan 800 Portekiz 900 İspanya Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği nce yılları arasında iç piyasa çimento talebinde % 5 lik bir artış öngörülmektedir. Buna göre piyasada oluşacak talebin 5

21 yıllara göre değişimi aşağıdaki tabloda verilmiştir. Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği nin önümüzdeki 3 yıl içerisinde yıllık % 5 lik talep artışına ilişkin tahmini göz önüne alınırsa yatırımın hayata geçeceği 2013 yıl sonunda piyasada ilave bir kapasite ihtiyacı söz konusu olacaktır. Tablo 2 İç Piyasada Oluşması Tahmin Edilen Çimento Tüketimi Yıllar Tüketim (milyon ton/yıl) , , , ,3 Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Tablo 3 İç Piyasada Çimento Toplam Satış Miktarları Bölge Toplam İç Satış Torbalı % Dökme % Marmara , ,49 Ege , ,48 Akdeniz , ,37 Karadeniz , ,73 İç Anadolu , ,71 Doğu Anadolu , ,15 G.Doğu Anadolu , ,01 Toplam , ,48 Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği 2009 yılına ait, bölgelere göre çimento toplam ihracat miktarları aşağıda verilmektedir. Tablo 4 Çimento Toplam İhracat Miktarları Bölge Toplam İhracat Torbalı Dökme Sling Big-Bag Marmara Ege Akdeniz Karadeniz İç Anadolu Doğu Anadolu G.Doğu Anadolu Toplam Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği 2009 yılına ait, bölgelere göre çimento ve klinker kapasite miktarları aşağıda verilmektedir. 6

22 Tablo 5 Bölgelere Göre Çimento Kapasite Miktarları Bölge Klinker Kapasitesi Çimento Kapasitesi Marmara Ege Akdeniz Karadeniz İç Anadolu Doğu Anadolu G.Doğu Anadolu Toplam Kaynak: Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Türk Çimento Sektörü 1 Dünyada önemli bir yere sahip olan Türk çimento sektörü, dünya çapında ilk 10 içerisinde yer almakta olup, 2009 yılında üretim kapasitesi arttırılarak 90 milyon tona ulaşmış, üretim 58,0 milyon tonu bulmuştur yılında üretim 62,0 milyon tondur yılı ilk on bir aylık üretim toplamı ise; 58,4 milyon tondur. Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çimento Sektörü Raporu Şekil 1 Türkiye Çimento Üretimi Sektör, AB normlarına uygun olarak üretim yapmaktadır. Türk çimento sektöründe sınai maliyet açısından en önemli sorun, girdi maliyetlerindeki sürekli artış olup, enerji konusunda dünya çimento sektörlerine kıyasla maliyet dezavantajı yaşamaktadır. Maliyet düşürücü modernizasyon yatırımları ile Avrupa nın en büyük üreticisi konumuna gelen sektör, yurt içi tüketim itibariyle, 4. duruma gerilemiş, ihracatta yaşanan artış ile Avrupa nın en büyük ihracatçısı konumuna gelmiştir. 1 Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çimento Sektörü Raporu 7

23 Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Çimento Sektörü Raporu Şekil 2 Türkiye Çimento Tüketimi 2010 yılında çimento tüketimi 62,53 milyon tondur yılı on bir aylık verilere göre ise toplam tüketim 58,3 milyon tondur. AB Müzakere sürecine girilmesi ile birlikte artan yabancı ve iç kaynaklı sanayi yatırımları, ekonomik gelişme ve enflasyondan dolayı ülkemiz tasarruflarının faizden çıkıp yatırıma dönüşmesi, Devletin büyük altyapı yatırımları ve en önemlisi TOKİ tarafından başlatılan konut yapım seferberliği çimento satışlarının TÇMB tahminlerinin çok çok üzerinde gerçekleştiğini göstermektedir. Geçmiş 10 yıllık dönemdeki krizler ve dalgalanmalar sonucunda ertelenen konut ve sanayi yatırımlarının yeniden başlaması inşaatın temel taşı olan çimentoda büyük bir talep patlamasına yol açmıştır. Bu durumun AB müzakere sürecinde devam edeceği öngörülmektedir. Söz konusu proje ile bölgenin çimento talebi açığının bir kısmı kapatılacak olup, istihdam olanakları ile yöre insanına ve ekonomiye katkıda bulunulacak, yapılması planlanan ihracat ile ülkemize sürekli bir döviz kazancı sağlanmaya devam edilecektir. Ayrıca Fabrikanın kurulacağı bölgede çimento talebi diğer bölgelere göre daha fazla olmakla birlikte, söz konusu pazarda tekelci rekabet hakimdir. Ayrıca dış pazardan gelen yoğun talepler sonucunda Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ndeki çimento fabrikaları % 100 kapasite ile çalışmalarına rağmen İran, Irak ve Suriye pazarının yoğun talebi nedeniyle ihtiyacı karşılayamaz hale gelmiştir. Bu durum çimento fiyatlarının ciddi oranda artışına sebep olmaktadır. Batıda ise bir taraftan iç pazardaki canlılık diğer taraftan İspanya, Portekiz ve İtalya gibi Avrupa ülkelerinin yoğun çimento ve klinker talebi denize kıyı çimento tesislerinin tam kapasite ile çalışır olmasına rağmen halen gelen talebi karşılayamaz durumda oldukları görülmektedir. Tesiste portland çimento ile katkılı çimento üretilmekte ve satışı yaklaşık %70 Dökme, %30 torbalı çimento olarak piyasaya arz edilmektedir. Faaliyet sahibi mevcut 8

24 klinker üretim tesisinin yıllık çimento üretimi için gerekli klinker ihtiyacını karşılamaması nedeniyle fabrika dışından yıl içinde klinker satın alınmakta veya diğer Çimsa fabrikalarından klinker sevki yapılmaktadır. Bu amaçla, artan ihtiyacı karşılamak ve yeni teknolojiler kullanılarak daha düşük maliyetle klinker üretimi yapmak Çimsanın öncelikli hedefidir. Yatırımın Zamanlama Programı Tablo 6 Zamanlama Tablosu ÇED Olumlu kararının alınması durumunda yatırım kapsamında imar ve detaylı jeolojik çalışmaların 2013 yılının kasım ve aralık ayları ile 2014 yılının ocak ve şubat aylarında tamamlanacağı; dizayn ve çizim çalışmalarının 2014 yılının Mart ve Nisan aylarında tamamlanacağı; ekipman üretim çalışmalarının 2014 yılının Mayıs ve Kasım ayları arasında tamamlanacağı öngörülmektedir. Yaklaşık 22 ay sürecek olan inşaat ve montaj çalışmaları tamamlandıktan sonra 2016 yılı Ağustos ayında ise geçici kabul yapılıp, deneme üretimleri gerçekleştirildikten sonra üretime geçilmesi planlanmaktadır. I.2. Çevresel Fayda Maliyet Analizinin (yatırımın mevcut çevre üzerine etkilerinin fayda-maliyet analizi yapılarak doğacak kayıpların ve kazançların bir analizini oluşturmalı ve projenin gerekliliği ortaya konulmalıdır.) Faaliyet kapsamında gerçekleştirilmesi planlanan Kayseri Çimento fabrikası Kapasite Artırımı ve Modernizasyon projesi için yatırım maliyetinin $ civarında olacağı tahmin edilmektedir. Projenin yatırım maliyetinin tamamının faaliyet sahibi tarafından karşılanması planlanmaktadır. Faaliyetkapasite artışı yapılarak yarı mamül ürünü olan mevcut ton/yıl lık klinker üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye, ton/yıl lık çimento üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye çıkarılmasıdır. Klinker üretimi kapasite 9

25 artışının, mevcut tesiste iyileştirmeler yapılarak ton/yıl a çıkarılması ve yeni kurulması planlanan ton yıl klinker üretim hattı eklenerek gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Çimento üretim kapasitesinin ise mevcut tesiste modernizasyon yapılarak ton/yıl dan ton/yıla çıkarılması, ayrıca, yeni kurulması planlanan tesiste de ton/yıl üretimin gerçekleştirilerek toplam çimeto üretim kapasitesinin ton/yıl a çıkarılması planlanmaktadır. Tüm Çevresel Tedbirler Alınarak Risk En Aza İndirgenecektir. Tüm sistem kontrolü otomasyon ile kontrol edilecektir, dolayısıyla tehlike riski en aza indirilecektir. Otomasyon sistemi, üretim birimlerinin ve ana yardımcı birimlerin güvenli bir şekilde, yerinden veya uzaktan, manuel veya otomatik olarak işletimi için gerekli tüm ekipmanı içerecektir. Üniteler çevresine çalışanlar için herhangi bir tehlike ve risk oluşturmaması için gerekli yerlere tehlike ve ikaz panoları konulacak ve böylece olası tehlike ve riskler ortadan asgari düzeye indirilecektir. Yöre Halkına Sağladığı İstihdam Olanaklarında Artış Görülmüştür. Planlanan yatırımın inşaat aşamasında yaklaşık 400 personel ile işletme aşamasında mevcut 120 personele ilave 30 personel olmak üzere toplamda 150 personelin çalıştırılması planlanmaktadır. İnşaat aşamasında bölgeye doğrudan 400 kişilik istihdam imkanı ile ayrıca dolaylı olarak 400 kişi*5 kişi (yemek, akaryakıt, kamyon, şoför vb) = kişilik istihdam oluşmasını sağlayacaktır. İşletme aşamasında bölgeye doğrudan 150 kişilik istihdam imkanı ile ayrıca dolaylı olarak 150 kişi*5 kişi (yemek, akaryakıt, kamyon, şoför vb) = 750 kişilik istihdam oluşmasını sağlayacaktır. Faaliyetin Sağladığı Diğer Ekonomik Katkılar Devletin % 20 kurumlar vergisi, % 18 KDV, ayrıca çalışanların ücret gelirlerinden ve ortaklara kar dağıtım paylarından % 20 stopaj gelir vergisi kesintisinden dolayı büyük bir geliri olabilecektir. Çimento fabrikası işletilirken oluşacak çevresel etkiler 2872 sayılı Çevre Kanunu na istinaden çıkartılan başta hava kirliliği, su kirliliği, atıklar ve diğer ilgili yönetmelikler gereğince değerlendirilmiş olup, yapılan hesaplamalar sonucu yönetmeliklerde kabul edilen sınır değerlerin altında kalındığı görülmüştür. Sonuç olarak projenin gerçekleşmesi; çevresel etkilerinin kabul edilebilir sınırlar içinde kaldığı anlaşıldığından, alınacak önlemler ile oluşması muhtemel olumsuz çevresel 10

26 etkiler en aza indirgeneceği için, ayrıca bölgeye sağlayacağı katma değer nedeniyle olumlu bulunmaktadır. I.3. Proje Kapsamındaki Tüm Ünitelerin Özellikleri, Hangi Faaliyetlerin Hangi Ünitelerde Gerçekleştirileceği, Kapasiteleri, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler Proje konusu faaliyet, Çimsa Kayseri Çimento Fabrikası nda kapasite artışı yapılarak yarı mamül ürünü olan mevcut ton/yıl lık klinker üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye, ton/yıl lık çimento üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye çıkarılmasıdır. Klinker üretimi kapasite artışının, mevcut tesiste iyileştirmeler yapılarak ton/yıl a çıkarılması ve yeni kurulması planlanan ton yıl klinker üretim hattı eklenerek gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Çimento üretim kapasitesinin ise mevcut tesiste modernizasyon yapılarak ton/yıl dan ton/yıla çıkarılması, ayrıca, yeni kurulması planlanan tesiste de ton/yıl üretimin gerçekleştirilerek toplam çimeto üretim kapasitesinin ton/yıl a çıkarılması planlanmaktadır. Fabrikaya ait başlıca üniteler aşağıdaki gibidir : Hammadde kırıcı ünitesi (konkasör) Hammadde transport Kalker ön homojenizasyon ünitesi Kil ön homojenizasyon ünitesi Farin değirmeni besleme bunkeri ve dozlama sistemi Farin değirmeni Farin sevk sistemi Farin silosu Farin besleme Kömür Değirmeni Ön ısıtıcı ve kalsinasyon Döner fırın Soğutma kulesi ve torbalı filtre Klinker soğutma ve elektrofiltre Klinker stokholü Çimento değirmenleri Çimento silosu Paketleme ve kamyon yükleme MCC-Trafo ve kontrol odası Yardımcı tesisler, (kompresör dairesi ve basınçlı hava tesisatı, buhar kazanları ve tesisatı) 11

27 Yatırım kapsamında yapılacak üniteler aşağıdaki gibidir : Hammadde kırıcısı, Kil ön homojenizasyon ünitesi, Kalker ön homojenizasyon ünitesi, Farin değirmeni, Farin sevk, silo ve fırın besleme, Torbalı filtre ve soğutma kulesi, Ön ısıtıcı, Döner fırın, Fırın yakma, Klinker soğutma, Klinker stokholü ve sevk sistemi, Kömür değirmeni ve sevk sistemi, Çimento değirmeni ve sevk sistemi, Paketleme ve dökme dolum ünitesi Fabrikada Bulunan Ünitelere Ait Teknik Özellikler : Konkasör Ünitesi-Hammadde Kırıcı (1 Adet) Kırma Tane İriliği : 0-30 mm Kapasite : 300 ton/saat Normal Kapasite : 316 t/h Max. Kapasite : 411 t/h *1800 mm Çelik Paletli Besleyici *Çift Rotorlu Çekiçli Kırıcı 2*300 KW Hammadde Transport (1 Adet) *Lastik Bantlı Konveyör. B1000 mm *Kamyon Boşaltma Bunkeri *Lastik Bantlı Konveyör. B800 mm q = 200 t/h Kapasite : 411 ton/saat Hammadde Ön Homojenizasyon (2 Adet) Dairesel tip çap: 80 m Kapasite : ton Max. Stok kapasitesi : m³ *Malzeme girişi, Yıgıcı: 411 /th *Malzeme çıkışı, Kazıyıcı : 152 t/h *B800 mm Lastik bant q = 152 t/h Farin Değirmeni Besleme Bunkeri (1 Adet) *B800 mm Lastik Bant q= 152 ton/saat *Kalker bunkeri kapasite : 200 m³ *Kil Bunkeri kapasite : 100 m³ *Demir Cevheri Bunkeri : 50 m³ 12

28 Farin Değirmeni Dozlama Sistemi *Kalker-Çelik paletli kantar kapasitesi : 150t/h *Kil-Çelik paletli kantar kapasitesi : 15 t/h *Demir Cevheri Çelik Paletli Kantar : 10 t/h *Besleme Lastik bandı, B800 Kapasite : 150 t/h Farin Değirmeni (1 Adet) Kapasite : 160 t/h *Roleli dikey değirmen 1200 kw *Değirmen Seperatörü 110 kw hidrolik tahrik *Değirmen fanı m3/h 1350 kw *Sıcak Hava Jeneratörü Farin Sevk Sistemi (1 Adet) *Havalı Bant ve Elevatörlü sevk sistemi *P400mm Havalı Bant q= 160 t/h *V400 Kovalı Elevatör cc = 55 m. Q = 160 t/h Farin Silosu (1 Adet) *BA silo çap : 14 m. Yükseklik : 62,5 m. Kapasite : ton. Taban karıştırma sistemli Farin Besleme (1 Adet) *Low Sistem, boş/dolu tartım çift besleme Kapasite: 160 t/h Max. Kapasite:150 t/h Normal kapasite :127,5 t/h *Farin sevk sistemi; *P400 mm Havalı Bant q= 150 t/h *V400 Kovalı Elevatör cc = 75 m. Q = 160 t/h Kömür Değirmeni (1 Adet) Tirax Ball Mill (Bilyalı) Kapasite: 17 t/h 3.6x7.8 m Ön Isıtıcı, Kalsinasyon ve Döner Fırın (1 Adet) Tek Kademeli Ön Isıtmalı Siklonlu Sistem Kapasite: 91 t/h *5 kademeli siklonlar * I. Siklon çap 6,3 m tip : 63 RSL *II. Siklon çap 6,3 m tip : 63 RSL *III. Siklon çap 6,3 m tip : 63 RSL *IV. Siklon çap 6,3 m tip : 63 RSL *Ön Kalsinasyon tip : P1 3,5 çap : 4,8 mm *Bacagazı Fanı V: 5785 m3/min KW Frekans kontrol sistem, Tip : HAF-315/325-R 3,6 * 55 metre, kapasite 2400 ton/gün gri klinker 13

29 Eğim: %4 hız: 3 rpm. Ring adedi:3 Tahrik: 165 kw frekans kontrol sistem Soğutma Kulesi ve Torbalı Filtresi (1 Adet) Kapasite: 91 t/h Kule ölçüsü: çap: 8 metre yükseklik : 20 metre Toz yükü : 41 g/ m³ Giriş gaz sıcaklığı : 350 derece Çıkış Sıcaklığı : 150 derece *Torbalı filtre Volum: 4350 m3/min Bacagazı değeri 50 mg/m3 150 derece *Filtre fanı : 4350 m3/min. 280 kw frekans kontrol Klinker Soğutma ve Elektro Filtresi (1 Adet) *Izgaralı Sarsak soğutucu Kapasite: 91 t/h Tahrik : 15 kw frekans kontrol *Çekiçli kırıcı tip: FK92*300 kapasite : 75 t/h *Elektro Filtre Volum : 3684 m3/min Bacagazı değeri : 10 mg/nm³ Giriş gaz sıcaklığı : 150 derece max. *Filtre fanı: 4334 m3/min. 160 kw 610 rpm mil hızı Klinker Stokholü (2 Adet) Çap: 80 metre dairesel tip stok-hol Kapasite: t t Merkez dolum/boşaltma kulesi ve filtrasyon sistemi Roller Pres (1 Adet) Kapasite: 200 t/h Koppern Çimento Değirmeni (2 Adet) Kapasite: 100 t/h *Boru tip bilyalı değirmen UNIDAN 40*12.FLS Normal kapasite : 100 t/n gri çimento İncelik : 3500 cm2/gr. Değirmen Tahrik Ünitesi : 3000 kw motor 930 rpm Rediktör : TSF 1800 BC milde hız : 494/15,74 r/min Yardımcı Tahrik : 55 kw 985/7,70 r/min. *Havalı seperatör : SEPAX 2 S -400 Finiş Kapasite: 200 t/h geri dönüş : 220 t/h Tahrik Ünitesi: Thyristör tahrik DCT 185 kw 1400 r/min *Fan: 3506 m3/min 113 derecede. Motor : 450 kw Çimento Silosu(Betonarme Silo)(2 Adet) Kapasite: t Betonarme silo çap: 15 metre yükseklik : 52 m. Çift kanallı dökme dolum sistemi 14

30 Çimento Silosu(Betonarme Silo)(1 Adet) Kapasite: t Betonarme silo çap: 15 metre yükseklik : 52 m. Çift kanallı dökme dolum sistemi Paketleme ve Kamyon Yükleme (2 Adet) *Döner tip paketleme makinesi, 8 memeli Kapasite: 120 t/h Kapasite: 2400 adet / 50 kg paket, 4000 blaine incelik *Otomatik torba takma makinesi *Kamyon yükleme bandı 4 adet* 100 t/h MMC- Trafo ve Kontrol Dairesi Yardımcı Tesisler *Komprosör Dairesi Ve Basınçlı Hava Tesisatı *Su Deposu Soğutma Havuzu Ve Tesisatı * Fuel Oil Deposu Ve Tesisatı * Buhar Kazanları Ve Tesisatı Tablo 7 Tesis Ana Filtreleri No. Kaynak Adı Baca Kodu Filtre Tipi Yerden Baca Yüksekliği (M) 1 Kırıcı Bant Yolu Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kırıcı Bant Yolu Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kırıcı Bant Yolu Bacası tf3 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kalker - Kil Sevk Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Farin Değ. Bes.Sis.Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Farin Sevk Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Farin Silo Üstü Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Döner Fırın Ana Bacası tf1 Torbalı Filtre(Jet Pulse) D. Fırın Bes. Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) D. Fırın Bes. Elevatörleri Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) D. Fırın Bes. Elevatörleri Bacası tf3 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Soğutma Ünitesi Bacası ef1 Elektro Filtre Klinker Sevk Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Sevk Hattı Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Sevk Hattı Bacası tf3 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Sevk Hattı Bacası tf4 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Stokhol Üstü Bacası tf5 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Stokhol Altı Galeri Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Alt Klinker Nakil Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Alt Klinker Nakil Hattı Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 2 Besleme Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Roller Pres Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 2 Sirkülasyon Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 2 Geri Dönüş Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 3 Bacası tf3 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Sevk Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 2 Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Sevk Sistemi Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 3 Altı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kömür Değ. Bunker Bacası 21-L42tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse)

31 31 Pfıster Kömür Bunkeri Bacası 21-L42tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kömür Değirmeni Bacası 21-L62tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 1 Altı Bacası 21-P1p01 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 2 Altı Bacası 21-P1p11 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Paketleme Makinası 1 Bacası 21-P1p21 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Paketleme Makinası 2 Bacası 21-P1p31 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çelik Silo 1 Bacası 21-P1p41 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çelik Silo 2 Bacası 21-P1p51 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 1 Bacası 21-Z1p01 Elektro Filtre Çimento Değ. 1 Seperatör Bacası 21-Z1p11 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 1 Bacası 21-Z1p31 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 2 Bacası 21-Z1p41 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Fabrikada enerji dalgalanmaları veya kısa süreli enerji kesilmeleri sonucu devre dışı kalabilecek filtrelerin devre dışı kalmasını engellemek için teknoloji takip edilecek ve uygun teçhizat ve sistem kullanılarak gerekli önlemler alınacaktır. Proje kapsamında yer alan mevcut ve ilave edilmesi planlanan ünitelerde gerçekleştirilecek faaliyetlere ilişkin açıklamalar aşağıda verilmektedir. Hammadde Girişi Hammadde tesisin kendisine ait olan ocaklardan müteahhit firma tarafından karayolu ile fabrikaya getirilmektedir. Hammaddenin bir miktarı kırılmadan önce de, üretim sürecinin ocaklardaki, malzeme taşımadaki olumsuzluklardan etkilenmesini azaltmak, böylece fırın beslemesini sürekli kılmak için stoklanmaktadır. Kömür direkt stok sahasında stoklanmaktadır. Konkasör (Kırıcı) Ünitesi Ocaklardan çıkarılan hammaddeler genellikle iri parçalar halinde ve doğal rutubetinde bulunurlar. Bu hammaddelerin diğer ünitelere nakliyesi, homojene edilmesi, bir miktar rutubetinin giderilmesi ve farin değirmeninde öğütülebilmesi için önce ufalanmaları gerekmektedir. Hammadde ocaklarından kamyonlar aracılığı ile taşınan malzemelerin bir kısmı fabrika sahası içerisinde sahaya stoklanırken bir kısmı da konkasör ünitesinin bunkerine beslenir. Fabrika sahasına stoklanan malzemeler ihtiyaç doğrultusunda kullanılmaktadır. Kalker ve kil çekiçli kırıcı ile kırılmaktadır. Çimento üretiminin ilk aşaması uygun hammaddelerin yer kabuğundan çıkarılması ve yüksek sıcaklıkta yapılacak tepkimelere hazırlanmasıdır. Bu aşamanın geleneksel madencilik ve mineral işleme/hazırlama süreçlerinden farkı yoktur. Yer kabuğundan çıkarılan m ve cm boyutlarındaki iri parçalar birbirleriyle iyi karışmaları, ısı ve kütle aktarım süreçlerine daha iyi girebilmeleri için mikron büyüklüğündeki parçalara indirilirler. Hammaddenin kırılması ve stoklara sevk edilmesi sırasındaki tozumaları engellemek için toz tutma sistemleri mevcuttur. Bu bölümde toz tutma işleminde torbalı filtreler kullanılmaktadır. 16

32 Konkasör ünitesi bunkerine ton yükleme kapasiteli kamyonlarla beslenen malzemeler, mm aralığı bulunan elekten geçinceye kadar kapasitesi 300 ton/saat olan mevcut çekiçli kırıcı da kırılır. Mevcut konkasör tesisi farin değirmeninin hammadde ihtiyacını karşılayamayacağı için yatırım kapsamında ilave 450 ton/saat kapasiteli bir kırıcının daha kurulması planlanmaktadır. Kapasite artırımı sonucunda toplan konkasör kapasitesi 750 ton/saat olacaktır. Sözkonusu yatırım ile kurulacak ilave kırıcı ile hedeflenen malzeme boyutu yine mm aralığında olacaktır. Kırılan malzemeler taşıyıcı lastik bantlar ile hammadde stokholüne ve preblending ünitesine taşınacaktır. Hammadde Stokholü ve Hammadde Dozlama-Besleme Konkasör ünitesinde kırılan malzemeler lastik bantlarla taşınarak malzemenin cinsine göre kapalı homojenizasyon stokhol içerisinde uygun yere stoklanır. Stoklanan kırılmış malzemeler 200 ton/saat kapasiteli kazıyıcı ile lastik bantlara beslenir. Lastik bantlar vasıtası ile malzemeler hammadde dozajlama bunkerlerine taşınır. Hammadde bunkerlerinde bulunan kalker, kil, boksit ve demir cevheri belli oranlarda karıştırılarak çelik palet ve lastik bantlar yardımı ile öğütülmek üzere Farin Değirmenine beslenir. Hammadde Öğütme, Homojenizasyon Silosu ve Farinin Fırına Beslenmesi Hammaddelerin stoğa girmesi ve çıkması arasında yapılacak uygun karıştırma işlemleri ile malzemelerin daha homojen olmasına yardımcı olmak için kırılan kalker, kalker homojeninde, kil ise kil homojeninde homojenize edilerek stoklanmaktadır. Farin değirmeni, konkasörde kırılan hammaddeyi kurutup mikron mertebesinde küçük parçalara öğüten makine kompleksidir. Hammaddelerin kurutma ve öğütülmesi işlemlerinde 160 ton/saat kapasiteli kw roleli dikey farin değirmeni kullanılmaktadır. Değirmen, 110 kw seperatörle donatılmıştır. Öğütülmüş farin, seperatörden geçirilerek farin siklonlarına, buradan da elevatör yardımıyla ton x 1 adet kapasiteli hammadde ön homojenizasyon silolarına taşınmaktadır. Malzeme homojene edildikten sonra ton kapasiteli ve taban karıştırma sistemli farin stok silolarına aktarılmaktadır. Farin, stok silolarından havalı bantlar ve elevatörlü sevk sistemi ile fırın kantarlarında tonaj ayarı yapılır. Tonaj ayarına göre kantardan çıkan farin döner fırının ön ısıtıcı kulesine (kalsinasyon kısmı) beslenir. Değirmende kurutma ve öğütme için gerekli olan ısı döner fırın ünitesinden sağlanır. Değirmenden çıkan gaz ise soğutma kulesinden geçirilerek filtreye gönderilir. Yatırım kapsamında soğutma kulesi modernizasyonu ve otomasyonu yapılarak filtre verimliliğinin maksimize edilmesi planlanmaktadır. Planlanan yeni yatırım ile gerekli farin ihtiyacı da artacağından mevcutta kullanılan 160 ton/saat kapasiteli farin değirmenine ilave 160 ton/sa kapasiteli farin değirmeninin kurulması planlanmaktadır. Bu sayede hem planlanan yeni klinker kapasitesi karşılanacak hem de pahalı elektrik enerjisi dilimlerinde duruş yapılarak farin değirmeni enerji maliyetinde yaklaşık %15 getiri sağlanması mümkün olacaktır. 17

33 Ön Isıtıcı Ünitesi, Döner Fırın, Klinker Soğutma Sistemi Çimento sektöründe kuru sistemde klinker elde etmek için kullanılan ön ısıtıcı ve kalsinatörün görevi farini mümkün olduğunca pişirmek ve fırına hazırlamaktır. Ön ısıtıcı çelik veya betonarmeden yapılan çok katlı bir kuledir. Kademe sayısı tonaja bağlı olarak 4 veya daha fazla olabilmektedir. Kademe sayısı arttıkça ısı tasarrufu da artmaktadır. Siklonların görevi farin değirmeninde olduğu gibi toz tutmak değil, içinden geçen sıcak gazın hızını düşürerek yerçekimi ile aşağıya inen farinle mümkün olduğunca çok temas etmesini sağlamaktır. Sistemdeki gazın sıcaklığı yüksek olduğu için burada kullanılan siklonların içinde yalıtım amaçlı refrakter tuğla kullanılır. Farin her siklon kademesinde sıcak gazla ters istikamette dolanarak, takip edilen siklonda toplanıp bir alt kademeye akar ve nihayet son kademe siklondan da fırına girer. Isı değişimi büyük ölçüde gazlarla farin tanecikleri arasında olsa da, sistemin bütününde ters akım kuralı işler ve geçiş sırasında farin ortalama 70 C'den 800 C'ye kadar ısınırken, gazlar 1100 C'den 300 C'ye kadar soğur. Ön ısıtıcılı kuru sistem döner fırında fırına girişteki kalsinasyon derecesi proses tipi ve sistem verimliliğine bağlı olup tipik olarak kuru sistemlerde %40-60 iken, kalsinatörlü sistemlerde ise bu değer %90-95 oranına kadar ulaşmaktadır. Döner fırın klinker üretiminin en önemli safhasıdır. Klinker üretimi için gerekli kimyasal tepkimelerin gerçekleştiği ve bu tepkimeler için gerekli olan ısıl ortamın oluştuğu yerdir. Pişirme; farin fırına gitmeden önce ısıtılır. Fırın sıcaklığı C ye varan bir alevle ısıtılır. Pişirme sürecinde kalsinasyon, sinterleşme ve yakma tepkimeleri oluşur, malzeme sıcaklıkğı C ye çıkar. Bir çimento fabrikasının kalbidir. Döner fırın yatay düzleme göre eğimli içinde refrakter tuğla olan, boyu tonajına göre değişen çelikten imal, boru şeklinde bir mekanizmadır. Döner fırın içine gelen belli bir oranda kalsine olmuş farin pişmesini döner fırın içinde tamamlar. Pişen ve klinkerleşen farin soğutulmak üzere klinker soğutmaya geçer. Klinker üretimi için kuru proses ile yavaşça dönen silindir şeklinde döner fırın kullanılmaktadır. Pişirilen malzemenin, fırın içerisinde ek bir güce ihtiyaç duyulmadan eğim sayesinde ve gravitasyonel kuvvet doğrultusunda fırın çıkış noktasına ulaştırılması sağlanmaktadır. Fırının iç yüzeyi ateşe dayanıklı ateş tuğlaları ile örülmüştür. Pişirilecek hammadde, fırının yüksekte yer alan besleme ucundan verilmektedir. Pişirme sırasında oluşan sıcak fırın gazları, pişirme yönünün tersi istikametinde hareket ederek farin besleme noktasına ulaşmaktadır. Yüksek sıcaklıktaki bu gazlar farinin ön ısıtmasında kullanılmaktadır. Fabrikada mevcut döner fırın, 55 metre uzunlukta ve 3,6 metre çapta % 4 eğimli yatay bir silindirdir. Üç yerden mesnetlenmiş olup, bir elektrik motoru ve redüktör grubu ile döndürülmektedir. Girişte bir ön ısıtıcı, çıkışta ise bir soğutma bölümleriyle bağlantılıdır. Döner fırında, soğutmada ve ön ısıtıcı bölümünde yüksek ısı ve sıcaklık bulunmaktadır. Fırın mantosunu yüksek sıcaklık ve ısıdan korumak için fırın içi refrakter malzeme ile örülerek aynı zamanda enerji tasarrufu sağlanmaktadır. 18

34 Fırının ön ısıtıcı kulesine (kalsinasyon kısmı) giren farin, fırın içerisinden çıkan gaz ile ters akım prensibine göre ilerleyerek kalsine olmaya başlar ve % oranında kalsine olarak, % 4 eğimli Döner Fırının kalsinasyon bölümünde tamamen kalsine olur. Kildeki bağlı su burada ayrılır. 5 kademe siklon bulunmaktadır. FLSmidth tarafından dizayn edilen düşük NO x emisyonlu ön ısıtıcı mevcuttur. Fırının sinter bölgesinde kalsine malzeme bünyesindeki bileşikler C civarındaki sıcaklıkta reaksiyona girerek Klinkere (Yarı Mamul) dönüşür. Daha sonra fırının çıkış bölgesinden soğutma ünitesine dökülen klinkerin fanlar ile soğutulması sağlanır. Klinker soğutma ünitesi adından da anlaşılacağı üzere, döner fırında pişerek klinker haline gelmiş olan farinin, şok olarak soğutulmasını sağlayan ünitedir. Bu sayede ani soğuma yapan klinker mukavemet kazanır. Fabrikada yer alan ton/gün kapasiteli klinker soğutma ünitesi ızgaralı tip soğutucudur. Izgaralı soğutucular hareketli ve meyilli ızgaralar üzerindeki sıcak klinker ızgara altından üflenen cebri hava ile soğutulur. Hareketli ızgaralar sayesinde klinker hem soğur, hem de soğutucu çıkışına doğru ilerler. Klinker soğudukça sahip olduğu ısıyı soğutma havasına verir. Bu ısı alışverişi sonucu ısınan ve yüksek sıcaklık derecesine erişen hava sekonder yakma havası olarak kullanılarak ciddi enerji kazançları getirirler. Söz konusu yatırım kapsamında mevcut ızgaralı tip klinker soğutma ünitesine ilave ton/gün kapasiteli klinker soğutma ünitesinin yapılması planlanmaktadır. Üretilen klinkerin uygun şartlarda taşınabilmesi, stoklanması veya stoklanmadan çimento üretimine girebilmesi için hızlı biçimde soğutulması ( C lere kadar) gerekmektedir. Bunun için ızgaralı klinker soğutma ünitesi kullanılmaktadır. Hızlı soğutmanın klinker dayanımı ve kırılganlık özelliği kazandırma yönünden de öğütmede ton çimento başına kullanılan özgül elektrik enerjisi sarfiyatını azaltacağı kaçınılmazdır. Ayrıca özgül elektrik enerjisi maliyetlerinde de düşme olacaktır. Bu durumun elektrik gibi çimento üretiminde çok yüksek oranda maliyeti olan kaynakları azaltması açısından önemi yadsınamaz. Bu sistemde uzun strok boyu ve düşük hızdan dolayı plakalarda minimum aşınma meydana gelmekte, bu da bakım maliyetiyle birlikte fırının duruş süresini azaltmaktadır. Klinker Stokholü Mevsimsel olarak azalıp çoğalan çimento satışları pek çok fabrika için çok miktarda klinker stoklamayı zorunlu kılmaktadır. Stok miktarları bin ton arasında değişir. Stoklar açık yada kapalı olabilir. Güncel eğilim uygun olarak yapılan kapalı stoklardır. Soğutucudan çıkan klinker sıcaktır ( C), tozludur ve aşındırıcıdır. Bu nedenle klinker tamamen hareketli, çelik parçalardan oluşan özel yapımlı götürücülerle/bantlarla siloya ya da kapalı stoğa götürülür. Mevcut fabrikada, biri ton diğeri ton kapasiteli 2 adet 80 m çaplı dairesel tip stokhol bulunmaktadır. Kapasite artışı ile stokhol kapasitesinin ton olması planlanmaktadır. 19

35 Kömür Depolama ve Ön Karıştırma Çimento fabrikalarında yakıt olarak en çok kömür türleri ve bir petrol türevi olan petrokok kullanılır. Doğal gazın bol/ucuz olduğu kimi ülkelerde doğalgaz kullanılır. Akaryakıtlar ana yakıt olarak kullanılmamakta, fuel oil fırın ateşleme ve tavlama sırasında kullanılmaktadır. Mevcut fabrikada kullanılan ana yakıt petrokok olup yıllık tüketim miktarı tondur. Ayrıca soğuk fırını tavlamak amacıyla fuel oil kullanılmakta olup yıllık tüketim miktarı 761 tondur. Kapasite artırımı ve modernizasyon yatırımı kapsamında ton/yıl petrokok kullanılması planlanmaktadır. Farin pişirmede asıl yakıt olan petrokokun yakma işlemine hazırlanmasında yatay bilyalı değirmen kullanılmaktadır. Kömür fabrikaya kamyonlarla taşınarak, öncelikle ton kapasiteli stokholde stoklanmakta ve yığın yapılmaktadır. Ön stoklamada bulunan kömür, sırasıyla besleyici ile kömür değirmeni besleme bunkerlerine beslenmektedir. Pulverize Kömür Hazırlanması ve Tartım Sistemi Fırında belirlenmiş bir incelik değerinde toz kömür pülverize şekilde fırına verilerek yakılmakta olup kömür öğütmek için bilyalı bir kömür değirmeni kullanılır. Öğütme sisteminde bulunan bunkerin altından kömür, dozajlı besleyiciler ile beslenmektedir. Tartılan kömür, dik değirmende öğütülmektedir. Bunların yanı sıra kömür değirmeninde soğutmadan gelen atık gazlar, ısı kaynağı olarak kullanılarak kurutmada değerlendirilmektedir. Öğütülerek toz haline gelen kömür, jet filtre ile toplanarak depolama amacıyla helezon konveyör ile toz kömürü bunkerine taşınmaktadır. Egzoz gazı ise torbalı filtreden geçirildikten sonra atmosfere bırakılmaktadır. Toz kömürü bunkerinin altında bulunan tartma sistemi ile tartılan kömür, pulverize kömür olarak fırına sevk edilmektedir. Yatırım kapsamında, mevcut durumda kullanılan 17 ton/sa kapasiteli kömür değirmenine ilave bir adet 17 ton/sa kapasiteli kömür değirmeni yapılması planlanmaktadır. Çimento Öğütme Çimento değirmenleri içerlerinde çeşitli çaplarda öğütme malzemeleri bulunan (çelik bilya, silpeps v.b.) muhtelif çap ve uzunlukta çift kamaralı boru tip değirmenlerdir. Fırından çıkan klinkere % 5 civarında alçı taşı ve üretilecek çimento cinsine uygun katkı maddesi katılarak bu ünitede öğütme işlemi gerçekleştirilmektedir. Fabrikada 100 ton/saat ve 95 ton/saat kapasiteli havalı separatöre sahip 2 adet çimento değirmeni bulunmaktadır. Çimento değirmenleri, boru tip bilyalı değirmenlerdir. Yüksek performanslı dinamik seperatörden gelen iri malzeme ile klinker ve yardımcı hammaddeler karışarak, çimento değirmenine verilmektedir. Öğütme işleminin 20

36 bitimi ile değirmen çıkışından gelen çimento, elevatör ile seperatöre verilmektedir. Seperatör ince malzemeyi ayırırken iri malzeme öğütülmek üzere tekrar değirmene geri gönderilmektedir. Seperatörden geçen çimento, elevatör ve bantlar ile çimento silolarına sevk edilerek stoklanmaktadır. Fabrikada mevcut bilyalı çimento değirmenleri tam otomasyonla çalışmakta olup her türlü teknolojik donanıma sahiptir. Kapasite artışı sonrasında çimento değirmeni kapasitesinin 390 ton/saate çıkması planlanmaktadır. Roller Press Yığın halindeki malzemeyi ezerek ufalama işlemi yapmaktadır. Yüksek basınçlı merdaneli (röleli) eziciler ters yönde dönen iki merdaneye sahip olup merdanelerden birisi sabit bir yatağa oturtulmuşken diğeri hidrolik bir sistem aracılığıyla sabit merdaneye doğru itilmektedir. Hidrolik basınç birimleri, merdaneler arasından geçen malzeme yatağı üzerinde MPa yaratabilmektedir. Malzeme, eziciyi sıkıştırılmış bir kek olarak terk etmekte ve çoğu öğütme devresinde bu kek dağıtılıp sınıflandırılmaktadır. Kekin dağıtılması için harcanan enerji göz önüne alındığında bile özgül öğütme enerjisi bilyalı değirmenlerde harcananın yarısı kadar olmaktadır. Roller Press ürününde yüksek oranda mikro çatlakların oluşması standart Bond iş endeksinin de azalmasına neden olduğundan bir sonraki öğütme işlemi için de önemli avantaj sağlamaktadır. Bu nedenle çimento sanayinde Roller Press bir ön öğütücü olarak yaygın olarak kullanılmaktadır. Roller Pressler yalnızca bir malzemeyi (örn. klinkeri) ezmek için bir açık devre değirmen gibi kullanılırsa da günümüzde daha çok melez kullanım denen düzende, kendine özgü bir separatör ile birlikte kullanılmaktadır; bu durumda iki ayrı öğütme devresi birbirine seri olarak bağlanmış olmaktadır. Güncel uygulamada hem farin, hem de çimento bu biçimde öğütülmektedir. Rulo Öğütücülerin (Roller Press) Avantajları: Kaba ve nihai malzeme öğütülmesinde olmak üzere çok farklı amaçlı kullanılabilirlik Özel durumlarda öğütme basıncının 7 Newton/ mm 2 altında tutulabilmesi Standart Öğütücülerde 2 ila 32 mega-newton öğütme gücü Merdane çaplarında 1 ila 2,6 metre ve Roller uzunluğunda 0,4 ila 2,3 metre esneklik 6000 kw ya kadar güç kullanımı V-Tipi Statik Separatörler Malzeme ve havanın hem çapraz, hem de aynı yönde akışlarının sağladığı geniş temas yüzeyi ve bunun sağladığı etkin ısı aktarımında etkin rol oynarlar. Hava akışı ile incelik kontrolü daha stabildir. 100 µdan 1,5 mm ye kadar ayırma ayarı yapılabilir. Hareket eden parçaları yoktur. Taze malzeme ile geri dönen malzemeyi iyi karıştırırlar. 21

37 Dinamik Separatörler Bu separatörler değirmen ürününün geleneksel sınıflandırıcısıdır. Malzeme dönen bir savurucu tabla üzerine yönlendirilir, bu onu artan bir hava akımına maruz bırakır. İri taneler ya doğrudan yerçekimi ile savurucu tabladan düşerler ya da yardımcı fan kanatları ile kontrol vanaları arasında ayrılırlar. İnce toz gaz ile beraber ana fana doğru hareket eder, geri dönüş kanatçıklarına doğru hızın düşmesi ile gazın aşağıya doğru akışı katıların gazdan ayrılmalarını sağlar. İşletme ayarları ise yardımcı kanatların sayısı, kontrol vanaları ile yardımcı kanatlar arasındaki açıklık ve ana fan kanatlarının radyal pozisyonlarıdır. Bu ayarlar sınıflandırıcının ayırma bölgesindeki malzeme yükünü belirler ve ayırma verimi için kritiktirler. İyi bir ayırma için her ürün inceliğinde birim hacim hava başına düşen en uygun malzeme akışı sağlanmalıdır (kg besleme/ m 3 hava). VSK Separatörler VSK separatörler V tipi statik separatörler ile dinamik separatörün bütünleştirilmiş halidir. İki ayırma bölgesi vardır. Statik ayırmada ayırma işlemi (tanecik inceliği) hava akışıyla kontrol edilir. Statik separatörden çıkan ince ürünlü hava daha sonra dinamik separatöre geçer, bu kısımda ayırma işlemi bir rotor tarafından kontrol edilir. Feed Fines & Air Dynamic Separator Reject Air Hot gas or Fresh Air Coarse Particles Şekil 3 VSK Separatör Şematik Gösterimi 22

38 Siklon VSK Separator Ürün Gaz Hammadde Çimento Değirmeni Şekil 4 VSK Separatör ve Roller Presli Öğütme Tesisi Şematik Gösterimi Çimento Stoklama ve Paketlemesi Yüksek Basınç Öğütme Merdaneleri Çimento satışları mevsime ve pazar durumuna göre değişir. Kimi zaman günde 22 saat çalışan değirmenler kimi zaman günlerce durabilir. Çimento satışları ve çimento değirmenlerindeki bakım işlerinin çoğu gündüz yapılır. Üretim ve satış arasındaki zaman uyumsuzluğunu aşmanın tek yolu fabrikada müşteri isteklerini her an karşılayabilecek kadar çimento stoklamaktır. Çimento silolarında yapılan stok miktarı tamamen pazar ve yerel iklim koşullarına bağlıdır. Genelde 3-6 günlük satışı karşılayabilecek kadar stok yapılır. Betondan yapılan, silindir biçimli, çimento silolarının iç hacmini etkin olarak kullanabilmek önemli bir ekonomik ölçüttür. Siloda hareketsiz malzeme olmaması istenir. Malzemeyi hareket ettirmek içinde dipten üflenen basınçlı hava kullanılır. Çimento, havalı bantlar ile çimento silolarından alınarak, tartılmak ve torbalanmak üzere otomatik torbalama ve yükleme kantarına gelmektedir. Paketlenen torbalar yükleme bantları ile kamyonlara yüklenerek nakledilmektedir. Paketleme ünitesinde çimentonun ortalama %30 u paketlenerek, %70 i ise dökme olarak sevk edilir. Paketleme ünitesi, mevcut durumda 2 adet 120 ton/sa kapasiteli olup, yatırım kapsamında kapasite artışı ile kapasitenin 480 ton/sa olması planlanmaktadır. Tesiste 1 adet ton kapasiteli 1 adet ton kapasiteli, 1 adet 450 ton kapasiteli, 1 adet 300 ton kapasiteli çimento stoklama silosu mevcut olup, yatırım kapsamında kapasite artışı ile kapasitenin ton olması planlanmaktadır. Yatırım kapsamında kapasite artışı yapılması planlanan üniteler aşağıdaki tabloda verilmektedir. 23

39 Tablo 8 Kapasite Artışı Yapılması Planlanan Üniteler Ünite Mevcut Kapasite Kapasite Artışı Sonucu Hammadde kırıcı ünitesi (konkasör) 300 ton/sa 750 ton/sa Hammadde transport 411 ton/sa ton/sa Kil ön homojenizasyon ünitesi ton Kalker ön homojenizasyon ünitesi ton/sa ton/sa Farin değirmeni besleme bunkeri ve dozlama sistemi 200 m m 3 Farin değirmeni 160 ton/sa 470 ton/sa Farin sevk sistemi 160 ton/sa 588 ton/sa Farin silosu ton ton Farin besleme 160 ton/sa 415 ton/sa Kömür Değirmeni 17 ton/sa 36 ton/sa Ön ısıtıcı ve kalsinasyon 91 ton/sa 346 ton/sa Döner fırın 91 ton/sa 270 ton/sa Soğutma kulesi ve torbalı filtre 91 ton/sa 270 ton/sa Klinker soğutma ve elektrofiltre 91 ton/sa 270 ton/sa Klinker stokholü ton ton ton Çimento değirmenleri 100 ton/sa +95 ton/sa 495 ton/sa Çimento silosu 2 x ton ton +450 ton ton 300 ton Paketleme ve kamyon yükleme 2 x 120 ton/sa 480 ton/sa Yukarıda bahsedilen ve fabrikada mevcut olan, ayrıca ilave edilecek veya modernizasyon yapılacak üniteleri gösterir Genel Yerleşim Planı Ek 7 de sunulmaktadır. Ek 7-A da yapılması planlanan ilave hat için 1. Alternatif alan, Ek 7-B de yapılması planlanan ilave hat için 2. Alternatif alan kırmızı renk ile gösterilmektedir. Ünitelerin malzeme seçimi, montajı, işletmeye alınması ve çalıştırılması ulusal ve uluslar arası standartlara ve ilgili mevzuata uygun olacaktır. I.4. Proje Ünitelerinde Kullanılacak Proses Yöntemleri ile Teknolojiler, Proses Akım Şeması Çimento, harç ve beton gibi çimentolu ürünler, geçmişte insanoğlunun en fazla kullandığı ve gelecekte de en fazla kullanacağı yapı malzemeleridir. Çimentonun gerek kimyasal yapısı gerekse su ile reaksiyonu son derece karmaşıktır. Üretilen çimento, portland çimento ve katkılı çimento olarak üretilmekte ve satışı ise torbalı ve dökme çimento olarak piyasaya arz edilmektedir. Torbalı çimentoda, çimento özel kağıt torbalara konulmaktadır. Bu torbalar ülkemizde 50 kg lıktır. Dökme çimentoda ise çimento, silodan doğrudan özel tankerlere (silobus) yüklenerek silolara sevk edilmektedir. Çimento üretiminde önce klinker denilen yarı mamul madde üretilmektedir. Daha sonra klinkere çeşitli katkı maddelerinin ilave edilerek öğütülmesi ile çimento elde edilmektedir. Çimsa Çimento Kayseri Fabrikasında Ön Isıtıcılı Kuru Proses ile üretim gerçekleştirilmeye devam edilecektir. 24

40 Klinker Üretimi Fabrikada klinker; kalker, marn, kil ve az miktarda demir cevheri ile belli oranlarda karıştırılıp, öğütülüp döner fırında pişirilmesinden meydana gelmektedir. Klinker üretim prosesine ait iş akım şeması aşağıda verilmiştir. Kalker Kil Şekil 5 Klinker Üretimi İş Akım Şeması Klinker üretimi için gerekli hammaddeler kırıcılarda kırılarak, homojenize olmuş halde hammadde stokhollerinde depolanmaktadır. Daha sonra fırından gelen yanma gazlarıyla farin değirmeninde kurutularak öğütülmekte ve yaklaşık % 1 nem oranında farin elde edilmektedir. Farin, ön ısıtıcıda yaklaşık C ye kadar ısıtılmaktadır. Daha sonra kısmen kalsine olmuş olan farin döner fırına girmektedir. Klinker üretimi için kuru proses ile yavaşça dönen silindir şeklinde döner fırın kullanılmaktadır. Döner fırın, klinker çıkış noktasına doğru eğimli ve Ø 3,6 m x 55 m boyutlarındadır. Pişirilen malzemenin, fırın içerisinde ek bir güce ihtiyaç duyulmadan eğim sayesinde ve gravitasyonel kuvvet doğrultusunda fırın çıkış noktasına ulaştırılması sağlanmaktadır. Fırının iç yüzeyi ateşe dayanıklı ateş tuğlaları ile örülmüştür. Pişirilecek hammadde, fırının yüksekte yer alan besleme ucundan verilmektedir. Pişirme sırasında oluşan sıcak fırın gazları, pişirme yönünün tersi istikametinde hareket ederek farin besleme noktasına ulaşmaktadır. Yüksek sıcaklıktaki bu gazlar farinin ön ısıtmasında kullanılmaktadır. Döner fırında beş termal bölge bulunmaktadır: Kurutma ve ön ısıtma bölgesinde malzemede bulunan serbest ve moleküler su buharlaşmaktadır. Bu bölgede fırına giren malzemenin sıcaklığı 800 C ye ulaşmaktadır. Malzeme sıcaklığının 1200 C ye kadar yükseldiği kalsinasyon bölgesinde oluşan reaksiyonlar sonucu karbondioksit (CO 2 ), kalsiyum karbonattan (CaCO 3 ) ayrılarak fırın içerisinde kalsiyumoksit (CaO) oluşmaktadır. Ayrıca hammadde içerisinde az 25

41 miktarda bulunan magnezyumkarbonat (MgCO 3 ), karbondioksidin (CO 2 ) serbest kalması ile magnezyumokside (MgO) dönüşmektedir. Malzemenin 1400 C ye kadar ısıtıldığı son üç bölgeye pişirme bölgeleri dikalsiyumsilikat (C 2 S), trikalsiyum silikat (C 3 S) yarı aluminat ve ferrit bileşenleri oluşmaktadır. Sinterleşme zonunda trikalsiyumaluminat (C 3 A) ve tetrakalsiyumaluminoferrit (C 4 AF) oluşmaktadır. Ayrıca yarı sıvı halde olan ve malzeme çapları 3 ile 20 mm. arasında değişen modüller halinde yoğunlaşmaktadır. Fırının son bölümü soğutma bölgesi olarak adlandırılmaktadır. Bu bölgede klinker sertleşmekte ve soğumaya başlamaktadır C sıcaklığında fırından çıkan klinker C ye kadar hava ile soğutulmakta ve klinker stokholünde depolanmaktadır. Çimento Üretimi Fabrikada çimento yarı mamul klinkerin alçıtaşı, bazen de volkanik curuf ile belirli oranlarda karıştırılıp değirmende öğütülmesi ile elde edilmektedir. Çimento değirmenlerinin iç yüzeyi aşınmaya dayanıklı zırh plakları ile kaplanmıştır. Değirmen içine farklı çaplarda bilya doldurulmuştur. Bilya dolgu yüksekliği değirmen çapının yarısından azdır. Değirmenden çıkan çimento, seperatör içinde iri tanelerinden ayrılmaktadır. 200 µ dan küçük ince tanecikler çimento silosuna, % 3-4 dolayındaki iri tanecikler ise değirmene geri beslenmektedir. Çimento çıkış sıcaklığı 125 o C yi geçmeyecek şekilde ayarlanmaktadır. Aksi takdirde çimento içindeki alçı, kristal suyunu kaybetmekte ve fospriz denilen olay gerçekleşmektedir. Bu nedenle çimento sıcaklığı otomatik olarak kontrol edilmekte ve 125 o C yi geçtiği takdirde havalandırma işlemi ile sıcaklık düşürülmektedir. Çimento üretim prosesine ait iş akım şeması basitleştirilmiş bir şekilde aşağıda verilmiştir. 26

42 Alçı Taşı Tras Klinker Şekil 6 Çimento Üretimi Mevcut tesise ilişkin çimento üretimi özetlenecek olursa; Konkasörde kırılan kalker, marn ile demir cevheri ve boksit kalite ve cinslerine göre hammadde stokholünde stoklanmaktadır, Stokholde stoklanan malzemelerin tonaj ayarlamaları yapılmakta ve hammadde bunkerlerine aktarılmaktadır, Hammaddeler değirmende öğütülerek homojene edilmekte ve farin homojene silolarında stoklanmaktadır, Silolarda tartılan farin ön ısıtıcı bölümüne beslenmektedir, Ön ısıtıcı kulede farin kalsine edilmektedir, Ön ısıtıcıdan gelen farin döner fırına girerek C de pişirilmekte ve böylece klinker elde edilmektedir, Döner fırından çıkan klinker, soğutma ünitesinde soğutularak sıcaklığı düşürülmektedir, Üretilen klinker stokholde stoklanmakta ve bunkerlere gönderilmektedir, Alçıtaşı, curuf ve diğer katkı maddeleri ile klinker çimento değirmenlerinde öğütülmektedir, Üretilen çimento silolarda stoklanmaktadır, Çimento silolarından çimento paketleme ünitesine aktarılmaktadır, Dökme çimento ile torbalanan çimento satışa sunulmak üzere kamyonlara yüklenmektedir. Çimento üretiminde saat başı alınan numuneler ile çimentonun priz süresi, kimyasal özellikleri, fiziksel özellikleri ve mekanik davranışları sürekli gözlemlenmektedir. Ayrıca standart 1, 2, 7 ve 28 günlük mukavemet değerlerine bakmak suretiyle Türk Standartları Enstitüsü tarafından istenen değerlerler ile kontrol edilmektedir. 27

43 Şekil 7 Klinker ve Çimento Üretimine ait Örnek İş akım Şeması I.5. Proje İçin Gerekli Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları, Nasıl ve Nereden Temin Edileceği Klinker Üretiminde Kullanılacak Hammaddeler Kalker (Kireçtaşı) Kalker, kalsiyum karbonat (CaCO 3 ) taşıyan bileşikler genellikle kalker olarak adlandırırılır. Kalker, doğada geniş ölçüde bulunur. Portland çimento imalatı için tüm jeolojik biçimdeki kalsiyum karbonatlar (CaCO 3 ) uygundur. Özgül ağırlığı 2,6-2,8 gr/cm 3 arasındadır. Klinker üretiminde kullanılan kalkerlerin CaCO 3 yüzdesi arasında değişir. Bazı kalkerler bir miktar dolomit (CaMg(CO 3 ) 2 ) içerirler ve sonuçta hammadde karışımına MgO katarlar. Klinker içindeki MgO oranı, % 5 i geçmemelidir. Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı yatırımı ile klinker üretiminde, ton/yıl kalker-kile ihtiyaç duyulacaktır. Kalker ihtiyacı faaliyet sahibine ait ve 28

44 Ek 8 de ÇED Gerekli Değildir belgesi verilen kalker ocağından temin edilecektir. Söz konusu 5418 İşletme Ruhsatlı numaralı kalker ocağı fabrika alanına 9 km. mesafede bulunmaktadır. Kil Doğada bol miktarda bulunan minerallerdendir. Fakat saf kil bulmak oldukça zordur. Kilin içerisinde en çok kalker, silis, mika, demir oksit bulunur. Genellikle 0,002 mm den daha küçük taneli malzeme kil dir. Kil sarımtırak, kırmızımtırak, esmer gibi renklerde bulunur. Bu özelliğini bileşiminde bulunan yanıcı maddeler verir. Kilin yapısı itibarıyla su çekme özelliği vardır. Bu nedenle kil daima nemlidir. Kili meydana getiren maddeler sulu alüminyum silikatlerdir. mal 2 O 3, nsio 2, ph 2 O genel kimyasal bileşim formülü ile ifade edilen kil, çok saf olduğu zaman hidrate Alümin Silikat (kaolinit) adını alır. Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı yatırımı ile klinker üretiminde, ton/yıl kalker-kil malzemesine ihtiyaç duyulacaktır. Kil ihtiyacı faaliyet sahibine ait ve Ek 8 de ÇED Gerekli Değildir belgesi verilen kil ocağından temin edilecektir. Söz konusu kil ocağı fabrika alanına 4 km. mesafede bulunmaktadır. Düzeltici Hammaddeler Ana hammaddelerdeki eksik oksitleri tamamlayan maddelere çimento dilinde düzelticiler ismi verilir. Düzelticiler, ana hammaddelerdeki eksik olan gerekli oksitleri içermelidir. Diğer yandan, zararlı oksit içerikleri (alkali, MgO) oldukça düşük olmalıdır. Klinker üretiminde istenilen hammadde kompozisyonu yukarıda bahsedilen hammaddelerin kullanımı ile sağlanamıyorsa hammadde karışımına küçük oranlarda düzelticiler ilave edilmelidir. Genellikle şu maddeler düzeltici olarak kullanılır; - Kuvars kumu, silis içeriğini artırmak için, - Demir cevheri, pişmiş piritler, demir oksit içeriğini artırmak için, - Boksit, Al 2 O 3 içeriğini artırmak için kullanılır. Kayseri Çimento Fabrikası nda klinker üretiminde düzeltici hammadde kullanılmamakta olup, kil içerisinde yer alan demir miktarı yeterli olmaktadır. Çimento Üretiminde Kullanılacak Hammaddeler Alçı Taşı Alçı taşı (jips) doğal olarak oluşan ve iki mol su içeren bir kalsiyum sülfat mineralidir. Bileşiminde iki molekül kristal su bulunur (CaSO 4. 2 H 2 O). Öğütme esnasında çimentoya katılan alçı taşı, su ile çimento komponentleri arasındaki reaksiyonların hızlarını kontrol eder. 29

45 Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı yatırımı ile klinker üretiminde, ton/yıl alçıtaşına ihtiyaç duyulacaktır. Alçıtaşı ihtiyacı faaliyet sahibine ait ve Ek 8 de ÇED Gerekli Değildir belgesi verilen alçıtaşı ocağından temin edilecektir. Söz konusu 6940 İşletme Ruhsatlı numaralı alçıtaşı ocağı fabrika alanına 3 km. mesafede bulunmaktadır. Puzolanlar Bilindiği gibi çimento üretiminde kullanılan puzolanik maddeler, kendi başlarına hidrolik bağlayıcı olmayan ancak belli incelikte öğütüldüklerinde, nemli ortamda ve normal sıcaklıkta kalsiyum hidroksitle (Ca(OH) 2 ) tepkimeye girerek bağlayıcı özellikte bileşikler oluşturan doğal ve yapay maddelerdir. Genel anlamda bir volkanik kayaç türü olan bu malzemeler, çimento üretiminde katkı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Volkanik cüruf, pomza, tras ve tüf puzolanik hammaddelerdir. Tras Kendi kendine bağlayıcılık özelliği çok az olan veya hiç olmayan ancak uygun rutubet şartlarında ve normal ortam sıcaklığında kireç ile reaksiyona girip bağlayıcı özelliği olan ürünler açığa çıkaran, ince toz halindeki silisli ve alüminli maddelere puzolan denir. Puzolanlar esasen reaktif silisyum dioksit (SiO 2 ) ve alüminyum oksit (Al 2 O 3 ) den oluşmuştur. Geri kalan kısım demir oksit (Fe 2 O 3 ) ve diğer oksitleri ihtiva eder. Reaktif SiO 2 miktarı kütlece % 25 den az olmamalıdır. Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı yatırımı ile çimento üretiminde, ton/yıl trasa ihtiyaç duyulacak olup, ihtiyaç duyulan trasın fabrika alanına yaklaşık 10 km mesafeden satın alınarak temin edilecektir. Yakıt İhtiyacı Çimento fabrikalarında yakıt olarak en çok kömür türleri ve bir petrol türevi olan petrokok kullanılır. Doğal gazın bol/ucuz olduğu kimi ülkelerde doğalgaz kullanılır. Akaryakıtlar ana yakıt olarak kullanılmamakta, fuel oil fırın ateşleme ve tavlama sırasında kullanılmaktadır. Mevcut fabrikada kullanılan ana yakıt petrokok olup yıllık tüketim miktarı tondur. Ayrıca soğuk fırını tavlamak amacıyla fuel oil kullanılmakta olup yıllık tüketim miktarı 761 tondur. Kapasite artırımı ve modernizasyon yatırımı kapsamında ton/yıl petrokok kullanılması planlanmaktadır. Farin pişirmede asıl yakıt olan petrokokun yakma işlemine hazırlanmasında yatay bilyalı değirmen kullanılmaktadır. Kömür fabrikaya kamyonlarla taşınarak, öncelikle ton kapasiteli stokholde stoklanmakta ve yığın yapılmaktadır. Ön stoklamada bulunan kömür, sırasıyla besleyici ile kömür değirmeni besleme bunkerlerine beslenmektedir. 30

46 Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Miktarları Kayseri Çimento Fabrikası 1 adet üretim hattı ile ton/yıl klinker, ton/yıl çimento öğütme kapasitesine sahiptir. Fabrikada CEM I 42.5 R Portland Çimento, CEM II 42,5 R, CEM IV 32.5 R Portland Kompoze Çimento üretimi yapılmaktadır. Fabrika 1 adet üretim hattı ile ton/yıl klinker, ton/yıl çimento öğütme kapasitesine sahiptir. Kapasite raporu Ek 6 da verilmektedir. Kapasite artırımının yeni bir hat eklenerek ve mevcut tesiste iyileştirmeler yapılarak gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Proje konusu faaliyet, Çimsa Kayseri Çimento Fabrikası nda kapasite artışı yapılarak yarı mamül ürünü olan mevcut ton/yıl lık klinker üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye, ton/yıl lık çimento üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye çıkarılmasıdır. Üretimde kullanılan ham madde ve katkı madde miktarları aşağıdaki gibidir: Klinker İhtiyacı : ton/yıl Kalker İhtiyacı Tras İhtiyacı Alçı İhtiyacı Gri Çimento Kil-Kalker Bilye Kumtaşı : ton/yıl x %5 = ton/yıl : ton/yıl x %12 = ton/yıl : ton/yıl x %5 = ton/yıl : ton/yıl : ton/yıl x 1, ton/yıl = ton/yıl : ( ton/yıl x 0,04) / = 36 ton/yıl : ton/yıl x %0,5 = ton/yıl Firmanın atıl durumda bulunan ton/yıl ton/yıl = ton/yıl çimento değirmeni kapasitesi için, dışarıdan hazır halde klinker (Pişmiş kalker) alınıp öğütülerek gri çimento haline dönüştürebilmekte olup, bu işlem için ayrıca ihtiyaç maddesi verilmemiştir. Modernizasyon ve kapasite artışı sonunda; ton/yıl klinker üretilmesi, ton/yıl çimento üretilmesi planlanmaktadır. Klinker İhtiyacı Kalker İhtiyacı Tras İhtiyacı : ton/yıl : ton/yıl x %5 = ton/yıl : ton/yıl x %12 = ton/yıl 31

47 Alçı İhtiyacı Gri Çimento Kil-Kalker Bilye Kumtaşı : ton/yıl x %5 = ton/yıl : ton/yıl : ton/yıl x 1, ton/yıl = ton/yıl : ( ton/yıl x 0,04) / = 120 ton/yıl : ton/yıl x %0,5 = ton/yıl Firmanın atıl durumda bulunan ton/yıl ton/yıl = ton/yıl çimento değirmeni kapasitesi için, dışarıdan hazır halde klinker (Pişmiş kalker) alınıp öğütülerek gri çimento haline dönüştürebilmekte olup, bu işlem için ayrıca ihtiyaç maddesi verilmemiştir. Tablo 9 Mevcut Durum ve Kapasite Artırımı Sonrası İçin Hammadde ve Yardımcı Maddelerin Tüketim Miktarları Hammadde/Yardımcı Madde Mevcut Durum Kapasite Artırımı Sonrası Klinker ton/yıl ton/yıl Kalker ton/yıl ton/yıl Tras ton/yıl ton/yıl Alçıtaşı ton/yıl ton/yıl Gri Çimento ton/yıl ton/yıl Kil-Kalker ton/yıl ton/yıl Bilye 36 ton/yıl 120 ton/yıl Kumtaşı ton/yıl ton/yıl Petrokok ton/yıl ton/yıl Fuel-Oil 761 ton/yıl 700 ton/yıl Kağıt Torba adet/yıl adet/yıl I.6. Projede Üretilecek Nihai ve Yan Ürünlerin Üretim Miktarları, Nerelere Ne Kadar Nasıl Pazarlanacakları ve Depolanması Fabrika 1 adet üretim hattı ile ton/yıl klinker, ton/yıl çimento öğütme kapasitesine sahiptir. Kapasite raporu Ek 6 da verilmektedir. Kapasite artırımının yeni bir hat eklenerek ve mevcut tesiste iyileştirmeler yapılarak gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Proje konusu faaliyet, Çimsa Kayseri Çimento Fabrikası nda kapasite artışı yapılarak yarı mamül ürünü olan mevcut ton/yıl lık klinker üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye, ton/yıl lık çimento üretim kapasitesinin ton/yıl kapasiteye çıkarılmasıdır. Klinker Üretimi : Fabrikada ön kalsinasyonlu, ızgara soğutuculu Kuru Proses ile klinker üretimi gerçekleştirilmektedir. 32

48 Mevcut durumda; Döner fırın = 91 ton/saat x 24 x 340 gün/yıl = ton/yıl Tesiste mevcut olan döner fırın 91 ton/saat üretim kapasitesine sahiptir. Kapasite artışı sonrasında tesisteki toplam klinker üretim kapasitesinin 270 ton/saat e çıkarılması planlanmaktadır. Döner fırın = 270 ton/saat x 24 x 340 gün/yıl = ton/yıl klinker üretilmesi planlanmaktadır. Çimento Üretimi : Fabrikada çimento üretim kapasitesi ; Fabrikada 1 adet 95 ton/saat lik üretim kapasiteli ve 1 adet 100 ton/saat üretim kapasiteli çimento değirmeni mevcuttur. Ancak, tesiste mevcut durumda ton/yıl çimento üretimi yapılmakta olup, kurulu çimento üretim kapasitesi ton/yıl dır. Kapasite artırımı yatırımı kapsamında 1 adet 300 ton/saat lik üretim kapasiteli çimento değirmeni daha kurularak toplam çimento üretim kapasitesi toplamda ton/yıl a çıkarılması planlanmaktadır. 495 ton/saat x 24 x 340 gün/yıl = ton/yıl Yeni kurulacak tesis yıllık çimento üretimi ton/yıl olarak planlanmaktadır. Firmanın atıl durumda bulunacak olan ton/yıl ton/yıl = ton/yıl çimento değirmeni kapasitesi için, gerektiğinde dışarıdan hazır halde klinker (Pişmiş kalker) alınıp öğütülerek gri çimento haline dönüştürülebilecektir. Faaliyet kapsamında üretilen klinkerin tümü çimento üretiminde kullanılacaktır. Gelecek piyasa şartlarında, o günki şartlara göre dışarıya satılabileceğide muhtemeldir. Çimento ve/veya klinker tümüyle iç piyasaya satılacaktır. Mevcut üretilen çimento, Kayseri, Niğde, Sivas, Kahramanmaraş, Malatya hinterlandına satılmaktadır. Malatya ya satılan çimento tren yolu ile sevk edilebilmektedir. Diğer sevkiyatın tümü karayolu ile yapılmaktadır. Mevcut fabrikada, biri ton diğeri ton kapasiteli 2 adet 80 m çaplı dairesel tip stokhol bulunmaktadır. Ara ürün olarak üretilen klinker, klinker stokholünde stoklanmakta olup, stokholün tozsuzlaştırılması torbalı filtrelerle sağlanmaktadır. Kapasite artışı ile stokhol kapasitesinin ton olması planlanmaktadır. Tesiste 2 adet ton kapasiteli 1 adet ton kapasiteli, 1 adet 450 ton kapasiteli, 1 adet 300 ton kapasiteli çimento stoklama silosu mevcut olup, yatırım kapsamında kapasite artışı ile kapasitenin ton olması planlanmaktadır. 33

49 Kömür fabrikaya kamyonlarla taşınarak, öncelikle ton kapasiteli stokholde stoklanmakta ve yığın yapılmaktadır. Ön stoklamada bulunan kömür, sırasıyla besleyici ile kömür değirmeni besleme bunkerlerine beslenmektedir. I.7. Proje Kapsamında Kullanılacak Makinaların, Araçların ve Aletlerin Miktar ve Özellikleri Projenin inşaat ve montaj aşamasında kullanılacak araç ve ekipmanlar; Kule vinç Mobil vinç Loader Paletli ekskavatör Kamyon : 1 adet : 4 adet : 2 adet : 1 adet : 5 adet Hazır beton mikseri : 2 adet Beton pompası : 1 adet Fabrika sahasında ihtiyaç duyulacak olan iş makinası ve kamyon gibi araçlarla yapılacak faaliyetlerde firmaya ait iş makinaları kullanılacak ya da dışarıdan hizmet olarak satın alınacaktır. Projenin işletme aşamasında kullanılacak araç ve ekipmanlar; Kamyon Kepçe : 6 adet : 2 adet I.8. Proje İçin Seçilen Yer ve Kullanılan Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi Proje Yerinin Seçiliş Nedenleri Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı yatırımı, mevcut fabrika alanı içerisinde bulunan üretim hattında yapılacaktır. Çimento fabrikasına hammadde sağlayan ocakların yakın olmasından dolayı hammadde nakliye masrafları minimum düzeyde tutulmuş olacaktır. Çünkü klinker üretiminde kullanılan teknoloji gereği su ve karbondioksit kayıpları sebebiyle, hammadde olarak kullanılan kalkerin ancak % 60 ı klinkere dönüşmektedir. Tesisin hammadde kaynaklarına uzak bir noktada kurulması durumunda ocak sahasından üretilecek kalkerin ancak % 60 ı klinkere dönüşecek, üretim esnasında meydana gelen su ve karbondioksit kayıpları sebebiyle buharlaşan % 40 lık kısım gereksiz bir şekilde nakliye edilmiş olacaktır. 34

50 Klinker üretiminde ise ülkemizde ve Dünya da yaygın olarak kullanılmakta olan kuru proses teknolojisi tercih edilmiştir. Teknoloji Alternatifleri Çimento üretim prosesleri klinkerin elde ediliş biçimine göre farklılık göstermektedir. Klinker ürteminde başlıca dört ana teknoloji mevcuttur. Bunlar; Yaş Proses Yarı Yaş Proses Yarı Kuru Proses Kuru Proses Şekil 8 Klinker T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından 2000 yılında yayınlanan Taş ve Toprağa Dayalı Ürünler Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu nda; [...] Klinker üretim metod ve teknolojisinde en önemli farklılıklar fırın ünitelerinde kendini göstermektedir. Elektrik enerjisi tüketiminde yaş metodun 20 kws/ton çimento mertebelerinde bir avantaj göstermesine karşın, kuru metot ısı enerjisi tüketiminde yaş metodun kcal/kg klinker tüketimine kcal/kg klinker ısı enerjisi tüketimi ile üstünlük göstermektedir. Yaş sistemde, gerekli tahsisler yapıldıktan ve homojenize edildikten sonra zincirli uzun fırınlara sevkedilen çamur giriş tarafındaki zincir bölgesinde rutubetini kaybeder, orta bölgede kalsine olur çıkış tarafındaki sinter bölgesinde klinkerize olur ve soğutucuya dökülür. Bu sistem ancak hammaddenin çok rutubetli ve sedimanter marn ve kilden oluşması halinde ekonomik olabilir. Ülkemizde yaş fırınların çoğunluğu yılları arasında üretim kapasitelerinin arttırılması amacı ile 1974 yılından itibaren yakıt tasarrufu sağlamak amacı ile kuru sisteme çevrilmişlerdir. Halen ülkemizde yaş sistemde küçük kapasiteli 2 fırın faaliyetini sürdürmektedir. Yarı kuru metot, Lepol sisteminde farin eğik bir döner tabak üzerinde % rutubetli granül hale getirilmekte, sevkedildiği hareketli ızgarada rutubetini kaybederek kısmen kalsine olmakta ve takiben kısa döner fırında önce kalsinasyon tamamlanmakta, sonra da klinkerizasyon gerçekleşmektedir. 35

51 Kuru sistemli çimento üretiminde ise konkasörde kırılmış hammadde, farin değirmeninde öğütülerek homojene edilir. Öğütme işlemi sırasında farin, fırından alınan yanma gazları ile kurutulur. Kurutma ve ısıtma işlemleri yaş ve yarı yaş sistemden farklı olarak döner fırında yapılmamaktadır. Bu nedenle fırın boyu diğerlerine göre kısadır. Kuru sistem fırınlarda yalnızca kalsinasyon ve sinterleme işlemleri yapılmaktadır. Ön ısıtıcı ünitesinde döner fırın çıkışındaki gaz siklon kademelerinden geçerken enerjisini vererek soğur, homojene edilmiş farin ise ters istikamette geçerken enerji ile ısınır ve kısmen kalsine olur. Kademe sayısı 4 veya daha fazla olabilmektedir. Kademe sayısı arttıkça ısı tasarrufu artar. Kuru sistem fırınların ön kalsinasyon sistemini de içermesi halinde yakıt döner fırından başka kalsinatörde de yakılmaktadır. Kalsinatöre sekonder hava olarak soğutmadan sıcak gaz alınmaktadır. Ön ısıtıcılı kuru sistem döner fırında fırına girişteki kalsinasyon derecesi en fazla % iken, ön kalsinasyonlu sistemlerde bu değer % oranına kadar ulaşmaktadır. Ön kalsinasyonlu döner fırınlarda kalsinatörde düşük kalorili kömür kullanımı sağlanabildiği gibi ısı tüketimi düşer (% 5-10 m) ve fırın kapasitesi artar. Yaş sistem fırınları, kuru sisteme tahvillerinde çok defa 1 veya 2 siklon kademeli ön ısıtıcılar tercih edilmektedir [...] denilmektedir. Sonuç olarak hammadde vasfı, yüksek kükürt içeriğine sahip yakıtların kullanılabilecek olması, yaş sisteme göre daha düşük ısı enerjisi tüketimi dolayısı ile proje için Avrupa da ve Türkiye de yaygın bir şekilde kullanılmakta olan kuru proses teknolojisi kullanılmaktadır. BÖLÜM II.PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Bölgeye İlişkin 1/50.000, 1/ ve 1/ Ölçekli Yürürlükte Bulunan Planlar (Bu Planların Proje Özeti Ekine Plan Hükümleri ve Lejant Paftası İle Birlikte Verilmesi ve Aslının Aynıdır Damgasının Vurulması) ve Proje Sahasının Plan Üzerinde İşaretlenmesi Faaliyet 1/ Ölçekli K35 a3 ve K35 b4 paftalarında yer alan Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda mülkiyeti faaliyet sahibine ait olan mevcut fabrika içinde kapasite artırımı ve modernizasyon olarak planlanmıştır. Faaliyet alanının işaretlendiği 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 3 de, fabrika alanına ait fotoğraflar ve uydu görüntüsü Ek 5 de sunulmaktadır. Proje alanına ait Yozgat-Sivas-Kayseri Planlama Bölgesi 1/ ölçekli Çevre Düzeni Planı tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylanmıştır. Söz konusu Çevre Düzeni Planı aslı gibidir onaylı olarak lejandı ve plan hükümleri ile birlikte Ek 9 da yer almaktadır. Çevre Düzeni Planında proje alanı Çimento fabrikası alanı olarak görülmektedir. Fabrika alanı ile ilgili olarak imar durumunu gösteren imar planı alınmış olup Ek 10 da yer almaktadır. 36

52 II.2. 1/ ve 1/5.000 lik Hâlihazır Harita Üzerinde Faaliyet Alanı Merkezli 1 km lik Yarıçap Üzerinde Yer Altı Sularını, Yerüstü Sularını ve Deprem Kuşaklarını Gösterir Analiz, Jeolojik Yapı, Köy Yerleşik ve Sanayi Alanları, Ulaşım Ağı, Enerji Nakil Hatları, Arazi Kabiliyeti, Koruma Alanları, Diğer Stratejik Bölgeler ve Bu Stratejik Bölgelerin Etkilenen Alanlarının Gösterimi Faaliyet alanı merkezli 1 km lik yarıçap üzerinde yerüstü suları, köy yerleşik ve sanayi alanları, ulaşım ağı, enerji nakil hatları, arazi kabiliyeti, koruma alanları ve stratejik bölgelerin gösterildiği Faaliyet Merkezli Harita Ek 11 de sunulmaktadır. II.3. Proje Kapsamındaki Ünitelerin Konumu (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri, Sızdırmasız Fosseptik, Depolama Alanları, Yollar, Şantiye Binalarının Gösterilmesi) Fabrikaya ait tüm üniteler ile idari ve sosyal tesislerin, teknik altyapı ünitelerinin ve diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının gösterildiği Çimento Fabrikası Genel Yerleşim Planı Ek 7 de sunulmaktadır. Ek 7-A da yapılması planlanan ilave hat için 1. Alternatif alan, Ek 7-B de yapılması planlanan ilave hat için 2. Alternatif alan kırmızı renk ile gösterilmektedir. II.4. Arazinin Mülkiyet Durumu, Koordinatları, Faaliyet Alanına Ait Panoromik Fotoğrafların Eklenmesi Çimsa Kayseri Çimento Fabrikası Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda K.35.b.11.d pafta, 4903 nolu parsel üzerinde ,50 m 2 lik (55,60 ha) alan üzerinde kurulu olup Modernizasyon yatırımı ve kapasite artırımının da bu alanda gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Parselli alanların mülkiyeti faaliyet sahibine aittir. Mülkiyet Belgeleri Ek 2 de verilmektedir. Tablo 10 ÇED Alanı Sınır Koordinatları 6 o lik UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar Nokta No Y (Sağa) X (Yukarı) Nokta No Y (Sağa) X (Yukarı) 1. Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, ,

53 6 o lik UTM Koordinatları Coğrafik Koordinatlar 14. Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Nokta Nokta 35, , Fabrika ve yakın çevresinin gösterildiği 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 3 de, fabrika alanına ait fotoğraflar ve uydu görüntüsü Ek 5 de sunulmaktadır. BÖLÜM III. PROJE YERİ ve ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ (Fiziksel ve Biyolojik Çevrenin Özellikleri ve Doğal Kaynakların Kullanımı) III.1. Jeolojik Özellikler (Bölge ve İnceleme Alanı Jeolojisi, Büyük Ölçekli Jeolojik Harita ve Stratigrafik Kesit) Proje yerine ait 1/ lik Jeolojik Harita Ek 12 de yer almaktadır. Kayseri güneyindeki Erciyes Dağı, Orta Anadolu'nun sönmüş volkanları arasında büyüklüğü ve yüksekliği ile en önemli yeri tutmaktadır m yüksekliğe erişen merkez konisinin etrafında çaplan m arasında değişen çeşitli büyüklüklerde 68 volkan konisi bulunmaktadır (Ketin. 1983). Erciyes Dağı volkanizması Üst Miyosen'den sonra başlamış ve çok yakın zamanlara kadar sürmüştür. Ünlü tarihçi Strabon (yaklaşık M.Ö.40 yılı) Erciyes Dağı'nın lav, alev ve dumanlar çıkardığını yazmıştır. (Yalçınlar. 1969). Bu da yaklaşık 2000 yıl önce bile Erciyes Dağının aktivitesini sürdürdüğünü göstermektedir. Ayrıca bu bölgeye ilişkin eski Roma paraları üzerinde olasılıkla Erciyes'i gösteren bir yanardağ resmi bulunmaktadır. Baykal ve Tatar (1970). Kayseri yakınlarında Kültepe'de arkeolojik kazılar sırasında bulunan volkanik bir cüruf içinde insan eliyle yapılmış seramik parçalarının ksenolit olarak bulunduğunu belirterek Erciyes volkanizmasının çok yakın zamanlarda da etkin olduğunu öne sürmüşlerdir. Erciyes volkan topluluğunda çalışmalar yapan Ayrancı (1970), volkanizmanın 3 evrede oluşumu tamamladığını; ilk evre ile doleritik bazalt-tüf ve ignimbrit-olivinli bazalt ve bazaltik damartaşlarının, ikinci evrede bazik-ortaç lavlar ile bazaltik andezitler, üçüncü evre ile de kuvarslı olivin bazalt-bazaltik tüf-bazik dayklar-andezitler ve en sonra çeşitli piroklastiklerin (lapilli kül. süngertaşı v.b.) meydana geldiğini belirtmiştir. Pasquare (1968) ise Erciyes volkanının 5 evrede oluştuğunu öne sürerek, birinci evre ile andezitik-bazaltik lavların oluşturduğu bir kalkanın meydana geldiğini, ikinci evrede bu lav kalkanının çökerek bu çöküntü içinde merkez konisi ve etrafındaki lav kubbeleriyle asıl Erciyes'in andezitik stratovolkanların geliştiğini, yer yer de dasit ve riyodasit dayklarının oluştuğunu; üçüncü evre ile magma hazinesinin yükselerek dasit ve riyodasitik domların 38

54 oluştuğunu, dördüncü evrede olivin bazaltik lavların aktığını ve dasitik piroklastiklerin ise çok uzaklara püskürmelerle saçıldığını, son evrede ise dasitik lavlar ile süngertaşı ve küllerin oluştuğunu öne sürmüştür. Güner ve diğerleri; Kayseri havzasının Alt Pliyosen'de kuzeydoğu-güneybatı yönde normal bileşeni olan doğrultu atımlı faylarla oluşmuş tektonik bir çukurluk olduğunu, Erciyes stratovolkanının Kayseri havzasını GD dan sınırlayan ve sol yanal atımı ile düşey atımı (oblik) saptanan "Erciyes fayı" üzerinde oluştuğunu belirterek; volkanizmanın Üst Miyosen sonunda andezitik domların oluşumuyla başladığını, daha sonra riyolitik tüfler ve ignimbiritlerin meydana geldiğini ileri sürmüştür. İncesu İgnimbiriti Birim gri. koyu gri, siyah ve pembe renklerde gözlenen, masif, sert, iyi kaynaklanma gösteren ignimbirit olarak gözlenmektedir. Daha önce yapılan çalışmalara (Pasquare, 1968) dayanılarak birime İncesu İgnimbiriti adı verilmiştir. Kendinden daha genç birimlerin altında oldukça geniş alanlara yayılmış olup, bu kadar geniş alanda değişik kaya türü özellikleri sergilemektedir. Turanlı Köyü güneyinde Kaplan Dere'de. Tatarcalı Tepe ile Küfrüz Tepe arasında. Tomarza doğusunda. Dardağ Mevkii ile Göktaş Tepe arasında, Evrensekisi, Karakaya içi. Höyük Mevkii. Karatepe, Kemer ve Boyalı Mevkii'lerinde. Yukarı Göbü Köyünde korniş şeklinde. Sarı Mehmetli Dere ve Tomarza batısında. Boğaz Dere ile Harman Dere içerisinde. Zamantı Çayı kuzey ve güneyinde. Alagöz Köyü civarında, Gömeç Köyü kuzeydoğusunda. Gesi Bucak'ı civarında. Talaş civarında yüzeylenmektedir. Birimin üzerinde ise Çatakdere Tüfü yer almaktadır. Yaşı üstpliyosen başı olarak tespit edilmiştir. Birimin kalınlığı değişken olup genel olarak 30 cm ile 10 m. arasında değişim gösterir. Çatakdere Tüfü Birim beyaz, gri, san, pembe renkli, pomza ve tüf ardalanması olarak gözükmektedir. Tomarza kuzey ve doğusunda Su Deresi ile Kaplan Deresinde, Tatarcalı Tepe güneyinde Buzluk Dere'de, Tomarza güneyinde Göbü civarında. Pekmezakar Dere ile Hamam Dere'de, Pusatlı güneyinde Asma Dere'de. Akçakaya Köyü güneybatısında. Zincidere köyü doğusunda. Kepez Köyü, Sosun Köyü. Yamaçlı Köyü ve Örencik Köyü civarında yüzeylenir. En geniş yayılım alanları Yazılı Köyü. Kepez Köyü ve Yazyurdu Köyü arasındadır, Göbü civarı en iyi görüldüğü yerdir. Birim İncesu İgnimbiriti'nin üzerine uyumlu olarak gelir. Özerinde ise Velibaba İgnimbiriti yer alır. Birimin kalınlığı değişken olup genel olarak 2-15 m arasında değişim gösterir. 39

55 Şekil 9 Çatakdere Tüfüne İlişkin Kesit Velibaba İgnimbiriti Birim gri, koyu gri. siyah renklerin yanısıra kiremit kırmızısı ve pembe renklerin de izlendiği oldukça sert, iyi kaynaklanma gösteren ignimbirit olarak gözlenmektedir. Daha önee yapılan çalışmalara (Pasquare. 1968) dayanılarak birime Velibaba İgnirnbiriti adı verilmiştir. Oldukça geniş alanlara yayılmış olup buna bağlı olarak değişik kaya türü özellikleri sergilemektedir. Tomarza İlçesi civarlarında, Epçe ve Şahmelik Köyleri civarlarında, Büyükçanlı ve İmamkulu Köyleri çevrelerinde, Develi güneyinde, Muncunsun güneybatı ve kuzeydoğusunda, Gömeç Köyü kuzeydoğusunda Gesi civarında, Kayseri kuzeydoğusunda Büyüktuzhisar Köyü batısında, Bünyan İlçesi güneyinde, Kapıkaya Köyü civarında, Talaş civarında, Çatakdere Köyü civarında, Kömür Köyü civarlarında yaygın olarak izlenir. Velibaba İgnirnbiriti altındaki Çatakdere Tüfü'nün üzerine uyumlu olarak gelmekte, üzerinde ise Başakpınar Tülü yer almaktadır. Yapılan çalışmalarda birimin yaşı üst pliyosen başlangıcı olarak tespit edilmiştir. Başakpınar Tüfü Birim sarı, beyaz, gri, pembe, kahverengi renkli, yer yer içersinde pomza ve volkanik materyal, yer yer de pomza seviyesi içeren tüller olarak gözlenmektedir. Sarı Mehmetli Köyü kuzeyi ve güneyinde, San Mehmetli Köyü, Kömürcü Köyü ve Yeşilbağ Köyü arasında, Çukurağaç Köyü ile Alakıışak Köyü'nden Pusatlıya doğru uzanır. Epçe Köyü kuzey ve kuzeydoğusunda da izlenir. Reşadiye Köyü ile Başakpınar Köyü civarında, Kuruköprü Köy, Çatakdere Köyü civarında, Yazyurdu Köyü ile Ardıç köyleri civarında, yer yer Kayseri ova düzlüğünde yayılım göstermektedir. Birime yaş verebilecek herhangi bir bulgu yoktur. Ancak Başakpınar Tütü, Alakuşak İgnimbiriti'nin altında bulunması ve Velibaba İgnimbiriti'nin de üzerinde yer alması nedeniyle Alt-Pleyistosen yaşta olmalıdır. Birim volkanik aktivitenin çeşitli dönemlerinde havadan döküntü (ash fail) şeklinde depolanmıştır. Kalınlığı değişken olup 20 m ye çıkabilmektedir. (MTA 97) 40

56 Şekil 10Başakpınar Tüfüne İlişkin Kesit Alakuşak ignimbiriti Bölgede bulunan en genç ignimbirittir. MTA tarafından yapılan çalışmada alt pleistosen yaşlı olduğu saptanmıştır. En iyi görüldüğü yer Alakuşak köyü kuzeyidir. Birim oldukça sert olup pembe, gri kiremit kırmızısı ve mor renktedir. Birim Başakpınar Tüfü üzerine uyumlu olarak gelmiştir. Üzerinde ise Adacatepe lavları yer almaktadır. Kalınlığı değişken olup 10 m yi bulabilmektedir. Hisarcık Lavları Gri-siyah, yer yer şarabi renkli, içinde feldispat çubuklarının gözlendiği lavlar Hisarcık Lavları olarak adlanmışlardır. Hisarcık ilçesi ve kuzeyinde akarak ova tabanına doğru yayılmışlardır. Hasankayası, Haymana Bağları, Karadcre Mevkii ve Akdoğanların Tepe'de, Kayseri'nin güney ve güneydoğusunda, ova içinde dağılım gösterir. Birim, Hisarcık-Kayseri yol yarmaları ile Ali Dağının batısında iyi gözlenir. Birim, alt seviyelerinde yer yer gri-şarabi kırmızımsı renkli cüruflu, bloklu lav akmaları ile dikkati çeker. Üst seviyelerindeki akmalarda ince plajiyoklas lataları gözlenmekte, gri-siyah renkli masif ve blok lavlar şeklinde izlenmektedir. Birim petrografik olarak; bazalt olarak adlanmaktadır. Reşadiye volkaniklerinin üzerine gelip bölgedeki en genç volkanik birimdir. Alüvyon Alüvyon alan (Çakıl, kum, silt, kil) den oluşmaktadır. Alüvyon birim mağmasal kökenli kayaçların ayrışmasıyla oluşmuştur. Alp orojenezi safhasında tersiyer yaşlı formasyonlar ihtivalanarak saha yükselmiş daha sonra Neojen devri sonlarına doğru teşekkül eden faylar sebebiyle ovanın bulunduğu alan çökerek aşınma ve taşınma ile alüvyon örtü birikmiştir. (MTA 97) 41

57 Plutonik Kayaçlar Kayseri ili içerisinde Plutonik kayaçlar (Derinlik kayaçları) oldukça sınırlı alanlarda gözlenmektedir. Üst Kretase (Mesozoyik), Üst Kretase-Paleosen (Senozoyik) yaşlı bu kayaçlar Gabro, granit, granodiyorit, türü kayaçlardan oluşur. Gabrolar Yeşilhisar ilçesinin güney kesimlerinde, granit, granitoyidik kayaçlar ise Yahyalı ilçesinin güneyi, Felahiye ilçesi güneyi v e Bayramhacılı civarında sınırlı alanlarda yayılım gösterir. Metamorfik Kayaçlar Kayseri il sınırları içerisinde gözlenen metamorfik kayaçlar, Yahyalı, Sarız, Pınarbaşı ve Felahiye ilçesi kuzey ve güneybatı kesimlerinde (Hırkaköy civarında) yayılım gösterir. Metamorfik kayaçlar Prekambriyen (Proterozoyik), Paleozoyik ve Mesozoyik (Kretase) yaş aralığında oluşmuştur. Prekambriyen yaşlı kayaçlar şistlerden (Metadetritik) oluşurken, Alt Kambriyen-Permiyen (Paleozoyik) yaş aralığında oluşmuş metamorfik kayaçlar sırasıyle kuvarsit, mermer, şist, fillat, ve kalın mermerlerden oluşur. Alt Triyas (Mesozoyik)-Üst Kretase (Mesozoyik) yaşlı metamorfik kayaçlar ise şist, mermer, metakırıntılılar ve metakorbonat kayaçlarından oluşmaktadır. Ofiyolitik Kayaçlar Kayseri il ve ilçelerindeki ofiyolitik kayaçlar subofiyolitik metamorfitler, ayrılmamış ultramafitler, serpantinit, dunit ve peridotit türü kayaçlarla, bunların tektonik karışımlarından oluşan ofiyolitli melanjlardan olumaktadır. Özellikle Yahyalı ilçesinin güney-güneydoğu kesimlerinde geniş alanlarda, Pınarbaşı ilçesinin güney ve kuzeyleri ile Sarız ilçelerinin güney kesimlerinde daha sınırlı alanlarda yüzeylenen ofiyolitik birimler Mesozoyik (Üst Kretase) yaşlıdırlar. 42

58 Şekil 11 İlin Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti (Kaynak: Kayseri 2009 Çevre Durum Raporu) 43

59 Metamorfizma ve Mağmatizma Metamorfizma : İl sınırları içinde görülen metamorfik birimler rejyonal Metamorfizma ürünleridir. Şiddetli basınç altında oluştuğu kabul edilen ve umumiyetle epizon ve mesozon mahsulleri olan killi şist, mikaşist, kalk şist ve mermerler Felahiye nin yakın çevresinde ve Himmetdede de yüksek tepeleri ve dağları oluştururlar. Şistler ve mermerlerin yakın ilişkisi olup ayrımları nispeten güçtür. Metamorfik birimlerin yaşları kesin olarak tespit edilmiş değildir. Ancak aynı masife (Orta Anadolu Kristalinin masifi) dahil olan Kaman (Kırşehir) batısındaki Karaoğlan Dağları Kretase yaşlı ofiyolitik seri Kaman mermerlerini normal bir şekilde örtmektedir. Mermerler metamorfik serinin en üst seviyesini teşkil ettiğine göre, bunların Kretase den daha eski olduğu şüphesiz ve büyük bir ihtimalle de Jura ya ait olmaları mümkündür. Ayrıca granit ve gabroların metamorfik serileri bariz olarak kestikleri bilinmektedir. Magmatizma bahsinde anlatılacağı gibi söz konusu bazik intrüzyonların yaşı Üst Kretase, asidik olanların ise Üst Kretase den daha gençtir. O halde metamorfik birimler Kretase den daha yaşlıdır. İlde görülen bir diğer Metamorfizma türü kontak metamorfizmedir. Söz konusu Metamorfizma ürünlerini eski temelden başlayarak Tersiyer e kadar muhtelif devirlerde görmek mümkündür. Magmatizma : İl sınırları içindeki magmatik taşların başlıcaları asit ve bazik plütonlar halinde oluşmuştur. Asit olanlar granit-diyorit bileşiminde olup, yer yer iyi kristalli hornblend ve biyotitli derinlik taşlarıdır. Felahiye nin güneyinde, Kurşun Dağı nın doğusunda, Himmetdede nin güneybatısında yüzeylenirler. Bazik olanlar ise gabro diyabaz yapısında koyu renkli kitlelerdir. Bu gruba peridolit ve serpantini de katmak mümkündür. Bazik plütonlar ise Pazarören, Pınarbaşı, Tomarza ve Sarıoğlan çevresinde ve daha az olarak da Boğazlayan ve Felahiye nin yakın çevresinde yüzeylenir. Asit plütonlar ile bazik olanlar daha geniş anlamı ile açık ve koyu renkli plütonlar birbiri ile girift vaziyette bulunur. Bu durum asit ve bazik plütonların hangisinin daha yaşlı olduğunun tayinini güçleştirir. Yapılan çalışmalarda bazik plütonların, asitlere nazaran izafi olarak daha eski bir kristalizasyon safhasına ait olduğu kabul edilir. Bu bölgede jeolojik löveleri yapan W.BUCHARD granitlerin gabroları kestiğini açıklar. Granit ve Gabrolar metamorfik serileri bariz olarak kesmişlerdir. Söz konusu intrüzyonların yaşlarına gelince, bazik intrüzyonların yaşı üst Kretase, asidik olanların ise bazik olanlara göre daha genç olduğu kabul edilmektedir. Kayseri ve yakın çevresinde Erciyes volkanizmasının ürünlerini görmek mümkündür. Kayseri ve Develi arasında takriben 30 km kaide çapında 3916 m. yüksekliğinde bulunan Erciyes Dağı merkezi bir koni ile birçok tali parazit koniden oluşan sönmüş bir volkandır. Andezit, bazalt, lav ve cüruflardan meydana gelmiştir. Etrafında daha geniş sahalara yayılmış tüfler mevcuttur. Bunlar takriben 100 km mesafelere kadar sürüklenerek Neogen gölleri içinde teressüp etmiştir. Alt pliyosen volkaniklerinden bazalt ve aglomera kalın-orta-ince tabakalaşmalı ve eklemlidir. Bloğumsu ayrışma gösterir. Tüfler ise ince tabakalıdır ve toprağımsı ayrışma gösterir. Develi ve Yahyalı arasında engebeli bir topografyaya sahip olan volkanitlerin üzerini uyumsuz olarak üst pliyosen yaşlı volkanitler örter. Gölsel kırıntılılar içerisinde yer alan tüf ve tüfütler üst pliyosen volkanizmasına aittir. Üst Miyosen de başlayan volkanit faaliyetler Kuvaterner de de devam etmiş ve Erciyesin son volkanizmasına ait tüf, ignimbirit, bazalt, bimis, aglomera, volkan külü, volkan çakılları ve volkan bombalarını oluşturmuştur. Bu volkanik birimlere Erciyes, Ali Dağı, Gesi, İncesu, Develi ve Tomarza yörelerinde rastlanmaktadır. 44

60 İnceleme Alanının Jeolojisi İnceleme alanında yapılan gözlemler, arazi çalışmaları ve 1,00 m derinliğinde açılan 1 adet araştırma çukurunda 0,20 m dolgu zeminden sonra zeminin üst seviyelerinin yaklaşık 1 m seviyesine kadar sıkı siltli, kumlu malzemeden oluştuğu gözlenmiştir. Aşağıda verilen zemin gruplarına ve yerel zemin sınıfına ait tablolardaki zemin parametrelerine ilişkin değerler, zemin grubunun ve yerel zemin sınıfının belirlenmesinde yol göstermek üzere verilen standart değerlerdir. İnceleme alanında yapılan gözlemsel çalışmalar, incelemeler ve açılan araştırma çukuru sonucunda zemin grubu ve yerel zemin sınıfı tablolarına göre zemin grubu sıkı kum. grubunda değerlendirilmiş, zemin grubu C olarak belirlenmiştir. Yerel zemin sınıfı ise h1 tabaka kalınlığının 15m<h1<50 m olması nedeniyle Z-3 olarak belirlenmiştir. Zeminin emniyetli taşıma gücü katsayısı 18,0 t/m2 olarak alınması uygun olacaktır. III.2. Doğal Afet ve Deprem Durumu III.2.a. Doğal Afet Durumu (Heyelan, Kaya Düşmesi, Çığ ve Su Baskını Gibi 7269 Sayılı Yasa Kapsamındaki Afet Durumuna Yönelik Açıklamalar) Proje alanı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre proje alanı III. derece deprem bölgesinde yer almaktadır. Bunun için yapılacak olan binalarda bu bölgeler için hazırlanmış Deprem yönetmelikleri; 02 Eylül 1997 tarih ve sayılı (14 Temmuz 2007 tarih ve sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 6 Şubat 2007 gün ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, Deprem Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Heyelan, Kaya Düşmesi, Çığ ve Su Baskını Gibi 7269 Sayılı Yasa Kapsamındaki Afet Durumlarına yönelik bir risk bulunmamaktadır. III.2.b. Deprem Durumu (Faaliyet Alanını İçine Alan Büyük Ölçekli Diri Fay Haritasının Eklenmesi, Raporda Fayların Proje Alanına Uzaklıkları ve Etkileri, Türkiye Deprem Bölgesi Haritasının Eklenmesi) Kayseri ve civarı tektonik açıdan oldukça önemli bir bölgedir. Kayseri özellikle Ecemiş fay zonu (Ecemiş Koridoru) gibi Türkiye jeolojisi açısından oldukça önemli olan bir kuşak üzerinde yer alır. Birçoğu diri olan bu faylar bölgenin depremselliği açısından oldukça önemlidir. Güneyden, Mersin yönünden kuzeye doğru uzanan sol yönlü doğrultu atımlı bu fay zonu, Yahyalı civarında çatallaşarak birkaç kola ayrılır. Bunlardan bir kol Yeşilhisar, İncesu, Erkilet yönünde, Sultansazlığı Havzası nın batı kenarını sınırlayacak şekilde uzanırken, diğer bir kol Sultansazlığının ortasından, Erciyesdağı nın zirvesinden geçerek Kayseri ye doğru devam eder. Diğer bir kol ise Yahyalı-Develi arasında Sultansazlığı Havzası nın doğu kenarını oluşturur şekilde, Yahyalı-Develi-Tekiryayla- Talas-Bünyan istikametinde uzanmaktadır. Ayrıca Kızılırmak vadisi ve Karasu nun aktığı Boğazda önemli diri fay hatlarını oluşturmaktadır. Kayseri yönünden gelen Karasu çayının Boğazköprü civarında doksan derece kırılarak Kızılırmak yönüne akması Boğazdaki bu 45

61 fayın varlığına işaret etmektedir. Gesi, Talas ve Erkilet civarında ise bu doğrultu atımlı fayların yer yer normal atımlı bileşenlerine de rastlanılmaktadır. Şekil 12 Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası (kaynak: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanmış ve Bakanlar Kurulu nun tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile yürürlüğe girmiş olan Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na göre proje alanı III. derece deprem bölgesinde yer almaktadır. 46

62 Şekil 13 Deprem Haritası (kaynak: 02 Eylül 1997 tarih ve sayılı (14 Temmuz 2007 tarih ve sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. 6 Şubat 2007 gün ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, Deprem Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Faaliyet yerine ait Diri Fay Haritası ve Lejandı Ek 12 de yer almaktadır. 47

63 Şekil 14 Kayseri ve civarı diri fay bilgileri 48

64 Yapısal Jeoloji Kayseri il merkezi ve yakın çevresi graben çöküntü alanı içerisinde yer alır. Bu graben Kuvaterner tektonizması sonucu oluşmuştur. Erciyes volkanizmasının tamamen bitmesi düşey blok hareketlerinden dolayı olmuştur. Söz konusu graben kuzeydoğu, güneybatı doğrultusunda oluşmuştur. Grabenin güney kanadında Gesi, Mimarsinan, Tavlusun, Talaş, Ali Dağı ve Erciyes'ten geçen çekim fayı ve buna paralel ovaya doğru çok sayıda çekim fayları vardır. Grabenin kuzey kanadında Muncusun. Erkilet. Boğazköprü. İncesu, Yeşilhisar çekim fayları vardır. Bu graben Develi ovası ile bağlantılıdır. Hatta daha güneyde Ecemiş koridoruna bağlıdır. Kuzeydoğu devamında ise Tuzla gölü ve Sanoğlan baseni yer alır. Bu iki çöküntü arasında Lalebeli sırtı bulunur. Bu topografık eşik iki çöküntüyü birbirinden ayırır. Bölgenin geçirdiği orojenik safhalara gelince; Bölgede Alp öncesi orojenik hareketlerin vukua gelmiş olması tabiidir. Ancak bu eski hareketler genç Alpin hareketlerle belirsiz hale gelmiştir. Bölgenin teknonik çehresi, asıl Alp orojenezi esnasında, bu orojenezin muhtelif safhaları sonunda oluşmuştur. Başlıca üç safha, Laremiyen, Pireniyen ve Helvetik safhaları Orta Anadolu Bölgesi nin tektonik gelişmesinde çok etkili olmuşlardır. Bilhassa Laremiyen orojenezi ile Orta Anadolu kristalin masifinin bazik ve asidik plütonları (İntruzit masifleri) Kretase ve daha eski teşekküller içerisine yerleşmişlerdir. Pireniyen ve Helvetik safhalar esnasında paroksizma hareketleri meydana gelmiş ve bu hareketlerle ilgili olarak şiddetli kıvrılmalar meydana gelmiştir. Tektonik ve Paleocoğrafya Tektonik; Kayseri il merkezi ve yakın çevresi graben çöküntü alanı içerisinde yer alır. Bu graben Kuvaterner tektonizması sonucu oluşmuştur. Erciyes volkanizmasının tamamen bitmesi düşey blok hareketlerinden dolayı olmuştur. Söz konusu graben kuzeydoğu, güneybatı doğrultusunda oluşmuştur. Grabenin güney kanadında Gesi, Mimarsinan, Tavlusun, Talas, Ali Dağı ve Erciyes ten geçen çekim fayı ve buna paralel ovaya doğru çok sayıda çekim fayları vardır. Grabenin kuzey kanadında Muncusun, Erkilet, Boğazköprü, İncesu, Yeşilhisar çekim fayları vardır. Bu graben Develi ovası ile bağlantılıdır. Hatta daha güneyde Ecemiş koridoruna bağlıdır. Kuzeydoğu devamında ise Tuzla gölü ve Sarıoğlan baseni yer alır. Bu iki çöküntü arasında Lalebeli sırtı bulunur. Bu topoğrafik eşik iki çöküntüyü birbirinden ayırır. Bölgenin geçirdiği orojenik safhalara gelince; Bölgede Alp öncesi orojenik hareketlerin vukua gelmiş olması tabiidir. Ancak bu eski hareketler genç Alpin hareketlerle belirsiz hale gelmiştir. Bölgenin teknotik çehresi, asıl Alp orojenezi esnasında, bu orojenezin muhtelif safhaları sonunda oluşmuştur. Başlıca üç safha, Laremien, Pirenen ve Helvetik safhaları Orta Anadolu Bölgesi nin tektonik gelişmesinde çok etkili olmuşlardır. Bilhassa Laremien orojenisi ile Orta Anadolu kristalin masifinin bazik ve asidik plütonları (İntruzit masifleri) Kretase ve daha eski teşekküller içerisine yerleşmişlerdir. Pirenen ve Helvetik safhalar esnasında paroksizma hareketleri meydana gelmiş ve bu hareketlerle ilgili olarak şiddetli kıvrılmalar meydana gelmiştir. Paleocoğrafya; Alt Kretase devinde bölgede bir jeosenklinalin var olduğu ve bu devirde denizaltı volkanizmasının etkili olduğu kabul edilmektedir. Bu jeosenklinalde fliş 49

65 fasiyesi oluşurken çevresine, bu jeosenklinalde ilaveten palozoyik ve Mesozoyik devri ürünleri yerleşmiştir. Miyosen den öne bölge eosen denitinin etkisinde kalmış ve eosen fliş fasiyesi oluşmuştur. Miyosen de Erciyes volkanizması başlamış, alt pliyosen, üst pliyosen ve kuvaternerde devam etmiş ve kuvaternerde sönümlenmiştir. Volkanizma sırasında (Miyosen de) yörede sığ göl, arten göl fasiyesinde, sıcak iklim etkisinde, sedimantasyonda kırmızı renk hakimdir. Gölün sığ olan serilerinde ani buharlaşmalar sonucu jips kütleri oluşmuştur. Alt Pliyosen de Volkanizma sonucu oluşan bütün olaylar görülür. Bazalt sütunları, tüt donları, bacaları, engebeli bir topografya oluşturur. Bu engebeli topografyanın üzerini Üst Pliyosen sığ gölü doldurmuştur. Üst pliyosen, miyosen gölüne nazaran daha sığ olup, zayf çimentolanma ve az belirgin tabaklanmalar neticesinde göl tamamlanmıştır. Üst pliyosenin Volkanizma faaliyetlerinin göle ulaştığı kesimlerde gölsel kırıntılar içerisinde tüf ve tüfitler oluşmuştur. Özellikle belirgin fay ve kırık hatlarında yerleşim bölgeleri mahsurludur. Bu yörelerde açılan yerleşim bölgelerinde deprem parametrelerinin göz önünde tutulması gerekir. Sonuç olarak; özellikle belirgin fay ve kırık hatlarında yerleşim bölgeleri mahsurludur. Bu yörelerde açılan yerleşim bölgelerinde deprem parametrelerinin dikkate alınması gerekir. Ayrıca ilin topoğrafik yapısının çanak şeklinde olması sebebi ile yeni yerleşimler yapılırken hava koordinatlarının etkilenmesinin dikkate alınması hava kirliliğinin artmaması açısından önem arz etmektedir. III.3. Hidrojeolojik Özellikler ve Yeraltı Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri (Sahanın Genel Karakteri, Yeraltı Su Seviyesi, Yeraltı Suyundan Faydalanma Durumu, Mevcut Her Türlü Keson, Derin, Artezyen v.b. Kuyu) İnceleme alanı ve yakın çevresinde yüzey suyu olarak nitelendirebileceğimiz herhangi bir dere, kaynak vb. bulunmamaktadır. İnceleme alanında açılan araştırma çukurunda yeraltı suyuna rastlanmamıştır. İnceleme alanında sondaj kuyusu açılmamıştır. Kayseri ili içerisinde değişik yerlerde yeraltısuyu işletmeleri vardır. Bunlardan kirlenmeye maruz kalan iki ovadan bahsedilecektir. Bunlar sarımsaklı ve Develi ovalarıdır. Her iki ovada da derin sondaj kuyuları ile sulama yapılmaktadır. Sarımsaklı Ovasında son yıllarda gerek sondaj kuyuları gerekse kaynak sularından D.S.İ. XII. Bölge Müdürlüğünce alınan su örneklerinin tahlil sonuçları göz önüne alındığında sulama sahası başlangıç ve bitiminde YAS kirlenmesi belirlenmiştir. Yeraltısuyu sulama sahasındaki kirlenmenin bu sahadaki gübreleme ve ilaçlamadan ileri geldiği tahmin edilmektedir. Karpuzatan ve Keykubat mevkilerinde ise D.S.İ. XII. Bölge Müdürlüğünce alınan su örneklerinin tahlil sonuçlarına göre Karpuzatanda kirlenme belirlenmiştir. Bu da Karpuzatan yöresindeki Kemsan, Pastırma Sucuk imalathaneleri ile besi ağıllarının atıklarından ileri gelmektedir. Kayseri sınırları içerisinde yer alan diğer YAS sahalarında şimdilik herhangi bir kirlenme söz konusu değildir. 50

66 Yeraltı Su Seviyeleri Kayseri ilini yeraltısuyu kaynakları ve debileri il bazında aşağıdaki Tablo da verilmektedir. Tablo 11Kayseri İl Sınırları İçerisinde Bulunan Kaynaklar(2008) Kaynak: (DSİ XII. Bölge Müdürlüğü2010) Tablo 12 Kayseri İli Yeraltısuyu potansiyeli ve Kullanım Durumu Kaynak: (DSİ XII. Bölge Müdürlüğü2010) Yeraltı Suyundan Faydalanma Durumu, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri İnceleme alanında sondaj kuyusu açılmamıştır. Faaliyet sahibi yeraltısuyu kullanmaktadır Ek 13 de Yeraltısuyu Kullanma Belgesi bulunmaktadır. Kayseri ilini yeraltısuyu kullanım durumu ve yeraltısuyu sulamaları il bazında aşağıdaki Tablo da verilmektedir. 51

67 Tablo 13Yeraltısuyu Kaynakları Kullanım Durumu Kaynak: DSİ XII. Bölge Müdürlüğü2010 Tablo 14Yeraltısuyu Sulamaları Kaynak: DSİ XII. Bölge Müdürlüğü2010 Faaliyet kapsamında yüzey ve yer altı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm kirletici unsurlar ile ilgili gerekli tüm önlemler faaliyet sahibince alınacaktır. Hidrojeolojik Özellikler Kayseri İli ndeki içme suyu kaynakları ve özelliklerinin yıllara göre değişimi Tablo da aşağıda verilmiştir. Tablo 15 DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Su Yüzeylerinin Kayseri il Dağılımı Su yüzü niteliği Ha Doğal göller Baraj rezervuarları Gölet rezervuarları 146 Akarsu yüzeyleri 1404 T O P L A M Kaynak: DSİ XII. Bölge Müdürlüğü

68 Tablo 16 Kayseri İli Su ve Toprak kaynakları Kullanma Sonuçları Kaynak: (DSİ XII. Bölge Müdürlüğü2010) Proje sahası Büyük Akarsular Havzası Haritasında Kızılırmak Havzası(Güney Bölümü) nda bulunmaktadır. Kızılırmak Havzası: Kızılırmak Kayseri yi doğudan batıya doğru kat etmekte, Kayseri nin kuzey kesimlerinin akışlarını alarak Kayseri yi terk etmektedir. Bu geçiş sırasında irilik ufaklı birçok yan kol almaktadır ve havza alanı il hudutlarında 5862 Km2 dir. Bu kollardan en fazla kirlenmeye maruz kalan ise Karasu dur. Karasu; Bünyan Doğanlar kaynaklarını alarak Bünyan Çayı adı altında Sarımsaklı barajına deşarj olur. Sarımsaklı ovasını aynı adı ile kat ederek, ova sonlarında bir çok kaynak alarak Karasu adı altında Boğazköprüden Kızılırmağa ulaşır. Kaynaktan hemen sonra yer alan Bünyan İlçesi ve ilçede bulunan fabrikaların tamamı atık sularını bu çaya deşarj ederler. Sarımsaklı barajında depolanan bu akım mevcut durumda sulamaya verilmektedir. Aynı depolama yakın gelecekte Kayseri içme suyu depolanması amacı ile kullanılacaktır. Sarımsaklı suyu ova sonunda irilik ufaklı birçok kaynağı, Kayseri kentinin kanalizasyon sularının arıtma tesisinde arıtılmasından sonraki arıtılmış su deşarjını ve güneyden gelen kaynak sularını da alarak Kızılırmak a deşarj olmaktadır. Bu noktada Karasu nun yapılan analiz sonuçlarına göre sınıfı C3 S3 olmaktadır. Karasu şu anda, halk tarafından sulamada kullanılmaktadır. Ancak suyun sulamada kullanılması uzun yıllarda toprakta tuz birikimi yapması nedeniyle sakıncalıdır. Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Konumu, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri Proje alanının kuzeyinde 2 km mesafede Sarımsaklı Barajı bulunmaktadır. Sarımsaklı suyu ova sonunda irilik ufaklı birçok kaynağı, Kayseri kentinin kanalizasyon sularının arıtma tesisinde arıtılmasından sonraki arıtılmış su deşarjını ve güneyden gelen kaynak sularını da alarak Kızılırmak a deşarj olmaktadır. Bu noktada Karasu nun yapılan analiz sonuçlarına göre sınıfı C3 S3 olmaktadır. Karasu şu anda, halk 53

69 tarafından sulamada kullanılmaktadır. Ancak suyun sulamada kullanılması uzun yıllarda toprakta tuz birikimi yapması nedeniyle sakıncalıdır. Yamula barajı, Kızılırmak nehri üzerinde Kayseri nin 25 km kuzeybatısında, Yemliha Kasabası yakınlarında kuruludur. Proje alanına da kuş uçuşu yaklaşık 25 km mesafede bulunur. Proje alanına yaklaşık 45 km mesafe bulunan Yay Gölü ve Sultansazlığı : Yay Gölü ne Develi Belediyesi kanalizasyonu ve Saray Halı Fabrikası atıkları (Develi Kanalizasyonuna bağlı) Sultansazlığı na ise Yahyalı kanalizasyonu deşarj edilmektedir. Sultansazlığı ve Yay Gölü nde D.S.İ. XII. Bölge Müdürlüğünce su kalite analizleri yapılmış ancak, düzenli ve anlamlı veri oluşturulamadığından envanterde verilmemiştir. Proje alanı yakın çevresinde yüzeysuyu kullanımı sözkonusu değildir. Kayesei İl inde Bulunan Göller, Göletler ve Rezervuarlar; Doğal göl yüzeyleri Yay Gölü Tuzla Gölü Baraj rezervuar yüzeyleri Sarımsaklı barajı Kovalı Barajı Ağcaşar Barajı Akköy Barajı Gölet rezervuar yüzeyleri DSİ göletleri Tekir Göleti Zincidere Göleti Gesi Efkere göleti Pınarbaşı Karakuyu Göleti İncesu Sel kapanı KHGM göletleri (3 adet) : ha : ha : ha : 893 ha : 280 ha : 227 ha : 306 ha : 80 ha : 146 ha : 102 ha : 77 ha : 3 ha : 1 ha : 2 ha : 19 ha : 44 ha Faaliyet kapsamında yüzey ve yer altı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm kirletici unsurlar ile ilgili gerekli tüm önlemler faaliyet sahibince alınacaktır. 54

70 III.4. Proje Yeri ve Yakın Çevresine İlişkin Hidrolojik Özelliklerin Verilmesi, Yüzeysel Su Kaynaklarının Mevcut ve Planlanan Kullanımı, Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Debileri III.4.a. Projenin Göl, Baraj, Gölet, Akarsu ve Diğer Sulak Alanlara Göre Mesafesi Kayseri İli nde yer alan bazı göl, baraj, gölet, akarsu ve diğer sulak alanlar aşağıda detaylandırılmıştır. Göl, Gölet ve Barajlar Yay Gölü: Develi-Yeşilhisar ilçeleri sınırındadır. Yüz ölçümü 94.4 km 2 dir. Yaban hayatından dolayı turizme elverişlidir. Tuzla Gölü: Bünyan-Sarıoğlan ilçeleri sınırındadır. Yüzölçümü 23.3 km 2 dir. Tuz üretimi için elverişli bir göldür. Çöl Gölü: Yeşilhisar-İncesu sınırındadır. Yazın kurumaktadır. Volkanik bir göldür. Yüzölçümü 27,2 km 2 dir. Kullanma suyu temin edilebilmektedir. Kayseri İlinin göletleri ve özellikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 17 Kayseri İlinin Göletleri ve Özellikleri 55

71 Yay Gölü Tuzla Gölü Baraj rezervuar yüzeyleri Sarımsaklı barajı Kovalı Barajı Ağcaşar Barajı Akköy Barajı Gölet rezervuar yüzeyleri DSİ göletleri Tekir Göleti Zincidere Göleti Gesi Efkere göleti Pınarbaşı Karakuyu Göleti İncesu Sel kapanı KHGM göletleri (3 adet) : ha : ha : 893 ha : 280 ha : 227 ha : 306 ha : 80 ha : 146 ha : 102 ha : 77 ha : 3 ha : 1 ha : 2 ha : 19 ha : 44 ha Proje alanının Yay Gölüne mesafesi kuşuçumu 70 km, Tuzla Gölüne mesafesi kuşuçumu 20 km, Çöl Gölüne mesafesi kuşuçumu 62 km dir. Ayrıca proje alanının Sarımsaklı Barajına mesafesi kuşuçumu 1,75 km, Kovalı Barajına mesafesi kuşuçumu 93 km, Ağcaşar Barajına mesafesi kuşuçumu 82 km, Akköy Barajına mesafesi kuşuçumu 87 km, Tekir Göletine mesafesi kuşuçumu 42 km, Zincidere Göletine mesafesi kuşuçumu 30 km,pınarbaşı Karakuyu Göletine mesafesi 84 km dir. Akarsular Kayseri ilinde bulunan akarsular, çay ve kolları ile ilgili bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. 56

72 Tablo 18 Kayseri İlinde Bulunan Akarsular, Çay, Kolları ve Özellikleri Akarsu yüzeyleri ve il çıkışı toplam ortalama akımı ile ilgili bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 19 Akarsu Yüzeyleri ve İl Çıkışı Toplam Ortalama Akımı Akarsuyun Adı Akarsu Yüzeyleri (ha) Yıllık Ort. Akım (hm3 ) Kızılırmak nehri Zamantı Irmağı Sarız Çayı Diğer yan dereler Kızılırmak su ürünleri avcılığına, Zamantı Irmağı ise su ürünleri avcılığı ve su sporlarına elverişlidir. Proje alanının Kızılırmak Nehrine uzaklığı 83 km dir. Tablo 20 Kayseri İlinin Su Yüzeyleri Dağılımı Su Yüzü Niteliği Hektar Doğal Göller Baraj Rezervuarları Gölet Rezervuarları 146 Akarsu Yüzeyleri TOPLAM

73 Sulak Alanlar Kayseri de sulak alan olarak Sultansazlığı Sulak Alanı ve Milli Parkı vardır. III.4.b. İçme, Kullanma ve Sulama Amaçlı Kullanım Durumları İldeki içme suyu kaynakları ve özelliklerinin yıllara göre değişimi aşağıdaki tabloda verilmiştir. Kayseri İlinin ilçe kaza ve köylerindeki içme suyu kaynakları ve debileri aşağıda belirtilmektedir. Tablo 21 Kayseri İlinde Bulunan Kaynaklar KAYNAĞIN ADI DEBİSİ (lt/sn) Salkuma Kaynağı Bünyan Kaynağı Elbaşı Kaynağı 120 Pınarbaşı Kaynağı 500 Şerefiye Kaynağı 1000 Tacin Kaynağı Kesdoğan Kaynağı Kaynar Kaynağı 200 Panlı Kaynağı 60 Çağşak Kaynağı Kayseri iline ait YAS kullanım durumu aşağıda verilmiştir. Hesaplanan Rezerv (hm 3 /yıl) : 498,27 Tahsis Edilen Rezerv (hm 3 /yıl) : 358,84 Sulama (hm 3 /yıl) : 201,65 İçme Suyu (hm 3 /yıl) : 157,19 Kalan Rezerv (hm 3 /yıl) : 139,43 Kayseri de 2007 yılında sulamaya tahsis edilen 201,65 (hm 3 /yıl) YAS nun 139,43(hm 3 /yıl) miktarı kullanılmıştır yılında Kat i projesi tamamlanan Kayseri kenti içme, kullanma suyu projesine göre 79 (hm 3 /yıl) yeraltı suyu içme suyuna tahsis edilmiştir. D.S.İ. XII. Bölge Müdürlüğü YAS potansiyeli ve kullanım durumu ile ilgili bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 22 DSİ XII: Bölge Müdürlüğü YAS Potansiyeli ve Kullanım Durumu 58

74 Sarımsaklı Barajı: Kayseri İlinin 30 km doğusunda Sarımsaklı Köyünün güneyinde yer alan sarımsaklı barajı 1968 yılında işletmeye açılmış olup % 90 sulama amaçla kullanılmaktadır. % 10 ise taşkındır. Yağış Alanı : 420 km 2 Yıllık Ortalama Su : 49 hm 3 /yıl Regülasyon Oranı : % 85 Tipi : Zonlu toprak dolgu Yüksekliği (Talvegten) : 38 m Yüksekliği (Temelden) : 48 m Toplam Gövde Hacmi : 1.5 hm 3 Aktif Hacim : 33.6 hm 3 Toplam Göl Hacmi : 34,8 hm 3 Dolusavak Proje Debisi : 500 m 3 / s Kovalı Barajı: Yeşilhisar ilçesinin 8 km güneyinde, Kovalı köyü sınırları içinde yer alan kovalı barajı 1987 yılında işletmeye açılmıştır. Yağış Alanı : 152 km 2 Yılık Ortalama Su : 32,76 hm 3 /yıl Regülasyon Oranı : % 77 Tipi : Zonlu toprak dolgu. Yüksekliği (Talvegten) : 42 m Yüksekliği (Temelden) : 45 m Toplam Gövde Hacmi : 3 hm 3 Aktif Hacim : 23,2 hm 3 Toplam Göl Hacmi : 25.1 hm 3 Dolusavak Proje Debisi : 416 m 3 /s Ağcaşar Barajı: Yahyalı İlçesinin 10 km kuzeyinde Yahyalı-Develi yolu üzerinde yer alan Ağcaşar Barajı 1968 yılında işletmeye açılmıştır. Yağış Alanı : km 2 (Baraj 15,4 km 2 + çevirme reg. 190 km 2 ) Yılık Ortalama Su : 85,93 hm 3 /yıl Regülasyon Oranı : % 74 Tipi : Zonlu toprak dolgu. Yüksekliği (Talvegten) : 24 m Yüksekliği (Temelden) : 27 m Toplam Gövde Hacmi : 1.7 hm 3 Aktif Hacim : 59.1 hm 3 Toplam Göl Hacmi : 61.7 hm 3 59

75 Dolusavak Proje Debisi : 4.7 m 3 /s Akköy Barajı: Yeşilhisar İlçesinin 7 km batısında Yeşilhisar-Ürgüp yolu üzerinde yer alan akköy barajı 1967 yılında işletmeye açılmıştır. Yağış Alanı : 208 km 2 Yılık Ortalama Su : 8,3 hm 3 /yıl Regülasyon Oranı : % 77,5 Tipi : Toprak + kaya dolgu. Yüksekliği (Talvegten) : 41,5 m Yüksekliği (Temelden) : 43,5 m Toplam Gövde Hacmi : 0,43 hm 3 Aktif Hacim : 6,28 hm 3 Toplam Göl Hacmi : 7,74 hm 3 Dolusavak Proje Debisi : 744 m 3 /s Rapora esas proje alanı; içme kullanma suyu temin edilen baraj, göl koruma alanında kalmamaktadır. Fabrikanın içme ve kullanma suyu ve diğer amaçlı su ihtiyacı, fabrika sahasında farklı koordinatlarda bulunan DSİ Genel Müdürlüğü XII. Bölge Müdürlüğü nün izni ile açılmış 4 adet derin su kuyusundan karşılanmaktadır. Yeraltısuyu kullanma belgeleri Ek 13 de verilmiştir. III.5. Flora ve Fauna Bitki ve hayvanların yeryüzündeki dağılımları homojen değildir. Fauna ve flora belirli fiziksel ve biyotik faktörler altında farklı ekosistemlere özgü olarak yayılış ve dağılım gösterirler. Buna bağlı olarak Biyocoğrafik veya Zoocoğrafik alanlar kendine has fauna ve flora elemanlarına sahiptir. 1 Söz konusu proje Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda gerçekleştirilmesi planlanan Kayseri Çimento Fabrikası Kapasite Artırımı projesine ilişkin olup, kurulu bir tesistir. Flora Kayseri de ovalar da olduğu gibi dağ ve tepelik alanlarda da bozkır bitki örtüsü hakimdir. İlin yüksek kesimlerinde yer yer iyi orman örtüsüne rastlanırsa da ormanlık alanlar genellikle bozkır bitki örtüsü ve çamlıklar ile kaplıdır. İlin güney kesiminde Toros Dağları nın yer aldığı bölümünde karaçam, kızılçam, köknar, ladin, meşe türleri bulunmaktadır. İyi sayılabilecek nitelikteki ormanlar daha ziyade Yahyalı, Develi ve Sarız 1 (N. Yiğit, F.Saygılı, E.Çolak, M. Sozen, A.Karataş Kuş Bilimi, Ankara 2008) 60

76 ilçelerinde yer alır. Dağlar arasındaki çöküntülü havzalar ve ovalarda önceleri bozkır bitki örtüsünün egemen olmasına karşılık bu kesimler daha sonraki geniş ölçüde tarım alanı durumuna getirilmiştir. Söz konusu proje alanı flora bölgeleri dikkate alındığında İran-Turan Fitocoğrafya Bölgesi ne girmektedir. P.H. Davis in (Flora of Turkey and The East Aegean Islands) grid sistemi açısından bakıldığında ise B-5karesinde bulunmaktadır. Şekil 15Türkiye nin Fitocoğrafik Bölgeleri (Proje alanının bulunduğu B-5 karesi işaretli) Vejetasyon herhangi bir coğrafi bölgenin bir kesimi üzerinde yaşama koşulları birbirine benzeyen bitkilerin, özellikle odunlu bitkilerin, bir arada toplanma şeklidir. Ülkemizde iklim çeşitliliği sebebiyle vejetasyon tipleri de çok çeşitlidir. Örneğin, orman vejetasyonu, step vejetasyonu, higrofil (sulak) vejetasyon, çorak (halofil) vejetasyon, kumul vejetasyonu gibi. Vejetasyon büyük bir topluluk olduğu için genellikle homojen değildir ve değişik yaşama koşullarına, floristik yapıya, genetik ve coğrafi sebeplere göre daha küçük topluluklardan yani birliklerden, birliklerde ekolojik gruplardan meydana gelir. Ekolojik koşulları birbirine benzeyen habitatlarda genellikle aynı tip vejetasyon gelişir; fakat ekolojik toleransı fazla olan bitkileri hemen her yerde bulmak mümkündür. 1 İran Turan flora bölgesi, bölgeler arasındaki iklim, vejetasyon ve fitocoğrafik bakımdan farklılık gösterir. Türkiye de İran-Turan flora bölgesine ait bitkiler, İç ve Doğu Anadolu Bölgelerinde yer almaktadır. Türkiye de İran Turan Bölgesi iki ana vejetasyon sahasına ayrılmaktadır. 1-)Yaprağını döken çalı ve park görünümündeki ormanların oluşturduğu geniş bir çevre veya dış kuşak. İç Anadolu nun etrafını kuşatan bu kuşak, Louis (1939) ve Walter e göre esas orman alanıdır. 2-)İç Anadolu nun ağaçsız alanı gerçek step olarak anılan İç Anadolu stebidir. 1 (Akman, Y. Ketenoğlu, O. Geven. F. 2000, Vejetasyon Ekolojisi ve Araştırma Metodları, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Botanik ABD, Ankara). 61

77 Proje Etki Alanı Flora Faunası Söz konusu proje Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda gerçekleştirilmesi planlanan Kayseri Çimento Fabrikası Kapasite Artırımı projesine ilişkin olup, kurulu bir tesistir. Proje alanına ait görüntü aşağıda sunulmaktadır. Şekil 16 Proje Alanına Ait Fotoğraf Proje yeri ve yakın çevresinin florasını tespit edebilmek amacıyla arazi gözlemi ve literatür taraması yapılmıştır. Proje alanının gösterildiği bitki coğrafyası haritası aşağıda verilmiştir. Şekil 17 Proje alanının gösterildiği Türkiye bitki coğrafyası haritası Kaynak: (Kaynak: Doğa Derneği) Yapılan arazi ve literatür çalışmalarının sonucunda alanda var olan ve olması muhtemel 37 bitki türü tespit edilmiştir. Bu türlerden 1 i Akdeniz elementi, 2 si Avrupa- Sibirya elementi,16 sı İran-Turan elementi, 2 si Doğu Akdeniz elementi ve 16 sı ise fitocoğrafik bölgesi bilinmeyenler ile kozmopolit türledir. Literatür taraması ile tespit edilen, alanda bulunması muhtemel endemik bitkiler; IUCN kategorileri açısından incelendiğinde hiçbirisinin tehlike kategorisinde olmadığı görülmüştür. Ayrıca faaliyet alanında, Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern Sözleşmesi) Ek-I kapsamında koruma altına alınmış bir bitki türüne rastlanmamıştır. 62

78 Tablo 23 Proje Alanı Ve Yakın Çevresinin Florası FAMİLYA ADI Anacardiaceae Aristolochiaceae Asteraceae Boraginaceae Brassicaceae Campanulaceae Caryophyllaceae Chenopodiaceae Cistaceae Convolvulaceae TÜR ADI Pistacia atlantica - Bupleurum koechelii Aristolochia maurorum - - TÜRKÇE ADI HABİTAT Kuru tepe kenarları, tarla ve yol kenarları. Yamaçlar. Kayalık tepeler, kireçtaşlı yamaçlar, bağlar, step. FİTOCOĞRAFİK BÖLGE ENDEMİZM BERN TEHLİKE KATEGORİSİ TESPİT ŞEKLİ L - E - - L İran-Turan E - - L Artemisia taurica - Kurak tarla, step L Kültür, nadas tarlası. L Carthamus Aspir , tinctorius G Centaurea patula - Step, tarla. İran-Turan L Step, nadas tarla, Jurinea - ekili tarla, kayalar, L consanguinea orman. Lactuca serriola Siebera pungens - Heliotropium suaveolens Boreava orientalis Legousia hybrida - Gypsophila viscosa Suaeda altissima - Helianthemum ledifolium Marul (Yabani) Siğil otu Sarı ot - - Otlu yamaç, kayalık yamaç, tarla kenarı, nadas tarla ve ekili tarla. Step, bağ, nadas tarla, nadiren Pinus brutia ormanı. Nadas tarlaları, kuru tahrip edilmiş yamaçlar. Tarla, yol kenarı. Kırlar, yol kenarları, açık yerler. Step, nehir kıyıları, nadas tarlaları, yol kenarları. Kumlu, tuzlu dere kıyıları, çorak yerler. Kurak kalkerli alan, kayalık yamaç, çalılık, bağ. Avrupa- Sibirya L, G İran-Turan L D. Akdeniz L L, G Akdeniz L İran-Turan L L L, G 63

79 FAMİLYA ADI Euphorbiaceae Fabaceae Lamiaceae Linaceae Papaveraceae Pinaceae Polygonaceae TÜR ADI Convolvulus betonicifolius Euphorbia arvalis - Astragalus melanophrurius Genista sessilifolia Lotus aegaeus - Trigonella orthoceras Vicia peregrina Marrubium parviflorum Moluccella laevis - Salvia syriaca Teucrium multicaule Ziziphora persica Linum austriacum TÜRKÇE ADI Burçak - Ada çayı - Dağ reyhanı HABİTAT Nadas ve ekilmiş tarlalar, yol kenarları, kuru hendekler. Step, tarlalar, yol kenarları. Bozkır, ekilmiş tarlalar. Kuru aşınmış yamaçlar, ekilmiş tarlalar ve bağlar. Bozkır, tepe kenarları, nadas ve ekilmiş tarlalar. Yamaçlar, bozkır, otlaklar. Meşe çalılığı, frıgana, kayalık kireçtaşı yamaçları, tahıl ve nadas tarlaları. Kurak nadas tarlalar, kalkerli ve jipsli topraklar, step, çalılık. Nadas ve mısır tarlaları, çorak araziler, bağlar, aşınmış kıyılar. Bozkır, kireçli kıyılar, nadaslı ve ekilmiş tarlalar. Bozkır, çalılık yerler, nadas tarlaları. Bozkır, çakıl terraces, yol kenarları, nadas tarlaları, kuru yamaçlar. Tahrip edilmiş step, nadas tarlalar, yol kenarları. FİTOCOĞRAFİK BÖLGE ENDEMİZM BERN TEHLİKE KATEGORİSİ TESPİT ŞEKLİ L İran-Turan L İran-Turan E - - L İran-Turan L İran-Turan L İran-Turan L L İran-Turan L İran-Turan L İran-Turan L İran-Turan L İran-Turan L Fumaria asepala Şahtere otu Tarla, yamaç, bağ. İran-Turan L Abies cilicica Köknar Yamaç, orman. D. Akdeniz - - LC L, G L, G 64

80 FAMİLYA ADI Ranunculaceae Salicaceae Valerianaceae Zygophyllaceae TÜR ADI Rumex acetosella TÜRKÇE ADI Kuzu kulağı HABİTAT Tarlalar, kıyılar, çorak yerler. FİTOCOĞRAFİK BÖLGE ENDEMİZM BERN TEHLİKE KATEGORİSİ TESPİT ŞEKLİ L Ceratocephalus Çıplak yer L falcatus Nigella arvensis - Step, boş yer, tarla L Populus alba Valerianella pumila Valerianella szovitsiana Peganum harmala Ak kavak - - Üzerlik yaprak döken koruluk, nehir kıyısı Kayalık yamaç, çorak ve ekili alanlar. Kayalık yamaçlar, step, nadas tarlalar. Çorak yerler, step (bazen tuzlu) yerler. Avrupa- Sibirya L, G L İran-Turan L L Kısaltmalar KAYNAK Tehlike Sınıfları (IUCN) L Literatür RE (Regionally extinct) - Bölgesel olarak soyu tükenmiş G Gözlem CR (Critically endangered) - Çok tehlikede D Duyum EN (Endangered) - Tehlikede Endemizm Durumu VU (Vulnerable) - Zarar görebilir - Endemik Değil NT (Near threatened) - Tehdit altına girebilir E - Endemik LC (Least concern) - En az endişe verici Literatür DD (Data deficient) - Veri yetersiz BAYTOP, T. 1994, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, T.D.K. Basımevi, Ankara. NA (Not applicable) - Uygulanabilir değil DAVIS, P.H , Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol. 1 9, Edinburgh University Press, Edinburgh. NE (Not evaluated) - Değerlendirilmeyen DAVIS, P.H. et all 1988, Flora of Turkey and East Aegean Islands, (Supplement), Vol. 10, Edinburg University Press, Edinburgh. Fitocoğrafik Bölge (Türkiye Taksonomik Tür Veri Tabanı - TÜBİTAK) Akd. - Akdeniz Elementi (Gazi Ü. Biyoloji Bölümü Herbaryumu Veri Tabanı) D. Akd. - Doğu Akdeniz Elementi (Türkiye Bitkileri Veri Servisi TÜBİTAK) İr.-Tur. - İran-Turan Elementi Av.-Sib. - Avrupa-Sibirya Elementi (-) - Geniş Yayılışlı veya Bilinmeyen Fauna Bilindiği gibi Omurgalı Hayvanlar faunası, sistematik olarak 4 büyük sınıf altında toplanır. Bunlar İki yaşamlılar, Sürüngenler, Kuşlar ve Memeli hayvanlardır. 65

81 Ülkemiz konumu sebebiyle birçok farklı hayvan türü bulundurur. Bunun sebebi; ülkemizin farklı iklim özelliklerinde coğrafi bölgelere sahip olmasıdır. Farklı iklim özellikleri ve besin ihtiyacı olan birçok hayvan türü, kendisine uygun yaşam alanını bulabilmektedir. Aşağıda belirtilen türlerden koruma altına alınan türleri belirlemek için Türk Çevre Mevzuatı Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern Sözleşmesi) ve ekleri ile Kiziroğlu (2008) tarafından hazırlanan Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi (Species List in Red Data Book), Demirsoy Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası, A.Demirsoy Türkiye Omurgalıları Memeliler, Sürüngenler ve Amfibiler ve İbrahim Baran ın Türkiye nin Amfibi ve Sürüngenleri kaynakları incelenmiştir. Çalışmalar sonucunda bu alanda saptanan fauna elemanlarının habitatlarını, ulusal ve uluslararası korunma durumlarını gösteren envanter tablolar oluşturulmuştur. Tehlike dereceleri ve bunlarla ilgili koruma statüleri Bern Sözleşmesi kapsamındaki Ek listeler (Ek II: kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri, Ek III: korunan fauna türleri) ile IUCN (Uluslar arası Doğayı Koruma Birliği) tarafından hazırlanmış olan Red Data Book`a göre belirlenmiştir. Ikiyaşamlılar (Amfibiler) İkiyaşamlılar bir memeli hayvan gibi suyla tamamen ilişkilerini kesememişlerdir. Bu nedenle bunlara iki yaşamlı (suda ve karada) manasına gelen amfibiler denilmektedir. Amfibi türleri kurak yerlerde yaşayamazlar, böyle yerlerde bulunan türler ancak toprak içi ve taş altlarında ve benzeri nemli kısımlarda görülür, yalnız yağmurlu zamanlarda ve geceleri dışarıya çıkarlar. Kurbağalar sudan karaya geçen ilk omurgalı sınıfı olduklarından anatomik yapılarında önemli değişiklikler olmuştur. Kurbağalar kuraklık ve tuzluluğa dayanamazlar. Bu nedenle amfibi türleri yalnızca tatlı sularda yaşarlar, denizde bulunmazlar 1. Aşağıdaki tabloda söz konusu proje alanı ve etki alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel Amphibia (ikiyaşamlı) türleri listelenmiştir. 1 (İ.Baran Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri) 66

82 Tablo 24 Proje Alanı Ve Etki Alanında Bulunan Ve Habitat Özelliği Sebebiyle Bulunması Muhtemel Ikiyaşamlı (Amphibia) Türleri FAMİLYA VE TÜR ADI TÜRKÇE ADI HABİTAT TEHLİKE KATEGORİSİ IUCN POPULASYON YOĞUNLUĞU Takım: ANURA Fam: Bufonidae Bufo viridis Gece kurbağası Taş altı, toprak içi. - 1 EK II - L Fam:Hylidae Hyla arborea arborea Yaprak Kurbağaları Ağaç kurbağası Ağaçlar, ağaçsı bitkiler, nadiren küçük bitkiler. BERN MAK KAYNAK LC 1 EK II - L Kısaltmalar Tehlike Sınıfları (IUCN) Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern) RE (Regionally extinct) - Bölgesel olarak soyu tükenmiş Ek II : (SPFS; Strictly Protected Fauna Species) Kesinlikle korunması gereken hayvan türleri CR (Critically endangered) - Çok tehlikede Ek III : (PFS; Protected Fauna Species) Korunması gereken hayvan türleri EN (Endangered) - Tehlikede Merkez Av Komisyonu Kararları (MAK) VU (Vulnerable) - Zarar görebilir 1 : Orman ve Su İşleri Bakanlığınca koruma altına alınan yaban hayvanları NT (Near threatened) - Tehdit altına girebilir 2 : Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan av hayvanları LC (Least concern) - En az endişe verici 3 : Merkez Av Komisyonunca avına belli sürelerde izin verilen av hayvanları DD (Data deficient) - Veri yetersiz Literatür Kaynak DEMİRSOY, A. Amfibiler, Meteksan A.Ş., Ankara L Literatür DEMİRSOY, A. 2002, Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası, Meteksan A.Ş., Ankara G Gözlem YİĞİT, N. ve ark. 2002, Çevresel Etki Değerlendirme "ÇED", Kılavuz, Ankara D Duyum Tübitak yayınları Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri Populasyon Yoğunluğu Çok Bol 2 Bol 1 Nadir 0 Yok Sürüngenler (Reptilia) Sürüngen türlerinin yaşadıkları habitatlar, türlere göre farklılık gösterir. Bazı türler karada, bazı türler de suda yaşar. Yarı sucul olan türlerde mevcuttur. Sürüngenlerden bazıları yer altında, bazıları da ağaçlarda yaşar. Taş duvar ve evlerin tavanlarında yaşayan türlerde mevcuttur. (İ.Baran Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri) Aşağıdaki tabloda söz konusu proje alanı ve etki alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel Sürüngen (Reptilia) türleri listelenmiştir. 67

83 Tablo 25 Proje Alanı Ve Etki Alanında Bulunan Ve Habitat Özelliği Nedeniyle Alanda Bulunması Muhtemel Sürüngen (Reptilia) Türler FAMİLYA VE TÜR ADI CLASSİS: REPTİLİA Sürüngenler Takım: SQUAMATA Pullular LACERTİLİA Kertenkeleler FAM:AGAMİDAE Kaya kelerleri Laudakia ruderata Bozkır keleri Az bitkili çöl veya çölümsü step bölgelerde taşlı topraklı ortamlarda. FAM:SCİNİDAE Ablepharus kitaibeli FAM:LACERTİDAE Lacerta cappadocica Alttakım:OPHIDIA FAM:TYPHLOPİDAE Typhlops vermicularis TÜRKÇE ADI Parlak Kertenkeleler İnce kertenkele Kertenkeleler Kayseri kertenkelesi Yılanlar Kör yılan HABİTAT Kısa bitkili ağaçlık yerlerde, maki ve seyrek ağaçlı kısımlarda. Seyrek bitkili kayalık ve taşlık kısımlar, ağaçlı kısımlar. Seyrek bitkili arazi, nemli topraklarda taş altları. FAM:COLUBRİDAE Elaphe hohenackeri Kafkas yılanı Açık arazi veya ormanlık kısımlar ile tarla- bahçe arası. FAM:VİPERİDAE Engerekler Vipera ammodytes Boynuzlu engerek Alçak boylu bitkilerle örtülü kuru taşlık kısımlar. POPULASYON DURUMU BERN MAK TEHLİKE KATEGORİSİ IUCN KAYNAK EK III 1 - L EK II 1 - L EK III 1 LC L EK III - - L EK III 1 - L EK II 1 LC L, D Kısaltmalar Tehlike Sınıfları (IUCN) RE (Regionally extinct) - Bölgesel olarak soyu tükenmiş CR (Critically endangered) - Çok tehlikede EN (Endangered) - Tehlikede VU (Vulnerable) - Zarar görebilir NT (Near threatened) - Tehdit altına girebilir LC (Least concern) - En az endişe verici DD (Data deficient) - Veri yetersiz Kaynak L Literatür Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern) Ek II : (SPFS; Strictly Protected Fauna Species) Kesinlikle korunması gereken hayvan türleri Ek III : (PFS; Protected Fauna Species) Korunması gereken hayvan türleri Merkez Av Komisyonu Kararları (MAK) 1 : Orman ve Su İşleri Bakanlığınca koruma altına alınan yaban hayvanları 2 : Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan av hayvanları 3 : Merkez Av Komisyonunca avına belli sürelerde izin verilen av hayvanları Literatür DEMİRSOY, A. 1996, Sürüngenler, Meteksan A.Ş., Ankara DEMİRSOY, A. 2002, Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası, Meteksan A.Ş., Ankara 68

84 YİĞİT, N. ve ark. 2002, Çevresel Etki Değerlendirme "ÇED", Kılavuz, G Gözlem Ankara D Duyum Tübitak yayınları Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri Populasyon Yoğunluğu Çok Bol 2 Bol 1 Nadir 0 Yok Kuşlar (Aves) Kuşların büyük çoğunluğu uçma ve yüksek hareket yeteneğinde olan hayvanlardır ve buna bağlı olarak kısa ve uzun mesafelerde yer değiştirebilirler. Bu özelliklerin bir sonucu olarak bütün zoocoğrafik bölgelerde kuşlara rastlamak olanaklıdır. Geniş alanlara yayılmaları farklı habitatlara uyum sağlamalarına neden olmuştur. Geniş alanlara yayılma veya farklı habitatlara uyum sağlama, aslında birçok kuşun sahip olduğu ekolojik toleranslardan kaynaklanmaktadır. 1 Aşağıdaki tabloda söz konusu proje alanı ve etki alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel kuş (aves) türleri listelenmiştir. Tablo 26 Proje Alanı ve Etki Alanında Bulunan, Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Kuş (Aves) Türleri FAMİLYA ADI ACCİPİTRİDAE COLUMBİDAE CORACİİDAE UPUPİDAE PİCİDAE TÜR ADI Buteo rufinus Streptopelia decaocto Streptopelia turtur Coracias garrulus Upupa epops TÜRKÇE ADI Kızıl Şahin HABİTAT Çok sık olmayan makilik alanlarda, dağlarda, etrafında açık alanlar bulunan orman kenarları. TEHLİKE KATEGORİSİ IUCN LC RDB A.3 BERN MAK STATÜ EK III 1 Y Kumru Kırlar. LC A.5 EK III 2 Y G Üveyik Gökkuzgun İbibik Orman kenarları, ağaçlıklı açık arazi. Seyrek ormanlar, ağaçlı yada çalılık açık araziler ve orman kenarları. Açık kısa bitkili alanlar. LC A.3. 1 KAYNAK L, D EK III 3 G L NT A.2 EK II 1 G L NT A.2 EK III 1 G L 1 (N. Yiğit, F.Saygılı, E.Çolak, M. Sozen, A.Karataş Kuş Bilimi Kitabı, Ankara 2008) 69

85 FAMİLYA ADI ALAUDİDAE HİRUNDİNİDAE TURDİDAE SYLVİİDAE TÜR ADI Dendrocopos syriacus Galerida cristata Hirundo rustica Turdus merula Sylvia melanocepha la Acrocephalu s melanopogo n TÜRKÇE ADI Alaca Ağaçkakan Tepeli Toygar Kır Kırlangıcı Karatavuk Maskeli Ötleğen Bıyıklı Kamışçın HABİTAT Ağaç ve fundalıklardan oluşan ormanlarda. Açık, ağaçsız kuru bölgelerde. TEHLİKE KATEGORİSİ IUCN RDB BERN MAK STATÜ KAYNAK LC A.2 EK III 1 Y L LC A.3 EK III 2 Y L Kırsal alanlar. LC A.5 EK III 1 G L Parklar, bahçeler, korular. Alçak çalılıklar, ma kiler, bahçeler, fund alıklar. Yoğun çalılıklarda, özellikle sazlıklarda. LC A.3 EK III 3 Y L, G - A.2 EK III 1 G L LC A.2 EK III 1 G L MUSCİCAPİDAE PARİDAE CORVİDAE FRİNGİLLİDAE Erithacus rubecula Phoenicurus ochruros Muscicapa striata Parus lugubris Parus caeruleus Garrulus glandarius Corvus corone palescens Fringilla coelebs Kızılgerdan Kara Kızılkuyru k Benekli Sinekkapan Ak Yanaklı Baştankara Mavi Baştankara Alakarga Leş Kargası İspinoz Ormanlarda, ağaçlıklarda ve bahçelerde. Kayalık yamaçlar, yarlar. Orman kenarlarında, parklarda, bahçelerde. Dağlık ya da kayalık bölgelerdeki yaprak döken ve karışık ormanlarda. Yaprak döken ormanlarda bol ağaçlıklar, korular, çitler. Ormanlar, meyve ve zeytin bahçeleri, büyük parklar. Açık ve yerleşik olmayan alanlarda. Çeşitli ormanlar, korular ve fundalıklarda. LC A.3 EK II 1 Y L LC A.2 EK II 1 Y L LC A.3 EK III 1 G L LC A.2 EK III 1 Y L LC A.2 EK III 1 Y L LC LC A.3. 1 EK II EK III 3 Y L, D L, G LC A.4 EK III 2 Y L 70

86 FAMİLYA ADI PHASİANİDAE TÜR ADI Carduelis chloris Carduelis carduelis Tetraogallus caspius Alectoris chukar TÜRKÇE ADI Florya Saka Urkeklik Kınalı Keklik HABİTAT Seyrek ormanlar, yüksek ağaçların bulunduğu bahçeler. Otsu bitkilerin zengin olduğu ağaçlık alanlar, bozkırlar, orman açıklıkları, fundalıklar, makilikler. Dağların yüksek kayalıklarında. Kayalık ve sarp araziler. TEHLİKE KATEGORİSİ IUCN RDB BERN LC A.3 EK II 1 LC LC A.3. 1 A.1. 2 MAK STATÜ Y Y EK II 1 Y KAYNAK L L, D EK III 1 Y L LC A.2 EK III 3 Y L Kısaltmalar Statü Tehlike Sınıfları (IUCN) Y Yerli RE (Regionally extinct) - Bölgesel olarak soyu tükenmiş G Göçmen CR (Critically endangered) - Çok tehlikede T Transit EN (Endangered) - Tehlikede KZ - Kış ziyaretçisi VU (Vulnerable) - Zarar görebilir BG - Bölgeler arası göç NT (Near threatened) - Tehdit altına girebilir YG - Yükselti göçmeni LC (Least concern) - En az endişe verici Red Data Book a Göre Tehlike Altındaki Kuş Kategorileri (RDB) DD (Data deficient) - Veri yetersiz A-1 : Soyu tükenmiş veya tükenme tehlikesi bulunan türler Populasyon Yoğunluğu A-1-2 : Küçük populasyonlar halinde yaşama savaşı veren türler (1-25 çift) 3 - Çok Bol A-2 : Yayılış alanlarında tehlike altında olan türler (26-50 çift) 2 Bol A-3 : Bazı bölgelerde çok nadir görülen türler ( çift) 1 Nadir A-4 : Sayılarının azaldığı bölgelerde tehdit altına girebilecek türler ( çift) 0 Yok A-1 : Türkiyeyi kışlak olarak kullanan, üremeyen ve birinci dereceden tehdit altındaki türler Kaynak A-2 ve A-3 : Türkiyede üremeyen, geçici olarak ülkemize gelen, transit göçen yada kışlayan türler L Literatür Literatür G Gözlem BOYLA, K.A. 1995, Türkiye ve Avrupa nın Kuşları, D.H.K.Derneği, Ankara D Duyum DEMİRSOY, A. 2002, Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası, Meteksan A.Ş., Ankara Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern) DEMİRSOY, A Türkiye Omurgalıları Memeliler, Sürüngenler ve Amfibiler Ek II : (SPFS; Strictly Protected Fauna Species) Kesinlikle korunması gereken hayvan türleri Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi / İlhami Kiziroğlu 2008 Ek III : (PFS; Protected Fauna Species) Korunması gereken hayvan türleri Merkez Av Komisyonu Kararları MAK) 1 : Orman ve Su İşleri Bakanlığınca koruma altına alınan yaban hayvanları 71

87 2 : Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan av hayvanları 3 : Merkez Av Komisyonunca avına belli sürelerde izin verilen av hayvanları Memeliler (Mammalia) Türkiye konumu itibariyle birçok memeli hayvan türü barındırır. Ülkemizde yer alan başlıca memeli hayvanlardan en büyük grubu kemirgenler ile geviş getirenler oluşturur Kendi içinde böcekçiller, yarasalar, tavşanımsılar, kemiriciler, etçiller, çift toynaklılar olmak üzere türlere ayrılan bu grup içinde belli başlı hayvanlar ise kirpiler, köstebekler, fareler, yarasalar yanında, kurt, çakal, tilki, sansar, ayı, domuz, geyik, gelincik, sırtlan, dağ keçileri, tavşanlar, sincaplardır. Aşağıdaki tabloda söz konusu proje alanı ve etki alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel memeli türleri listelenmiştir. Tablo 27 Proje alanı ve etki alanında saptanan ve habitat özelliği sebebiyle bulunması muhtemel memeli (Mammalia) türleri FAMİLYA VE TÜR ADI TÜRKÇE ADI HABİTAT POPULASYON DURUMU IUCN BERN MAK ENDEMİZM DURUMU ERINACEIDAE Kirpiler Erinaceus Kirpi Fundalıklar ve çalılıklar LC concolor EK III 1 - L LAGOMORPHA Tavşanlar Fam:Leporidae Tavşanlar Lepus europaeus Yabani tavşan Her çeşit ortamda yaşar 3 LC L MYOMORPHA Fare benzeri sincaplar Fam:Cricetidae Avurtlaklar=Ham sterlar Cricetulus Cüce avurtlak Sulu kültür ve step alanlarında LC migratorius L Fam:Spalacidae Kör fareler Spalax leucodon Kör fare Verimli alanlarda, bağ DD L, anatolicus bahçelerde D CARNIVORA Karasal yırtıcılar Fam:Canıdae Köpekler Canis lupus Kurt Ormanlarda ve steplerde 2 LC EK II 1 - L, D Vulpes vulpes Tilki Ormanlarda, bitki örtüsü bol 2 LC L steplerde, çakıllı arazilerde Fam:Mustellidae Sansarlar Mustela nivalis Gelincik Orman kenarı, çalılık ve 1 LC EK III 2 - fundalık L Fam: Suidae Eski dünya domuzları Sus scrofa libycus Evcil domuzun atası - 3 LC - 3 L, D KAYNAK 72

88 Kısaltmalar Tehlike Sınıfları (IUCN) RE (Regionally extinct) - Bölgesel olarak soyu tükenmiş CR (Critically endangered) - Çok tehlikede EN (Endangered) - Tehlikede VU (Vulnerable) - Zarar görebilir NT (Near threatened) - Tehdit altına girebilir LC (Least concern) - En az endişe verici DD (Data deficient) - Veri yetersiz Kaynak L - Literatür G - Gözlem D - Duyum Populasyon Yoğunluğu 3 - Çok Bol 2 - Bol 1 - Nadir 0 - Yok Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşam Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern) Ek II : (SPFS; Strictly Protected Fauna Species) Kesinlikle korunması gereken hayvan türleri Ek III : (PFS; Protected Fauna Species) Korunması gereken hayvan türleri Merkez Av Komisyonu Kararları (MAK) 1 : Orman ve Su İşleri Bakanlığınca koruma altına alınan yaban hayvanları 2 : Merkez Av Komisyonunca koruma altına alınan av hayvanları 3: Merkez Av Komisyonunca avına belli sürelerde izin verilen av hayvanları Literatür DEMİRSOY, A. 1996, Memeliler, Meteksan A.Ş., Ankara DEMİRSOY, A. 2002, Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası, Meteksan A.Ş., Ankara YİĞİT, N. ve ark. 2002, Çevresel Etki Değerlendirme "ÇED", Kılavuz, Ankara Söz konusu Kayseri Çimento Fabrikası Kapasite Artırımı projesi kurulu bir tesis olup, kapasite artışı yapılması planlanmaktadır. Tesisin kurulu olması sebebiyle karasal fauna üyelerinin ortamdaki gürültü ve hareketlilikten rahatsız olarak habitatlarını terk edip, daha uygun habitatlara göç ettikleri düşünülmektedir. Proje aşamasında çevredeki doğal ortamlarından, faaliyet alanına girebilecek olan fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi konusunda faaliyet sahibi tarafından projede çalışacak personele gerekli uyarılar yapılacaktır. Proje yeri ve çevresinde koruma altına alınmış türlere rastlanıldığı taktirde, Bern Sözleşmesi Madde 6 ve Madde 7 hükümlerine uygun hareket edilecektir. Ayrıca Merkez Av Komisyonu Kararlarına uygun hareket edilecektir. EK-II: Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak (Madde-6); Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri, Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip etmek, Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme, geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek, Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak, Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır. 73

89 EK-III: Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (Madde-7); Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara, Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya, Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır. Faaliyetin her aşamasında, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu na ve ilgili Yönetmeliklere uyulacaktır. Merkez Av Komisyonu (M.A.K.) Kapsamında Faunistik Analiz Proje kapsamında tespit edilen türler için Orman ve Su İşleri Bakanlığı Merkez Av Komisyonu (M.A.K) Kararları Ek Listeleri kapsamında bulunan türler aşağıdaki tablolarda verilmiştir Merkez Av Komisyonu Ek Listeleri EK Liste 1 Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca koruma altına alınan yaban hayvanları EK Liste 2 Merkez Av Komisyonu nca koruma altına alınan av hayvanları EK Liste 3 Merkez Av Komisyonu nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları Proje yeri veya çevresinde koruma altına alınmış herhangi bir tür tespit edildiği takdirde ulusal mevzuat ve ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşme hükümlerine uygun olarak gerekli önlemler alınacak ve söz konusu türler korunacaktır Merkez Av Komisyonu Kararlarına uygun hareket edilecektir. İnşaat çalışmaları sırasında oluşması muhtemel bitkisel toprak sıyrılmasından rehabilitasyon yapılıncaya kadar korunacak ve kayıpların önlenmesi için gerekli tedbirler alınacaktır. Bu kapsamda toprak doğal vejetasyona uygun, çabuk gelişen türler kullanılarak bitkilendirilecektir. Ayrıca oluşması muhtemel bitkisel toprak mevcut faaliyet alanı içerisinde depolanacak ve alan dışı yerlere dökülmeyecektir. Bitkisel toprağın korunması ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm IV.2. de verilmektedir. Proje alanının işaretlendiği Ava Açık ve Kapalı Alanlar Haritası Ek 29 da yer almaktadır. 74

90 III.6. Meteorolojik ve İklimsel Özellikler(Bölgenin Genel İklim Koşulları, Basınç, Sıcaklık, Yağış, Nem Dağılımı, Buharlaşma Durumu, Sayılı Günler Dağılımı, Rüzgar Dağılımı, Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri, Meteorolojik Verilerin Güncelleştirilmiş Ve Uzun Yıllar Değerleri Kapsaması), Proje Yerini Yansıtan, Modellemede Yer Alan Meteorolojik Verilerin En Uygun Meteoroloji İstasyonu Seçilerek Verilmesi Bölgenin Genel İklim Koşulları Kayseri de step iklimi görülür, yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Ancak il iklimi yükseltiye göre farklılık gösterir. Buna bağlı olarak ilde iklim, çukurda kalan bölgelerde daha yumuşakken yaylarlardan dağlık kesimlere doğru gidildikçe sertleşir. Meteorolojik verilerin derlenmesinde kullanılan Kayseri Meteoroloji İstasyonu yıllarına ait Meteorolojik Bülten, Standart Zamanlarda Gözlenen En Büyük Yağış Değerleri Tablosu, Olağan Üstü Meteorolojik Olaylar (FEVK) bilgileri, Yağış- Şiddet-Süre-Tekerrür Eğrileri Ek 14 de verilmiştir. Basınç Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası yıllık ortalama basınç 892,4 hpa dır. Maksimum basınç 913,2 hpa, Minimum basınç 866,2 hpa olarak ölçülmüştür. Tablo 28 Uzun Yıllar Basınç Değerleri (hpa) Yıllık Ortalama Basınç (hpa) 893,7 891,9 891,1 890,3 891,5 891,1 890,0 890,8 893,3 895,3 895,4 894,5 892,4 Maksimum Basınç (hpa) 913,2 906,3 906,6 903,5 901,7 899,9 897,8 898,8 902,8 906,1 907,6 909,8 913,2 Minimum Basınç (hpa) 868,3 870,3 869,6 874,3 878,2 880,7 882,1 883,2 881,8 884,1 878,6 866,2 866,2 Kaynak: [DMİ] 75

91 Basınç Aylar Ortalama Basınç (hpa) Maksimum Basınç (hpa) Şekil 18 Uzun Yıllar Basınç Değerleri Grafiği (hpa) Sıcaklık Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası yıllık ortalama sıcaklık 10,4 ºC, maksimum sıcaklıkların ortalaması yıllık 17,8 ºC, minimum sıcaklıkların ortalaması yıllık 2,8 ºC, yılları arası gözlem kayıtlarına göre maksimum sıcaklık 40,7 ºC ile de, minimum sıcaklık -31,4 ºC ile de ölçülmüştür. Aylık ortalama sıcaklığın en düşük olduğu ay -2,0 ºC ile Ocak ayı, aylık ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu ay ise 22,6 ºC ile Temmuz ayıdır. Tablo 29 Uzun Yıllar Ortalaması Sıcaklık Değerleri (ºC) Yıllık Ortalama Sıcaklık (ºC) -2,0 0,0 5,0 10,6 14,9 19,1 22,6 21,9 17,1 11,5 4,7-0,1 10,4 Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması (ºC) 3,9 6,0 11,8 17,6 22,2 26,6 30,6 30,5 26,6 20,2 12,3 5,9 17,8 Minimum Sıcaklıkların Ortalaması (ºC) -7,1-5,3-1,3 3,4 6,6 9,7 12,1 11,4 7,3 3,6-1,3-5,0 2,8 Kaynak: [DMİ] Tablo 30 Uzun Yıllar Maksimum Sıcaklık Değerleri (ºC) Yıllık Maksimum Sıcaklık Günü Maksimum Sıcaklık Yılı Maksimum Sıcaklık ( C) ,7 Kaynak: [DMİ] 76

92 Tablo 31 Uzun Yıllar Minimum Sıcaklık Değerleri (ºC) Yıllık Minimum Sıcaklık Günü Minimum Sıcaklık Yılı Minimum Sıcaklık ( C) Kaynak: [DMİ] Sıcaklık Aylar Ortalama Sıcaklık (ºC) Maksimum Sıcaklıkların Ortalaması (ºC) Minimum Sıcaklıkların Ortalaması (ºC) Şekil 19 Uzun Yıllar Ortalaması Aylık Sıcaklık Değerleri Grafiği (ºC) Yağış Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası yıllık ortalama toplam yağış miktarı 394,6 mm, en yüksek aylık ortalama toplam yağış miktarı 57,4 mm ile Nisan ayında, en düşük aylık ortalama toplam yağış miktarı 6,1 mm ile Ağustos ayında, günlük maksimum yağış miktarı ise 58,4 mm'dir. Tablo 32 Uzun Yıllar Yağış Değerleri (mm) Yıllık Toplam Yağış Ortalaması (mm) 32,4 32,8 42,0 57,4 54,4 39,4 11,8 6,1 11,5 33,1 35,5 38,2 394,6 Maksimum Yağış (mm) 36,7 25,5 29,6 47,2 51,8 51,2 39,6 35,6 19,4 38,3 36,5 26,0 51,8 Kaynak: [DMİ] 77

93 Yağış Miktarı Aylar Toplam Yağış Ortalaması (mm) Maksimum Yağış (mm) Şekil 20 Uzun Yıllar Yağış Değerleri Grafiği (mm) Nem Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası yıllık ortalama nispi nem % 63, en yüksek aylık ortalama nispi nem % 76,5 ile Aralık ayında, en düşük aylık ortalama nispi nem % 50,4 ile Temmuz ayındadır. Tablo 33 Uzun Yıllar Nispi Nem Değerleri (%) Yıllık Ortalama Nem (%) 76,4 73,2 66,9 63,0 61,1 55,8 50,4 51,0 55,0 64,1 71,6 76,5 63 Kaynak: [DMİ] Nem Yıllık Aylar Ortalama Nem (%) Şekil 21 Uzun Yıllar Nispi Nem Değerleri Grafiği (%) Sayılı Günler Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası yıllık ortalama kar yağışlı günler sayısı 33,3, en yüksek ortalama kar yağışlı gün sayısı 8,7 78

94 ile ocak ayında, yıllık ortalama kar örtülü günler sayısı 45,8, en yüksek ortalama kar örtülü gün sayısı 16,4 ile Ocak ayında, yıllık ortalama sisli günler sayısı 19,9, en yüksek ortalama sisli gün sayısı 5,9 ile aralık ayında, yıllık ortalama dolulu günler sayısı 2,7, en yüksek ortalama dolulu gün sayısı 0,9 ile Mayıs ayında, yıllık ortalama kırağılı günler sayısı 61,4, en yüksek ortalama kırağılı gün sayısı 14,2 ile Kasım ayında, yıllık ortalama orajlı günler sayısı 21,4 en yüksek ortalama orajlı gün sayısı 6 ile Mayıs ayındadır. Tablo 34 Uzun Yıllar Sayılı Günler Dağılımı Yıllık Kar Yağışlı Günler Sayısı 8,7 7,8 5,6 1,3 0,1 0,2 2,8 6,8 33,3 Kar Örtülü Günler Sayısı 16,4 11,3 4,3 0,4 0,0 0,0 2,7 10,7 45,8 Sisli Günler Sayısı 5,5 2,6 1,3 0,3 0,1 0,1 0,0 0,6 3,5 5,9 Ortalaması 19,9 Dolulu Günler Sayısı Ortalaması 0,1 0,3 0,7 0,9 0,5 0,1 0,0 0,1 0,0 2,7 Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması 7,9 7,2 10,0 3,1 0,4 1,0 7,6 14,2 10,0 61,4 Orajlı Günler Sayısı Ortalaması 0,1 0,1 0,6 3,0 6,0 4,9 1,8 1,5 1,9 1,1 0,3 0,1 21,4 Kaynak: [DMİ] Gün Sayısı Ortalaması Aylar Kar Yağışlı Günler Sayısı Kar Örtülü Günler Sayısı Şekil 22 Kar Yağışlı ve Kar örtülü Günler Sayısı Grafiği 79

95 Gün Sayısı Ortalaması Aylar Sisli Günler Sayısı Ortalaması Dolulu Günler Sayısı Ortalaması Kırağılı Günler Sayısı Ortalaması Orajlı Günler Sayısı Ortalaması Şekil 23 Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler Sayısı Grafiği Maksimum Kar Kalınlığı Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası maksimum kar kalınlığı 51 cm dir. Tablo 35 Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri Yıllık Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Maksimum Kar Kalınlığı (cm) Gün Sayısı Ortalaması Aylar Şekil 24 Maksimum Kar Kalınlığı Grafiği Buharlaşma Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası en yüksek aylık ortalama açık yüzey buharlaşması 220,7 mm ile Temmuz ayındadır. Günlük maksimum açık yüzey buharlaşması ise 18,2 mm'dir. 80

96 Tablo 36 Uzun Yıllar Buharlaşma Değerleri (mm) Yıllık Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması(mm) 0,5 57,8 130,5 175,8 220,7 202,2 139,8 69,4 2,2 220,7 Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) 3,8 16,2 13,2 17,5 18,2 13,3 14,5 13,3 4,6 18,2 Kaynak: [DMİ] 250 Buharlaşma Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması(mm) Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması (mm) Aylar Şekil 25 Uzun Yıllar Açık Yüzey Buharlaşması Değerleri Grafiği (mm) Rüzgâr Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası yönlere göre rüzgârın esme sayıları toplamı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 37 Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı Değerleri Yön Yıllık N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kaynak: [DMİ] 81

97 N NNW NW WNW W 0 WSW NNE NE ENE E ESE SW SSW S SE SSE Şekil 26 Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı (Yıllık) Kayseri Meteoroloji İstasyonu yılları arası gözlem kayıtlarına göre 1. derecede hakim rüzgar yönü (S) güney, 2. derecede hakim rüzgar yönü (SSE) güneygüneydoğu, 3. derecede hakim rüzgar yönü (SSW) güneygüneybatı dır. Tablo 38 Mevsimlere Ait Yönlere Göre Rüzgârın Esme Sayıları Toplamı Yön Kış İlkbahar Yaz Sonbahar N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW Kaynak: [DMİ] 82

98 N NNW15000 NW NNE NE N NNW15000 NW NNE NE WNW 5000 ENE WNW 5000 ENE W 0 E W 0 E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SE SSE SW SSW S SE SSE Kış Mevsimi Rüzgarın Esme Sayıları Toplamına Göre Rüzgar Diyagramı İlkbahar Mevsimi Rüzgarın Esme Sayıları Toplamına Göre Rüzgar Diyagramı N NNW15000 NW NNE NE N NNW15000 NW NNE NE WNW 5000 ENE WNW 5000 ENE W 0 E W 0 E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SE SSE SW SSW S SE SSE Yaz Mevsimi Rüzgarın Esme Sayıları Toplamına Göre Rüzgar Diyagramı Sonbahar Mevsimi Rüzgarın Esme Sayıları Toplamına Göre Rüzgar Diyagramı Şekil 27 Mevsimlere ve Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramları 83

99 WNW W NNW NW N NNE NE ENE E WNW W NW NNW N NNE NE ENE E NNW NW WNW W N NNE NE ENE E WSW ESE WSW ESE WSW ESE SW SSW S SE SSE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Ocak Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Şubat Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Mart Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı N NNW 4000 NW WNW 1000 W 0 NNE NE ENE E N NNW 4000 NW WNW 1000 W 0 NNE NE ENE E WNW W N NNW 4000 NW NNE NE ENE E WSW SW SSW S SE SSE ESE WSW SW SSW S SE SSE ESE WSW SW SSW S SSE SE ESE Nisan Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Mayıs Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Haziran Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı WNW W NW NNW N NNE NE ENE E N NNW NW 3000 WNW 2000 W NNE NE ENE E WNW W NW NNW N NNE NE ENE E WSW SW SSW S ESE SE SSE WSW SW SSW S ESE SE SSE WSW SW SSW S ESE SE SSE Temmuz Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Ağustos Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Eylül Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı 84

100 N NNW NW 3000 WNW 2000 W NNE NE ENE E N NNW NW 3000 WNW 2000 W NNE NE ENE E NNW NW WNW W N NNE NE ENE E WSW SW SSW S ESE SE SSE WSW SW SSW S SSE SE ESE WSW SW SSW S ESE SE SSE Ekim Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Kasım Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Aralık Ayı Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı Şekil 28 Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramları (Aylık) Yönlere Göre Rüzgar Hızı Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası yönlere göre rüzgârın ortalama hızları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 39 Yönlere Göre Rüzgârın Ortalama Hız Değerleri (m-sec) Yön Yıllık N 1,2 1,4 1,5 1,6 1,6 1,7 1,8 1,7 1,4 1,3 1,2 1,2 1,4 NNE 1,2 1,5 1,6 1,6 1,6 1,6 1,8 1,7 1,5 1,4 1,2 1,3 1,5 NE 1,3 1,5 1,7 1,6 1,5 1,7 1,8 1,7 1,4 1,3 1,3 1,3 1,5 ENE 1,5 1,6 1,8 1,8 1,5 1,5 1,6 1,5 1,4 1,3 1,3 1,4 1,5 E 1,5 1,7 1,8 1,8 1,5 1,3 1,5 1,3 1,3 1,2 1,3 1,4 1,4 ESE 2,1 2,1 2,2 2,2 1,7 1,4 1,4 1,3 1,2 1,5 1,6 1,9 1,7 SE 1,8 1,9 2,1 2,2 1,6 1,3 1,3 1,2 1,1 1,3 1,5 1,6 1,5 SSE 1,6 1,9 2,4 2,4 1,8 1,4 1,3 1,3 1,3 1,4 1,5 1,6 1,6 S 1,3 1,5 1,6 1,7 1,5 1,3 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,2 1,3 SSW 1,3 1,5 1,9 2,0 1,7 1,5 1,4 1,3 1,4 1,4 1,3 1,3 1,5 SW 1,4 1,5 1,8 2,0 1,8 1,7 1,6 1,5 1,5 1,4 1,4 1,4 1,5 WSW 1,6 1,9 2,2 2,4 2,2 2,1 2,0 1,9 1,9 1,7 1,5 1,6 1,9 W 1,5 1,9 2,1 2,4 2,3 2,2 2,2 2,0 2,0 1,7 1,5 1,5 1,9 WNW 1,5 1,8 2,2 2,4 2,3 2,3 2,3 2,2 2,0 1,7 1,5 1,6 1,9 NW 1,3 1,6 1,8 2,0 2,1 2,1 2,1 2,0 1,8 1,4 1,4 1,3 1,7 NNW 1,2 1,4 1,7 1,9 1,8 1,9 2,0 1,9 1,7 1,4 1,3 1,2 1,6 Kaynak: [DMİ] 85

101 NNW NW WNW W 2 N NNE 1,5 1 0,5 0 NE ENE E WSW ESE SW SE SSW S SSE Şekil 29 Ortalama Rüzgâr Hızına Göre Rüzgâr Diyagramı (Yıllık) Tablo 40 Mevsimlere Ait Yönlere Göre Rüzgârın Ortalama Hızı (m_sec) Yön Kış İlkbahar Yaz Sonbahar N 1,3 1,6 1,7 1,3 NNE 1,3 1,6 1,7 1,4 NE 1,4 1,6 1,7 1,3 ENE 1,5 1,7 1,5 1,3 E 1,5 1,7 1,4 1,3 ESE 2,0 2,0 1,4 1,4 SE 1,8 2,0 1,3 1,3 SSE 1,7 2,2 1,3 1,4 S 1,3 1,6 1,2 1,2 SSW 1,4 1,9 1,4 1,4 SW 1,4 1,9 1,6 1,4 WSW 1,7 2,3 2,0 1,7 W 1,6 2,3 2,1 1,7 WNW 1,6 2,3 2,3 1,7 NW 1,4 2,0 2,1 1,5 NNW 1,3 1,8 1,9 1,5 Kaynak: [DMİ] NNW 2,0 N NNE NNW 3,0 N NNE NW WNW 1,5 1,0 0,5 NE ENE NW WNW 2,0 1,0 NE ENE W 0,0 E W 0,0 E WSW ESE WSW ESE SW SE SW SE SSW SSE SSW SSE S S Kış Mevsimi Rüzgârın Ortalama Hızlarına Göre Rüzgâr Diyagramı İlkbahar Mevsimi Rüzgârın Ortalama Hızlarına Göre Rüzgâr Diyagramı 86

102 NNW NW 3,0 N NNE 2,0 NE NNW NW 2,0 N NNE NE WNW 1,0 ENE WNW 1,0 ENE W 0,0 E W 0,0 E WSW ESE WSW ESE SW SSW S SSE SE SW SSW S SSE SE Yaz Mevsimi Rüzgârın Ortalama Hızlarına Göre Rüzgâr Diyagramı Sonbahar Mevsimi Rüzgârın Ortalama Hızlarına Göre Rüzgâr Diyagramı Şekil 30 Mevsimlere ve Ortalama Rüzgar Hızına Göre Rüzgar Diyagramları Ortalama Rüzgar Hızı Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası yıllık ortalama rüzgâr hızı 1,7 m/sn dir. Tablo 41 Uzun Yıllar Ortalama Rüzgâr Hızı Yıllık Ortalama Rüzgâr Hızı (m-sec) 1,6 1,9 2,2 2,3 2,0 1,8 1,7 1,6 1,6 1,5 1,5 1,5 1,7 Kaynak: [DMİ] 2,5 Ortalama Rüzgar 2 1,5 1 0,5 Ortalama Rüzgâr Hızı (m-sec) Aylar Şekil 31 Uzun Yıllar Aylık Ortalama Rüzgâr Hızı Grafiği (m_sec) 87

103 Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası maksimum rüzgârın yönü SE (güneydoğu), maksimum rüzgârın hızı ise 41,5 m/sn dir. Tablo 42 Uzun Yıllar Maksimum Rüzgarın Yönü ve Hızı Değerleri Yıllık Maksimum Rüzgar Yönü SE SSE S SSE SSE SW E S SW SW ESE SE SE Maksimum Rüzgâr Hızı (m_sec) 41,5 39,0 39,9 32,2 29,8 26,0 24,4 20,3 22,4 33,7 34,0 36,0 41,5 Kaynak: [DMİ] 45 Rüzgar Hızı Aylar Maksimum Rüzgâr Hızı (m_sec) Şekil 32 Maksimum Rüzgâr Hızı Grafiği (m_sec) Fırtınalı Günler Sayısı ve Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Kayseri Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yılları arası yıllık ortalama fırtınalı günler sayısı 22,8 dir. Yıllık ortalama kuvvetli rüzgârlı günler sayısı 55,2 dir. Tablo 43 Uzun Yıllar Ortalaması Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Gün Sayısı Değerleri Yıllık Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması 2,6 2,7 3,4 3,8 2,0 0,9 0,4 0,2 0,7 1,0 1,7 2,4 21,8 Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ortalaması 2,0 3,1 6,2 9,2 9,3 6,7 3,9 3,0 2,8 3,5 2,8 2,7 55,2 Kaynak: [DMİ] 88

104 Gün Sayısı Ortalaması Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Kuvvetli Rüzgârlı Günler Sayısı Ortalaması Aylar Şekil 33 Uzun Yıllar Ortalaması Fırtınalı ve Kuvvetli Rüzgârlı Gün Sayısı Değerleri Proje ile İlgili Modelleme Özeti Kayseri Meteoroloji İstasyonu yılları arası gözlem kayıtlarına göre 1. derecede hakim rüzgar yönü (S) güney, 2. derecede hakim rüzgar yönü (SSE) güneygüneydoğu, 3. derecede hakim rüzgar yönü (SSW) güneygüneybatı dır. Aşağıda esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı verilmiştir. 89

105 N NNW NW WNW W 0 WSW NNE NE ENE E ESE SW SSW S SE SSE Şekil 34 Rüzgârın Esme Sayılarına Göre Rüzgâr Diyagramı (Yıllık) Modelleme çalışmasında faaliyet alanına en yakın saatlik ölçüm yapılmış olan Kayseri Meteoroloji İstasyonu na ait 2006 yılı saatlik meterolojik veri seti kullanılmıştır. Kullanılan saatlik veriler sıcaklık, basınç, bulutluluk, rüzgar hızı, rüzgar yönü ve Ankara nın numaralı istasyonuna ait 2006 yılı saatlik ana seviyelerin sondaj verisi dir yılına ait rüzgar gülü aşağıda verilmiştir. Şekil Yılına Ait Rüzgar Gülü Modelleme Çalışmalarında Kullanılan Yöntem Modelleme çalışmaları ile tesisten kaynaklanacak kirleticiler olan PM, CO, ve NO x nin çalışma alanı içerisinde, mevcut meteorolojik koşullar altında ne şekilde yayılacağı, bu yayılma sonucunda söz konusu kirleticilerin neden olacağı muhtemel yer seviyesi konsantrasyonları incelenmiştir. Yayılım hesapları AERMOD modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. 90

106 Yönetmeliğin Ek 4 üne göre tespit edilmiş baca yüksekliklerinin 50 (elli) katı yarı çapa sahip alan tesis etki alanıdır. En yüksek baca yükseliği 108 m olup bu doğrultuda tesis etki alanı 5,4 km lik yarıçapa sahip bir alan olmalıdır. Modelleme çalışmaları için daha da emniyetli tarafta kalınarak 6 km x 6 km lik bir alıcı ortam tanımlanmıştır. Bu alan 500 m x 500 m boyutlarında alıcı ortam elemanlarına ayrılmıştır. Model yardımı ile NO 2, CO ve PM için her bir alıcı ortam elemanının köşe noktalarında oluşan yer seviyesi konsantrasyonları (YSK), bir yıllık modelleme süresi için saatlik, günlük, aylık, yıllık olarak hesaplanmıştır. En Yakın Yerleşimleri Açısından Değerlendirme Faaliyet alanına en yakın yerleşim yeri; faaliyet alanının güney yönünde kuş uçumu yaklaşık 1,1 km mesafede bulunan Gölbaşı köyüdür. Gölbaşı Köyü Gölbaşı Köyü Koordinatları : , NO 2 Emisyonu; Gerçekleştirilen dağılım modellemesi sonucunda yatırım sonrasında NO 2 emisyonları için KVS değeri 14,41937 µg/m 3 dür. 14,41937 µg/m 3 KVS değeri Yönetmelikte 2013 yılı için verilen 300 µg/m 3 sınır değerlerinin altında kalmaktadır. Gerçekleştirilen dağılım modellemesi sonucunda yatırım sonrasında NO 2 emisyonları için UVS değeri 1,91099 µg/m 3 dür. 1,91099 µg/m 3 UVS değeri Yönetmelikte 2013 yılı için verilen 60 µg/m 3 sınır değerlerinin altında kalmaktadır. CO Emisyonu; Gerçekleştirilen dağılım modellemesi sonucunda yatırım sonrasında CO emisyonları için KVS değeri 13,41544 µg/m 3 dür. 13,41544 µg/m 3 KVS değeri Yönetmelikte 2013 yılı için verilen µg/m 3 sınır değerlerinin altında kalmaktadır. Gerçekleştirilen dağılım modellemesi sonucunda yatırım sonrasında CO emisyonları için UVS değeri 1,77823 µg/m 3 dür. 1,77823 µg/m 3 UVS değeri Yönetmelikte 2013 yılı için verilen µg/m 3 sınır değerlerinin altında kalmaktadır. 91

107 PM Emisyonu; Gerçekleştirilen dağılım modellemesi sonucunda yatırım sonrasında PM-10 emisyonları için KVS değeri 25,25408 µg/m 3 dür. 25,25408 µg/m 3 KVS değeri Yönetmelikte 2013 yılı için verilen 100 µg/m 3 sınır değerlerinin altında kalmaktadır. Gerçekleştirilen dağılım modellemesi sonucunda yatırım sonrasında PM-10 emisyonları için UVS değeri 2,87524 µg/m 3 dür. 2,87524 µg/m 3 UVS değeri Yönetmelikte 2013 yılı için verilen 60 µg/m 3 sınır değerlerinin altında kalmaktadır. Modelleme raporunda tüm faaliyetler için bulunan UVS ve KVS değerleri tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen sınır değerlerin altında kalmaktadır. III.7. Toprak Özellikleri (Toprak Yapısı ve Arazi Kullanım Kabiliyet Sınıfı, Yamaç Stabilitesi, Sahanın Erozyon Açısından Durumu, Doğal Bitki Örtüsü Olarak Kullanılan Mera, Çayır vb.), Toprak Sınıfını Belirten Arazi Varlığı Haritası ve Raporunun Verilmesi Genel Toprak Yapısı İl toprakları bünye olarak %72 ince, %28 kaba malzemeden oluşmaktadır. Toprak reaksiyonu olarak %37 kalevi, %62 nötr ve %1 ise asit özelliklidir. Kireç yönünden %63 oranında orta ve yüksek durumdadır. Yine İlin toprakları organik maddece %44 orta, %56 ise fakir durumdadır. Yaklaşık Ha.lık alan ise çorak toprak olup, ilin arazi varlığı toplamının %5,33 dür. Kayseri iline ait toprak analizleri değerlendirme ölçü ve standartları Tablo E.1 de verilmiştir. 92

108 Tablo 44 Toprak Analizleri Değerlendirme Ölçü ve Standartları Analiz Cinsi Analiz Metodu Standart ölçü Anlamı 0-30 Kum Toprak Bünyesi Tın % Saturasyona (işba) göre Killi Tın bünye Kil Ağır Kil Toprak Reaksiyonu Toprak Tuzluluğu Organik Madde Toprakta Fosfor Toprak Kireç Saturasyon Çamurunda ph (Cam elektrod ile) Saturasyona Çamuru Elektrikli geçirgenliği (%Total Tuz) Walkley-Black (Islak Oksidasyon) % Organik Madde Olsen (Sodyum bikarbonatta eriyebilen fosfor) P Kg/Dekar Seheibler ,0-0, Kuvvetli Asit Orta Dereceli Asit Hafif Dereceli Asit Nötr Hafif Alkali Kuvvetli Asit Tuzsuz Hafif Tuzlu Orta Tuzlu Çok Tuzlu Çok Az Az Orta İyi Yüksek Az Orta Yeter Fazla Az Kireçli Kireçli Orta Kireçli İklim, topografya ve ana madde farkları nedeniyle Kayseri İlinde çeşitli büyük toprak grupları oluşmuştur. Bunun yanı sıra toprak örtüsünden yoksun bazı arazi tipleri de örülmektedir. Alüviyal Topraklar Bu topraklar A ve C horizonlarına sahip akarsu ve göl orijinli depozitlerin meydana getirdiği ve muhtelif zamanlarda gelen sedimantasyonun durumuna göre profilinde çeşitli katlar bulunan genç ve derin topraklardır. Alüviyal topraklar Kayseri İlinde daha çok Kızılırmak, Zamantı Irmağı ve Sarımsaklı Çayı boyunca uzanmaktadır. Toplam alanları hektardır i I. Sınıf, ü II. sınıf, si III. sınıftan oluşmaktadır. Hidromorfik Alüviyal Topraklar Bu topraklar, sık sık taşkınlara uğrayan yüksek taban suyuna ve gleyleşmiş profile sahip topraklardır. Hidromorfik alüvyal topraklara Kayseri de Develi Ovası içinde rastlanılmaktadır hektarlık alana sahip bu topraklar üzerinde çayır bitkileri yer almaktadır. Koluvyal Topraklar Genellikle dik eğimlerin eteklerinde ve vadi ağızlarında yer alırlar. Yer çekimi, toprak kayması, yüzey akışı ve yan derelere taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuş 93

109 (A) C profili genç topraklardır. Kayseri İli içinde çok değişik yerlerde görülen Kolüvyal topraklar hektarlık bir alan kaplar. Alüvyal Sahil Bataklıklar Göl ve deniz kıyılarında yer alan; göllerin, denizlerin ve yüzey akışların etkisiyle devamlı veya yılın büyük bir bölümünde yaş ya da bataklık durumunda olan topraklar. Tuzlu ve sodikliğin her tür ve derecesinde olabilirler. Çoğunlukla tarımsal değerleri olmayan bu araziler, av hayvanları barınağı ve eğlence alanı olarak kullanılabildiği gibi üzerinde yetişen sazlardan da yararlanılabilir. Söz konusu bu topraklar Kayseri Develi Ovası içerisinde 983 hektarlık alan kaplamaktadır. Bu toprakların üzeri tamamen çayır bitkisiyle kaplıdır. Kestane rengi Topraklar ABC veya A (B) C profiline sahip, kalsifikasyon sonucu oluşmuş zonal topraklardır. Kalsifikasyon nedeni ile profilleri kalsiyumca zengin ve baz saturasyonları yüksektir. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları A (B) C profili topraklardır. A horizonu iyi oluşmuştur ve gözenekli bir yapısı vardır B horizonu zayıf oluşmuştur. Kahverengi veya koyu kahverengi, granüller veya yuvarlak köşeli blok yapıdadır. B horizonunda kil birikimi yok veya çok azdır. Horizon sınırları geçişli ve tedricidir. Derinlikleri normal olarak cm arasındadır. İl içindeki toplam alanı hektardır. Çeşitli ana maddelerden oluşan ABC profili zonat topraklardır. Oluşumlarında kalsifikasyon rol oynar. Bu işlem sonucu profillerinde çok miktarda kalsiyum bulunur. Kayseri İli içinde toplam alan olarak en çok bu toprak grubu yer kaplamaktadır. Kahverengi Orman Topraklar Bu toprak gurubu kireççe zengin ana madde üzerinde oluşur. Kayseri de kapladığı alan Toplam hektardır. Regesol Topraklar Derin, pekişmemiş mineral depozitle üzerindeki genç topraklardır. Genelde Kayseri Yeşilhisar İlçesi arazileri içerisinde yer alan Regesol topraklar hektar alan kaplamaktadır. Solumun rengi hariç hemen hemen diğer bütün özellikleri kahverengi toprakların aynı ve benzeridir. Kayseri İlinde toplam hektar alana sahiptir. Organik Topraklar AC profili topraklardır. Kalın A horizonuna ve yüksek (%20-95 ) organik madde muhtevasına sahip topraklardır hektar alan oluşturan organik topraklara Develi ovası içinde karasaz mevkiinde rastlanılmaktadır. 94

110 Kireçsiz Kahverengi Topraklar Kayseri İlinde toplam alan olarak kahverengi topraklardan sonra en çok alana sahip ikinci büyük toprak gurubudur hektar alana sahiptir. Irmak Taşkın Yatakları Akarsuların normal yatakları dışında feyezan halinde iken yayıldıkları alanlardır. Kayseri de bu tür arazilerin toplam alanı 710 hektardır. Çıplak Kaya ve Molozlar Üzerinde toprak örtüsü bulunmayan, parçalanmamış veya kısmen parçalanmış sert kaya ve taşlarla kaplı sahalardır. Kayseri de bu tip arazilerin toplam alanı hektardır. Arazi Sınıfları Ek 15 de yer alan arazi varlığı haritasından da görüleceği üzere proje alanı II. ve III. sınıf araziler üzerinde yer almaktadır. Sınıf 2 Bu sınıftaki topraklar kötüleşmeyi önlemek veya toprak işleme sırasında hava ve su ilişkilerini iyileştirmek için yapılan koruma uygulamalarını içeren dikkatli bir toprak idaresini gerektirir. Sınırlandırmalar az ve uygulamaca kolaydır. Bu topraklar kültür bitkileri, çayır, mer'a ve orman için kullanılabilir. Kayseri ilinde II. sınıf arazilerin toplamı hektar olup İl Yüzölçümünün % 6,6 sını oluşturmaktadır. Bu arazilerin % 20'sini Alüvyal, % 43,4'nü kolüvyal, % 0,3'nü Kahverengi Orman, % 0,3 Kestanerengi % 20'sini Kahverengi, % 9'unu Kireçsiz kahverengi, % 7'sini Kırmızı Kahverengi Büyük Toprak grupları meydana getirmektedir. Bu sır.if toprakların % 52'sinde derin toprak, % 47'sinde orta derin toprak % 1'nde ise sığ ve çok sığ toprak derinliği söz konusudur. II. sınıf arazilerin % 16,4'ünde drenaj yetersizliği vardır. Bu sınıfların alt sınıflarının dağılım şöyledir. II e Ha. % 77,9 II es 125 Ha. % 0,1 II s Ha. % 5 I I s e 393 Ha. % 0,3 II w Ha. % 16,7 Proje alanı bu alt sınıflardan VI e üzerinde yer almaktadır. 95

111 Sınıf 3 Bu sınıftaki topraklar II. sı-nıftakilerden daha fazla sınırlandırmalara sahiptir. Kültür bitkileri tarımına alınabilecekleri gibi çayır, mer'a ve orman arazisi olarak da kullanılabilirler. Fakat sınırlandırmalar bitki seçimini, ekim, dikim, hasat zamanı ve ürün miktarlarını etkiler. Kayseri ilinde III. sınıf arazi miktarı hektardır. Buda tüm 1 yüzölçümünün % 11.87'sini meydana getirmektedir. % 13,5'i Alüvyal, % 16,6'sı kolüvyal, % 0,7'si Kahverengi Orman, % 2,1'i Kestanerengi, % 49,4'ü Kahverengi, % 14,5'i Kireçsiz Kahverengi, % 3,2'si Kırmızı Kahverengi Büyük Toprak grubundan oluşmuştur. III. sınıfa ait alt sınıfın dağılımı şöyledir III e Ha. % 12,01 III es Ha. % 3,84 III s Ha. % 3,11 III se Ha. % 67,45 III sw Ha. % 11,38 III w Ha. % 2,21 Proje alanı bu alt sınıflardan III e üzerinde yer almaktadır. Çayır ve Meralar Kayseri İlindeki Çayır mera arazilerinin toplamı hektar olup, hemen hepsi az veya çok bir sorun arz etmektedir. Arazilerin kabiliyet alt sınıflarına göre dağılımı şöyledir. e : 909 ha. %0.1 es : ha %49.7 s : 185 ha se : ha. %40.7 sw : ha. %2 w : ha %1.1 ws : ha %6.4 Kayseri İlinde ha. alan çayır olarak haritalanmıştır. Çayır mera olarak kullanılan arazilerin, hektarı su erozyonu (e, es), hektarında toprak yetersizliği ( s,se,sw) ve hektarında da toprak profilinde aşırı derecede bulunan su (w,ws) birinci derecede sorun olarak görülmektedir. İl içinde çok geniş alanlarda yayılım gösteren meraların durumu çoğunlukla kötüdür. Bu arazilerin idaresi düzensiz, bilgiden yoksun ve kaynakların sömürülmesi şeklindedir. Her mevsim otlaklığa açık olan bu meralarında doğal örtü önemli ölçüde tahrip olmuştur. Doğal örtünün bu tahribatı erozyonu şiddetlendirmekte ve meraların durumunu daha da kötüleştirmektedir. Meralarda erozyonu önlemekle hem buralarda ki hem de daha aşağıdaki tarım arazileri kurtarılmış olur. Çünkü zayıf bitki örtüsü dolayısıyla 96

112 tutulmayıp, yüzey akışına geçen yağmur suları, mera topraklarını arındırdığı gibi tarım arazilerinde de sel baskınlarına neden olmaktadır. Meralarda erozyonu hafifletmek için kontur karık kuru eşik, seki taşkın kontrol bentleri gibi toprak ve su muhafaza tedbirleri alınmalı, otlatma değeri olmayan otlar yok edilmelidir. Tesis edilen örtü sır bir şekilde toprağa tam olarak örtebilmelidir. Islah dan sonra meralarda kapasitelerine göre kontrollü olarak otlama yapılmalıdır. Erozyon Kayseri İlinde yer alan ilçelere ait erozyon bilgileri aşağıda verilmektedir. Tablo 45 Erozyon Alanları Zayıf Erozyonlu Alan (ha) Orta Şiddetli Erozyona Maruz Alan (ha) Şiddetli Erozyona Maruz Alan (ha) Çok Şiddetli Erozyona Maruz Alan (ha) Toplam Erozyona Maruz Alan (ha) Toplam İLÇE AKKIŞLA BÜNYAN DEVELİ FELAHİYE HACILAR İNCESU KOCASİNAN MELİKGAZİ ÖZVATAN PINARBAŞI SARIOĞLAN SARIZ TALAS TOMARZA YAHYALI YEŞİLHİSAR III.8. Tarım ve Hayvancılık, (Tarımsal Gelişim Proje Alanları, Sulu ve Kuru Tarım Arazilerin Büyüklüğü, Ürün Desenleri ve Bunların Yıllık Üretim Miktarları, Hayvancılık Türleri, Adetleri ve Beslenme Alanları) Genel Tarımsal Yapı Orta Anadolu nun Yukarı Kızılırmak bölümünde yer alan Kayseri hektarlık yüzölçümü ile Ülke topraklarının %2.2 sini kaplamaktadır. Mevcut nüfusun %47 i geçimini tarımdan sağlamaktadır. Tarım genellikle kurak alanda yapılmakta olup, bitkisel sahada hububat, (buğday ağırlıklı) hayvancılıkta koyunculuk üretimi ilk sırayı alan tarımsal faaliyetlerdir. İlde adet tarım işletmesi mevcuttur. Bu işletmelerin si aile işletmesidir. 56 adeti aile ortağı şeklindeki tarım işletmesidir. İlde tarım işletmeleri genellikle bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte yapmakta ve bu işletmelerin oranı da %78 i 97

113 bulmaktadır. Bu işletmeleri sırasıyla %15 le yalnızca bitkisel üretim yapan işletmeler ve %7 yle yalnızca hayvansal üretim yapan işletmeler izlemektedir. Türkiye genelinde olduğu gibi Kayseri deki tarım işletmeleri de mevcut Miras Kanunu nun arazi parçalanmasına yol açması sebebiyle giderek küçülmüş, arsa büyüklüğünde tarlalar oluşmuştur. Bu da parçalanmış küçük arazilerin ekonomik olarak işlenememesi sonucunu doğurmuştur. Sulu arazinin az olduğu İlde son yıllarda tarım araçlarının modernleşmesi ve gübre kullanımının yaygınlaşması ile verimde önemli artış sağlanmıştır. Tarımın daha da gelişebilmesi için üretim planlaması yapılmalı pazar problemi halledilmeli sulamaya önem verilmeli, zirai kredilendirmede darboğazlar aşılmalı ve teknik bilgi çiftçiye etkili bir şekilde götürülmelidir. Tarım arazisinin %97 si ( hektar) tarla alanı olarak kullanılmakta tarla alanının ise yaklaşık %58 i ekilmekte %42 si ise nadasa bırakılmakta %3 gibi oldukça düşük bir kısmı sebzelikler meyvelikler ve bağlık alanlardan oluşmaktadır. Tablo 46 Tarım arazilerinin İlçe Bazında Sınıfsal Dağılımı I. Sınıf (ha) II. Sınıf (ha) III. Sınıf (ha) IV. İLÇESİ Sınıf (ha) AKKIŞLA BÜNYAN DEVELİ FELAHİYE HACILAR İNCESU KOCASİNAN MELİKGAZİ ÖZVATAN PINARBAŞI SARIOGLAN SARIZ TALAS TOMARZA YAHYALI YEŞİLHİSAR TOPLAM V. Sınıf (ha) VI. Sınıf (ha) VII. Sınıf (ha) VIII. Sınıf (ha) İlde toplam sulanan tarım alanı hektar olup, toplam tarım alanının %14 ini oluşturmaktadır. Sulanan tarım alanının hektarı devlet sulamaları, hektarı da halk sulamaları yöntemi ile sulanmaktadır. 98

114 Tablo 47 DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Sulama Projeleri Tablo 48 DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Sulama Projeleri (Diğer sulamaları) Tarımsal üretim İl arazisinin ,2 hektarı tarımsal üretim de kullanılmaktadır. Yılda yaklaşık ,4 hektar arazi nadasa bırakılmaktadır. Bitkisel Üretim İlde 2008 bitkisel üretim hektar alanda yapılmaktadır. Tarla Bitkileri İlde 2009 yılında ,1 hektar alanda tarla tarımı yapılmıştır. İlin tarım yapısının hakim karakterini hububat üretimi teşkil etmektedir. En çok buğday, arpa ve çavdar üretimi yapılmaktadır. Son yıllarda çavdar üretimi önemli ölçüde gerilemiş, çavdar ekim alanları, buğday ve arpa ekim alanlarına dönüşmeye başlamıştır. İlde hububat genelde nadasa ekilmektedir. Sulanan alanlarda, az miktarda münavebeye girmektedir. Buğdaygiller İlde 2005 yılında buğdaygiller hektar alanda ekilmiştir. Modern tarım tekniklerinin uygulanması, gübreleme, zirai mücadele ve kalitesi tohumluk kullanımı sonucu ilde hububat üretimi artmıştır. Daha önceleri, dekardan kıraçta kg. buğday alınırken bu miktar bu gün ortalama kg, suluda ise kg.a çıkmıştır. Arpadan ise kıraçta kg. suluda kg. ürün alınmaktadır. 99

115 Yem Bitkileri İlde hektar alanda yapılmaktadır. İlde yem bitkilerinden en çok yonca yetiştirilmektedir. Yonca üretimi için tesis edilen alanda en az 5 yıl süreyle ürün alınabilmektedir. Yoncalık tesisleri bir yandan üretilen ürün ile hayvanlara iyi bir protein kaynağı olmakta, diğer yandan da toprak azotla zenginleştirilerek verimli hale getirilmektedir. İlde yonca kuru ot olarak tüketilmektedir. Yonca tarlası yılda 4 kez biçilmekte dekardan ortalama kg kuru ot alınmaktadır. Yonca tarımı sulanan arazilerde yapılmaktadır. Kıraç alanda ise az miktarda mısır, fiğ ve korunga üretilmektedir. Endüstriyel Bitkiler İlde hektar alanda yapılmaktadır. Endüstri bitkilerinin başında şeker pancarı gelmektedir. Şeker pancarından dekara ortalama 4-5 ton ürün alınmaktadır. Sulu arazilere ekilen şeker pancarı, kuru fasulye, ayçiçeği ve buğdayla münavebeye girmektedir. Şeker fabrikaları tarafından ektirilen ve satın alınan şeker pancarı, çiftçilere modern tarım tekniklerini götürmek için faydalı olmuştur. Develi Ovasının şeker pancarı, Bor Şeker Fabrikası tarafından alınıp işlenmektedir. Patates üretimi daha daha çok; Pınarbaşı, Tomarza, Kocasinan, Develi ve Yeşilhisar ilçesinde yapılmaktadır. İlde üretilen çerezlik ayçiçeği ülke genelinde isim yapmıştır. İle, İl dışından K.Soğan ve K. Sarımsak geldiğinden bunların üretiminde düşme olmuştur. Belirtilen ürünler komşu ve uzak illerden ithal edilmek suretiyle ilin ihtiyacı karşılanmaktadır. Bahçe Bitkileri Meyve Üretimi İlde hektar alanda meyve-üzüm üretimi yapılmaktadır. İl de meyvecilik alanında Elma, Kayısı, Armut ve Üzüm başta gelmektedir. En çok üretimi yapılan meyveler bunlardır. Toprağa dayalı üretimde buğdaydan sonra elma üretimi yer almaktadır. Kayseri elmacılığı diğer illerin elmacılığı ile rekabet edecek durumdadır. İlin ihtiyacını karşıladığı gibi il dışına da ihraç edilmektedir. Ticari meyvecilikte elmacılık ağırlıktadır. Çok sayıda kapama elma bahçeleri vardır. Elma üretiminde en çok yer alan çeşitler Amasya,Starking ve Goldendir. İlde kayısıda yetiştirilmektedir. Kayısı özellikle bağlık alanlarda yetiştirilen bir meyve türüdür. İlde hektar bağ alanı bulunmaktadır. 100

116 Sebze Üretimi İlde hektar alanda sebze üretimi yapılmaktadır. İlde tarla ürünleri arasında sebzecilik önemli bir yer tutmaktadır. Ancak sebzecilik de İç Anadolu Bölgesinin diğer illeri gibi turfanda sebzecilik ve sera sebzeciliği yapan illerden olumsuz yönde etkilenmiştir.özellikle bu olumsuz etki kavun ve karpuz üretiminde çok açık bir şekilde gözlenmektedir öncesi var olan uçsuz bucaksız bostan ekim alanları bugün yok olmuştur. Bostan ekim alanlarının ortadan kalkması, birçoğu Kayseri ye özgü olan 15 çeşit kavun ve 12 çeşit karpuzun da yok olmasına neden olmuştur. İlde ticari karpuz üretimi az miktarda Yeşilhisar İlçesinde yapılmaktadır. Yetiştirilen karpuz türü Kayseri ye özgü olup Kestiriş Karpuzu adıyla anılmaktadır. Ayrıca sebzelerden en çok sırası ile domates, taze fasulye ve taze soğan yetiştirilmektedir. Sebzecilik aile tüketimi için yapılmakta, çiftçi aileleri, ihtiyaç fazlalıkları semt ve ilçe pazarlarında perakende olarak satılmaktadır. Kayseri ye özgü sebze çeşitlerinden birisi de Yemliha Patlıcanı adıyla anılan patlıcandır. Sadece Yemliha Kasabasında yetişen ve diğer patlıcan çeşitlerine göre daha kaliteli olan bu patlıcan ülke geneline bu kasabadan yayılmıştır. Süs Bitkileri Son yıllarda ilde çiçekçilik alanında ticari işletmeler kurulmaya başlamıştır. Bu amaçla özellikle il merkezinde ve çeşitli ilçelerde seralar açılmıştır m² lik alanda yapılmaktadır. Hayvansal Üretim Kayseri ekonomisinde hayvancılık önde gelen faaliyetlerden biridir. Tarımsal üretimden elde edilen gelirin yetersizliği yöre çiftçisini tarımın yanı sıra diğer ekonomik uğraşlardan hayvancılığa itmiştir. Ayrıca İlde faaliyet gösteren et kombinaları süt işleyen fabrikalar ile pastırma ve sucuk imalathanelerinin çokluğu hayvancılığın-besiciliğin önemini artırmaktadır. Gelişen teknolojiden ve kredi imkanlarından yararlanılması neticesinde büyük ve modern tavuk çiftliklerinin sayısı devamlı artış göstermektedir. İl hayvancılığında daha çok küçükbaş hayvan (koyun) yetiştirilmekte ve beslenmektedir. İlin koyun varlığı dır. Kayseri İli sığır varlığının ancak %30 si saf kültür, %52 i kültür melezi ve %18 de yerli ırktan oluşmaktadır. 101

117 Büyükbaş Hayvancılık İlde büyükbaş hayvan üretiminin başında sığırcılık yer almaktadır. Çoğunlukla yerli, kültür ve melez cinsi sığır üretimi yapılmaktadır. Sığır üretiminde verimi yüksek kültür ve melez sığır üretimi yerli sığır aleyhine artmış, bu nedenle sığır varlığında son yıllarda düşme görülmüştür. Tablo 49 İlçelerdeki Büyükbaş Hayvan Sayısı Büyükbaş Hayvan Sayısı Tek Tırnaklılar 2009 Sığır Manda Deve Kültür Yerli Melez At Eşek Katır Toplam AKKIŞLA BÜNYAN DEVELİ FELAHİYE HACILAR İNCESU İLÇE ÖZVATAN PINARBAŞI SARIOĞLAN SARIZ TALAS TOMARZA YAHYALI YEŞİLHİSAR KOCASİNAN MELİKGAZİ Küçükbaş Hayvancılık İlde küçükbaş hayvan üretiminin başında koyunculuk yer almaktadır. Koyun yetiştiriciliği en çok yerli akkaraman koyunu üretimine önem verilmekte, bunu terli keçi üretimi takip etmektedir. Ülke genelinde olduğu gibi Kayseri ilinde de koyun ve keçi sayısında azalma vardır Tablo 50 İlçelerdeki Küçükbaş Hayvan Sayısı Küçükbaş Hayvan Sayısı Koyun Kıl Keçisi Tiftik Keçi Toplam İLÇE AKKIŞLA BÜNYAN DEVELİ FELAHİYE HACILAR İNCESU KOCASİNAN MELİKGAZİ

118 ÖZVATAN PINARBAŞI SARIOĞLAN SARIZ TALAS TOMARZA YAHYALI Kümes Hayvancılığı İlde 1980 öncesinde yumurta ve tavuk eti ihtiyacı büyük ölçüde il dışından karşılanmakta iken, son yıllarda özel sektörün önce yumurta, sonra da et tavukçuluğunda büyük yatırımlar yapmasıyla tavukçuluk alanında gelişmeler kaydedilmiştir. Yumurtacılık işletmelerinin tamamı kafes tavukçuluğu şeklindedir. Et tavukçuluğu et verimi yüksek Broiler üretimine dönük olarak yapılmaktadır. Yumurta ve tavuk eti üretimi il ihtiyacını karşıladığı gibi, il dışına da ihraç edilmektedir. Tablo 51 İlçelerdeki Kümes Hayvanı sayısı Bıldırcın Devekuşu Etçi Tavuk Yumurtacı Hindi Tavşan (Broiler) Tavuk Ördek Toplam İLÇE AKKIŞLA BÜNYAN DEVELİ FELAHİYE HACILAR İNCESU KOCASİNAN MELİKGAZİ ÖZVATAN PINARBAŞI SARIOĞLAN SARIZ TALAS TOMARZA YAHYALI YEŞİLHİSAR Su Ürünleri İlde doğal su ürünleri arasında Kızılırmak ve Zamantı ırmağında sazan, yayın ve turna balığı bulunmaktadır. Ayrıca DSİ ve Köy Hizmetleri tarafından yaptırılan baraj ve göletlere zaman zaman aynalı sazan yavrusu atılmaktadır. Su kalitesi uygun tabii su kaynaklarının çıkış yerlerine yapılan havuzlarda alabalık üretimi yapılmaktadır. 103

119 Tablo 52 Su ürünleri Üretimi Kürk Hayvancılığı Toplam İşletme Sayısı Toplam Faal İşletme Sayısı Toplam Proje Kapasitesi Toplam Üretim Miktarı Yavru Alabalık Üretim Kapasitesi Yavru Alabalık Üretim Miktarı 46 adet 43 adet ton / yıl ton / yıl ,000 adet/ yıl adet/ yıl İlde son yıllarda yaygınlaşan Ankara Tavşanı üretimi bulunmaktadır. Ankara Tavşanının yününden(angora yünü) faydalanılmaktadır. Arıcılık ve İpekböcekçiliği Kayseri çiçek yönünden zengin iller arasında yer almaktadır. Bu potansiyel, arıcılık için büyük bir avantaj sağlamaktadır. Ülke genelinde olduğu gibi arı hastalıkları nedeniyle yılları arasında büyük kriz geçirmiştir. Alınan etkili önlemler sonucu bu kriz atlatılmış ve böylece arıcılık alanında bir gelişme gözlenmiştir. Eski kovanların yerini yeni kovanlar almaya başlamıştır. İlde 314 adet karakovan, adet fenni kovan bulunmaktadır. İl genelinde 38 arıcının daha Türkvet ve AKS kayıtları yapılarak kovanlarının plakalanması sağlanmıştır. Temel petek üretimi yapan işletmeler Amerikan Yavru Çürüklüğü yönünden denetlenmiş numene alınarak ilgili referans laboratuarına gönderilmiştir.sonucu menfidir. 2010/13 tebliğ gereği arı yetiştiriciliğin desteklenmesi kapsamında başvuruda bulunan 200 adet yerli 95 adet gezginci arıcılarımızın destek başvuruları alınarak tespit işlemleri devam etmektedir.yaklaşık 300 adet gezginci arıcımıza arıcılık yönetmeliği çerçevesinde yerleştirme işlemleri yapılmış ve sezon sonunda sevkleri yapılmıştır. Organik Tarım Kayseri de organik tarım henüz çiftçilerimizce bilinmemekte ve uygulanmamaktadır. Sınırlı olarak 1-2 çiftçi tarafından meyvecilik konusunda özel sektörle sözleşmeli çiftçilik şeklinde yapılmaktadır. Tarım Bakanlığınca bu konuda başlatılan çalışmalar çerçevesinde İlde Tarım İl Müdürlüğünce çiftçilerimizi bilgilendirme ve eğitim çalışmalarının yapılması planlanmaktadır. 104

120 III.9. Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, İçme ve Kullanma Su Kaynakları İle İlgili Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve Koruma Altına Alınmış Diğer Alanlar), Bunların Faaliyet Alanına Mesafeleri ve Olası Etkileri Proje Alanı Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda yer almaktadır. Proje alanı herhangi bir koruma alanı içerisinde kalmamaktadır. ÜLKEMİZ MEVZUATI UYARINCA KORUNMASI GEREKLİ ALANLAR -9/8/1983 tarihli ve 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Alanları ve Tabiat Koruma Alanları Aladağlar Milli Parkı İl sınırları içerisinde Aladağlar Milli Parkı bulunmaktadır ha lık alan da yer almakatdır sayılı Milli Parklar Kanununun 3. Maddesine dayanılarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Aladağlar Milli Parkı olarak ilan edilmiştir. Aladağlar Milli Parkı nın proje alanına olan mesafesi kuş uçumu yaklaşık 125 km dir. Aladağlar Milli Parkı içerisinde Demirkazık Tepesi, Yedi Göller, Hacer Ormanı, Kapuzbaşı Şelaleleri ve Acısu gibi tabi kaynak değerlerine sahip ve turistlerin dikkatini çeken yerlerde bulunmaktadır. Demirkazık Tepesi: Niğde ili sınırları içerisinde kalır. Aladağlar Milli Parkı içerisinde, Orta Toroslar içerisinde bulunan ve dağcı turistlerin tırmandığı yamaç paraşütü uçuşlarının yapıldığı en yüksek tepedir. (3756 m) aynı zamanda ülkemizin de en önemli yükseltileri arasındadır. Demir Kazık Tepesinin proje alanına olan mesafesi kuş uçumu yaklaşık 128 km dir. Yedi Göller : Kayseri İli sınırlarında, Aladağlar Milli Parkı içerisinde bulunur. Yedigöller mevkii m yükseklikte olup, irili ufaklı öneme haiz 7 adet göl bulunmaktadır. Göller yağmur, kar ve buzul suları ile beslenmektedir. Hacer Ormanı: Kayseri ili sınırları içerisinde kalır. Hacer Ormanı ha civarında olup çanak şeklinde ve kalkerli toprak yapısına sahiptir. Karaçam (Posçamı) ağırlıklı kızılçam, köknar, sedir, titrek kavak ve ardıç gibi ağaç türleri yer almaktadır. 105

121 Ayrıca burada soğuk pınar mevkiinde turistlerin kamp yapabileceği, mola verebileceği saha mevcuttur. Kapuzbaşı Şelalesi: Kayseri sınırları içerisinde kalır. Yahyalı ilçesine 80 km. Kayseri İline 190 Km. Aladağlar İlçesine 50 km. Adana İline 150 Km. ve Niğde İline 160 km mesafededir. Şelalelerin rakımı 730 m dir. Burada 7 adet şelale bulunmakta ve en büyük şelalenin irtifa akışı 86 m den olmaktadır. Debisi oldukça yüksek olup V şeklinde bir vadiye akmaktadır. Aladağlarda bulunan Yedigöller mevkiinde kar ve buzul sularıyla beslenmektedir. Şelalenin proje alanına olan mesafesi kuş uçumu yaklaşık 90 km dir. Kapuzbaşı Şelaleleri Yükselti itibariyle dünyada, Uganda da bulunan Victoria Çağlayanından (100 m) sonra ikinci sırayı almaktadır. Yaz aylarında yerli ve yabancı turistlerle günü birlik piknik yapan vatandaşların akımına uğrar. Acısu : Adana İli sınırları içerisinde kalır. Aladağlar Milli Parkının güneyinde Acıman mevkiinde, rakımda Adana İli Aladağlar ilçesine 40 km. mesafede şifalı sudur. Bu suyun bazı hastalıkları iyileştirdiği ziyaretçiler tarafından söylenmektedir. Burada yazın Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında çadırı bir arada her zaman görmek mümkündür Kamp yapmaya yeterli alan mevcuttur. Tabiat Parkları Kayseri de Erkilet, Gesi, Tekir yaylası, Yahyalı Kapuzbaşı Şelalesi, Hisarcık, Talas (Şahinkaya) tabiat parkları vardır. Fakat bu tabiat parklarına yönelik envanter çalışmaları yapılmamıştır. Tabiat Koruma Alanları Tabiat koruma alanı olarak Sultansazlığı bulunmaktadır. Kayseri nin 70 Km güneyinde Develi Ovası ortasında mevsimlere göre değişerek ha. alanı kapsayan bir sulak sahadır. Develi-Yahyalı-Yeşilhisar üçgeni içendedir. Kuzeyinde bölgenin en yüksek (3916 m) volkanik dağı Erciyes bulunur. Büyük tatlı su bataklığı teşekkül eder. Büyük kısmı sazlarla kaplıdır. Söz konusu alanın proje alanına mesafesi kuş uçumu yaklaşık 65 km dir. -1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları" Kayseri de Yaban Hayatı Koruma Sahaları; 1-Aladağlar Yaban Hayatı Koruma Sahası Kayseri İli, Yahyalı İlçesi sınırları içerisinde kalmakta olup 7567,5 ha alan kaplamaktadır. Alanın tamamı devlete aittir. Faal durumda 1 adet Çinko-Kurşun maden 106

122 ocağı vardır. Aladağlar Yaban Hayatı Koruma Sahasının yer aldığı Yahyalı İlçesinin proje alanına uzaklığı kuş uçumu yaklaşık 90 km dir. 2-Engir Gölü Yaban Hayatı Koruma Sahası Kayseri İli, Kocasinan İlçesi ve Gesi Kasabası sınırları içerisinde kalmakta olup, alanı 18 ha dır tarih ve 1927 karar no ile Kayseri Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından I.Derece Doğal Sit olarak kabul edilmiştir. 230 Göl ve Sazlık hazinenin, göl kenarında bulunan araziler ise gerçek kişilerin mülkiyetindedir. Engir Gölü Yaban Hayatı Koruma Sahasının yer aldığı Kocasinan İlçesinin proje alanına uzaklığı kuş uçumu yaklaşık 35 km dir. 3- Sultan Sazlığı Yaban Hayatı Koruma Sahası Kayseri nin 70 Km güneyinde Develi Ovası ortasında mevsimlere göre değişerek ha. alanı kapsayan bir sulak sahadır. Develi-Yahyalı-Yeşilhisar üçgeni içendedir. Kuzeyinde bölgenin en yüksek (3916 m) volkanik dağı Erciyes bulunur. Büyük tatlı su bataklığı teşekkül eder. Büyük kısmı sazlarla kaplıdır. Söz konusu alanın proje alanına mesafesi kuş uçumu yaklaşık 65 km dir. -21/7/1983 tarihli ve 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 2. Maddesinin a-tanımlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanı Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386 Sayılı kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar Sit Alanları Kentsel Sit Alanları Tablo 53 Kentsel Sitler S.No Adı İlçesi Köy-Mahallesi Tescil Tarihi 1 Kayseri Kentsel Siti Melikgazi Tavukçu Mahallesi Gesi Kentsel Siti Gesi Gesi Talas Kentsel Siti Talas Merkez Ağırnas Meliklgazi Ağırnas Erciyes Kasabası Talas Erciyes Mah Gesi Melikgazi Gesi İncesu İncesu Merkez Tarihi sit Tarihsel çevre başlığı altında Kayseri il bütünü içinde oldukça fazla, değerli yapıta rastlamak mümkündür. Bunlardan en önemli olanlar hakkında kısaca bilgiler; Kaleler, Kümbetler, Hanlar, Hamamlar, Çeşmeler, Bedesten ve Çarşılar, Camiiler, Medreseler ve diğer Tarihi Değerler alt başlıklarında toplanmış ve aşağıdaki gibi verilmiştir. 107

123 Arkeolojik Sit Tablo 54 Arkeolojik Sit Alanları 108

124 109

125 Doğal Sit Tablo 55 Doğal Sitler -22/3/1971 tarihli ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları Kayseri de avlanmanın kısmen yasaklandığı Kızılırmak Su Ürünleri üretim sahası bulunmaktadır. -25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar, İl Topraklarının hektarlık kısmı mera vasıflıdır sayılı Mera Kanununa göre yeni mera alanları sınıflandırma çalışmaları devam etmektedir. -17/5/2005 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği nde belirtilen alanlar. Kayseri de sulak alan olarak Sultansazlığı Sulak Alanı ve Milli Parkı vardır. ÜLKEMİZİN TARAF OLDUĞU ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER UYARINCA KORUNMASI GEREKLİ ALANLAR -17/5/1994 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi" (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlar. 110

126 Sulak ve koruma alanı olarak önemi anlaşılan Sultansazlığı 15 Mart 1994 tarih ve 5434 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile uluslararası RAMSAR Sözleşmesi nin (Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı olarak uluslararası öneme sahip sulak alanların korunması sözleşmesi) 2. ve 3. Maddeleri uyarınca A sınıfı sulak alanlar listesine alınmıştır. KORUNMASI GEREKEN ALANLAR -Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı, Kayseri de 1. Sınıf Tarım arazisi hektar olup, hektarında kuru tarım, hektarında sulu tarım, hektarında bağ-bahçe hektarında ise diğer kulanı olarak değerlendirilmektedir. II. Sınıf arazi miktarı hektar olup, hektarında kuru tarım, hektarında sulu tarım, hektarında bağ-bahçe, 6027 hektarında çayırmera, 3027 hektarında ise diğer kullanımlar olarak değerlendirilmektedir. III. Sınıf arazi miktarı ise hektar olup, hektarında kuru tarım, hektarında sulu tarım, hektarında bağ-bahçe, hektarında Çayır-mera, 461 hektarında Orman-Funda hektarı ise diğer kullanım olarak değerlendirilmektedir. -Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar Kayseri de bilim veya muhafaza açısından istisnai evrensel değeri olan jeolojik ve fizyografik oluşumlar ve tükenme tehdidi altındaki hayvan ve bitki türlerinin yetiştiği kesinlikle belirlenmiş alan olarak Sultansazlığı bulunmaktadır. III.10. Orman Alanları ve Alınacak Tedbirler (Ağaç Türleri, Miktarları, Kapladığı Alan Büyüklükleri ve Kapalılığı; Bunların Mevcut ve Planlanan Koruma ve/veya Kullanım Amaçları, Orman Alanlarına Olumsuz Etkilerin İrdelenmesi ve Alınacak Önlemler, Proje Yerinin Ormanlık Sahaya Mesafesinin Belirtilmesi, Meşçere Haritasının Hazırlanarak Ekte Verilmesi Kayseri İlinde, ha orman ve ha fundalık arazi bulunmaktadır. Orman ve fundalık arazilerin kabiliyet alt sınıflarına göre dağılımı şöyledir. es : ha. %92.8 se : 9702 ha. %7.2 Orman-Funda arazilerinin ha su erozyonu (es) ve 9702 hektarında ise toprak yetersizliği (se) birinci derecede sorun olarak görülmektedir. 111

127 İl içindeki orman ve fundalıklarda başlıca problemin erozyon olmasının nedeni, bu arazilerin konum itibariyle dalgalı ve saf bir yerde bulunması ve bitki örtüsünün yer yer tahrip edilmiş olmasıdır. Toprakların korunabilmesi için bu tahribata son verilmesi, ve ormanlardan açma yapılmasına engel olunması gerekir. Diğer taraftan orman örtüsünün iyileştirilmesi için tedbir alınması gerekir. Yahyalı Orman İşletme Müdürlüğünden Amenajman Plan Verilerine Göre İşletme Müdürlüğüne bağlı şefliklerin belgeleri itibariyle ağaç türleri ve kapladıkları alanlar (ha) Yahyalı Ormanlarındaki ağaç türlerinin toplam adedi yaklaşık dur. Toplam Orman Sahası Tablo 56 Ormanlık Sahanın Ağaç Türlerine Göre Dağılımı (Ha) Karaçam Kızılçam Sarıçam Sedir Köknar Ardıç Meşe İbr+Yap Karışık İ.Karışık , , ,0 227,0 762, , , , ,0 666,5 Kavak Ormanlardaki ağaçların ağırlıklı olarak %16,2 Karaçam, %0,2 Sedir, %3,5 Köknar, %12,6 Ardıç, %2,4 Kızılçam, % 0,2 Sarıçam, % 0,6 Titrek Kavak, % 36,9 Meşe, %27,4 karışık türlerden oluşmaktadır. Ayrıca meşe Kayseri nin her yerinde bulunmaktadır. Sedir, Sarız İlçesi Toroslar mevkiinde, Toros Köknarı Tomarza toroslar mevkiinde, Sarıçam Pınarbaşı civarında, Ardıç Kayseri nin her yerinde bulunmaktadır. Ormanların tamamı devlet ormanıdır. Yahyalı Orman İşletme Müdürlüğü nün ormanlık alanı, ilçeye bağlı Burhaniye, Çaburharmanı, Ulupınar, Balcıçakırı, Yeşilköy, Delialiuşağı, Büyükçakır, Kapuzbaşı, Çamlıca köyleri, mülki hudutlarında yoğun olarak bulunmakta, ayrıca Dikme, Avlağa ve Yahyalı merkezi ve merkeze yakın köylerin mülki hudutları içinde bozuk baltalık ve normal baltalık vasfında (meşe ormanları) ormanlık sahalar yer almaktadır. Proje alanı 6831 Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler kapsamında bulunmamaktadır. Proje alanı orman yangınları açısından hassas yörelerden değildir. Ancak faaliyetin ormanlar üzerine muhtemel olumsuz etkilerini önlemek amacıyla toz yayan üniteler torbalı filtre veya elektro filtreler ile donatılacaktır. Üretilen maddeler kapalı hacimlerde depolanacak veya aynı etkiyi sağlayan tedbirlerle depolama ve yüklemede toz emisyonu önlenecektir. Konveyör ve diğer taşıyıcıların ve bunların birbiri üzerine malzeme boşalttığı bağlantı kısımlarının üstü kapatılacaktır. Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılacaktır. Malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm den fazla olan maddelerle kapatılacaktır. Üst tabakalar % 10 nemde muhafaza edilecektir. Fabrika içerisindeki yollar betonla kaplı olup, düzenli olarak temizlenecektir. Toz emisyonunu önlemek için toz biçimindeki emisyonu tutan filtreler kapalı sistemlerde boşaltılacak veya boşaltma sırasında nemlendirilecektir. 112

128 Orman Yangınlarına Karşı Alınacak Önlemler; Proje alanının orman yangınları açısından hassasiyeti 3. Derecedir. Özellikle yaz aylarında gerekli tedbirler alınacaktır. Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında çıkması muhtemel yangınlara karşı, tarih ve 9402 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 6831 Sayılı Orman Kanunu nun orman yangınlarının önlenmesi ve söndürülmesi ile ilgili hükümlerine riayet edilecek olup, çalışacak personele orman yangınlarını önleyici bilgi ve tedbirler konusunda bilgiler verilecektir. Çevreye gerekli uyarı levhaları konulacaktır. Proje kapsamında proje alanı veya ünite yerleşim alanında muhtemel bir yangına karşı bir yangın söndürme tertibatı oluşturulacaktır. Bu tertibat yangın suyu deposu, pompa ve hidrantlarından oluşacaktır. Acil müdahale ile; Yangını gören ilk şahıs en yakın alarm düğmesine basarak sistemi alarma geçirecektir. İtfaiyeye haber verilecektir. Yangının çıktığı noktaya köpük yapıcı cihazlar hızlı ve emniyetli olarak getirilecektir. Yangın motopompları çalıştırılacaktır. Tesisat emniyeti ve kapı güvenliği sağlanacaktır. Yangın ekiplerinde görevli olmayan personel, toplanma noktalarında toplanacaktır. Yangın merkez ofisteki görevli temas birimine rapor edilecektir. Yaralılara ilk yardım sağlanacaktır. Fabrikada meydana gelen her türlü yangına derhal müdahale edilecektir. Bu amaçla seyyar yangın söndürme cihazları da kullanılacaktır. Bu cihazlar, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nün işyerlerinde iş kazalarını önlemek üzere alınacak güvenlik tedbirleri ve bulundurulması gereken araçlar ile ilgili 5. Kısım ının iş yerlerinde yangına karşı alınacak güvenlik tedbirleri adlı 1. Bölüm ünde yer alan hükümler doğrultusunda temin edilecek, yerleştirilecek, muhafaza ve kontrol edilecek ve kullanılacaktır. Projenin inşaat aşamasında çıkan kazı fazlası pasa, atık veya herhangi bir malzeme orman alanına dökülmeyecektir. Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü nden alınan inceleme değerlendirme formu Ek 16 da yer almaktadır. İnceleme Değerlendirme Formuna göre Kayseri Orman Bölge Müdürlüğü görüşünde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. 113

129 III.11. Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Kirlilik Yükünün Belirlenmesi, Etki Alanı İçerisinde Toprak, Hava ve Su vb. Kirlilik Analizlerinin Yapılarak Değerlendirilmesi Hava Kirliliği Çimento üretim teknolojisi gereği fabrikanın en önemli çevresel etkisi, yanma olayı sonucu bacalar vasıtası ile atmosfere bırakılacak olan gaz ve toz emisyonlarıdır. Bu emisyonlar içerisinde en önemli parametreler ise havada asılı partiküler madde ve çöken toz emisyonları olacaktır. Bunun yanı sıra özellikle ÇED Raporu nda dağılım modellemesi vasıtasıyla irdelenecek diğer parametreler ise kükürdioksit, azotdioksit ve karbonmonooksit emisyonlarıdır. Bu kapsamda emisyon faktörleri yardımıyla gerekli hesaplamalar gerçekleştirilecek ve oluşması muhtemel kütlesel emisyon debilerinin tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde verilen sınır değerden yüksek olması durumunda hava kirlenmesine katkı değerlerinin hesaplanmasına gidilecektir. Çimsa Çimento Kayseri Fabrikası tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar hakkında Yönetmelik in 6. Maddesi gereğince Çevre İzin/Çevre İzin ve Lisansı başvurusunda bulunulmuştur. Söz konusu başvuru T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca Yönetmeliğin 8 inci maddesi ve ilgili diğer yönetmelikler kapsamında incelenmiş ve Çimsa Çimento Kayseri Fabrikası için tarihinde Çevre İzin ve Lisansı verilmesi uygun bulunmuştur. Ek 17 de yer alan Çevre İzin ve Lisans Belgesi, Atıksu Deşarjı, Hava Emisyon, Atık Yakma ve Beraber Yakma konularını kapsamaktadır. Ayrıca; tarihinde, yakıt değişikliği sebebiyle Çevre İzin/Lisans Belgesinin yenilenmesi için başvuru yapılmış ve Atıksu Deşarjı, Hava Emisyon, Tehlikesiz Atık Geri Kazanım, Atık Yakma ve Beraber Yakma konularında GEÇİCİ FAALİYET BELGESİ verilmesi uygun bulunmuştur. Söz konusu Geçici Faaliyet Belgesi Ek 17 de yer almaktadır. Hava kirliliğini meydana getiren kirleticiler aşağıdaki şekilde sınıflanabilir. Kaynaktan Çıkışlarına Göre Kirleticiler Primer Kirleticiler: Bunlar kaynaktan doğrudan doğruya çıkan bileşiklerdir. Kükürtdioksit (SO 2 ), Hidrojen Sülfür (H 2 S), Azotmonoksit (NO), Azotdioksit (NO 2 ), Karbonmonoksit (CO), Karbondioksit (CO 2 ), Hidrojen Florür (HF), partiküller vb. Sekonder Kirleticiler: Atmosferde sonradan oluşan kirletici bileşiklerdir. Kükürttrioksit (SO 3 ), sülfürik asit (H 2 SO 4 ), aldehitler, ketonlar, asitler, endüstriyel duman vb. 114

130 Kaynaklarına Göre Kirleticiler Doğal Kaynaklardan Oluşan Kirleticiler: Deniz yosunlarının ortama verdiği gazlar, yanardağ veya orman yangınlarından atmosfere yayılan zararlı bileşikler, doğadaki biyolojik değişimler sırasında açığa çıkan karbon oksitler, metan, vb. Yapay Kaynaklardan Oluşan Kirleticiler: Fosil kaynaklı yakıtların (odun, kömür, benzin, fuel-oil gibi) yanması sonucunda ortaya çıkan partiküller, kükürtdioksit, azotoksitleri, karbonoksitleri, kurşun, hidrokarbonlar vb. Kimyasal Yapılarına Göre Kirleticiler İnorganik Gazlar: Azotoksitleri, karbonoksitleri, kükürtoksitleri, diğer anorganikler (florür, klorür, amonyak vb.) Organik Gazlar: Hidrokarbonlar, aldehitler, ketonlar ve diğer organikler Partiküller: Katı partiküller (toz, duman, kül, karbon, kurşun, asbest), sıvı partiküller (sis, duman, yağ ve asitler) Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik Kapsamında, egzoz emisyon ölçüm yetki belgesi alabilecek istasyonlara TS Yetkili Servisler ve TS-EN Araç Muayene İstasyonlarına İl Müdürlüğünce gerekli değerlendirmelerin yapılması ardından, Bakanlıkça Egzoz Gazı Emisyon Ölçüm Yetki Belgesi verilmektedir. 23 adet firmaya yetki belgesi verilmiştir. Yönetmelik gereğince İl Emniyet Müdürlüğü ekipleri ile birlikte Müdürlük elemanlarınca trafikte denetimler yapılmakta olup, taşıtlarda egzoz emisyon ölçüm pulunu bulundurmayan taşıt işletenleri ile bu Yönetmelikte belirtilen sıklık ve süre içinde egzoz gazı emisyon ölçümü yaptırma yükümlülüğünü yerine getirmeyen taşıt sahiplerine idari para cezası uygulanmıştır yılında egzos emisyon ölçümü yaptıran araç sayısı dür. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman : Kükürt oksitleri, kükürt ihtiva eden maddelerin yakılması sonucu oluşur. Havadaki kükürt oksitler içerisindeki en önemli pay kükürtdioksit (SO2) gazına aittir. SO2 atmosferde hızlı bir şekilde oksitlenmeye kükürt trioksit ve sülfatlara dönüşür. SO2 ise sülfirik asit anhidriti olup; yağmur ve yoğunlaşmış nem damlalarıyla birlikte havada bu asidin oluşmasına neden olur. Oluşan bu asit yağmur suyunun ph ını düşürerek, yağmur suları ile yeryüzüne iner. Atmosferik korozyon ve canlılar üzerinde birçok olumsuz etkisi olur. İnsan sağlığının korunması, çevrede kısa ve uzun vadeli olumsuz etkilerinin ortaya çıkmaması için atmosferdeki hava kirleticilerinin, bir arada bulunduklarında değişen zararlı 115

131 etkileri göz önüne alınarak tespit edilmiş, konsantrasyon birimleriyle ifade edilen seviyelere Hava Kalitesi Sınır Değerleri denmektedir. Kısa Vadeli Sınır Değer (KVS) terimi, maksimum günlük ortalama değerler veya istatistiki olarak bütün ölçüm sonuçlarıyla değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının % 95 ini aşmaması gereken değerleri, Uzun Vadeli Sınır Değer (UVS) terimi ise aşılmaması gereken bütün ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerleri ifade etmektedir. Bu sınır değerler Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğinde SO 2 ve PM için aşağıdaki şekilde belirtilmiştir. SO2 (mg/ m 3 ) PM (mg/ m 3 ) KVS: UVS: Partikül Madde (PM) Emisyonları: Ortalama gaz molekül büyüklüğü 0,0002 µg/ m 3 çaptan iri olan ve havada bir süre askıda kalabilen katı veya sıvı her türlü madde, parçacık sınıfına girmektedir. Partikül şeklindeki kirletici emisyonlar iriliklerine, yoğunluklarına ve kimyasal yapılarına bağlı olarak aerosol, duman, is ve toz şeklinde isimlendirilmektedir. Partiküllerin solunum sistemi ve akciğerlerdeki hareketleri ve etkileri aerodinamik özelliklerine ( çap, büyüklük, şekil, yoğunluk vs. ) bağlıdır. Çok ince partiküllerin yanında oldukça büyük toz partiküllerine burun kısmından girmekte, daha sonra solunum sistemi ve akciğerde çeşitli mekanizmaların etkisiyle tutulmaktadır. Buda insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Karbonmonoksit Emisyonları : Karbonmonoksit, yakıt içindeki karbonun eksik yanması ile, yani yanma bölümünde yeterli hava olmadığı zaman meydana gelmektedir. Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından karbonmonoksit için 15 dakikalık süre için sınır değer µg/m3 ve 8 saatlik süre için sınır değer µg/m3 dür. Ülkemizde karbon monoksitin uzun vadeli sınır değeri µg/m³, kısa vadeli sınırdeğeri µg/ m³ tür. Azotoksit (NO x ) Emisyonları : Azot oksitlerin iki önemli kaynağı vardır. Bunlardan birincisi; katı, sıvı veya gaz yakıt kullanan termik santraller, ikincisi ulaşımdır. Trafiğin yoğun olduğu bölgelerde azot oksit konsantrasyonu genel olarak yüksek olmaktadır. Azot oksit gazları rüzgar yardımı ile atmosferde çok uzun mesafelere taşınabilir. Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından azot oksitler için 1 saatlik temas süresindeki sınır değer 200 µg/m 3 ve 1 yıllık temas süresindeki sınır değer 40 µg/m 3 dür. İlde NO X ölçümleri yapılmamaktadır. 116

132 Hidrokarbon ve kurşun emisyonları : Kirletici gazlar içinde hidrokarbonun % 62,4 ü trafikten kaynaklanmaktadır. Hidrokarbonun kısa vadeli sınır değeri mikrogram/m³ tür. Kurşunun uzun vadeli sınır değeri 2 mikrogram/m³ tür. Hidrokarbonlar, havadaki diğer kirleticilerin birbirleri arasındaki reaksiyonlarda rol oynamaları nedeni ile kirletici olarak önem kazanmaktadır. HC'lar hava sıcaklığının yüksek olduğu zamanlarda ve gün ışığının etkisi ile azotoksitle reaksiyona girerek yer seviyesinde ozon oluşumunu sağlamaktadırlar. Yer seviyesindeki ozon, stratosfer seviyesindeki ozon tabakasından farklı olarak insan sağlığı ve doğa için yararlı bir gaz değildir. Yer seviyesi ozonunun oluşması, birçok sağlık problemine, madde bozulmalarına, canlı ve bitki örtüsünde zararlara sebebiyet vermektedir. Fabrikada yapılacak kapasite artışı sonucunda ortaya çıkacak emisyon değerleri ve hava kalitesi durumu Ek 18 de verilen Hava Kalitesi Modelleme Raporu nda verilmektedir. Modelleme çalışmaları ile tesisten kaynaklanacak kirleticiler olan PM, CO ve NO 2 nin çalışma alanı içerisinde, mevcut meteorolojik koşullar altında ne şekilde yayılacağı, bu yayılma sonucunda söz konusu kirleticilerin neden olacağı muhtemel yer seviyesi konsantrasyonları incelenmiştir. Yayılım hesapları AERMOD modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Su Kirliliği Tesiste kuru proses ile üretim yapılmakta olduğundan proseste yatak soğutma suyu kullanılmaktadır. Soğutma suyu pompa yardımıyla kapalı devre içerisinde sisteme verilmektedir. Sözkonusu sistemin kapalı devre olması sebebiyle herhangi bir proses atık suyu oluşmadığından alıcı ortama herhangi bir endüstriyel atıksu deşarjı kesinlikle yapılmamaktadır. Sistemde ısınan su toplanmakta, mevcut reküperasyon havuzunda soğutularak tekrar kullanılmaktadır. Buharlaşmadan dolayı eksilen su ise sisteme tekrar ilave edilmektedir. Yatırımın inşaat ve işletme aşamasında çalışacak personelin içme ve kullanma suyu kullanımı sonucu oluşacak evsel nitelikli atıksuların mevcut 100 m 3 /gün kapasiteli biyolojik atıksu arıtma tesisinde arıtılması planlanmaktadır (Bkz. Ek 7). Mevcut arıtma tesisinin kapasitesinin yetmemesi durumunda kapasitesi artırılacak veya ilave arıtma tesisi kurulacaktır. Ayrıca fabrika sahasında yağmur suları ile ouşabilecek yüzey suları çeşitli noktalardaki çökeltme havuzları ile toplanacak ve geri kazanılacaktır. Ek 19 da yer alan mülga İl Çevre ve Orman Müdürlüğü görüşünde İl Müdürlüğü tarafından yerinde yapılan incelemede; işletmenin 100 m 3 /gün kapasiteli Atıksu Arıtma Tesisi'nin bulunduğu ve arıtmadan çıkan atıksuların, arıtma tesisi içerisinde bulunan klor dozaj pompası vasıtasıyla dezenfeksiyonunun yapılarak Bünyan-Kayseri karayolu kenarında D ve K koordinatlarında bulunan yağmur suyu toplama kanalına deşarj edildiği ve buradan yeterli miktarda atıksu debisi olması durumunda 117

133 tesisten 1,5 km. ileride D ve K koordinatlarında yer alan dereye ulaşacağı; ancak halihazırda tesisten kaynaklanan atıksu debisinin düşük olması sebebiyle söz konusu dereye ulaşmadığı görülmüştür. görüşü yer almaktadır. Atıksu deşarjı ile ilgili olarak, Çimsa Çimento Kayseri Fabrikası için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar hakkında Yönetmelik in 6. Maddesi gereğince Çevre İzin/Çevre İzin ve Lisansı başvurusunda bulunulmuştur. Söz konusu başvuru T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca Yönetmeliğin 8 inci maddesi ve ilgili diğer yönetmelikler kapsamında incelenmiş ve Çimsa Çimento Kayseri Fabrikası için tarihinde Çevre İzin ve Lisansı verilmesi uygun bulunmuştur. Ek 17 de yer alan Çevre İzin ve Lisans Belgesi, Atıksu Deşarjı, Hava Emisyon, Atık Yakma ve Beraber Yakma konularını kapsamaktadır. Ayrıca; tarihinde, yakıt değişikliği sebebiyle Çevre İzin/Lisans Belgesinin yenilenmesi için başvuru yapılmış ve Atıksu Deşarjı, Hava Emisyon, Tehlikesiz Atık Geri Kazanım, Atık Yakma ve Beraber Yakma konularında GEÇİCİ FAALİYET BELGESİ verilmesi uygun bulunmuştur. Söz konusu Geçici Faaliyet Belgesi Ek 17 de yer almaktadır. Toprak Kirliliği Tesisin inşaat ve montaj çalışmaları sırasında temel kazıları ve arazi düzenlemeleri kapsamında hafriyat işlemleri gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda toplanacak bitkisel toprak bahçe, yeşil alan, ve benzeri çalışmalarda tekrar üst toprak olarak kullanılacak ve depolama sahalarına kesinlikle gönderilmeyecektir. Bitkisel toprak dışındaki hafriyat toprağı ise öncelikle dolgu, rekreasyon ve benzeri amaçla kullanılacak, tekrar kullanımlarının mümkün olmayanlar ise kimyasal/pişebilirlik özellikleri dikkate alınarak üretim prosesinde katkı maddesi olarak kullanılacaktır. Proje kapsamında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Fabrikanın mevcutta dikili tarım alanlarına etkisini belirleyebilmek amacıyla toprak numuneleri üzerinde % Kireç analizi yaptırılmıştır. Alınan numunenin analiz sonuçlarını içeren resmi rapor Ek 20 de sunulmaktadır. Analiz sonuçları ileriye yönelik yapılabilecek kireç birikimine yönelik referans olarak alınabilecektir. Böylece fabrika alanı yakın çevresi topraklarının verimlilik analizi yapılmıştır. Planlanan modernizasyon ve kapasite artırımı faaliyetinin yakın civardaki tarım arazilerine etkisini ve mevcut toprak yapısını değiştirecek miktarda kireç birikiminin olup olmadığına yönelik analiz yapılmıştır. Böylece analiz sonuçlarında ileride karşılaştırma da yapılabilecektir. Numunelerin alındığı ve ileride referans olarak kabul edilebilecek noktalar Ek 11 de sunulan Faaliyet Merkezli Harita üzerinde gösterilmiştir. 118

134 BÖLÜM IV. PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ ve ALINACAK ÖNLEMLER (Bu bölümde faaliyetin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri tanımlanır; bu etkileri önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır.) IV.1. Arazinin Hazırlanması ve İnşaat Alanı İçin Gerekli Arazinin Temini Amacıyla Elden Çıkarılmış Tarım Alanlarının Büyüklüğü, Bunların Arazi Kullanım Kabiliyetleri ve Tarım Ürün Türleri, Civardaki Tarım Alanlarına Olabilecek Etkileri ve Alınan Önlemler Çimsa Kayseri Çimento Fabrikası Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda K.35.b.11.d pafta, 4903 nolu parsel üzerinde ,50 m 2 lik (55,60 ha) alan üzerinde kuruludur. Parselli alanların mülkiyeti faaliyet sahibine aittir. Mülkiyet Belgeleri Ek 2 de verilmektedir. Fabrika ve yakın çevresinin gösterildiği 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 3 de, Genel Yerleşim Planı Ek 7 de sunulmaktadır. Faaliyet alanı, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamına girmemektedir. Fabrika alanı yakın çevresi mevcut arazi kullanım durumunu gösterir arazi varlığı haritası Ek 15 de sunulmaktadır. Yatırımın civardakı tarım arazileri üzerine olabilecek en önemli çevresel etkisi, üretim esnasında gerçekleştirilen yanma olayı sonucu atmosfere bırakılan PM, CO, SO x ve NO x emisyonları olacaktır. Yeni yatırım ile fabrikada yapılacak olan modernizasyon çalışmaları ile ileriki yıllarda daha sağlıklı ve verimli bir şekilde üretim gerçekleştirilecektir. Toz kontrolünü sağlayan mevcut farin/fırın elektrofiltresi yerine torbalı filtre sisteminin kurulması, klinker soğutma ünitesinin modernize edilmesi gibi projenin çevresel etkilerini daha da azaltan önlemler alınacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürülüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği kapsamında tesis bünyesi elektro filtre ve torbalı filtrelerle donatılacak ve tarihinde imzalanmış Çimento Sanayi Çevre Deklerasyonu ndan sonra yapılacak yeni üretim ünitesi ilaveleri için atık gazlardaki toz emisyon değeri 50 mg/nm 3 değerini, azotoksit (azotdioksit cinsinden) emisyonu 800 mg/nm 3 değerini, kükürtdioksit emisyonu da kuru bazda 300 mg/nm 3 değerini aşmayacaktır. Bunun yanı sıra aşağıda belirtilen önlemler uygulanmaktadır/uygulanacaktır. Yukarıda bahsi geçen sınır değerlerin sağlanması amacıyla toz yayan üniteler torbalı filtre ile donatılmış olup, ayrıca klinker üretimi tesisi ilavesi ve çimento 119

135 kapasite artırımı kapsamında tesiste yeni kurulacak hatta yer alacak toz yayacak ünitelerde kullanılacak filtreler torbalı filtre olacaktır. Hammadde stokholü kapalı olacak olup, tozsuzlaştırma işlemi kırılma ünitesinde ve bant yolları dökülüşlerinde pülverize su verme sistemiyle sağlanacaktır. Çimento ve farin stokları tamamen kapalı silolarda depolanacaktır. Klinker malzemesi kapalı hacimlerde depolanacak olup, stokhollerin tozsuzlaştırılması torbalı filtrelerle sağlanacaktır. Konveyör ve diğer taşıyıcıların ve bunların birbiri üzerine malzeme boşalttığı bağlantı kısımlarının üstü kapalı olacaktır. Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılacaktır. Hammadde, katkı maddeleri ve üretilen ürünlerin taşınmasında malzeme üstü naylon branda veya tane büyüklüğü 10 mm den fazla olan maddelerle kapatılacaktır. Üst tabakalar % 10 nemde muhafaza edilecektir. Fabrika içerisindeki yollar betonla kaplı olup, fabrika sahası ve çevresi düzenli olarak temizlenmektedir. Yollar özellikle sıcak hava koşullarında sulanacaktır. Fabrikada tozlanmayı önlemek için gereken yerlerde basınçlı hava ile su püskürtülerek tozların tamamı nemlendirilecek, kırılan malzemenin yapışması sağlanacak ve böylece tozlanma önlenecektir. Toz emisyonunu önlemek için toz biçimindeki emisyonu tutan filtreler kapalı sistemlerde boşaltılacak veya boşaltma sırasında nemlendirilecektir. IV.2. Arazinin Hazırlanması ve Yapılacak İşler Kapsamında Nerelerde, Ne Miktarda ve Ne Kadar Alanda Hafriyat Yapılacağı, Hafriyat Artığı Malzemelerin Nerelere Taşınacakları, Nerelerde Depolanacakları veya Hangi Amaçlar İçin Kullanılacakları Yatırım kapsamında mevcut ünitelere ilave olarak kurulması planlanan üniteler ile modernize edilecek ünitelerin temel kazıları ve arazi düzenlemeleri için toplamda yaklaşık m 3 toprağın hafriyata tabi tutulacağı öngörülmektedir. Üniteler için ayrı ayrı hafriyat miktarları aşağıda verilmektedir. Tesiste gerçekleştirilecek inşaat işlemleri esnasında temel kazıları ve arazi düzenlemeleri için yaklaşık m 2 lik alan hafriyata tabi tutulacaktır. Hafriyat işlemleri toplamda 60 günde ve günde 12 saat çalışılarak tamamlanacaktır. Bu kapsamda toplanacak bitkisel toprak bahçe, yeşil alan, ve benzeri çalışmalarda tekrar üst toprak olarak kullanılacak ve depolama sahalarına kesinlikle gönderilmeyecektir. Bitkisel toprak dışındaki hafriyat toprağı ise öncelikle dolgu, rekreasyon ve benzeri amaçla kullanılacak, tekrar kullanımlarının mümkün olmayanlar ise kimyasal/pişebilirlik özellikleri dikkate alınarak üretim prosesinde katkı maddesi olarak kullanılacaktır. 120

136 Hafriyat, inşaat, tamirat ve tadilat gibi işlemler sırasında oluşacak gürültü kirliliği ile ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği esaslarına uyulacak, oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hava kalitesi standartları sağlanacaktır. Ayrıca planlanan projenin inşaat ve montaj aşamasında aşağıda belirtilen önlemler alınacaktır. Faaliyet sahibi hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının çevre ve insan sağlığına yönelik olumsuz etkilerini, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlayacaktır. Hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalarında gerekli izinler ve onaylar alınacaktır. Faaliyetler sırasında hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıkları bileşenlerine göre ayrı toplanacak, geri kazanılacak, biriktirilecek ve atığın içinde zararlı, tehlikeli ve yabancı madde bulundurulmayacaktır. Atıklar geri kazanım veya depolama tesisi dışındaki yerlere dökülmeyecektir. Atıkların yönetimi amacıyla yapılacak harcamalar karşılanacaktır. Atıkların oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalarında meydana gelebilecek kazalarda oluşacak zarar tazmin edilecek ve kaza sonucu oluşacak kirlilik giderilecektir. Hafriyat toprağının çıkartılması sırasında gürültü ve görüntü kirliliği ile toz emisyonlarını azaltacak tedbirler alınacak ve faaliyet alanının çevresi kapatılacaktır. Hafriyat toprağının çıkartılması sırasında doğal drenaj sistemleri korunacak ve olabilecek erozyona karşı önlem alınacaktır. Hafriyat alanı yanında bina, doğal drenaj, enerji ve telekomünikasyon tesisleri/sistemleri, kaldırım ve yol kaplaması gibi yapılar mevcut olursa bunlar korunacak, olabilecek hasar ve erozyona karşı önlem alınacaktır. Hafriyat sırasında bitkisel toprak alt topraktan ayrı olarak toplanacaktır. Bitkisel toprak, derinliğine ve yapısına bağlı olarak kazılarak yeniden kullanılmak üzere yığılacaktır. Bitkisel toprağın depolanacağı yer % 5 den fazla eğimli olmayacaktır. Bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıplar önlenecek ve toprağın kalitesi korunacaktır. Bitkisel toprak uzun süre açıkta bırakılacak olursa yüzeyinin çabuk gelişen bitkiler ile örtülmesi temin edilecektir. Projenin inşaat aşamasında yapılacak hafriyat çalışması ile ilgili toz hesabı Ek 18 de yer alan Hava Kalitesi Modelleme Raporu içerisinde detaylı bir şekilde irdelenmiş olup bütün emisyonların ilgili yönetmelik sınır değerlerinin altında kaldığı görülmüştür. 121

137 IV.3. Taşkın Önleme ve Drenaj İle İlgili İşlemler Fabrika yerleşim sahasına düşen yağış sularının güvenli bir şekilde uzaklaştırılması amacıyla gerekli drenaj yapılmıştır. Ayrıca kömür sahasında yağmur sularını toplamak için fiziksel olarak arıtmak, arıtılmış suyu kömür stok alanı üzerine püskürterek, yeniden kullanmak için çöktürme havuzları vardır. Mevcut atıksu kanal planı Ek 7 de yer alan Genel Yerleşim Planı üzerinde gösterilmiştir. Ek 19 de yer alan mülga İl Çevre ve Orman Müdürlüğü görüşünde İl Müdürlüğü tarafından yerinde yapılan incelemede; işletmenin 100 m3/gün kapasiteli Atıksu Arıtma Tesisi'nin bulunduğu ve arıtmadan çıkan atıksuların, arıtma tesisi içerisinde bulunan klor dozaj pompası vasıtasıyla dezenfeksiyonunun yapılarak Bünyan-Kayseri karayolu kenarında D ve K koordinatlarında bulunan yağmur suyu toplama kanalına deşarj edildiği ve buradan yeterli miktarda atıksu debisi olması durumunda tesisten 1,5 km. ileride D ve K koordinatlarında yer alan dereye ulaşacağı; ancak halihazırda tesisten kaynaklanan atıksu debisinin düşük olması sebebiyle söz konusu dereye ulaşmadığı görülmüştür. görüşü yer almaktadır. Fabrika yerleşim alanı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü XII. Bölge Müdürlüğü nün sınırları içerisinde yapılmış veya yapılması planlanan herhangi bir içme kullanma suyu temin edilen baraj, göl, koruma alanı kapsamında yer almamaktadır. Mevcut tesisler içerisindeki tüm yollar betonarme veya bitümle kaplı şekilde inşaa edilmiş olup fabrika yerleşim sahasına düşen yağış sularının güvenli bir şekilde uzaklaştırılması sağlanmaktadır. Yapılması planlanan tesisler içinde aynı yöntem uygulanarak saha içerisine düşen yağmur sularının drenajı sağlanmış olunacaktır. IV.4. Yerleşimler (İnşaat ve İşletme Sırasında Yerleşimlere Olabilecek Etkiler, Alınacak Önlemler ve Mesafeleri) ve Yerleşim Birimlerinin Proje Alanına Uzaklığının 1/ lik Harita Üzerinde Gösterilmesi Çimsa Kayseri Çimento Fabrikası Kayseri İli, Melikgazi İlçesi, Ağırnas Kasabası nda K.35.b.11.d pafta, 4903 nolu parsel üzerinde ,50 m 2 lik (55,60 ha) alan üzerinde kuruludur. Parselli alanların mülkiyeti faaliyet sahibine aittir. Mülkiyet Belgeleri Ek 2 de verilmektedir. Fabrika ve yakın çevresinin gösterildiği 1/ Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 3 de, fabrika alanına ait fotoğraflar ve uydu görüntüsü Ek 5 de, Genel Yerleşim Planı Ek 7 de sunulmaktadır. Ek 7-A da yapılması planlanan ilave hat için 1. Alternatif alan, Ek 7- B de yapılması planlanan ilave hat için 2. Alternatif alan kırmızı renk ile gösterilmektedir. Fabrika alanına en yakın yerleşim yerleri; kuşuçumu m. kuzeybatısında bulunan Gölbaşı Köyü, m. kuzeyinde bulunan Sarımsaklı Barajı, m. güneybatısında bulunan Ağınas Beldesi, m. kuzeybatısında bulunan Sarımsaklı Köyü, m. doğuda bulunan Çavuşağa Köyü, m. batısında bulunan Bünyan İlçesi dir. 122

138 Fabrika alanı Kayseri-Bünyan Karayolunu (eski adı Kayseri-Malatya Yolu) hemen yanında yer almaktadır. Proje alanının Kayseri-Sivas Karayoluna mesafesi kuşuçumu yaklaşık 5 km dir. Projenin yerleşim yerlerine olabilecek olumsuz etkileri ise gürültü, PM, CO, SO x, NO x emisyonları ile nakliye amacıyla kullanılacak araçların hareketinden kaynaklanacak trafik yüküdür. NO 2, CO, PM ve çöken toz emisyonları için gerçekleştirilen ve Ek 18 de verilen Hava Kalitesi Modelleme Raporu dağılım modellemesi sonucunda yatırım sonrasında hem KVS, hem de UVS değerleri tarih ve sayılı Resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde 2013 yılları arası için belirtilen sınır değerlerin altında kalmaktadır. PM, CO, SO x ve NO x emisyonlarının önlenmesine yönelik olarak gerekli önlemler alınacak ve tarih ve sayılı Resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan ilgili sınır değerlere uyulacaktır. Ayrıca Ek 21 de yer alan Akustik Rapor dan da görüleceği gibi fabrikanın inşaat ve işletme aşamasında projeden kaynaklanacak gürültü, en yakın yerleşim yerlerinde tarih ve sayılı Resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan sınır değerleri sağlamaktadır. IV.5. Nüfus Hareketleri (İşletme Döneminde Sağlanacak İstihdam, Ekonomik Değişiklikler, Göç Hareketi) Nüfus Kayseri ilinde nüfus yoğunluğu homojen bir yapı göstermekle birlikte, merkeze yakın olan ve merkezin doğu, kuzey ve kuzey doğusunda yer alan Mahallelerin genellikle yoğun olduğu görülmektedir. Az yoğun Mahalleler kentin çevresi ile batı ve kuzeyindeki Mahallelerdir ADNKS (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) verilerine dayanarak Kayseri ilinin ilçelerine göre nüfus dağılımı ise aşağıdaki gibidir. Tablo 57 Kayseri İli Nüfus Bilgileri İL/İLÇE BELDE/KÖY TOPLAM Kayseri Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Akkışla Bünyan Develi Felahiye Hacılar İncesu Kocasinan

139 İL/İLÇE BELDE/KÖY TOPLAM Melikgazi Özvatan Pınarbaşı Sarıoğlan Sarız Talas Tomarza Yahyalı Yeşilhisar Toplam Planlanan yatırımın inşaat aşamasında 400 personel, işletme aşamasında ise mevcut 120 personele ilave 30 personel istihdam edilecek olup işletme aşamasında çalıştırılacak toplam personel sayısı 150 kişi olacaktır. İhtiyaç duyulacak personel istihdamının yöreden temin edilecek olması bölgenin istihdam olanaklarının arttırılması açısından büyük önem taşımaktadır. Göç Kentleşme itici, iletici ve çekici güçlerin etkisi altında oluşan ve değişen bir nüfus hareketidir. İtici etmenlerin başında, kırsal alanlarda ekonomik, sosyal ve kültürel imkanların kısıtlılığı gelmektedir. İtici etmenler köyünden kopan nüfusu kentlere, il ve ilçe merkezlerine taşıyan ulaşım ve araçlarındaki ve imkanlarındaki gelişmelerdir. Çekici etmenler ise, köyünden ayrılan yada ayrılmaya hazır bulunanları il ve ilçe merkezlerine çeken kentsel ekonomik ve toplumsal etmenlerdir. Kayseri de nüfusun il ve ilçe merkezlerinde yoğunlaşması üzerinde bütün bu etmenlerin değişik ölçülerde rolü vardır. Örneğin Pınarbaşı ve Sarız yöresinden olan nüfus göçünde tarım kesimindeki ekonomik koşullarda yer alan değişikliklerin önemli etkisi bulunmaktadır. Tarımda verimin düşüklüğü, tarımsal gelirin azlığı, tarım topraklarının aşırı derecede parçalanmış olması, hava şartlarının tarıma elverişsizliği gibi etmenler bu bölgeden büyük oranda nüfus göçüne neden olmuştur Yılı itibariyle Kayseri İli nin aldığı göç kişi verdiği göç kişidir. Aldığı net göç miktarı kişidir. Ekonomi Küçük sanayi siteleri ve organize sanayi bölgeleri sanayi sektörünün altyapısı olarak değerlendirilebilir. Kayseri'de KSS kapsamında 3.500'e yakın işyeri yapılmıştır. İlde 8 KSS faaliyet göstermektedir. Kayseri'de 6 organize sanayi bölgesi bulunmaktadır. 1. Organize Sanayi Bölgesi dışındaki Mimarsinan Organize Sanayi ve İncesu Organize Sanayi bölgeleri 2005 yılında faaliyete başlamıştır. Sanayi altyapısı çerçevesinde Kayseri Serbest Bölgesi de önemli bir yere sahiptir. Kayseri Serbest Bölgesi, Türkiye'nin en büyük serbest bölgesi alanına sahiptir. Kayseri Serbest Bölgesi'nde 2007 yılı verilerine göre 124

140 yaklaşık 43 tesis faaliyet göstermektedir. Kayseri 1. Organize Sanayi Bölgesi'nde 2006 yılı itibariyle 711 sanayi tesisi bulunmaktadır. İç Anadolu Platosunun güney doğu kesiminde bulunan Kayseri, ülkemiz karayolu demiryolu ve havayolu ulaşım ağının önemli bir kavşak noktasıdır. Ulaşım sektörü ise ticaret ve sanayi faaliyetlerini geliştiren ve sürekliliğini sağlayan faktörlerin başında gelir. Tarihi boyunca büyük bir kültür ve sanat ve ticaret merkezi olan Kayseri, bugün güçlü bir sanayi merkezidir. Cumhuriyetin ilanını takip eden yıllarda ilimiz sanayisinin temelini oluşturan iki tesis; 1927 yılında Hava İkmal Bakım Merkezi ve 1935 yılında Sümerbank Dokuma Fabrikası kurularak faaliyete geçmiştir. Bu kuruluşların açtığı çıraklık okullarından mezun olan kişiler, orta ölçekli sanayi tesislerini kurmuşlardır. IV.6. Proje Kapsamındaki Elektrifikasyon Planı Mevcut fabrikanın elektrik enerjisi ihtiyacı Kayseri ve Civarı Elektrik AŞ den temin edilmektedir. IV.7. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Su Temini Sistemi Planı, Suyun Nereden Temin Edileceği, Suyun Temin Edileceği Kaynaklardan Alınacak Su Miktarı ve Bu Suların Kullanım Amaçlarına Göre Miktarları, Oluşacak Atık Suların Cins ve Miktarları, Bertaraf Yöntemleri ve Deşarj Edileceği Ortamlar (Burada gerekli izinler alınmalı) Su Temini Fabrikanın içme suyu ve kullanma suyu ve diğer amaçlı su ihtiyacı, fabrika sahasında farklı koordinatlarda bulunan DSİ Genel Müdürlüğü XII. Bölge Müdürlüğü nün izni ile açılmış 4 adet derin su kuyusundan karşılanmaktadır. Kayseri Çimento Fabrikası Kapasite Artırımı ve Modernizasyon yatırımı kapsamında da su kullanımı söz konusu kuyulardan yapılacaktır. Yeraltısuyu kullanma belgeleri Ek 13 de verilmiştir. Kuyulardan çekilen sular su deposunda depolanarak kullanılmaktadır. Mevcut su deposu için, insan sağlığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde gerekli şartlar sağlanmakta, temizlikleri yapılarak kontrol altında tutulmakta ve muhafaza edilmektedir. Su Kullanımı Personelin Kullanacağı Su Miktarı Yatırımın inşaat ve montaj aşamasında toplamda 400 kişinin çalıştırılması planlanmakta olup kişi başına düşen su ihtiyacı 150 lt/kişi-gün kabul edilmiştir 1. Bu durumda yatırımın inşaat ve montaj aşamasında su ihtiyacı; 400 kişi x 150 lt/kişi-gün 3 3 =60 m /gün lt/m olacaktır. 1 Devlet Planlama Teşkilatı, Türkiye Ortalama Evsel Su Tüketim Miktarı, Kasım

141 Yatırımın işletme aşamasında mevcut 120 personele ilave 30 personel istihdam edilecek olup işletme aşamasında çalıştırılacak toplam personel sayısı 150 kişi olacaktır. Kişi başına düşen su ihtiyacı 150 lt/kişi-gün kabul edilmiştir. Bu durumda yatırımın işletme aşamasında su ihtiyacı; 150 kişi x 150 lt/kişi-gün 3 3 =22.5 m /gün lt/m Proseste Su Kullanımı olacaktır. Tesiste kuru proses ile üretim yapılmakta olduğundan proseste yatak soğutma suyu kullanılmaktadır. Soğutma suyu pompa yardımıyla kapalı devre içerisinde sisteme verilmektedir. Sözkonusu sistemin kapalı devre olması sebebiyle herhangi bir proses atık suyu oluşmadığından alıcı ortama herhangi bir endüstriyel atıksu deşarjı kesinlikle yapılmamaktadır. Sistemde ısınan su toplanmakta, mevcut reküperasyon havuzunda soğutularak tekrar kullanılmaktadır. Buharlaşmadan dolayı eksilen su ise sisteme tekrar ilave edilmektedir. Faaliyet kapsamında, yatak soğutma suları, çimento değirmenleri, kömür değirmeni, döner fırınlar ve farin değirmenlerinde yataklar ve yatak yağlarını soğutmak için kullanılır. Aynı zamanda Soğutma suyu amacıyla kullanılan bu su, filtre öncesi gaz soğutma kulelerinde gaz sıcaklığını düşürülüp gazı şartlandırmak için, klinker soğutma sisteminde soğutma gaz çıkış sıcaklığını düşürmek için, farin değirmeni ve çimento değirmenlerinde öğütme yatak formunu oluşturmak için ve çimento değirmenleri çimento sıcaklığını düşürmek için kullanılmaktadır. Soğutma suyu, pompa yardımıyla sisteme verilmekte olup, kullanılan suyun tamamı su buharı olarak bacadan atılmaktadır. Bu suyun tamamı kuyulardan temin edilmektedir. Süreçte proses kaynaklı atık su oluşmamaktadır. Yatak soğutma suları ile porseste kullanılan soğutma suları teknolojik havuz adı verilen ortak bir havuzda depolanmaktadır ve su buharı olarak azalan miktar seviye sensörleri vasıtasıyla tespit edilerek kuyulardan tamamlanmaktadır. Diğer Amaçlı Su Kullanımı Fabrika alanı içersindeki yollar özellikle sıcak hava koşullarında sulanmaktadır. Yolların sulanması için günlük ortalama 5 m 3 su kullanılmaktadır. Toz çıkışını önlemek için kullanılan su buharlaşacağı için atıksu oluşmayacaktır. 126

142 Tablo 58 Su Kullanımı Su Kullanım Amacı Miktar (m³/gün) Miktar (m³/yıl) Temin Yeri İnşaat Aşaması Personel Kaynaklı Su Kullanımı Yer altı Suyu Tozumaya Karşı Sulama Amaçlı Su Kullanımı Yer altı Suyu İşletme Aşaması Personel Kaynaklı Su Kullanımı 22, Yer altı Suyu Tozumaya Karşı Sulama Amaçlı Su Kullanımı Yer altı Suyu Atıksu Oluşumu Faaliyet kapsamında inşaat ve montaj aşamasında kullanılacak suyun 1/1 oranında geri döneceği kabul edilirse oluşacak atıksu miktarı yine 60 m 3 /gün ve işletme aşamasında kullanılacak suyun 1/1 oranında geri döneceği kabul edilirse oluşacak atık su miktarı yine 15 m 3 /gün olacaktır. Yatırımın inşaat ve işletme aşamasında çalışacak personelin içme ve kullanma suyu kullanımı sonucu oluşacak evsel nitelikli atıksuların mevcut 100 m 3 /gün kapasiteli biyolojik atıksu arıtma tesisinde arıtılması planlanmaktadır. Mevcut arıtma tesisinin kapasitesinin yetmemesi durumunda kapasitesi artırılacak veya ilave arıtma tesisi kurulacaktır. Ek 19 de yer alan mülga İl Çevre ve Orman Müdürlüğü görüşünde İl Müdürlüğü tarafından yerinde yapılan incelemede; işletmenin 100 m3/gün kapasiteli Atıksu Arıtma Tesisi'nin bulunduğu ve arıtmadan çıkan atıksuların, arıtma tesisi içerisinde bulunan klor dozaj pompası vasıtasıyla dezenfeksiyonunun yapılarak Bünyan-Kayseri karayolu kenarında D ve K koordinatlarında bulunan yağmur suyu toplama kanalına deşarj edildiği ve buradan yeterli miktarda atıksu debisi olması durumunda tesisten 1,5 km. ileride D ve K koordinatlarında yer alan dereye ulaşacağı; ancak halihazırda tesisten kaynaklanan atıksu debisinin düşük olması sebebiyle söz konusu dereye ulaşmadığı görülmüştür. görüşü yer almaktadır. Atıksu deşarjı ile ilgili olarak, Çimsa Çimento Kayseri Fabrikası için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar hakkında Yönetmelik in 6. Maddesi gereğince Çevre İzin/Çevre İzin ve Lisansı başvurusunda bulunulmuştur. Söz konusu başvuru T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca Yönetmeliğin 8 inci maddesi ve ilgili diğer yönetmelikler kapsamında incelenmiş ve Çimsa Çimento Kayseri Fabrikası için tarihinde Çevre İzin ve Lisansı verilmesi uygun bulunmuştur. Ek 17 da yer alan Çevre İzin ve Lisans Belgesi, Atıksu Deşarjı, Hava Emisyon, Atık Yakma ve Beraber Yakma konularını kapsamaktadır. Ayrıca; tarihinde, yakıt değişikliği sebebiyle Çevre İzin/Lisans Belgesinin yenilenmesi için başvuru yapılmış ve Atıksu Deşarjı, Hava Emisyon, Tehlikesiz Atık Geri Kazanım, Atık Yakma ve Beraber Yakma konularında GEÇİCİ FAALİYET 127

143 BELGESİ verilmesi uygun bulunmuştur. Söz konusu Geçici Faaliyet Belgesi Ek 17 de yer almaktadır. IV.8. Faaliyet Ünitelerinde ve Diğer Ünitelerde Kullanılacak Yakıt Türleri, Miktarları ve Kimyasal Analizleri, Yakıtların Hangi Ünitelerde Ne Miktarlarda Yakılacağı ve Kullanılacak Yakma Sistemleri, Oluşacak Emisyonlar ve Alınacak Önlemler Çimento fabrikalarında yakıt olarak en çok kömür türleri ve bir petrol türevi olan petrokok kullanılır. Doğal gazın bol/ucuz olduğu kimi ülkelerde doğalgaz kullanılır. Akaryakıtlar ana yakıt olarak kullanılmamakta, fuel oil fırın ateşleme ve tavlama sırasında kullanılmaktadır. Yakıt, fırın kafasından alev borusu ve brülör ile beslenir. Fuel oil enjektörü ve pompası ile püskürtülmektedir. Besleme bölgesi sıcaklığı fırın kafası C, intikal C'dir. Farin pişirmede asıl yakıt olan petrokokun yakma işlemine hazırlanmasında yatay bilyalı değirmen kullanılmaktadır. Mevcut fabrikada kullanılan ana yakıt petrokok olup yıllık tüketim miktarı tondur. Ayrıca soğuk fırını tavlamak amacıyla fuel oil kullanılmakta olup yıllık tüketim miktarı 761 tondur. Kapasite artırımı ve modernizasyon yatırımı kapsamında ton/yıl petrokok kullanılması planlanmaktadır. Kayseri Çimento Fabrikası Kapasite Artırımı ve Modernizasyon projesi ile döner fırında ton/yıl petrokok, 700 ton/yıl fuel oil kullanılması planlanmaktadır. Kömür fabrikaya kamyonlarla taşınarak, öncelikle ton kapasiteli stokholde stoklanmakta ve yığın yapılmaktadır. Ön stoklamada bulunan kömür, sırasıyla besleyici ile kömür değirmeni besleme bunkerlerine beslenmektedir. Faaliyet ünitelerinde kullanılacak yakma sistemleri, oluşacak emisyonlar ve alınacak önlemlere ilişkin detaylı değerlendirmeler, yanma sonucu ortaya çıkacak emisyonların dağılımına ilişkin modelleme sonuçları ile birlikte Ek 18 de verilen Hava Kalitesi Modelleme Raporu nda belirtilmiştir. Tablo 59 Sistemde Kullanılan Yakıtlar Birim Petrokok (kuru) Fuel-Oil Kalori(kcal/kg) Kükürt (%) 5,5 1 Kül (%) 1 128

144 IV.9. Proses Akım Şemasında Emisyon Noktalarının, Torbalı Jet-Plus Ve Elektro Filtrelerin Kapasiteleri ve Yerlerinin Gösterilmesi Fabrikada mevcut olan emisyon noktalarındaki filtre sistemleri ve kapasiteleri aşağıdaki tabloda verilmiştir; ayrıca Ek 7-C de yer alan Genel Yerleşim Planında yerleri gösterilmiştir. Tablo 60 Mevcut Emisyon Kaynakları Filtre Sistemleri No. Kaynak Adı Baca Kodu Filtre Tipi Yerden Baca Yüksekliği (M) 1 Kırıcı Bant Yolu Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kırıcı Bant Yolu Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kırıcı Bant Yolu Bacası tf3 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kalker - Kil Sevk Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Farin Değ. Bes.Sis.Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Farin Sevk Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Farin Silo Üstü Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Döner Fırın Ana Bacası tf1 Torbalı Filtre(Jet Pulse) D. Fırın Bes. Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) D. Fırın Bes. Elevatörleri Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) D. Fırın Bes. Elevatörleri Bacası tf3 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Soğutma Ünitesi Bacası ef1 Elektro Filtre Klinker Sevk Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Sevk Hattı Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Sevk Hattı Bacası tf3 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Sevk Hattı Bacası tf4 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Stokhol Üstü Bacası tf5 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Klinker Stokhol Altı Galeri Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Alt Klinker Nakil Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Alt Klinker Nakil Hattı Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 2 Besleme Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Roller Pres Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 2 Sirkülasyon Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 2 Geri Dönüş Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 3 Bacası tf3 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Sevk Hattı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 2 Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Sevk Sistemi Bacası tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 3 Altı Bacası tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kömür Değ. Bunker Bacası 21-L42tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Pfıster Kömür Bunkeri Bacası 21-L42tf2 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Kömür Değirmeni Bacası 21-L62tf1 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 1 Altı Bacası 21-P1p01 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 2 Altı Bacası 21-P1p11 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Paketleme Makinası 1 Bacası 21-P1p21 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Paketleme Makinası 2 Bacası 21-P1p31 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çelik Silo 1 Bacası 21-P1p41 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çelik Silo 2 Bacası 21-P1p51 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Değ. 1 Bacası 21-Z1p01 Elektro Filtre Çimento Değ. 1 Seperatör Bacası 21-Z1p11 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 1 Bacası 21-Z1p31 Torbalı Filtre (Jet Pulse) Çimento Silosu 2 Bacası 21-Z1p41 Torbalı Filtre (Jet Pulse)

145 Fabrikada enerji dalgalanmaları veya kısa süreli enerji kesilmeleri sonucu devre dışı kalabilecek filtrelerin devre dışı kalmasını engellemek için teknoloji takip edilecek ve uygun teçhizat ve sistem kullanılarak gerekli önlemler alınacaktır. Torbalı filtrelerin toz tutma verimleri %100'e yakındır, yakıt dalgalanmalarında işletmesel kolaylık sağlamaktadır, enerji dalgalanmalarından bağımsız olarak çalışma ve sürekli filtrasyon imkanı sağlamaktadır. Bakımı kolay ve güvenlidir, tozun geri kazanım miktarı daha fazla ve daha hızlı olmaktadır. Kapasite arırımı ve modernizasyon yatırımı kapsamında yapılması planlanan ilave hatta yer alan bacalar mevcut durumda yer alan bacalar ile aynı olacaktır. IV.10. Model Sonuçlarının Arazi Varlığı Haritası Üzerinde Gösterilmesi Gerçekleştirilen hava kalitesi modelleme sonuçlarının da yer aldığı model dağılımları Ek 18 de yer alan Hava Kalitesi Modelleme Raporunda verilmiştir. Söz konusu hava kalitesi modelleme raporunda, PM, CO, SO 2, NO 2 ve çöken toz emisyonları için saatlik, günlük ve yıllık hava kalitesine katkı değerleri hesaplanmış olup, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde yer alan yönetmelik sınır değerlerinin altında kalmaktadır. IV.11. Tesisten Kaynaklanacak Emisyonların Tarım Alanlarına ve Tarım Ürünlerine Olabilecek Etkilerinin (Örnekleme Metodu İle Analizlerinin Yapılması ve Analiz Sonuçlarının Rapor Ekinde Verilmesi) Açıklanması Proje kapsamında oluşması muhtemel gaz ve toz emisyonları için yapılan modelleme çalışmalarında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen sınır değerlerin altında kalmaktadır. Söz konusu tesisten kaynaklı herhangi bir olumsuzluğa karşı tesisin etrafındaki tarım arazilerine, insan ve çevre sağlığı açısından gerekli tedbirler alınacaktır. Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamalarında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Fabrikanın mevcutta toprak üzerindeki etkisini belirleyebilmek amacıyla hakim rüzgar yönü dikkate alınarak 3 noktadan alınan toprak numuneleri üzerinde % Kireç analizi yaptırılmıştır. Analiz sonuçlarını içeren raporlar Ek 20 da sunulmaktadır. Böylece fabrika alanı yakın çevresi topraklarının verimlilik analizi yapılmıştır. Planlanan klinker üretimi ilavesi ve kapasite artırımı faaliyetinin yakın civardaki arazilere etkisini ve mevcut toprak yapısını değiştirecek miktarda kireç birikiminin olup olmadığına yönelik analiz yapılmıştır. 130

146 IV.12. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Üretim Nedeni İle Meydana Gelecek Vibrasyon, Gürültünün Kaynakları ve Seviyesi, Gürültüyü Azaltmak İçin Alınacak Önlemler Çimsa Çimento Kayseri Fabrikası tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik in Ek-1 Madde 2.1 Çimento klinkeri ve entegre çimento üretim tesisleri nde yer almaktadır. Kayseri Çimento Fabrikası Kapasite Artırımı ve Modernizasyon Projesi kapsamında inşaat ve işletme döneminde üretim nedeniyle meydana gelecek gürültünün kaynakları ve seviyesi, gürültüyü azaltmak için alınacak önlemler Ek 21 de yer alan Akustik Rapor da sunulmaktadır. Hazırlanan akustik rapordan da görüleceği gibi fabrikanın inşaat ve işletme aşamasında projeden kaynaklanacak gürültü, en yakın yerleşim yerlerinde tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği nde yer alan sınır değerleri sağlamaktadır. Çalışan personelin inşaat ve işletme aşamasında işçi sağlığı ve iş güvenliğini sağlamak amacıyla 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine uyulacak olup tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü kapsamında çalışanlara her türlü kişisel koruyucu ekipmanlar verilecek ve kullanmaları sağlanacaktır. Tesis bünyesinde yüksek düzeyde gürültüye sebep olan üniteler kapalı mekânlar içerisine yerleştirilecek olup yine araç ve ekipmanların düzenli olarak bakımları gerçekleştirilecektir. Faaliyet kapsamında gürültüye sebep olan üniteler için tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği kapsamında gerekli önlemler alınacaktır. IV.13. Proje Kapsamında, İnşaat ve İşletme Döneminde Meydana Gelebilecek Katı, Tehlikeli (Atık Yağ, vs.) ve Tıbbi Atıkların Cinsi, Miktarı ve Özellikleri, Ne Şekilde Bertaraf Edileceği (Atıklarla İlgili Gerekli İzinler Alınmalı ve İzin Belgeleri Rapora Eklenmelidir.) Katı Atıklar İnşaat ve Montaj Aşaması Yatırımın inşaat ve montaj aşamasında 400 kişinin çalıştırılması planlanmakta olup, kişi başına düşen ortalama katı atık üretim miktarı 1,14 kg/kişi-gün 1 kabul edilmiştir. 1 TUIK

147 400 kişi x 1,14 kg/kişi-gün = 456 kg/gün olacaktır. İşletme Aşaması Yatırımın işletme aşamasında mevcut 120 personele ilave 30 personel istihdam edilecek olup işletme aşamasında çalıştırılacak toplam personel sayısı 150 kişi olacaktır. Kişi başına düşen ortalama katı atık üretim miktarı 1,14 kg/kişi-gün kabul edilmiştir. Bu durumda yatırımın işletme aşamasında oluşacak katı atık miktarı; 150 kişi x 1,14 kg/kişi-gün = 171 kg/gün olacaktır. Fabrikanın işletme aşamasında oluşacak toz elektrofiltre ve torbalı filtrelerde tutulup biriktirilip sistemde tekrar kullanılacağından işlem sonrasında ekstra katı atık oluşmayacaktır. Evsel nitelikli katı atık ve evsel nitelikli endüstriyel atıklardan değerlendirilebilir olanlar (cam, kağıt, plastik vb.) ayrı konteynırlarda biriktirilerek geri kazanım firmalarına verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan organik atıklar ise ayrı konteynırlarda biriktirilerek tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda bertaraf edilmek üzere Ağırnas Belediyesi ne verilecektir. Ambalaj Atıkları Fabrikada oluşacak ambalaj atıkları (cam, kağıt, plastik, çimento torbası vb.) evsel katı atık ve evsel nitelikli endüstriyel atıklardan ayrı olarak, ayrı konteynırlarda biriktirilerek tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda Bakanlıktan lisans alan toplama ayırma veya lisanslı geri kazanım firmalarına verilecektir. Tehlikeli Atıklar Fabrika alanında uygun bir yerde Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin 9. maddesine uygun olarak tehlikeli atık geçici depolama alanı inşa edilmiştir. Sözkonusu depolama alanı üstü ve yanları kapalı, sızdırmasız zemine sahiptir. Yatırımın inşaat, montaj ve işletme aşamasında oluşması muhtemel tehlikeli atıklar, mutlaka palet üzerinde, zemine değmeden tehlikeli atığın cinsine göre bigbaglarda, plastik veya sac variller içerisinde biriktirilecek ve depolanacaktır. Faaliyet kapsamında, araçların bakımı ve akaryakıt ikmalleri sırasında yağ-yakıt bulaşmış bez, paçavra, yağ-yakıt bulaşıklı atık makine parçası, boşalan antifriz kapları vb. atıklar tarih ve sayılı resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri gereği diğer atıklardan ayrı olarak, sızdırmasız kaplarda biriktirilecektir. Mevcut fabrika alanı içerisinde 300 m 2 genişliğinde 4 ayrı bölümden oluşan tabanı sırdırmaz tehlikeli atık depolama alanı mevcuttur. (Bkz. Ek 7) 132

148 Biriktirilecek tehlikeli atıklardan, Çevre İzin ve Lisans Belgesi kapsamında yer alanlar (Bkz. Ek 17) faaliyet kapsamında bertaraf edilecek olup, Çevre İzin ve Lisans Belgesi kapsamında yer almayanlar ise yönetmelik gereği T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisans almış atık taşıma kuruluşları vasıtasıyla, yine T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisans almış tehlikeli atık bertaraf tesislerine gönderilerek bertaraf edilecektir. Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında meydana gelecek atıkların atık kodları tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğe göre belirlenerek bertaraf edilecektir. Atık Yağlar Fabrikada oluşan atık yağlar atık depolama alanında yer alan varillere boşaltılarak biriktirilir ve toplanan atık yağlar atık yağ tankına boşaltılarak döner fırında yakılır. Kayseri Çimento Fabrikası Kapasite Artırımı ve Modernizasyon projesinin faaliyete geçmesi ile birlikte oluşacak atık yağlar atık depolama alanında yer alan varillere boşaltılarak biriktirilecek ve toplanan atık yağlar atık yağ tankına boşaltılarak döner fırında yakılacaktır. Bu kapsamda, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Biriktirilecek atık yağlardan, Çevre İzin ve Lisans Belgesi kapsamında yer alanlar (Bkz. Ek 17) faaliyet kapsamında bertaraf edilecek olup, Çevre İzin ve Lisans Belgesi kapsamında yer almayanlar ise yönetmelik gereği T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisans almış atık taşıma kuruluşları vasıtasıyla, yine T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisans almış atık yağ geri kazanım tesislerine gönderilerek geri kazanımı sağlanacaktır. Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamasında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik hükümleri gereği toprakta herhangi bir kirliliğe neden olunmayacaktır. Araç ve makinelerin günlük, haftalık ve aylık bakımları düzenli bir biçimde yapılarak yağ sızmaları önlenecektir. Bitkisel Atık Yağlar Faaliyet kapsamında oluşabilecek bitkisel atık yağlar, tarih ve sayılı Resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre bertaraf için T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisanslandırılmış tesislere verilecektir. 133

149 Tıbbi Atık Yatırım kapsamında Çimsa Kayseri Çimento Fabrikası nda inşaat ve montaj aşamasında 400 kişinin, işletme aşamasında ise mevcut 120 personele ilave 30 personel istihdam edilecek olup işletme aşamasında çalıştırılacak toplam personel sayısı 150 kişi olacaktır tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu nun 81. Maddesi gereği devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran işverenler, Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi hizmetleri dışında kalan, işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi çalıştırmak ve bir işyeri sağlık birimi oluşturmakla yükümlüdür. Bu doğrultuda inşaat ve işletme aşamasında çalışacak personelin sağlık durumunun denetlenmesi ve ilk yardım ve acil tedavi gibi sağlık hizmetlerinin verilmesi için tesis içersinde revir ünitesi 1 işyeri hekimi ve 4 sağlık görevlisi bulunmaktadır. Faaliyet sahibi ile işyeri hekimi arasında imzalanan sözleşme Ek 22 de verilmiştir. Projede yer alan tesisler ve revir ünitesinde ilkyardım çantası ve diğer acil durum ekipmanı sürekli olarak bulundurulmaktadır. Dolayısı ile revirden kaynaklı ortalama 1-2 kg/ay civarında tıbbi atık oluşumu söz konusu olup tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında bu atıklar evsel katı atıklardan ayrı olarak toplanmakta ve Kayseri Büyükşehir Belediyesi tarafından yetkilendirilmiş lisanslı Tıbbi Atık Toplama araçları ile fabrikadan alınarak bertarafı sağlanmaktadır. Kayseri Büyükşehir Belediyesi ile yapılan Tıbbı Atık bertarafı protokolü Ek 23 de verilmektedir. Atık Pil ve Akümülatörler Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamasında oluşması muhtemel atık pil ve akümülatörler, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği doğrultusunda fabrika sahasında yer alacak atık pil kumbaralarında ayrı olarak toplanacak; bunun mümkün olmaması durumunda atık piller evsel atıklardan ayrı toplanarak, pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerin veya belediyelerin toplama noktalarına teslim edilecektir. Çalışan iş makinalarından oluşması muhtemel atık aküler, ilgili satıcılardan yenileri alınırken eskileri teslim edilecektir. Ömrünü Tamamlamış Lastikler Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamasında oluşması muhtemel ömrünü tamamlamış lastikler, Çevre İzin ve Lisans Belgesi kapsamında (Bkz. Ek 17) bertaraf edilecektir. Faaliyetin inşaat, montaj ve işletme aşamasında oluşması muhtemel ömrünü tamamlamış lastikler, diğer atıklardan ayrı olarak toplanarak; taşınması, geçici depolanması, geri kazanılması, ve bertarafı tarih ve sayılı Resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. 134

150 Hafriyat Toprağı ve İnşaat Atıkları Hafriyat, inşaat, tamirat ve tadilat gibi işlemler sırasında hafriyat toprağı, inşaat atıkları oluşacaktır. Bu işlemler sırasında oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen hava kalitesi standartları sağlanacaktır. Faaliyet sahibi, hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının çevre ve insan sağlığına yönelik olumsuz etkilerini, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlayacak, hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarının oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalarında gerekli izinleri ve onayları alacak, faaliyetleri sırasında hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atıklarını bileşenlerine göre ayrı toplayacak, geri kazanacak, biriktirecek ve atığın içinde zararlı, tehlikeli ve yabancı madde bulundurmayacak, atıkları geri kazanım veya depolama tesisi dışındaki yerlere dökmeyecek, atıkların yönetimi amacıyla yapılacak harcamaları karşılayacak, atıkların oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalarında meydana gelebilecek kazalarda oluşacak zararı tazmin edecek ve kaza sonucu oluşacak kirliliği giderecektir. Hafriyat toprağının çıkartılması sırasında gürültü ve görüntü kirliliği ile toz emisyonlarını azaltacak tedbirler alınacak ve faaliyet alanının çevresi kapatılacaktır. Hafriyat işlemleri sırasında kazıdan çıkacak toprak miktarı ile dolgu hacimleri eşitlenecek şekilde planlama yapılmaya çalışılacak ve hafriyat toprağının öncelikle faaliyet alanı içerisinde değerlendirilmesi sağlanacaktır. Hafriyat toprağının çıkartılması sırasında doğal drenaj sistemleri korunacak ve olabilecek erozyona karşı önlem alınacaktır. Hafriyat alanı yanında bina, doğal drenaj, enerji ve telekomünikasyon tesisleri/sistemleri, kaldırım ve yol kaplaması gibi yapılar mevcut olursa bunlar korunacak, olabilecek hasar ve erozyona karşı önlem alınacaktır. Hafriyat sırasında bitkisel toprak alt topraktan ayrı olarak toplanacaktır. Derinliğine ve yapısına bağlı olarak kazılarak yeniden kullanılmak üzere yığılacaktır. Bitkisel toprağın depolanacağı yer % 5 den fazla eğimli olmayacaktır. Bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıplar önlenecek ve toprağın kalitesi korunacaktır. Bitkisel toprak uzun süre açıkta bırakılacak olursa yüzeyinin çabuk gelişen bitkiler ile örtülmesi temin edilecektir. Ayrı toplanan bitkisel toprak bahçe, yeşil alan, ve benzeri çalışmalarda tekrar kullanılacak ve depolama sahalarına kesinlikle gönderilmeyecektir. Bitkisel toprak dışındaki hafriyat toprağı ise öncelikle dolgu, rekreasyon ve benzeri amaçla kullanılacak, tekrar kullanımlarının mümkün olmaması durumunda depolanarak bertaraf edilecektir. Kimyasal/pişebilirlik özelliklerinin uygun olması durumunda ise yüksek miktarlardaki hafriyat toprağı kil hammaddesi olarak öncelikle kullanılacaktır. 135

151 Tesise Kabul Edilmesi Planlanan Atıklar Atıksu deşarjı, hava emisyon, atık yakma ve beraber yakma konularında alınan Çevre İzin Lisans Belgesi ekinde belirtilen atık kodlarına göre alternatif yakıt ve hammaddeler tesise kabul edilmesi planlanmıştır. (Bkz. Ek 17) Tesiste enerji geri kazanımı maksadı ile atıklar ek yakıt olarak kullanılmaktadır. Faaliyet alanı ve çevresindeki akarsular ve mevsimsel akış gösteren kuru dere yatakları faaliyet sırasında zarar görmeyecek, dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzeme, hafriyat atıkları, katı ve sıvı atıklar atılmayacak, dere yatakları değiştirilmeyecek ve oluşabilecek çevre kirliliği engellenecektir. IV.14. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde Kullanılacak Maddelerden, Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Toksik Olanların, Taşınmaları, Depolanmaları ve Kullanımları Planlanan yatırımın inşaat, montaj ve işletme aşamasında parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik madde depolanmayacak ve kullanılmayacaktır. IV.15. Proje Kapsamında İnşaat ve İşletme Döneminde İnsan Sağlığı ve Çevre Açısından Riskli ve Tehlikeli Olanlar, Alınacak Önlemler Yatırımın inşaat aşamasında gerçekleştirilecek olan hafriyat, saha düzenleme, elektrifikasyon, inşaat ve montaj gibi işlemler özellikle işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından risk taşımakta olup işletme aşamasında ise özellikle hareketli büyük parçaların hareketi, yüksek sıcaklık ihtiva eden üniteler, gürültü ve emisyonlar diğer risk taşıyan faktörlerdir. Her türlü iş kazasının önlenmesi amacıyla çalışma alanlarına uyarıcı levhalar konulacak ve çalışanların ilgili her konuda eğitilmesi sağlanacaktır. Yatırımın inşaat ve işletme aşamasında da işçi sağlığı ve iş güvenliğini sağlamak amacıyla tarih ve sayılı Resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Kanunu hükümlerine uyulacak olup, tarih ve sayılı Resmi gazete de yayımlanarak yürülüğe giren İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü kapsamında çalışanlara baret, koruyucu gözlük, toz maskesi, başlık vb. her türlü kişisel korunma amacı verilecek ve kullanmaları sağlanacaktır. Meslek ve bulaşıcı hastalıklara karşı gerekli önlemler alınacak, yeterli miktarda ilk yardım malzemesi bulundurulacak ve mevzuatlar doğrultusunda gerekli sağlık personeli istihdam edilecektir. Çalışan personelin periyodik olarak portör ve gerekli sağlık muayeneleri yaptırılacak ve kayıt altına alınacaktır. Ayrıca inşaat aşamasında Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine uyulacaktır. 136

152 Fabrikada meydana gelen her türlü yangına derhal müdahale edilecektir. Bu amaçla seyyar yangın söndürme cihazları da kullanılacaktır. Bu cihazlar, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nün işyerlerinde iş kazalarını önlemek üzere alınacak güvenlik tedbirleri ve bulundurulması gereken araçlar ile ilgili 5. Kısım nın iş yerlerinde yangına karşı alınacak güvenlik tedbirleri adlı 1. Bölüm ünde yer alan hükümler doğrultusunda temin edilmiş ve yerleştirilmiştir. Muhafaza ve kontrol edilerek kullanılacaktır. Fabrika içerisine yetkisiz kişilerin girmesi kesinlikle engellenmekte olup bu konuda gerekli güvenlik tedbirleri alınmıştır. Ancak sabotaj gibi herhangi bir durum ile karşı karşıya kalınması durumunda en yakın güvenlik birimine haber verilecektir. İşletme aşamasında atıkların oluşumu, taşınması ve depolanması aşamalarında meydana gelebilecek kazalarda oluşacak zarar tazmin edilecek ve kaza sonucu oluşacak atıklar toplanıp, döner fırınlarda yakılarak, geri kazanılacak ve kirlilik giderilecektir. Tesiste oluşabilecek haşerelere karşı (fare, sinek, sıçan vb.) yapılacak olan ilaçlama çalışmaları, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Halk Sağlığı Alanında Haşerelere Karşı İlaçlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik ve tarih ve saylı, tarih ve sayılı yönetmelikteki değişiklikler kapsamında Sağlık Bakanlığı (İl Halk Sağlığı Müdürlüğü) tarafından izinlendirilmiş yetkili firmalar tarafından yaptırılacaktır. Çimsa Çimento Kayseri Fabrikası nda yürürlükte olan çimento standartlarına uygunluk ve müşteri memnuniyeti dikkate alınarak, hammadde ocaklarından müşteriye kadar tüm aşamalarda kaliteli üretim ve hizmet anlayışı tüm çalışanlar tarafından benimsenmiştir. Bu çerçevede TSE-İSO-EN 14000, TSE İSG-OHSAS TS 18001, TSE TS- EN-ISO 50001, K-Q TSE-İSO-EN 9000 Entegre Yönetim Sistemi Belgeleri alınmıştır (Bkz. Ek 24). Entegre Yönetim Sistemi kapsamında hazırlanan Acil Durum Planı Ek 25 de sunulmaktadır. Çimsa Çimento Kayseri Fabrikası na ait İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı Ek 26 de sunulmaktadır. IV.16. Proje Kapsamındaki Ulaştırma Altyapısı Planı (Ulaştırma Güzergahı, Şekli, Güzergah Yollarının Mevcut Durumu ve Kapasitesi, Hangi Amaçlar İçin Kullanıldığı, Mevcut Trafik Yoğunluğu, Yerleşim Yerlerine Göre Konumu, Faaliyet İçin Kullanılacak Araçları Kaldırıp Kaldıramayacağı, Yapılması Düşünülen Tamir, Bakım ve İyileştirme Çalışmaları vb.) Hammadde ve katkı maddelerinin fabrikaya getirilmesi ve fabrikada üretilen çimentonun torbalı veya dökme olarak piyasaya sunulması amacıyla kullanılan ulaşım güzergahı Ek 27 de bulunan Ulaşım Yolları Haritası nda gösterilmiştir. Fabrikada üretilecek çimentonun nakliyesini yapacak kamyonlar Kayseri-Bünyan Karayolunu (eski adı Kayseri-Malatya Yolu) kullanacaklardır. Proje alanının Kayseri-Sivas Karayoluna mesafesi kuşuçumu yaklaşık 5 km dir. 137

153 Fabrikaya ulaşım için Kayseri-Bünyan Karayolundan fabrika alanına kadar olan yaklaşık 200 m lik ara yol kullanılmaktadır/kullanılacaktır. Karayoluna herhangi bir bağlantı yolu yapılmayacaktır. Fabrikada üretilecek ton/yıl çimentonun nakliyesini gerçekleştirecek araçlardan kaynaklanacak trafik yükü aşağıda hesaplanmıştır. Bu malzemelerin taşınması için 33 ton yüklü ve 10 ton yüksüz ağırlığa sahip kamyonların kullanılacağı kabul edilmiştir. yükü; Yatırımın işletme aşamasında ürünlerin nakliyesi sırasında meydana gelecek trafik Nakliye Edilecek Miktar (ton/yıl) Sefer Sayısı = Araç Taşıma Kapasitesi (ton/sefer) Sefer Sayısı = ton/yıl 23 ton/sefer x 300 gün/yıl 435 sefer/gün olacaktır. Şekil 36 Trafik Hacim Haritası 138