ÜNİTE LOJİSTİK YÖNETİMİ. Prof. Dr. Erman COŞKUN Arş. Gör. Samet GÜNER İÇİNDEKİLER HEDEFLER LOJİSTİK BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Transkript

1 HEDEFLER İÇİNDEKİLER LOJİSTİK BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ Giriş Otomatik Tanımlama Sistemleri Barkod RFID Diğerleri EDI GPS Lojistik Bilişim Sistemleri Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Lojistik sistem içerisinde kullanılan bilişim teknolojilerini tanıyacak, Bu teknolojilerin kullanım alanlarını ve faydalarını öğrenecek, Lojistik bilişim sistemleri hakkında bilgi sahibi olacaksınız. LOJİSTİK YÖNETİMİ Prof. Dr. Erman COŞKUN Arş. Gör. Samet GÜNER ÜNİTE 6

2 GİRİŞ Lojistik sistem içerisinde materyal, bilgi ve para akışını hızlandırmak için geliştirilen ve günümüzde yaygın olarak kullanılan çeşitli alt sistemlerin oluşturduğu teknolojik sistemler grubuna Otomatik Tanımlama Sistemleri denir. Tedarik Zinciri, ham maddelerin tedarikçilerden temin edilmesinden, üretime ve üretimi tamamlanan ürünlerin nihai tüketicilere ulaştırılmasına kadar geçen süreci tanımlamaktadır. Günlük hayatımızın pek çok yerinde çeşitli bilişim sistemleri ile etkileşim içerisindeyiz. Kütüphaneler, alışveriş merkezleri, ödeme noktaları, otoyol veya köprülerdeki geçiş işlemleri bu alanlardan sadece birkaçıdır. Ancak çoğu zaman bu sistemlerin farkına varmayız. Bu bölümde, lojistik süreçlerde kullanılan bilişim teknolojilerinden bazıları olan otomatik tanımlama sistemlerinden, EDI ve GPS teknolojilerinden bahsedilecektir. Bölüm sonunda ise, lojistik bilişim sistemlerine değinilerek TMS (taşımacılık yönetim sistemleri) ve WMS (depo yönetim sistemi) anlatılacaktır. OTOMATİK TANIMLAMA SİSTEMLERİ Günümüzde işletme disiplininde yapılan çalışmalara bakıldığında, büyük çoğunluğunun aynı klişeleşmiş kavram ile başladığı görülecektir: rekabet. Rekabet edebilmenin birçok yolu olmakla beraber, konumuz itibariyle firmalara rekabet avantajı sağlayabilecek faktörlerden biri olan hız faktörü üzerinde duracağız. İşletme perspektifinden bakıldığında en genel tanımıyla hız, pazar taleplerinin rakiplerden önce karşılanabilmesi anlamına gelmektedir. Firmalar üretim sistemlerini iyileştirerek pazar taleplerini en hızlı şekilde karşılamaya çalışırlar. Ancak pazar taleplerinin hızlı bir şekilde karşılanması sadece firmanın üretim sistemiyle alakalı değildir. Hız kazanmak için tedarikçilerinizin üretim için gerekli olan ham maddeleri zamanında getirebilmeleri ve dağıtım kanalınızın da tamamlanmış ürünlerinizi hızlı bir şekilde ihtiyaç noktalarına ulaştırabilmesi gereklidir. Daha özele inmek gerekirse, tüm bu süreçler içerisinde ürün veya ham maddelerin depolara giriş çıkışları, ödeme sistemleri, yükleme boşaltma işlemleri, sipariş alma-verme süreçleri gibi bekleme süresi oluşturacak süreçlerin de hızlandırılması gereklidir. Kısacası hız, sadece firmanın kendisi ile ilgili değil, tedarik zincirinin bütünüyle alakalıdır. Bir lojistik sistemde materyaller ne kadar hızlı hareket ederse, işletmelerin pazar talebine cevap verme hızı da o kadar artacaktır. Ancak materyal hareketinin hızı da tek başına yeterli değildir. Materyal akışının hızı, bilgi ve finans akışının hızına bağlıdır. Eğer bilgi ve finans akışı yavaş ise, materyal akışı da muhtemelen yavaş olacaktır. Bu akışın hızlanması, süreç içerisinde insan eliyle yapılan işlemlerin mümkün olduğunca azaltılarak bilgisayar destekli hâle getirilmesine bağlıdır. Bilgisayarların sürece dâhil edilmesi, akışın hızlandırılmasının yanı sıra işlemlerin hatasız bir biçimde gerçekleştirilmesine de imkân verecektir. Böylelikle hatalardan kaynaklanan zaman kayıpları da elimine edilecektir. İşte lojistik sistem içerisinde materyal, bilgi ve para akışını hızlandırmak için geliştirilen ve günümüzde yaygın olarak kullanılan, çeşitli alt sistemlerin oluşturduğu teknolojik sistemler grubuna Otomatik Tanımlama Sistemleri denir. Otomatik tanımlama sistemlerinin amacı, materyal, bilgi ve finans mübadelelerinin yapıldığı noktalarda, insan faktörünün elimine edilerek otomatik sistemler tarafından daha hızlı, güvenli ve hatasız bir şekilde yapılmasını sağlamaktır. Otomatik tanımlama sistemlerinde gelişmiş bilgisayar teknolojilerinden faydalanılır. Bilgisayarlar, ürünün hareketini de içeren birçok süreç hakkındaki bilgilerin işlenmesi, analiz edilmesi ve görüntülenmesinde kullanılır. Hareketli materyallerin anlık durumları hakkındaki bilgiler külfetli, pahalı ve hata eğilimlidir. Kısacası birçok otomatik sistem, bu veri girişi görevini yerine getirmek üzere geliştirilmişlerdir (McFarlane ve Sheffi, 2003). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

3 Otomatik Tanımlama Sistemlerinin Tamamlayıcıları Günümüzde kullanılan çeşitli otomatik tanımlama sistemleri vardır. Her bir sistem diğerlerinden farklılık gösterse de temelinde hepsi aynı tamamlayıcılardan meydana gelmektedir. Bu tamamlayıcılar; fiziksel nesne, kod, okuyucu, bilgisayar donanımı, yazılım, yazıcı ve personelden meydana gelmektedir (Smith ve Offodlle, 2002). Fiziksel nesne, otomatik tanımlama sistemlerine konu olan asıl materyaldir. Kod, fiziksel nesnenin temel karakteristiklerini tanımlayan sembolojidir. Bu sembolojinin etiketlere işlenmesi veya yüklenmesi için yazıcılardan faydalanılır. Okuyucu, fiziksel nesne üzerinde bulunan kodu tanımlayarak ana sisteme yani bilgisayar donanımına ileten araçtır. Veriler bilgisayara otomatik olarak iletilir ve bu verinin insanların kullanabileceği forma dönüştüren yazılımlara ihtiyaç vardır. En önemlisi de bu süreçleri kuracak, işletecek ve yönetecek insan faktörüne ihtiyaç duyulmaktadır. Fiziksel Nesne İnsan Kod Yazıcı OTS Okuyucu Yazılım Bilgisayar Donanımı Şekil 6.1. Otomatik Tanımlama Sistemlerinin Tamamlayıcıları Çeşitli otomatik tanımlama teknolojileri mevcuttur. Bu kitapta, barkod ve RFID teknolojileri detaylı olarak ele alınacak olup diğer otomatik tanımlama sistemlerine kısaca değinilecektir. BARKOD BAR-CODING BAR: Çubuk CODING: Kodlama Barkod sistemi, otomatik tanımlama sistemleri içerisinde en yaygın olarak kullanılanlardan biridir. Basit düzeydeki yapısı, düşük maliyeti ve sağladığı avantajlar sayesinde tüm dünyada kullanılan bir sistem durumundadır. Barkod, en eski otomatik tanımlama sistemlerinden biridir. Türkçede Barkod olarak kullandığımız bu kelimenin anlamının bilinmesi, nasıl bir teknoloji olduğu hakkında bizlere bilgi verecektir. Türkçede kullanıldığı hâliyle Barkod, İngilizcede çizgi, çubuk anlamlarına gelen Bar ve kodlamak anlamına gelen code veya coding kelimelerinin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur (Bar Coding veya Barcode). Böylelikle barkod teknolojisinin, basit anlamda çizgilerin kodlanması veya farklı özellikteki çizgilere farklı değerler atanmasına dair bir teknoloji olduğu anlaşılabilmektedir yılında yerel bir gıda mağazaları zinciri sahibi, Drexel Enstitüsüne ürün bilgilerinin kasada otomatik olarak okunmasını sağlayacak bir yöntem geliştirilmesi yönünde başvuru yapmıştı. Bu üniversiteden mezun olmuş olan Woodland ve birkaç arkadaşı çözüm üzerinde çalışmaya başladılar. Nitekim barkod türü bir Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

4 Örnek Lojistik Bilişim Teknolojileri ürüne ilişkin ilk patent, 7 Ekim 1952 de Joseph Woodland ve Bernard Silver tarafından alınmıştır (Bellis, 2012) yılında da bazı çalışmalar yapılmıştır; ancak modern barkod sisteminin 1948 yılında başladığı kabul edilir. Barkodun ticari alandaki ilk kullanımı 1966 yılında gerçekleştirilmiştir. Barkod, birbirine paralel şekilde ve dikey olarak sıralanmış farklı genişlikteki bir dizi çubuk ve bu çubuklar arasında yer alan boşluklara farklı özelliklerin tayin edilmesiyle, üzerine yapıştırıldığı ürün hakkında çeşitli bilgiler içermesi ve gerektiği zaman ilgili teknoloji vasıtasıyla bu bilgilerin öğrenilmesini amaçlayan teknolojiye verilen addır. Çizgi terimi koyu renkteki dikdörtgenleri vurgularken boşluk terimi ise bu çizgiler arasındaki aralığı ifade eder (Pavlidis vd., 1990). Barkod üzerinde, ürün hakkında zamanla değişebilecek veriler (fiyat gibi) yer almaz. Aksi takdirde verilerin her değişiminde ürün üzerindeki barkodların da değiştirilmesi gerekir ki bu durum maliyet ve zaman kaybına sebebiyet verecektir. Akıllara şu soru gelebilir: Eğer barkodlara fiyat bilgisi kodlanmıyor ise kasiyerler ürünün barkodunu okutarak fiyatını nasıl öğrenebiliyor? Cevap oldukça basittir: Fiyat bilgileri (veya değişebilecek diğer bilgiler) barkoda kodlanmıyor, bilgisayara yükleniyor. Barkod Sisteminin İşleyişi Barkod sembolojisi, çizgi ve boşlukların fiziksel özelliklerine göre veri kodlanması anlamında kullanılan terimdir. Ürünlerin menşei ve cinsi gibi veriler barkod üzerindeki inceli kalınlı çizgilere ve boşluklara kodlanırlar. Bu kodlama sırasında kullanılan çizgi ve boşlukların her biri barkod sembolojisi olarak adlandırılır. Semboloji, çizgi ve boşlukların fiziksel özelliklerine göre veri kodlanması anlamında kullanılan terimdir (Cathie, 2004). Barkod sembolojisi, her bir barkod diline göre belirlenmiş kurallar çerçevesinde çizgilerin (bar) ve boşlukların yerleştirilmesine dayanır. Bu sembolojiler makineler tarafından okunabilir veya taranabilir (Smith ve Offodlle, 2002). Burada dikkat edilmesi gereken nokta, barkodların bir mikroçip gibi tertibata sahip olmayıp veri depolama kapasitelerinin olmadığıdır. İstenen veriler, çizgi ve boşluklara daha önceden belirlenmiş bazı kurallar dahilinde kodlanırlar. Barkodlar birçok şekil ve ebatta olabilirler ve endüstri spesifikasyonlarına göre basılmış ince ve kalın çizgiler içerirler. Kodlama işlemi çizgilerin kalınlıklarına göre yapılır. Çizgilerin dikey yükseklikleri herhangi bir veri içermez; ancak tarama işlemini kolaylaştırır (Pavlidis vd., 1990). Kullanıma uygun birçok farklı semboller olmasına karşın sadece küçük bir kısmı genel bir kullanım alanına sahiptir ve endüstriyel örgütler tarafından düzenlenmiştir. Günümüzde bilinen 225 adet barkod sembolü mevcuttur. Ancak bunların tamamı yaygın olmamakla beraber sadece küçük bir bölümü geniş kullanım alanına sahiptir. UCC (Uniform Code Council) ve EAN (European Article Number) gibi kuruluşlar, sektörde standartlaşma sağlarlar (Smith ve Offodlle, 2002). ABD ve Kanada da UCC nin standardına uygun olan UPC (Universal Product Code) kullanılırken ülkemizde ve Avrupa da EAN-13 türü barkod kullanılmaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

5 Barkod teknolojisinde kullanılan barkod etiketleri, tüm sistemin küçük bir parçasını oluşturur. Sistemin diğer bileşenlerinden birisi, tarayıcı olarak da bilinen okuyucu, diğeri ise dekoderdir. Barkod tarayıcısının bu sistem içerisindeki rolü, barkod sembollerinin görsel şekillerini elektronik sinyallere dönüştürmektir. Genellikle tarayıcı ve dekoder aynı araç içerisine yerleştirilirler ve iki aracı birbirinden ayırmak çok zordur. Dekoder hangi sembolojinin kullanıldığını belirlerken ve elektronik sinyalleri kodlarken aynı zamanda veriyi depolar veya iletir (Smith ve Offodlle, 2002). Barkod etiketlerinin yazılmasını sağlayan barkod yazıcıları da bu sistemin bileşenlerinden bir tanesidir. Bunların haricinde, sistem içerisinde kullanılan ve software denilen ara yazılımlar vardır. Barkod sisteminin genel işleyişi şu şekildedir; öncelikle veriler barkotlara kodlanır ve bir nesne üzerine yapıştırılırlar. İnfrared ışınları veya lazer ışınları kullanan özel tarayıcılar kodlanmış veriyi ortaya çıkarır ve daha sonra bu sinyalleri tarayıcıdan bilgisayara aktarır. Barkod Sisteminin Avantajları Şekil 6.2. Barkod Sisteminin İşleyişi Otomatik tanımlama sistemlerinin ortak faydası, tedarik zincirinde materyal, bilgi ve para akışını kolaylaştırmalarıdır. Bir otomatik tanımlama sistemi olan barkod da tedarik zinciri üyeleri arasındaki materyal, bilgi ve para akışının hızlanmasını ve daha güvenilir olmasını sağlamaktadır. Diğer bir deyişle tedarik zinciri süreçlerinin geliştirilmesine yardımcı olmaktadır. Barkod sistemi, karar verme sürecini kolaylaştıracak veri toplama imkânı sağlar. Barkod sayesinde sadece müşterilerin ne aldıklarını değil, ne zaman ve hangi kombinasyonlarla aldıkları da öğrenilebilir. Bu durum, işletme yöneticilerinin depolardaki ürünleri için en iyi lokasyonları tahmin etmelerine yardımcı olabilir (kcsi.ca). Barkod sisteminin kurulum ve işletim maliyetleri de düşüktür. Bu nedenle oldukça yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Sistemin bir diğer avantajı, dünya üzerinde büyük ölçüde bir standartlaşma sağlanmış olmasıdır. Her ne kadar dünya üzerinde kullanılan tek bir barkod sistemi olmasa bile, büyük kullanım alanlarına sahip standartlar mevcuttur (Bu standartlara daha önce değinilmiştir). Bu tür standartlaşmalar sistemin daha etkin bir şekilde işletilebilmesine imkân sağlamaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

6 Barkod, envanter kontrolünü kolaylaştırmaktadır. Depoya veya satış noktasına giren, çıkan barkodlu ürünler, el terminalleri şeklindeki portatif okuyucularla takip edilebilir, ürün hareket bilgileri sisteme eş zamanlı olarak aktarılabilmektedir. Böylelikle gerçek zamanlı bir envanter kontrol sisteminin oluşturulması mümkün hâle gelir. Barkodun kullanım alanları 2 boyutlu barkodlara daha fazla sayıda veri kodlanabilir ve daha hızlı okunurlar li yıllarda kullanımının yaygınlaşmaya başlamasıyla birlikte barkodlar, süpermarketlerden alışveriş merkezlerine, üretim tesislerine, askeriyeye ve sağlık sektörüne kadar birçok sektörde kullanım alanı bulmuştur (Pavlidis vd., 1990). Düşük maliyeti ve kolayca öğrenilebilecek basit sistemi, kullanım alanının bu kadar genişlemesinin başlıca nedenleridir. Hemen herkesin aşina olduğu bir barkod kullanım alanı vardır: satış noktaları. Süpermarket (hatta daha küçük çaplı iş yerlerinde) gibi ticaretin hızlı cereyan ettiği noktalarda, akışı hızlandırmak ve muhtemel hatalardan sakınmak amacıyla barkodlardan faydalanılır. Kasalardaki hızlı ve hatasız akış, müşteri memnuniyeti sağlayacaktır. Bunun haricinde barkod teknolojisi, tedarik zinciri içerisinde materyal akışının gerçekleştiği her yerde kullanılabilir. Barkod teknolojisinin kullanım alanı ileriki yıllarda daha da yaygınlaşacaktır. Her ne kadar bir sonraki bölümde değineceğimiz RFID teknolojisi hızla yaygınlaşmakta ise de, barkod teknolojisi çeşitli avantajlarından dolayı çok daha uzun yıllar kullanımda kalacak gibidir. Bu teknoloji ile ilgili inovatif kullanım alanları geliştirilebilir. İki boyutlu (2D-Two Dimensional) barkodlar bu tür yenilikçi kullanım alanlarına örnektir. Günümüzde, ürünlere ilişkin kodlanmak istenen veri sayısının artmasına bağlı olarak, daha fazla verinin kodlanmasına imkân veren iki boyutlu barkodlar geliştirilmiştir. İki boyutlu teknoloji, daha fazla veri kodlanabilmesine ek olarak barkodların daha hızlı okunmalarına da imkân verir. Şekil Boyutlu Barkod Örneği Radyo Frekanslı Tanımlama Sistemleri (RFID) RFID, sabit bir lokasyon ile hareketli bir obje veya objeler arasındaki dijital bilgi iletiminde kullanılan radyo teknolojisini tanımlamakta kullanılan otomatik tanımlama teknolojisidir. RFID, tedarik zinciri yönetiminde kullanılan otomatik tanımlama sistemlerinden biridir. Farkında olalım ya da olmayalım bu sistemler gündelik hayatımızın birçok yerinde kullanılmaktadır; Kütüphanelerde, otomatik geçişlerde, alışverişlerimizde ve daha birçok yerde. Bu bölümde genel olarak RFID nin tanımı, teknik altyapısı ve bileşenleri, işleyişi, gelişim süreci, firmalara sağladığı avantajlar, işletiminde karşılaşılan güçlükler ve uygulama alanları konularına değinilecektir. RFID, İngilizcede Radio Frequency Identification kavramının kısaltması olup Türkçeye Radyo Frekanslı Tanımlama şeklinde tercüme edilebilir. RFID, farklı maddelerin otomatik tanımlanmasında kullanılan bir teknoloji olup sabit bir lokasyon ile hareketli bir obje veya objeler arasındaki dijital bilgi iletiminde kullanılan radyo teknolojisini tanımlamakta kullanılan kavramdır (Landt, 2005). Bu Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

7 teknoloji ile hareket hâlindeki veya sabit cisimlerin, radyo dalgaları kullanılarak otomatik tanımlanması yapılabilir. En genel tanımıyla RFID; radyo frekans dalgalarını kullanarak otomatik kimlik saptama ve birimlerin üzerine yapıştırılmış elektronik veri taşıyıcı araçlarla (yani etiketlerle) lokasyon belirleme imkânı veren bir kimlik tanımlama sistemidir (Elmuti ve Abebe, 2005). RFID teknolojisinin öncelikli iki hedefi şunlardır (Mattlin vd., 2005): Tedarik zinciri boyunca hareket eden ürün veya bir sürü içerisindeki hayvanlar gibi nesnelerin izlenebilirliğini sağlamak, Bir geçiş noktasından geçen arabalar gibi nesneleri veya bir ofise girmek isteyen çalışanlar gibi insanların tanımlanmasını sağlamak. RFID Bileşenleri Aktif Etiket, kendi güç kaynağına sahip olup bilgiyi bulunduğu yerden direkt olarak okuyucuya iletir. RFID sistemi, belli bir teknolojik altyapıyı gerektirir. RFID, bağlantının bir ucunda basit, diğer ucunda ise karmaşık araç ve süreçlerin olduğu bir sistemdir. Basit ve ucuz aletler olan etiket veya vericiler, yönetilmek istenen nesneye takılırlar. Okuyucu ve sorgulayıcı gibi karmaşık aletlerse kablolu olup (kablosuz okuyucular da mevcuttur) bir ana (host) bilgisayara veya ağa bağlıdırlar (Landt, 2005). RFID nin üç ana bileşeni vardır. Bunlardan biri, transponder olarak da bilinen RFID etiketidir. RFID etiketi temel olarak bir mikroçipten ve antenden meydana gelir. Diğer önemli bileşen okuyucudur (tarayıcı veya scanner olarak da bilinir). Son bileşen ise donanımlar arasındaki entegrasyonu sağlayan yazılımlardır. Son iki bileşen, RFID verisini merkez server a iletmek ve veriyi işlemek için ihtiyaç duyulan yazılım ve donanımı oluşturur (Mattlin vd., 2005). RFID sisteminin ana bileşenleri haricinde bir de yardımcı bileşenleri bulunur. Bu yardımcı bileşenlerden biri anten dir. RFID antenler, elektromanyetik dalgaları bir sistemden alıp çevreye veren ya da çevresindeki elektromanyetik dalgalardan aldığı işaretlerle bir sistemi besleyen, kablosuz haberleşme sistemlerinin performanslarını artırmak için kullanılan teknolojik cihazlardır (Yüksel ve Odabaşı, 2009). Etiket okuma menzillerinin yeterli olmadığı durumlarda etiket ve okuyucu arasındaki iletişimin sağlanmasında antenler önemli bir rol oynarlar. Antenler, hem okuyucularda hem de etiketlerde bulunurlar. Diğer bir yardımcı bileşen, RFID yazıcısıdır. Yazılabilme özelliğine sahip etiketlere veri girişi sağlamak amacıyla kullanılırlar. Etiket Pasif etiketlerin kendi güç kaynağı bulunmaz. Bu etiketler ancak okuyucunun oluşturduğu elektromanyetik alan içerisinde aktive olurlar. Literatürde transponder olarak da adlandırılan etiket, verici (transmitter) ve cevap veren (responder) kelimelerinden oluşturulmuştur (Üstündağ, 2008). RFID sistemi, küçük etiketlerin birimlerin üzerlerine yerleştirilmeleri ile işletilir. Birimlerin üzerlerine yerleştirilen etiketlerde kullanılan yarı iletkenler (mikroçip) sayesinde etiketlerin bellek özellikleri mevcuttur. Bu belleklere ürün ile ilgili veriler işlenir. Daha sonra, aktif duruma getirilen etiketlerdeki bu veriler bir okuyucu vasıtası ile sisteme aktarılır. Etiketlerin bellek limitleri, kullanım alanlarına göre değişmekle beraber, 1 bit ile başlar ve kilobitlere kadar artabilir. Etiketler, verileri antenleri vasıtasıyla kodlanmış bir şekilde okuyucuya gönderirler. Bu noktada birçok kodlama tekniği kullanılabilir. Veri ve enerji transferi, etiket-okuyucu arasında herhangi bir temas veya görüş açısı olmadan radyo frekansları vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. Okuyucunun yaydığı elektromanyetik dalgalar etiket anteniyle buluşmakta ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

8 mikroçipteki devreleri harekete geçirmektedir. Mikroçip dalgaları modüle ederek okuyucuya geri göndermekte ve okuyucu da yeni dalgayı dijital veri hâline dönüştürmektedir (Yüksel ve Odabaşı, 2009). Okuyucular tarafından elde edilen bilgi, tedarik zinciri üzerinde son bir işlemden geçirmek üzere bir ağ veya bilgisayar yönetim sisteminde kullanabilir (Elmuti ve Abebe, 2005). RFID etiketlerin bellek özelliklerinin yanı sıra sensör özelliği de bulunmaktadır. Genelde aktif olan bu etiketler sıcaklık, nem, hava basıncı, kimyasal ya da biyolojik özel maddelerin varlığı gibi çevresel durumları ölçerek kaydeder ve gerekli bildirimleri gerçekleştirirler (Üstündağ, 2008). RFID sistemleri tek yönlü (tek yönlü transfer aktarımı, etiketten okuyucuya) veya çift yönlü (çift taraflı) olabilir (Landt, 2005). Tek yönlü etiketlere pasif, çift yönlü etiketlere ise aktif etiketler denir. Pasif etiketlerin kendi sahip oldukları bir enerji kaynağı yoktur. Okuyucunun oluşturduğu elektromanyetik alan içerisinde etiket aktive olur ve etikette saklanan veriler okuyucuya gönderilir (Üstündağ, 2008). Pasif etiketler, etiket anteni vasıtasıyla okuyucudan aldığı enerji ile çalışır ve bu enerjiyi, depoladığı veriyi okuyucuya iletmek için kullanır (Elmuti ve Abebe, 2005). Diğer taraftan aktif etiketler genelde bir pil gibi kendi güç tedariğine sahiptirler ve bilgiyi direkt olarak okuyucuya iletirler (Elmuti ve Abebe, 2005). Yani etiket, kendi enerjisini kendisi üretir. Bu sistemde fiyat değişiklikleri gibi bilgiler güncellenebilir. Aşağıdaki tabloda aktif ve pasif etiketlerin karşılaştırılması görülmektedir. Tablo 6.1. Aktif ve Pasif RFID Etiketlerinin Karşılaştırılması, Mehrjerdi, 2008 Aktif RFID Etiketi Pasif RFID Etiketi Güç Kaynağı Dahili Okuyucudan aktarılan enerji Güç Durumu Devamlı Sadece okuyucunun alanında İletişim Aralığı Uzun aralık (300m) Kısa aralık (5-10m) Veri Depolama Geniş Küçük Etiketten Okuyucuya Giden Sinyal Gücü Yüksek Düşük Okuyucudan Etikete Giden Sinyal Gücü Düşük Yüksek Ağırlık gr 6-54gr Kapasite Read/Write Sadece Read İşlem Ömrü 5-10 yıl Sınırsız Hafıza 2MB 16kb den fazla Maliyet ($) 100 0,40-10 Aktif ve pasif etiketlerin yanı sıra yarı aktif ve yarı pasif etiketlerde bulunmaktadır. Yarı pasif etiketler çipe enerji sağlamak için küçük yerleşik bir pil kullanırlar. Yarı aktif etiketler ise antene enerji sağlamak için pil kullanırlar, ancak çip, okuyucudan gelen RF enerjiyi kullanır (Mehrjerdi, 2008). Bir diğer etiket sınıflaması ise, sadece okunabilen ve okunabilen-yazılabilen etiketlerdir. Bazı etiketler içindeki çiplere herhangi bir yazılım yapılamaz. Sadece okunabilme özelliğine sahip bu tür çiplere, üretimleri esnasında tanıtıcı veriler yüklenir ve RFID sistemi içerisinde kullanılırlar. Buna karşın bazı etiketler, özellikle de aktif olanlar, çipin içerisindeki veriyi yeni bilgiyle update edilebilme kapasitesine sahiptir (Mattlin vd., 2005). Okunabilir-yazılabilir olarak tanımlanan bu etiketlere her zaman veri yazılabilir ve okunabilir. RFID sistemleri 125KHz, 13,56MHz, 2,45GHz, 5,8GHz ve ultra yüksek frekans (UHF) MHz yi içeren çeşitli sayıda frekanslarda çalışabilir. Düşük frekanslı Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

9 etiketler KHz frekans aralığında çalışırken yüksek frekanslı etiketler 13,56MHz seviyesinde çalışır. UHF etiketleri ise MHz seviyesinde çalışır. Düşük frekanslı etiketler diğerlerine göre daha ucuz olur ve daha az güç harcarlar. Yüksek ve ultra yüksek etiketlerin etki alanları daha geniştir ve veri aktarım hızları daha fazladır. Bu tip etiketler daha fazla güç harcarlar ve daha pahalıdırlar (Mehrjerdi, 2008). RFID uygulamalarında en önemli detaylardan biri doğru etiketin seçimidir. Çalışma ortam koşulları, etiketlenecek ürünlerin yerleşimi, malzemenin ham maddesi, hedeflenen okuma mesafesi gibi faktörler etiket seçimini doğrudan etkilemektedir. Ayrıca üzerine baskı yapılabilecek etiketler, geniş hafıza kapasitesi, zorlu şartlara ve sıcaklıklara dayanıklılık gibi ilave özelliklerin de aranması durumunda RFID sisteminde özel etiket seçimi yapılması gerekebilir (Yüksel ve Odabaşı, 2009). Ürünün değeri de kullanılacak etiket türüne karar vermede belirleyici olabilir. Yüksek maliyeti olan aktif etiketlerin yüksek değerli taşımalarda kullanılması beklenebilirken değeri daha düşük olan ürün veya nesnelerin takibinde veya tanımlanmasında pasif etiketlerin kullanılması, diğer şartlarda elverdiği sürece, uygun olacaktır. Okuyucu Okuyucu, RFID etiketlerinden gelen radyo dalgalarını ara katman yazılımından geçebilecek formata dönüştüren araçlardır. Literatürde scanner, yani tarayıcı olarak da tanımlanan RFID okuyucuları, RFID etiketlerinden gelen radyo dalgalarını ara katman (middleware) yazılımından geçebilecek formata dönüştüren araçlardır. RFID okuyucu, anteni vasıtasıyla etiketin içerisindeki çip ile iletişime geçer. Okuyucunun RFID sistemi içerisindeki rolü, sahip olduğu anteni vasıtasıyla RFID etiketi ile iletişime geçmek, verileri transfer etmek ve gerektiğinde yazıcı özelliği mevcut ise (etiketin de bu özelliğe sahip olması koşuluyla) etiket üzerindeki bilgileri güncellemektedir. Okuyucu kapsama alanı içinde bulunan etiketler ile radyo dalgaları vasıtasıyla iletişim kurar, kullanım sistemlerinden aldığı komut ve verileri kodlayarak elektromanyetik dalgalara dönüştürür ve etiketlere gönderir, etiketten radyo dalgaları olarak aldığı komut ve verileri ilgili kullanım sistemi tarafından kullanılmak üzere dijital bilgiye dönüştürür (Meydanoğlu, 2008). Bir RFID okuyucusu şu parçalardan oluşur; Bir RF modülü (veri alışverişinde sinyal sürecini sağlamak), bir kontrol modülü ve bir bağlantı birimi. Okuyucunun diğer bir önemli özelliği ise güç tedariğidir (Yu, 2007). Daha önceden de belirttiğimiz gibi aktif etiketlerin ihtiyaç duydukları enerjiyi kendileri üretebilmelerine karşılık pasif etiketler güç üretmezler ve süreç için ihtiyaç duyulan gücün tamamı okuyucunun sağladığı radyo dalgalarından elde edilir. Kullanım biçimlerine göre okuyucuları şu şekilde sınıflandırabiliriz: El terminalleri: Barkot okuyucularına benzer şekilde, herhangi bir kablo ile bir yere bağlı olmayan okuyuculardır. Bu tür okuyucular, sabit duran nesnelerin tanımlanmasında kullanılabilir. Örneğin depoya getirilmiş ve raflara yerleştirilmiş ürünler, el terminalleri vasıtasıyla tanımlanarak sisteme girilebilir. Mobil okuyucu: Mobil okuyucular ulaşılması zor, tehlikeli yerlerdeki etiketlerin okunmasını kolaylaştıran, mobil araçlara yerleştirilen ve kapsama alanı içerisindeki etiketleri okuyan cihazlardır (Yüksel ve Odabaşı, 2009). RFID okuyucularının hareketli veri toplayıcı araçlara entegre edilmesi şeklinde kullanılırlar. Forklift gibi araçlara entegre edilerek kullanılabilirler. El terminallerine benzer şekilde kablosuzdurlar ve güç kaynağı olarak pil kullanırlar. Sabit okuyucu: Sabit okuyucular, diğer ikisinin aksine hareketli değillerdir ve harici güç kaynaklarına bağlıdırlar. Örneğin, işletme deposunun kapısına yerleştirilen sabit okuyucular sayesinde, üzerine RFID etiketi yapıştırılmış ürünler, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

10 teker teker tanımlanmaya ihtiyaç duyulmadan kapıdan geçirilebilirler. RFID li kapılardan geçirilen ürünler veya nesneler, otomatik olarak tanımlanmış olurlar. Otomatik Geçiş Sistemlerinde (OGS) kullanılan okuyucular da bu türe örnektir. Şekil 6.4. El Terminali Şekil 6.5. Sabit Okuyucu Şekil 6.6. RFID Etiketi Yazılım RFID sistemi içerisinde yer alan iki tür yazılımdan bahsedilebilir. Bunlardan birincisi, sistem yazılımı adı verilen ve etiket ile okuyucu arasındaki etkileşimi sağlayan yazılımlardır. Etiket ve okuyucudan oluşan sisteme RF alt sistemi denilir. Sistem yazılımları, etiket okuma-yazma, hatalı verinin tespiti veya düzeltilmesi ile okuyucu-etiket arasında güvenlik amaçlı doğrulama işlemlerini gerçekleştirmede kullanılır (Üstündağ, 2008). Diğer yazılım türü ise, Türkçeye ara katman yazılımı olarak tercüme edilen middleware yazılımlarıdır. Ara katman yazılımlarının RFID sistemi içerisindeki rolü de, etiket veya okuyucu gibi donanımların, işletmelerde kullanılan hâlihazırdaki bazı sistemlerle entegrasyonunu sağlamaktır. Bu yazılımların ana amacı, RFID sistemi içerisinde elde edilen yüksek miktardaki verilerin kullanılabilmesini sağlamaktır. Şekil 6.7. RFID Sisteminin İşleyişi Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

11 RFID nin Gelişimi İnsanoğlunun çok daha önceleri elektrik, manyetik ve elektromanyetik enerjinin farkına varmış olmasına rağmen 1600 lü yıllara kadar bilim çok yavaş ilerlemiştir yılları arasında ise elektrik, manyetik ve optik konularında büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Işık ve radyo dalgalarının her ikisinin de elektromanyetiğin formu olduklarının ispat edilmesi, elektromanyetik dalgaların oluşturulması ve telsiz telgrafın kullanılması, bu ilerlemelerden bazılarıdır (Landt, 2005). Esasında RFID, radyo yayın teknolojisi ile radar teknolojisinin birleşimini ortaya koyar. Radyo teknolojisi ilk olarak 1890 larda, radar teknolojisi ise 1920 lerde geliştirilmiştir (Mattlin vd., 2005). RFID, ilk olarak 1926 yılında patenti alındığında radyo dalgalarıyla nesne tanımlama çok önemli bir askeri uygulama olarak görülüyordu. İngiltere bu teknolojiyi II. Dünya Savaşı nda dost ve düşman uçaklarını belirlemek için kullanıyordu yılında RFID konsepti geliştirilmiştir. RFID nin ticari alanda ilk kullanımı ise 1984 yılında General Motors tarafından, her bir gövdeye doğru parçanın konulduğundan emin olmak amacıyla otomobil gövdelerine RFID etiketi yerleştirilerek gerçekleştirilmiştir (Juban ve Wyld, 2004) yılına gelindiğinde, birçok denemenin ardından, RFID teknolojisini kullanan ilk otomatik geçiş sistemi Norveç te uygulanmaya başlanmıştır. RFID uyumlu geçiş ücreti toplama sistemleri 2 yıl sonra da ABD de kullanılmaya başlanmıştır (Mattlin vd., 2005). Tablo 6.2. RFID nin Gelişim Süreci, Landt, 2005 Yıllar Gelişmeler Radarın belirginleştirilmesi ve kullanılması, II. Dünya Savaşı ndaki önemli gelişmeler ve 1948 de RFID nin icadı İlk RFID teknolojisi araştırmaları, laboratuar tecrübeleri RFID teorisinin gelişmesi. Deneme uygulamalarının başlaması RFID gelişmelerinin patlaması. Hızlandırma çalışmaları. RFID nin ilk uygulamaları RFID nin temel ticari uygulamaları Standartların ortaya çıkması. RFID nin geniş çaplı yayılımı. RFID nin günlük hayatın bir parçası haline gelmesi RFID patlaması devam ediyor yılında Wal-Mart ve US Department of Defence (DoD) dünyanın en büyük satın alımcı organizasyonu- tedarikçilerinden ürünlerin taşınma ve dağıtım merkezlerinde RFID teknolojisine geçmelerini istemişlerdir. Böylece dağıtımcılar, entegratörler ve satıcılar arasında bu yeni teknoloji hakkındaki her şeyi ve kendilerine nasıl faydalar sağlayacağını öğrenmek için ani bir reaksiyon başlamıştır (Juban ve Wyld, 2004). RFID nin hem perakendeciler hem de tedarikçiler açısından birçok potansiyele sahip bir teknoloji olduğu bir gerçektir. Wal-Mart, Tesco, Target ve diğer perakendecilerin RFID farkındalığının artmasıyla büyük küçük birçok tedarikçi bundan etkilenmiştir. Bu tedarikçilerin birçoğunun RFID teknolojisine uyum sağlamaktan başka bir seçeneği kalmamıştır (Vijayaraman ve Osyk, 2006). Amerikan Federal Hükümeti, orduya teslim edilen her bir ürünün RFID etiketi taşıması şartı koymuştur ve bu durum tedarikçiyi etkilemiştir. İlerleyen yıllarda neredeyse tüm Fortune 500 ve Global 1000 firmaları Wal-Mart ve Dod a katılmış ve RFID, hemen hemen tüm sektörlerde çok önemli hâle gelmiştir (Juban ve Wyld, 2004). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

12 Örnek Lojistik Bilişim Teknolojileri Faydaları/Güçlükleri RFID sistemi, uygulayıcı firmalara birçok avantaj sağlayabilmektedir. Bu avantajların hangisinin daha önemli olduğu, firmanın RFID sistemlerini uygulamaya koyma amaçları ile ilişkilidir. Çünkü RFID, açık uçlu bir sistemdir, uygulayıcının amaçlarına göre şekillendirilebilir. Her sektör ve her firma için değişik RFID çözümleri söz konusu olabilir. RFID getirilerinin önem dereceleri her firma için farklı olacağından (bir firma için en önemli olan bir avantaj, diğer bir firma için daha az önemli olabilir) RFID nin sağladığı en önemli avantaj kabilinden bir önerme doğru değildir. Ancak bütünsel bir tedarik zinciri açısından bakıldığında, RFID nin tedarik zinciri koordinasyonuna büyük katkılar sağladığı görülmektedir. Bilindiği gibi tedarik zinciri felsefesi, tedarik zincirini sadece kendi fonksiyonlarını yerine getiren parçalardan ziyade bir bütün olarak değerlendirir; ayrıştırıcı değil, bütünleştiricidir. Bu felsefe, tedarikçiden nihai müşteriye kadarki toplam akışın yönetilmesini öngörür. Toplam akışın yönetilmesi, birimler arasındaki koordinasyonun etkinliğine bağlıdır. Tedarik zinciri koordinasyonundan kasıt; ham madde tedarikçilerinden perakendecilere kadar, üçüncü parti lojistik hizmet sağlayıcıları da kapsayan tüm birimler arasındaki çift yönlü bilgi, finans ve materyal akışının koordinasyondur. RFID teknolojisi, birimler arasında daha hızlı ve daha sağlıklı bilgi ve materyal akışına imkân verir. Daha hızlı ve sağlıklı koordinasyon tedarik zincirlerine hız kazandırır. Y firması, X firmasına çeşitli miktarlarda 50 farklı çeşit hazır giyim ürünü sipariş etmiştir. Müşterisinin siparişlerini hazırlayan X firması, RFID etiketleri yapıştırdığı ürünleri müşterisinin deposuna göndermek üzere sevk etmiştir. Depoya gelen bu ürünler, teker teker saymaya gereksinim duyulmadan RFID li kapılardan geçirilmiştir. Daha önceden ürün cinslerine göre kodlanan etiketlerin üzerinde bulunduğu ürünler, kapıdan geçirilirken otomatik olarak tanımlanmış ve ilgili veriler ürünler depoya girer girmez IT altyapısına iletilmiştir. Böylelikle ürünlerin depo girişinde sayılmasına gerek kalmamış ve zaman kazanılmıştır. Aynı zamanda işgücünden tasarruf edilmiştir. Aynı işlem ürünlerin depodan çıkışında da yapılmıştır. Depodan çıkan ürünler tekrar RFID li kapıdan geçirilmiştir. Ürünlerin çıkış bilgileri otomatik olarak sisteme geçmiştir. RFID nin tedarik zinciri açısından bir diğer avantajı, tüm tedarik zinciri boyunca (hatta tedarik zinciri dışında! daha sonra değineceğiz-) ürün izlenebilirliğini sağlamasıdır. Bu özellik sayesinde tedarik zinciri içerisinde ürünlerin kaybolma veya çalınma olasılığı ortadan kalkmaktadır. Ürün izlenebilirliği, ürün sahteciliğinin de önüne geçmektedir. Satıcılar, ürünün RFID etiketini okuyucuda Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

13 RFID etiketleri etkisiz hâle getirilmediği sürece, tüketicilerin özel hayatlarının gizliliğini ihlal eder. kontrol ederek sahte olanları tespit edebilirler. RFID, ürün görülebilirliği de sağlamaktadır. Hangi tür üründen nerede (hangi depo ve mağaza) ve ne kadar olduğu görülebilmekte ve bu verilere göre üretim/dağıtım süreci şekillendirilebilmektedir. Bütünleştirici tedarik zinciri perspektifinden değil de tedarik zinciri içerisinde yer alan birimler açısından bakıldığında RFID nin büyük imkânlar ve avantajlar sunduğu görülür. Esasında bu avantajlardan birçoğu yukarıda saydığımız genel avantajlardan kaynaklanır. Bunlardan bir tanesi, ürün kontrolü gibi tekrarlanan işlerin azaltılmasıdır. Ayrıca ihtiyaç duyulan iş gücünde azalma sağlanırken stok seviyelerinin görünürlüğü artırılabilir. Yapılan araştırmalar, RFID kullanımının işletme maliyetlerini düşürdüğünü ortaya koymaktadır. Maliyetlerdeki azalmanın nedenleri, hırsızlık olaylarındaki azalmalar ve ürün hareketliliğinin izlenmesi ile operasyon maliyetlerinde meydana gelen azalmalardan kaynaklanmaktadır. Bunun yanında perakendeciler, RFID teknolojilerini kullanarak azalan envanter ve stokta bulunmamaktan doğan maliyetlerden tasarruf edebilirler. Kısacası RFID; her bir parçayı benzersiz bir şekilde doğru tanıma, tedarik zinciri boyunca parçaları izleme, işletme partnerleri arasında bilgi paylaşımı, envanter yönetimi, planlama, tahminleme ve ikmal konularında tedarik zinciri birimlerine dayanışmaya imkân verir (Vijayaraman ve Osyk, 2006). Bu avantajların neticesinde işletmelerin değişime hızlı cevap verebilmesi mümkün olmaktadır. Ürün satışlarının anında belirlenmesi, rafların etkin bir şekilde etkin ikmaline imkân verir. Satılan ürünün boşluğu tedarikçi tarafından hızlı bir şekilde doldurulabilir. Teknolojik bir çözüm olarak RFID nin uygulanmasında firmaların bazı güçlüklerle karşılaşmaları da muhtemeldir. Bu problemlerin başında uyumsuz bilişim sistemleri gelir. RFID sistemi, firmaların bireysel olarak kullandığı veya tüm tedarik zinciri olarak kullandıkları (ERP, EDI gibi) bilişim sistemleriyle entegre edilmelidir. RFID sistemleri, gerçek zamanlı olarak depolanması, işlenmesi ve kullanılmasını gerektiren büyük hacimli veriler ortaya çıkarır. RFID sistemleri hâli hazırda var olan depo yönetimi, tedarik zinciri ve diğer işletme sistemleriyle entegre edilmelidir. Bu güçlüğün çözümü ise, RFID ile diğer sistemleri entegre edecek ara sistemlerin geliştirilmesidir (Vijayaraman ve Osyk, 2006). RFID uygulamaları sonucunda ortaya çıkacak yüksek yoğunluktaki verilerin yönetimi, ancak sistemlerin entegrasyonu ile sağlanabilir. Firmaların RFID uygulamalarında karşılaşabilecekleri bir diğer zorluk, dünya çapında geçerli ortak standartların henüz bulunmayışıdır. Ülkeler RFID konusunda kendi kurallarını koymuşlardır ve bu durum RFID nin küresel anlamda standartlaşmasını engellemektedir. Bu türden bir standartlaşma, endüstri ve sektör seviyesinde uygulama ihtiyacı duyulan ortak spesifikasyonlara izin verecektir. Ortak standart problemi önemlidir; çünkü RFID, sistemler arasında uyumluluk ve işletilebilirlik gerektiren açık sistemlerde kullanılır (Elmuti ve Abebe, 2005). Yani RFID, işletmeler arası bir sistem olup bir firmanın kendi içerisinde uygulayabileceği türden bir sistem değildir. Bu probleme bir çözüm olarak ABD de faaliyet gösteren EPCglobal adındaki kâr amaçsız bir organizasyon, üyeleri arasında RFID standartları belirleme çalışmaları yapmaktadır. Wal-Mart, Tesco ve Target gibi perakendeciler de tedarikçilerinden EPC standartlarına uymalarını istemektedirler (Vijayaraman ve Osyk, 2006). Etiketler ve okuyucular için geliştirilecek ortak standartlar, gelecekte RFID nin kullanımını kolaylaştıracak ve yaygınlaştıracaktır. Ortak standartlarla ilgili bir diğer problem ise ülkelerin UHF radyo spektrumu konusunda uyum içinde olmamasıdır. Amerika ve Kanada, UHF RFID Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

14 sistemlerini MHz band aralığında kullanırken, Japonya da MHz, Avrupa da ve ülkemizde 865,6-867,6MHz bant aralıkları tahsis edilmiştir (Üstündağ, 2008). Sistemin kurulum ve işletim maliyetleri de firmalar açısından güçlük oluşturmaktadır. Özellikle de etiket maliyetlerinin yüksek olması firmaları zorlamaktadır (Etiket içerisindeki en pahalı tamamlayıcı ise çiptir, toplam etiket maliyetinin %90 ını kapsar). Bazı araştırmalar RFID teknolojisinin çok pahalı olduğunu ve birim seviyesinde uygulandığı taktirde yatırım maliyetini geri ödeyemeyeceğini belirlemiştir (Vijayaraman ve Osyk, 2006). Bu problemin en kestirme çözümü, gönderilerin birim bazında değil, kutu, palet veya konteynır bazında yani toplu olarak RFID sürecine tabi tutulmasıdır. Böylelikle daha az RFID etiketi kullanılacak ve maliyetler daha makul seviyelere düşecektir. Bu nedenle Wal-Mart, Tesco ve Target gibi perakendeciler, kutu ve palet seviyesinde RFID etiketi kullanımını yeterli görmüşlerdir. Diğer taraftan sadece kutu ve palet seviyesinde RFID etiketi kullanımı, aşağıda bahsedeceğimiz diğer bir problem için de çözüm oluşturacaktır: Özel hayatın gizliliği. RFID nin işletmelere sağlayacağı avantajlardan bahsederken değindiğimiz, tüm tedarik zinciri boyunca (hatta tedarik zinciri dışında!) ürün izlenebilirliğini sağlaması faktöründe parantez içerisinde vurguladığımız özellik (yani tedarik zinciri dışında da ürünlerin takip edilebilmesi), RFID nin kullanımında büyük sorunları ve tartışmaları beraberinde getirmektedir. Problemin temeli, ürünlerin üzerlerinde bulunan RFID etiketlerinin satış işlemi sırasında etkisiz hâle getirilmemesi sonucunda ürünün takibine olanak vererek ürünü satın alan kişinin gizliliğini ihlal etmesidir. Perakendeciler bu etiketleri mağazadan çıkarken etkisiz hâle getirmedikleri sürece etiket, etki alanı içerisinde bulunduğu herhangi bir RFID tarayıcısı tarafından okunabilir ve update edilebilir. Bu problem, özellikle de perakendecilerin tedarikçilerinden her bir birim üzerinde RFID etiketi olmasını ısrar etmeleri durumunda ortaya çıkmaktadır yılında, müşteri bilgilerinin toplanarak süpermarketler ve diğer perakendeciler tarafından kötüye kullanma potansiyellerine karşı ulusal bir tüketici grubu kuruldu. CASPIAN (Consumers Against Supermarket Privacy Invasion and Numbering) adındaki bu örgüt ilk olarak müşteri satın alımlarını ve alışkanlıklarını izleyebilen ve biri bizi gözetliyor un bir diğer biçimi olarak gördüğü RFID ye saldırmıştır (Juban ve Wyld, 2004). Bu sorunun çözülmesi için RFID etiketlerinin satış işlemi sırasında etkisiz hâle getirilmesi gerekmektedir. Etiketlerin ürün satış sonrasında izlenmesini engellemek için bazı çözümler vardır: Etiketlerin etkisiz hale getirilmesi (kill komutu), şifre kilidi, kafes yaklaşımı, aktive-jamming ve kriptografi (Reyes ve Jaska, 2007). Diğer bir çözüm ise, yukarıda da değindiğimiz üzere RFID etiketlemesinin sadece kutu ve palet seviyesinde yapılmasıdır. Uygulama Alanları RFID, başlangıçta perakende satış uygulamalarını kolaylaştırmak ve hızlandırmak üzere geliştirilmiştir. Ancak otomatik tanımlama-izleme sistemlerinde ve bilişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler, elektronik ortamda veri iletişiminin kolaylaşması ve yaygınlaşması RFID nin her alanda kullanılabilmesini sağlamıştır (Yüksel ve Odabaşı, 2009). RFID günümüzde geniş uygulama ve kullanım alanları bulmuştur. Bina giriş-çıkışları, tedarik zinciri izleme, geçiş ücreti toplama, otopark giriş kontrolü, perakende satış ve stok denetimi, kütüphane kitaplarını izleme, hırsızlığı önleme, araç güvenlik sistemleri ve hareket izleme bu alanlardan sadece bir kısmıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

15 Bugün RFID, kayıp kedi ve köpeklerin bulunmasında, savaş botlarının izlenmesine ve askerlere cephane göndermeye kadar hayatın birçok yerinde kullanılmaktadır (Juban ve Wyld, 2004). RFID nin kullanıldığı belli başlı alanlar şu şekilde sıralanabilir (Mattlin vd., 2005): Otomatik Geçiş Ücreti Toplama: Bu sistem RFID nin en popüler uygulama alanlarından biridir. Araçların ön camlarına takılan aktif etiketler, araçlar büyük RFID okuyucularının altından geçerken okunur ve sürücünün hesabı geçiş ücretinden dolayı otomatik olarak borçlandırılır. Ev ve İşyeri Güvenliği: Birçok firma, çalışanlarının ofislerine giriş çıkışlarını sağlamak amacıyla pasif RFID etiketli kartlar verirler. Hırsızlığı Önleme: RFID teknolojilerinin en eski uygulamalarından biridir. Kutu veya ürünlere yerleştirilen RFID etiketleri, ürünlerin çalışanlarca veya başkaları tarafından çalınmasını engeller. Sahte İlaçları Engelleme: 2004 yılında, Gıda ve İlaç Yönetmeliğine tabi bazı ilaç firmaları, firma dışına taşınmadan önce tüm ilaç kutularına okunabiliryazılabilir RFID etiketi yerleştirmeyi kararlaştırmıştır. Eczacılar kutuları teslim aldıklarında okuyucuda kontrol ederek kutuların tarihini öğrenebilirler. Doğru olmayan teslim tarihine veya okutulamayan etiketlere sahip ilaç kutuları böylelikle belirlenebilir. Otomobil Bloke Etme: Araç anahtarına yerleştirilen RFID etiketi, araç motoruna yerleştirilmiş bir RFID okuyucusuna tanıtılır. Böylelikle araç, anahtarı olmadan çalışmaz. Pasif Araç Giriş Sistemleri: Araç kapılarının uzaktan açılmasına imkân veren teknolojidir. Envanter Takibi: RFID nin en yoğun kullanım alanlarından biri de her paletin veya ürünün üretim merkezinden depoya, depodan satış noktasına kadarki dağıtım zincirinde nerede bulunduğu bilgisini sağlamasıdır. Hayvan Takibi: RFID etiketleri, istenilen hayvanları sürekli takip altında tutmak amacıyla bu hayvanların kulaklarına veya deri altlarına takılabilir. Kütüphane Kitaplarının Yönetimi: Günümüzde birçok kütüphane, çıkış işlemlerini hızlandırmak ve kitap takibini daha verimli yapmak amacıyla kitaplara pasif etiketler yerleştirir. Hızlandırılmış Ödeme: Günümüzde kullanılan uzaktan öde-geç sistemleridir yılında Exxon Mobile şirketi, önemli müşterilerinin hızlı ödeme yapabilmesi amacıyla RFID tabanlı SpeedPass sistemi geliştirmiştir. Daha sonraları birçok firma daha bu sistemi kullanmaya başlamıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

16 Örnek Lojistik Bilişim Teknolojileri Manyetik şeritler, kredi kartlarının veya hava yolu kartlarının arkalarında yer alan siyah veya kahverengi şerittir. Bu şeritler çok küçük manyetik parçacıklardan oluşturulur. Askerî alanda RFID RFID sadece ticari alanda değil, askerî alanda da kullanılmaktadır. Nitekim ilk önemli uygulamaların askerî alanda gerçekleştirildiğini daha önceden belirtmiştik. Birinci Körfez Savaşı nda kaybolan ve izlenemeyen malzemeler, ABD Ordusunu malzeme lojistiğinde RFID kullanımına yönlendirmiştir. Bu savaş sırasında Orta Doğu ya gönderilen konteynırların üçte biri kaybolmuş veya sayılamamıştır. Lojistik sistemin iyileştirilmesi kapsamında yapılan çalışmalar sayesinde İkinci Körfez Savaşı nda RFID sistemleri ile demirbaş görüntüleme üst seviyeye çıkarılmıştır. Bu örnek olay, Alp Üstündağ ın RFID ve Tedarik Zinciri adlı eserinden derlenmiştir. DİĞER OTOMATİK TANIMLAMA SİSTEMLERİ OCR Optik Karakter Tanımlama Otomatik tanımlama sistemleri, görece eski olan barkodlardan, biyometrik gibi daha yüksek teknolojilere kadar değişebilir. Manyetik şerit; insanlar tarafından en az barkodlar kadar yoğun olarak kullanılmaktadır. Barkodlar öncelikli olarak materyal elleçlemede kullanılırken manyetik şeritler genellikle finansal amaçlarla ödeme noktalarında, tanımlama ve giriş kontrollerinde kullanılmaktadır (Smith ve Offodlle, 2002). Manyetik şeritler en yoğun olarak banka kartlarında kullanılırlar. Kredi kartlarının 1951 de kullanılmaya başlanmasına rağmen, standartların henüz oluşturulmadığı 1970 yılından önce manyetik şerit kullanımı da önemli bir faktör konumunda değildi. Günümüzde, ISO standartlarındaki finansal kartlar, dünya çapında okunabilirlik sağlayabilmesi nedeniyle en büyük kullanım alanını oluşturmaktadır (hightechaid). Nitekim kredi kartları, manyetik şerit teknolojisinin en yoğun kullanıldığı alanlardan biridir. Bu manyetik (İngilizcede magstripe denir) alan, plastik film içerisindeki küçük demir parçacıklarından meydana gelir. Bu manyetik alanlar yazılabilirdir; çünkü içerisindeki küçük mıknatıslar kuzey ya da güney kutbu yönünde manyetize edilebilirler. Akıllı kartlar; içerisine mikroçip yerleştirilmiş kartlardır. İçerisindeki mikroçipler sayesinde, manyetik şeritten daha fazla veri depolayabilme özelliğine sahiptirler. Ayrıca bazı akıllı kartlar, içerisinde depolanan veriyi değiştirme, silme veya yeni veri ekleme gibi düzenlemeler yapılmasına da imkân verir. Akıllı kartlar ilk olarak 1982 yılında Fransa da kullanılmıştır. Bu teknoloji Avrupa da çok hızlı bir şekilde kabul görmüştür; çünkü telekomünikasyonun yüksek maliyeti, işlemlerin online doğrulanmasını çok pahalıya getiriyordu. Akıllı kart bu doğrulamayı (vertification) güvenlikten ödün vermeden offline yapacak mekanizmayı sağlamıştır (hightechaid). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

17 Örnek Lojistik Bilişim Teknolojileri Akıllı kartlar, beraberinde yüklü bilgi taşıması/taşınması gereken insan veya nesneler için kullanılır. Örneğin otomobillerin servis kayıtlarının tutulmasında akıllı kartlar kullanılabilir. Küçük bir etiket üzerindeki veri taşıyıcısı, araç sahibinin anahtarlığında bulunur. Bu araç servise her geldiğinde yeniden programlanabilir ve güncellenebilir. EDI Elektronik Veri Alışverişi Optik karakter tanımlama (OCR); OCR en basit tanımıyla bir el yazısı veya bilgisayar çıktısı ile elde edilen yazılı karakterlerin görüntüsünü özel tarayıcılar vasıtasıyla tarayarak bilgisayar ortamına aktarılmasını sağlayan ve bilgisayar ortamında düzenlenebilmesine imkân veren yazılımdır. OCR, ticari alanda ilk olarak 1950 li yıllarda Standard Oil firması tarafından, kredi kartı faturalarının okutularak sisteme girilmesi amacıyla kullanılmıştır (bsminfo.com). Biyometrik ve sesli tanımlama sistemleri; özellikle güvenlik seviyesi yüksek olan birimlerde kullanılan otomatik tanımlama sistemleridir. Biyometrik, ses haricindeki diğer kişisel tanımlama yöntemlerini de içerir. Parmak izi ile tanımlama sistemleri bunlardan en bilinen örneğidir. Parmak izinin yanı sıra retina ve iris taraması da biyometik tanımlama sistemlerine örnektir. ELEKTRONİK VERİ ALIŞVERİŞİ (EDI) EDI (Electronic Data Interchange), elektronik veri değişimi anlamına gelip kurumlar arasında bilgisayar ortamında kâğıtsız veri değişimine imkân veren ve veri değişimi sürecinde insan katkısını en aza indiren teknolojidir. EDI ile transfer edilen verilere örnek olarak satış bilgileri, sipariş miktarı, faturalar, sevkiyat bilgileri, teslim süreleri, taşınan ürünün cinsi ve miktarı ve diğer gerekli belgeler verilebilir. EDI 1980 lerde özellikle üretim, otomobil ve ulaştırma sektörlerindeki firmalar tarafından satın alma emirlerinin, fatura bilgilerinin, erken gönderim isteklerinin ve yeniden sipariş verme ile ilgili bilgilerin firmalar arası iletimi amacıyla ana bilgisayar sistemlerinde kullanılmıştır (Hugos, 2006:105; akt. Özceylan ve Coşkun, 2007). Şekil 6.8. EDI ile Veri Alışverişi İlk zamanlarda pahalı olan EDI sistemlerinin kurulumu zamanla ve teknolojide meydana gelen ilerlemelerle pek çok firma tarafından kullanılabilecek Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

18 seviyeye gelmiştir. Günümüzde birçok işletme ucuzluğu ve düşük maliyeti nedeniyle diğer firmalarla olan veri iletişiminde EDI teknolojisini kullanmaktadır (Özceylan ve Coşkun, 2007). Günümüde EDI, işletmeler arasında yazılı ve sözlü iletişimin yerini almıştır. EDI nin Avantajları ABD nin en büyük perakende firması, kendisi ile çalışmak isteyen tüm tedarikçilerine EDI sistemine geçmeleri şartını getirmiştir. EDI nin gerek işletmelere ve gerekse işletmeler arası ilişkilere sağladığı avantajlar aşağıdaki gibi sıralanabilir (Tunon vd., 2007): Maliyetle ilgili avantajlar: Kâğıt gereksinimini azaltır, belge işleme maliyetlerini azaltır, iş gücüne olan ihtiyacı azaltır, envanteri ve envanter maliyetini azaltır, operasyonel etkinliği artırır. Zaman ile ilgili avantajlar: Süreçlerin döngü hızını artırır, verilerin tekrar girişini engeller, ürün veya hizmetlerin zamanında hazır olmasını sağlar. Siparişlerin veya diğer verilerin aktarımını hızlandırır (Stock ve Lambert, 2001). Bilgi yönetimi açısından avantajlar: Süreçlerin planlanmasını, denetlenmesini ve kontrolü geliştirir, ürünlerin izlenebilirliğini artırır, bilgiye ulaşımı ve zamanlamayı geliştirir, dokümanların doğruluğunu artırır. Örgütsel avantajlar: Etkinliği artırır, firma içi işletme süreçlerini geliştirir, büyüme sağlar, rekabet avantajı kazanmayı sağlar ve bu avantajı korumaya yardımcı olur, müşteri hizmetlerini geliştirir ve memnuniyetini artırır. Örgütler arası avantajlar: Ticari taraflar arasındaki koordinasyonu artırır, birbirine daha sıkı ve uzun süreli ticari ilişkiler kurulmasını sağlar, firmalar arası süreçlerin ve politikaların geliştirilmesini ve uygulanmasını sağlar, dikey entegrasyonu kolaylaştırır, ticari iş birliklerine değer katar. EDI Standartları Tarafların EDI sistemi ile veri alışverişi yapabilmeleri için aynı EDI standartlarına sahip olmaları gerekir. Aynı EDI standartları, taraflar arasındaki bilgisayar dilinin birbirine uyumlu olması demektir. Dünya genelinde kullanılan belli başlı EDI standartları şunlardır: EDIFACT: (Electronic Data Interchange For Administration, Commerce and Transport), Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilen ve üzerinde anlaşmaya varılmış uluslararası standartlar, yönetmelikler ve bir rehberdir (unece.org). Daha çok Avrupa çapında kullanılan EDIFACT standartları, interaktif bir mübadele protokolünü yapılandırmak amacıyla bazı kodlama kuralları içermekte ve elektronik işletme belgelerinin birçok ülke veya birçok işletme arasında mübadele edilebilmesine imkân veren standart mesajları içerir (edibasics.co.uk). GS1 EANCOM: Elektronik veri değişimi amacıyla hazırlanan uluslararası standartlar olup, EDIFACT tabanlıdır. EDIFACT mesajları genellikle karmaşıktır ve kullanıcılar kolaylıkla mesajı oluşturan kişinin niyetlerini yanlış anlayabilirler. EANCOM kılavuzu, UN/EDIFACT mesajlarının anlaşılır tanımlamaları, açıklamaları ve örneklerini sunan bir alt kümesidir ve ticari ortakların ticari dokümanları basit, doğru ve etkin bir şekilde takas etmelerini sağlar (gs1.tobb.org.tr). ANSI ASC X12: 1979 yılında Amerikan Ulusal Standartları Enstitüsü (ANSI) tarafından işletmelerin sektörler arası elektronik veri değişim standartlarını birleştirmek amacıyla geliştirilmiş olup günümüzde den fazla işletme tarafından kullanılmaktadır (edibasics.co.uk). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

19 Örnek Lojistik Bilişim Teknolojileri Singapur Limanı Singapur limanı, 2011 yılında Çin'in Shanghai limanının ardından dünyanın en fazla konteynır elleçlenen ikinci limanı olmuştur (29.90 milyon TEU). EDI teknolojisinin ilk olarak uygulandığı limanlardan biri olan Singapur Limanı, dünyada mal sevkiyatının en hızlı yapıldığı liman olma özelliğini taşımaktadır. EDI sistemi sayesinde gemilerin kalkış ve varış saatleri, doldurma ve boşaltma işlemleri ile ilgili bilgilerin daha çok daha hızlı bir şekilde alışverişi sağlanmaktadır. Şekil 6.9. Singapur Limanından Görüntüler KÜRESEL KONUMLANDIRMA SİSTEMLERİ (GPS) GPS, uzay boşluğuna yerleştirilmiş uydular vasıtasıyla yeryüzündeki cisimlerin konumunu belirlemeye yardımcı olan uydu tabanlı navigasyon sistemidir. Küresel konumlandırma sistemi anlamına gelen GPS (Global Positioning System), uzay boşluğuna yerleştirilmiş uydular vasıtasıyla yeryüzündeki cisimlerin konumunu belirlemeye yardımcı olan uydu tabanlı navigasyon sistemidir. GPS Amerikan Savunma Departmanı (DOD) tarafından 1970 lı yıllarda geliştirilmiş ve kontrol edilmektedir. GPS, ilk olarak askerî ihtiyaçları gidermek amacıyla geliştirilmiştir. Ancak ilerleyen yıllarda sivillerin kullanımına da açılmış ve günümüzde hem askeriye hem de siviller tarafından kullanılmaktadır (Rabbany, 2002). Günümüzde dünya üzerinde GPS in her ne kadar milyonlarca sivil kullanıcısı olsa da, sistem Amerikan ordusu için dizayn edilmiş ve halen onun tarafından işletilmektedir (Dana, 1994). GPS sistemi, dünyanın etrafına konuşlandırılmış 24 uydudan meydana gelir. Bir cismin konumu, cismin uydulara olan uzaklığına göre belirlenir. Yeryüzündeki bir cismin konumu, bu uydulardan en az 3 tanesinden gelen sinyallerin birleştirilmesi ile elde edilir. Bu sürece üçleme veya üçgenleme (trilateration) denir (ND Dept of Transportation, 2008). GPS uydularının üzerinde 4 adet atomik saat bulunmaktadır. Ayrıca her bir uyduda diğer bütün uyduların anlık ve muhtemel bulundukları yerlerin pozisyon bilgilerinin bulunduğu veri tabanı bulunur ve bu veri tabanında sık sık yeryüzü istasyonlarından gelen bilgiler güncellenir (Olgun, 2009). GPS sistemi üç kısımdan meydana gelmektedir; kontrol, uzay ve kullanıcı. Uzay kısmı, dünyanın yörüngesine yerleştirilmiş ve cisimlere sinyal göndererek Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

20 uzaklığını hesaplayan 24 adet uydudur (Rabbany, 2002). Yaklaşık metre yükseklikte ve farklı yerlerde konumlandırılmış bu uydular sayesinde kullanıcı, dünyanın herhangi bir yerinden herhangi bir zamanda en az 5-8 uyduya ulaşabilmektedir. Kontrol kısmı, uydu yörüngelerini ve uydu saat düzeltmelerini hesaplayan istasyonlardır. Merkezi Colarado (ABD) olmak üzere, dünyanın çeşitli noktalarına konumlandırılmış toplam 6 adet istasyon bulunmaktadır. Bu istasyonlar, uyduların işlevlerini düzgün bir şekilde yerine getirmesinden sorumludurlar. Kullanıcı kısmı ise, çeşitli amaçlarla (askerî, ticari, kişisel) küresel konumlandırma sisteminden faydalanan kullanıcıları içermektedir. Gerekli GPS donanımına sahip bir nesne, GPS sinyallerini alabilir ve böylelikle dünyanın neresinde olursa olsun konumu belirlenebilir. Şekil GPS Sisteminin İşleyişi GPS lojistikte en yaygın olarak araçların izlenmesinde ve takip edilmesinde kullanılmaktadır. GPS, araçların gerçek zamanlı olarak takip edilmesine imkân verir. Bir GPS alıcısı monte edilmiş araçlar, özellikle de filo yönetiminde yoğun olarak kullanılmaktadır. GPS ile araç takip sistemi, araç sürücülerine en yakın benzin istasyonunu veya restoranı bulmaları konusunda da hizmet verebilir. GPS teknolojisinin en çok kullanılan modüllerinden biri de navigasyonlardır. Navigasyonlar, araç sürücülerine güzergâh belirlemede yardımcı olur ve yanlış istikamette yol almalarını engelleyerek hem zaman hem de yakıt israfı yapmalarını engeller. Aynı teknolojiyi kullanarak varış noktasına kalan mesafeyi ve süreyi öğrenmek de mümkündür. LOJİSTİK BİLİŞİM SİSTEMLERİ Bilişim sistemi; bir organizasyonda karar vermeye ve kontrole destek olmak amacıyla ham verileri girdi olarak alan ve birbiri ile bağlantılı parçaların (donanım, yazılım, ağ, insan ve veritabanı) bu veriyi toplaması, düzenlemesi, işlemesi, özetlemesi ile bilgi üreten ve bu bilgiyi saklayıp gerekli kişi ve departmanlara dağıtan, asıl amacı hızlı ve doğru karar vermeyi destekleyerek firmaya rekabet üstünlüğü sağlamak olan sistemlerdir (Laudon ve Laudon, 2012). Bir işletmenin lojistik fonksiyonunu, kendisi için rekabet avantajı sağlayacak şekilde kullanması, bilişim sistemlerinden faydalanması ile mümkün olur. Lojistik yönetiminde bilişim sistemleri şu amaçlarla kullanılabilir; yönetime pazar hakkında bilgiler vermek, en uygun taşıyıcı firmayı tercih etmek, envanter miktarını artırmak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

21 veya azaltmak, kamu veya özel depolar arasında tercih yapmak, en uygun depo yerini seçmek gibi (Stock ve Lambert, 2001). Lojistik sisteminde en yaygın olarak kullanılan bilişim sistemleri TMS ve WMS dir. TMS (Transportation Management Systems): Taşımacılık Yönetim Sistemi anlamına gelen TMS, taşımacılık operasyonlarının etkin bir şekilde yürütülmesi ve kontrol altında tutulması için kullanılan yazılım sistemidir. TMS, genel olarak şu operasyonları içerebilir: güzergâh planlama, optimizasyon, yükün denetlenmesi, ödeme işlemleri, araçların veya römorkların izlenmesi (Rouse, 2010), gerçek zamanlı araç takibi, taşımacılık türünün ve taşıyıcının seçilmesi, yükün en verimli şekilde yüklenmesi vs. TMS, taşımacılık yönetiminde üç temel sürecin yönetilmesine destek olur (National Institute of Management): Planlama ve karar: TMS, belirli kısıtlar altında işletmenin politikalarını da sisteme dâhil ederek (örneğin zaman, maliyet, taşıma hızı, en az sayıda duraklama vs.) en etkin taşıma planının oluşturulmasına yardımcı olur ve karar vericilere kolaylık sağlar. Taşıma sürecinin izlenmesi: TMS, taşıma süreci ile ilgili herhangi bir fiziksel veya yönetimsel sürecin izlenmesi ve takip edilmesine imkân sağlar. Taşımanın an be an takip edilmesi (10:00 da A noktasından çıktı, 15:30 da B noktasına ulaştı, ), gümrük işlemleri, faturalama işlemleri, acil durumların iletilmesi (gecikme, kaza vs.) gibi. Ölçme: TMS, taşıma süreci ile ilgili çeşitli performans ölçümlerinin yapılmasına imkân verir. Taşıma sürecinin performansı ve hizmet kalitesi, bu ölçümlerden bazılarıdır. WMS (Warehouse Management Systems): Depo Yönetim Sistemi anlamına gelen WMS, bir depo içerisindeki günlük operasyonları destekleyen ve depo yerinin en verimli şekilde kullanılmasına yardımcı olan bir yazılım sistemidir. WMS programları, envanter seviyesinin izlenmesi ve stok yerleşimi gibi görevlerin merkezi bir sistemden kontrol edilmesine imkân verir (Murray, 2009). İlk WMS programlarının içeriği depolanacak materyallerin depo içerisinde taşınması ve depolanması ile sınırlı idi. Günümüzde ise daha çok veri işlenmesine dayanan sipariş işleme, hafif imalat (montaj gibi) ve muhasebe işlemleri gibi daha karmaşık hizmetlerin kontrolünü de içermektedir (Piasecki, 2012). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21

22 Özet Ödev Lojistik Bilişim Teknolojileri 2 boyutlu barkodların kullanım alanlarını inceleyiniz. Bu barkodlara niçin ihtiyaç duyulmuştur? Optik karakter tanımlama (OCR) sisteminin kullanım alanlarına örnek bulunuz ve hangi amaçlarla kullanıldığını açıklayınız. Manyetik şeritler ile akıllı kartlar arasındaki farkı belirterek kullanım alanlarını araştırınız. TMS ve WMS haricinde kullanılan lojistik bilişim sistemleri nelerdir? Araştırınız. Hazırladığınız ödevi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan ödev bölümüne yükleyebilirsiniz. Lojistik sistem içerisinde kullanılan birçok teknoloji bulunmaktadır. Bu teknolojiler tüm sistem içerisindeki para, bilgi ve metaryal akışının hızlanmasını ve taraflar arasında daha güvenli bir şekilde aktarılmasını sağlar. Otomatik tanımlama sistemleri (RFID, barkod, manyetik şerit, akıllı kartlar, OCR, biyometrik vs.), EDI ve GPS, bu teknolojilerden bazıları olup, bölüm içerisinde detaylı olarak anlatılmışlardır. Loistik sistemde kullanılan teknolojilerin haricinde, sistemler de bulunmaktadır. Taşımacılık yönetim sistemleri ve depolama yönetim sistemleri, en yaygın olarak kullanılan lojistik bilişim sistemleridir. Hem teknolojiler hem de sistemler, lojistik süreç içerisinde büyük önem taşımaktadırlar. Sürecin daha hızlı, hatasız, güvenli ve düşük maliyetli olarak işlemesine yardımcı olarak sistem içerisindeki firmlara rekabet avantajı sağlarlar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22