HORMONALİNCELEME. Dr. Umur KUYUMCUOôLu<*> Dr. F. S. ÖZCAN' 0 > Dr. Öner AKSU<... > ÖZET

Transkript

1 HİRSUTİSMUSLU OLGULARDA KLİNİK VE HORMONALİNCELEME Dr. Umur KUYUMCUOôLu<*> Dr. F. S. ÖZCAN' 0 > Dr. Öner AKSU<... > ÖZET Hiperandrojenizmli 22 olguda serum FSH, LH, PRL, Total Testosterone (TT), DHEAS ve TSH düzeyleri araştırıldı. Androjenik hormonların düzeyleriarasında önemli bir ilişki bulundu. Amenoreli olgularda serum TT düzeyleri, normal menstruel sikluslu olgulardan daha yüksekti. LH/FSH oranı yaklaşık 3 olarak bulundu. Tüm hastalarda serum PRL düzeyleri normal bulundu. Hiperandrojenizmin klinik iş~retler DHEAS düzeylerinden ziyade artmış TT ile ilişkili olarak bulundu. SUMMARY Serum Levels of FSH, LH, PRL, testosterone (TT), DHEAS-,TSH were measured in a group of 22 women with clinical signs of Jıyperandrogenism (Hirsutism and/or acne). Significant correlations were demonstrated among levels of ali androgens. Amenorrheic women had higher serum TT levels than those with menstrual cycles. LH: FSH ratios of concentrations was about three. PRL concentrations were normal in ali patients. The clinical signs of hyperandrogenism were more commonly associated with elevated TT than DHEAS levels. GİRİŞ Kadında hirsutismus, sekonder seks karakterlerine dahil anatomik bölgelerdeki aşırı kıllanmadır. Terminal kılların aşırı büyümesine bağlıdır. Bu durum ciltteki androjene bağlı iki strüktürün artmış aktivitesi ile ilgilidir. Bu iki yapı sebase glandlar (*) Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları hastanesi ( 0 ) GATA H. Paşa Ask. Eğitim Hastanesi 1065

2 ZEYNEP ICAMIL TIP BÜLTENi ve kıl f olikülleridir. Yüz ve vücuttaki aşırı kıllanma genellikle anovulatuvar overlerden salgılanan aşırı andro1. enlere bağ. lı siklik menstrüel fonksiyonun kaybı ile ilgili- - - dir. Hekim hirsutizmi hem endokrin ve hem de kozmatik bir problem olarak ele almalıdır. Hirsutismusu olan hastalar yüz, karın, ve göğüslerdeki farklı derecelerdeki olabilen kıllanmayı değişik yönleri ile değerlendirirler. Endişelerin başlıca sebepleri: Bu bir hastalık mıdır?, seksüel yapıda bir değişiklik midir?, sosyal durumumda bir değişiklik olacak mıdır'? ve nihayet akla gelen son soru fertilitesinin bozulup bozulmadığıdır. Bütün bu nedenlerle hirsutismus iyi değerlendirilmesi gereken tablolardan birisidir GENEL BİLGİLER Kıl folikülleri intrauterin hayatın 8. haftasında epidermisten gelişir 5 Doğumda cilt iki ana grup kılla örtülüdür. Bunlardan kısa, ince ve pigmentsiz olanına veli us ismi verilir. Diğer kıl grubu ise uzun, kalın ve pigmentedir. Her iki tip kıl üç ana grupta bulunur. Seksüel olmayan, amboseksüel ve erkek seksüel kılıdır. Hirsutismus sebeplerine göre iki ana grupta incelenir Androjene bağlı olmayan birsutismus sebepleri: 1 - Genetik (Irksal, ailevi) 2 - Fizyolojik (Puberte, gebelik, mnopoz) 3 - Endokrin (Hipotiroidi, akromegali) 4 - Konjenital lezyonlar (Hurler serdromu, trisomi E) 5 - Porfiri 6 - Hamartoma 7 İlaçlar (Phenytoin, diazoxide) 8 - Santral sinir. sistemi lezyonları (Multipl sklerosis, ensefalitis). A - il - Androjene ba&lı Overe ait sebepler: birsutismus sebepleri: l - PCOS 2 - Hipertekozis 3 - Hilus hücre hiperplazisi 4 - Gonadal hiperplazi S - Virilizan tümörler (Arrenoblastoma, hilus hücreli tm., lipoid hücreli tın.) B - Adrenale ait sebepler: 1 - Konjenital adrenal hiperplazi 2 - Adrenal adenoma 3 - Adrenal karsinoma. 1066

3 KUYUMCUO~LU 0ZCAN AKSU MATERYAL VE METOD Bu çalışma, tarihleri arasında, Oülhane Askeri Tıp Akademisi Haydarpaş Eğitim Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Ana Bilim dalı polikliniline kıllanma yakınması ile başvuran 22 olguyu kapsamakta4ır. Olgularda anamnez, fizik ve pelvik muayeneyi (bekar olgularda rektal muayene) takiben rutin biyoşimik tetkikler yapıldı. Daha sonra bu olgularda serumda FSH, LH-PRL, TT, DHEA-S, TSH hormonları RİA yöntemiyle araştırıldı. Bu hrmonlar, Diagnostic Pı-oducts Corporation (DPC) nin sırasıyle KFSDI, KLHDL, TKPRI, TKTTI, TKDHEASI, TKTSI katalog numaralı kitleri kullanılarak ve RİA yöntemi ile yapıldı. BULGULAR Olgular, yaşları arasında olup, ortalama yaş 23.7 idi. Tüm olguların 7 si (O/o 31.8) bekar, ıs i (O/o 68.2) evli idi. Evli olgulardan S inin infertilite problemi mevcuttu. Olguların kıllanma dalılımı incelendilinde, tümünde yüz, karın cildi, ve göğüslerde orta-ileri derecede kıllanma mevcuttu. Toplam 16 olguda (OJo 72. 7) oligo-amenore tarzında adet bozukluğu mevcuttu. Olguların 2 sinde (OJo 9.09) minimal galaktore mevcuttu. Olguların rutin biyokimyasal tetkiklerinden karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri tümünde normal sınırlarda bulundu. HORMON FSH (mlu/ml) LH (miu/ml) PRL (ng/ml) TT (ng/ml) DHEAS (mca/dl) TSH (mclu/ml) Tablo: 1 Olgulann serum ortalama FSH, LH, PRL, 1T, DHEA~S, TSH düzeyleri Normal midf ollküler Hinutiamuslu olgular faz (S-9. gün) (N = 22) 4-20 S.S=F =ı= o.ı-ı.o o.96=ı=o.ıı ::P l=ı=0.3 TARTIŞMA Klinik olarak hiperandrojenizm gösteren 22 olguda şerum gonadotropinleri ile TI, DHEAS, PRL ve TSH düzeyleri araştırıldı. Tablo 1 incelendiğinde serum FSH ve LH düzeylerinin midfoli~uler faz (S-9. günler) normal sınırları içerisinde olduğu saptandı. Normal sınırlarda olmakla birlikte LH da saptanan yükseklik ve LH-FSH ilişkisi hipotalamik serbestleştirici hormon (GnRH) de beklenebilecek bir yükselme veya 1067

4 ZEYNEP KAMiL TIP BÜLTENi tesadüfi oluşla açıklanabilir. Artmış LH ve TT düzeyleri arasındaki ilişki ovarian f olikullerin teka komponentinden LH ya bağımlı olarak artmış TT sekresyonu ile izah edilebilir. Benzer sonuçlar Morris6 ve Chung 7 un çalışmalarında da gösterilmiştir. Olgularımızın serum ortalama LH/FSH oranlarının 3'e yakın bulunması PCOS (polikistik Over Sedromu) yönünden de incelenmeye değer bir bulgu olup bu yönüy~ le başka bir araştınmayakonu teşkil edecektir. De Vane OW ve ark. 8 ve Duignan 9, PCOS hastalarının yaklaşık üçte ikisinde yüksek LH düzeylerinin olabilecelini ra~ por etmişlerdir. Yine aynı otörler hirsutismuslu kadınlarda serum TI, Androstenedion (A) ve Estron (E 1 ) düzeylerinin PCOS sendromunun karakteristiği olarak yüksek bulunacağını bildirmişlerdir. Araştırmamızda A ve B 1 hormonları çalışılmadı. Plazma TI hlrsutismusun derecesineparelel olarak yükseklik göstermekteydi. Bu beklenen bir sonuçtu. Testosteron ve 5 alfa redüksiyon ile T dan ortaya çıkan Dihidrotestosteron (DHT) un pilosebase bezlere etkisi ve androjenlerin etkisinde DHT nun spesifik proteinlere bağlanmasının rolü birçok araştırıcı tarafından gösterilmiştir 1 2 M. Kıl folikülünde bir kez~ alfa redüktaz aktivitesi ortaya çıkıp vellus, terminal kıla dönüştüğünde, folikül düşük düzeyde andro jenlere dahi duyarlı. hale gelir 6 Serum TT düzeyi yüksek olan hirsutismuslu olgularda adrenal hirsutismus belirleyicilerinden DHEAS de genelliklehafif bir yükselme beklenmektedir 10 Bizim araştırma olgularımızda da Serum ortalama DHEAS 220 =F. 24 bulunmakla normalin üst sınırına yakın olan bu değer yukarıda belirtilen kaynak bilgisini desteklemektedir. Olguların serum PRL düzeyleri normal sınırlar içerisinde bulundu. Menstruel bozukluğun derecesi TT düzeyleri ile ilişki göstermektedir. Amenoreli hiperandrojenemisi olan kadınlardaki serum T düzeyleri, adet gören hiperand~ rojenik kadınlara göre daha yüksek bulunmaktadır 10 Araştırılan olguların 16 sında oligo-amenore mevcuttu.- Bu olguların serum TT düzeyleri beklenildiği gibi serum ortalama TT duzeylerinden yüksek bulundu. (ortalama l.o ng/ml.) Normal sınırlarda bulunan TSH düzeyleri ile androjene bağlı olmayan hirsutismus sebeplerinden hipotiroidi ekarte edildi. Sonuç olarak, hirsutismus tedavisinde etyolojik faktörü tespit amacı ile yapılan hormon çalışmasının önemi büyüktür. KAYNAKLAR ı. Mauvais-Jarvis P., Bercovici J.P., Gauthiei" F:.: İn Vivo Studies on Testosterone Metabolism by Skin of Normal Males and Patients with the Syndrome of Testiculer Feminization. J Clin Endocrinol Metab, 29 : 417, Wilson J.D.,Walker, f.d.: The Conversation of Testosterone to 5 alfa-androstan-17 beta-ol-3 one (Dihydrotestosteronel) by Skin Slices of Man. J Clin lnvest, 48 : 371,

5 KUYUMCUOGLU ÔZCAN AKSU 3. Voigt, W., Fernandeı E.P., Hsla S.L.: Transformation oftestosterone into 17 Beta-Hydroxy-Salfa~ androstan-3 one by Microsomal Preparations of Human Skin. J. Biol Chemistry, 245 : 5594, K.eenan, B.S., Meyer, W.J., et al.: Syndrome of Androgen Insensitivity in Man: Absence of S alpha-dihydrotestosterone Binding Protein in Skin Fibroblasts. J. CUn Endoc. Metab., 38 : 1143, S. Speroff, L.: Hirsutism. Clinical Oynecolo&ic Endocrinology and lnfertillty, 2nd Ed., Speroff L.: Olass, R.H., Kase NG (Eds.). Williams and Wilkins, Baltimore, 1983, p Morris, D.V.: Hirsutism. CUn Obstet Oynaecol, 12 : 649, Chuns, H. W.U.: Estroaen-Androaen Balance in Hirsutism. Fertil Steril, 32 : 269, De Vane G.W., Cıekala N.M., et al.: Circulating Oonadotropins, Bstrogens and Androgens ln Polycystic Ovarian Disease. Am. J. Obstet Oynecol, 121 : 496, Duignan, N.M.: Polycystic Ovarian Disease. Br. J. Obstet Oynecol, 83 :.593, Steinberger, E., Keitb, DS., et al.: Testosterone, Dehydroepiandrosterone, and Dehydrosepiandrosterone Sulphate in Hyperandrogenic Women. J Clin Endoc Metab, S9 : 471,