Ulugöl (Ordu, Türkiye) de Fekal Kirlilik İndikatörü Bakterilerin Tespiti. Fecal Indicator Bacteria of Ulugöl Lake in Ordu (Turkey)

Transkript

1 Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 4 (2): , 2011 ISSN: , E-ISSN: , Ulugöl (Ordu, Türkiye) de Fekal Kirlilik İndikatörü Bakterilerin Tespiti Zeynep KOLÖREN* Elif DEMİREL Beyhan TAŞ Ordu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, Cumhuriyet Yerleşkesi, 52200, ORDU * Sorumlu Yazar Geliş Tarihi : 14 Temmuz 2011 zeynep.koloren@yahoo.com Kabul Tarihi : 31 Ağustos 2011 Özet Bu çalışmanın amacı Ordu ili Gölköy ilçesine bağlı Süleymaniye Köyü sınırları içerisinde bulunan Ulugöl Tabiat Parkı ndaki Ulugöl de, Süleymaniye köy şebekesi ve kuyu suyunda fekal indikatör bakterilerin tespit edilmesidir Kasım ile 2011 Mart ayları arasında her istasyondan ayda 3 er örnek alınarak toplam 45 örnek incelenmiştir. Bakteriyolojik kirlilik seviyesinin tespitinde membran filtre yöntemi kullanılmış ve toplam koliform (TK), fekal streptokok (FS), fekal koliform (FK), Escherichia coli (EC) ve Clostridium perfringens (CP) sayımları yapılmıştır. TK sayımları için Ocak, Şubat ve Mart aylarında, FK için sadece Ocak ayında, EC için Şubat ayında, CP için Aralık ayında en yüksek değer gözlenirken, FS için tüm aylarda hiçbir değere rastlanılmamıştır. Mikrobiyolojik analiz sonuçları Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği kıtaiçi su kaynakları kalite kriterleri ile karşılaştırıldığında, Ulugöl ün I. sınıf su kalitesinde, yüksek kaliteli su olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda 100 ml suda EC, TK, FK, CP ve FS nin bulunmaması gerektiğini vurgulayan insani tüketim amaçlı sular hakkındaki yönetmelik dikkate alındığında, Süleymaniye köy şebekesi, kuyu suyu ve Ulugöl den alınan toplam 45 örnekten TK için 10, FK için 37, FS için 45, EC için 37, CP için 44 örnek bu yönetmeliğe uygun bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Fekal kirlilik, Ulugöl, su, toplum sağlığı Fecal Indicator Bacteria of Ulugöl Lake in Ordu (Turkey) Abstract The aim of this study was to determine fecal indicator bacteria in Ulugöl Lake whish is natural parkland and drinking and well water from Süleymaniye village of Gölköy borough of Ordu. The water samples were microbiologically evaluated for the number of Total and Coliform bacteria, Fecal streptococcus, Escherichia coli and Clostridium perfringens from 2010 November to 2011 March by membran filtration method. While the number of TK, FK, EC, CP was highest in January, February, March, just January, just February, just December respectively, there was not any FS in all of months. When our microbiologically evaluation compared with Turkish Water Pollution Control Regulation (WPCR) which is declared in water pollution law, Ulugöl Lake has a little bacteriological contamination with class I type water. In addition, according to drinking water quality standards which is declared in drinking water law, EC, TK, FK, CP and FS must not have in 100 ml drinking water. In comparison our results with drinking water quality standards, 10, 37, 45, 37, 44 out of 45 water samples were suitable for EC, TK, FK, CP and FS respectively from Ulugöl Lake, drinking and well water from village Süleymaniye. Keywords: Bacteriological pollution, Ulugöl Lake, water, public health GIRIŞ Canlı hayatının devamını sağlamada temel unsur olan su, doğal kaynakların en önemlilerinden birisidir. Suyun kalitesinin ve ortamında doğal dengesinin bozulması su kirliliği olarak kabul edilmektedir. Başlıca kullanım yerleri tarım ve endüstri alanlarıyla evsel gereksinimler olan suyun, potansiyel kullanımını kalitesi belirlemektedir. Evlerde kullanılan su, sağlığa zararlı maddeleri, hastalık yapan ajanları ve ağır metal gibi maddeleri içermemeli, tadı ve kokusu güzel olmalı, tesisatlar ve ev aletlerine zarar vermeyecek nitelikte olmalıdır [1]. Sulara özellikle insan ve hayvan dışkılarıyla karışan patojen mikroorganizma ve virüsler önemli bir sağlık riski oluşturur. Suların hijyenik açıdan kirlenmesine neden olan bakteriler, virüsler ve diğer hastalık yapıcı canlılar, genellikle hastalıklı veya portör (hastalık taşıyıcı) olan hayvan ve insanların dışkılarından kaynaklanır. Bulaşıcı etki ya bu atıklarla doğrudan temasla veya bu atıkların karıştığı sulardan dolaylı olarak gerçekleşir. İçme suyu temini ve rekreasyonel kullanıma açık sularda mikrobiyolojik kirlenme önemli bir sorun oluşturmaktadır. Patojenlerle kirlenen suların içme suyu temini ve rekreasyon amacıyla kullanımı sınırlanır. Bu nedenle insan ve hayvan dışkıları içeren ve önemli bir sağlık riski oluşturan atıkların akarsu, göl veya seyreltme potansiyeli düşük olan koy ve körfezler gibi alıcı ortamlara verilmesinden önce uygun bir dezenfeksiyon işlemi yapılması gerekir [2]. Bu çalışmada, Süleymaniye köy şebekesi ve kuyu suyu İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik [3] dikkate alınarak, Ulugöl için Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği [4] kalite kriterleri esas alınarak, fekal kirlilik indikatörü bakterilerin tespiti amaçlanmıştır. Aynı zamanda, bu yönetmeliklere göre alınan su örneklerinin hangi sınıfta yer aldığının belirlenmesi, dolayısıyla bu sulardan ne oranda içme suyu, rekreasyon, balık ve hayvan üretimi gibi alanlarda yararlanılabileceğinin tespiti de hedeflenmiştir.

2 152 Z. Kolören ve ark. / Bibad, 4 (2): , 2011 MATERYAL VE METOT Araştırma alanının tanımı Ordu ili Gölköy ilçesinin güneybatısında Süleymaniye Köyü sınırları içerisinde bulunan Ulugöl, Ulugöl Tabiat Parkı içinde doğal özelliği bozulmamış bir göldür. Ulugöl, Kıran Tepenin (1489 m) batı yamacından kopan heyelan kütlesinin oluşturduğu çukur alanlarda suların birikmesiyle meydana gelen bir göldür. Göl, 1200 m rakımda, 39 dekar alana sahip, yaklaşık 250 m çapında, ölçülen en derin yeri 40 m civarındadır. Gölün oluşumunda kütle hareketleri etkili olmuş ancak heyelan enkazı bir akarsu vadisini kapatacak şekilde gerçekleşmemiştir. Oluşum şekliyle Karadeniz Bölgesi ndeki heyelan setti göllerden farklıdır. Aynı şekilde oluşmuş Gaga Gölü (Fatsa, Ordu) ile benzerlik gösteren Ulugöl daimi akarsu ile beslenmemektedir ve yüzeyden bir gideğeni de yoktur. Suları tatlıdır. Göl, yağışlarla birlikte, daha yüksek kesimlerden yer altına intikal eden ve eğim yönünde heyelan enkazına ulaşan yeraltı suları ile beslenmektedir. Gölü batıdan çevreleyen kesimlerde ise yıl boyunca taban suyu seviyesinin yüksek olduğu, çevredeki sulak alanların varlığından açıkça gözlenebilmekte ve birçok doğal kaynaklar da gölden beslenmektedir (Şekil 1) [5, 6]. Araştırmada, Ulugöl ile Süleymaniye Köyü Yıkılgan Mahallesinde bulunan Gözören kuyu suyu ve bu köyün kullandığı şebeke suyu istasyonlarından alınan su örnekleri incelenmiştir. Su örneklerinin alınması 2010 Kasım, Aralık; 2011 Ocak, Şubat, Mart aylarında ayda üç kez Ulugöl, Süleymaniye köy şebekesi ve Süleymaniye kuyu suyundan, 121 C de 15 dakika otoklavda steril edilmiş, 500 ml lik koyu renkli, vidalı kapaklı steril cam şişeler içerisine numuneler alınarak laboratuvara getirilmiştir [7, 8]. Örneklerin süzülmesi, besiyerlerine ekilmesi ve değerlendirilmesi Alınan 500 ml lik su örnekleri membran filtre (MF) cihazında 0.45 µm lik filtreler yardımıyla süzülmüştür [9]. Su örneğinde mevcut bütün bakteriler 0.45 μm por çaplı membran filtre üzerinde toplanmıştır. Bu filtre her bir farklı bakteriyi (toplam koliform-tk, fekal streptokok- FS, fekal koliform- FK) ayırt etmekte kullanılan uygun besiyerine konularak, Şekil 1. Ulugöl ve çevresinin coğrafik konumu gerekli sıcaklıkta inkübasyona tabii tutulduktan sonra membran yüzeyinde üreyen kolonilerin sayımı yapılmıştır. Toplam bakteri sayısını (KOB) belirlemek için kurutulmuş Nutrient Broth (meat extract-peptone medium) içeren standard TTC besiyeri (Sartorius ) kullanılmıştır. Petriler 36.5 C de 24 saat inkübe edilmiştir. İnkübasyon süresi sonunda TTC nin redüklenmesi ile kırmızıya boyanmış koloniler tespit edilmiştir [10]. Tergitol besiyeri E. coli ve toplam koliform bakteri sayısının tayini için ayırıcı besiyeri olarak kullanılmış ve 37 o C de saat inkübe edilmiştir. İnkübasyon süresi sonunda koliform bakterilerinin membran filtre üzerinde kırmızımsı sarı haleli kolonileri tespit edilmiştir. Fekal koliform bakterileri tespit etmek için ayırıcı besiyeri olan M-FC (Sartorius ) kullanılmıştır [10]. Petriler 44.5 C de 24 saat inkübe edilmiştir. İnkübasyon süresi sonunda fekal koliform bakterilerin 1-2 mm çaplı mavi koloniler şeklinde geliştiği görülmüştür. Besiyeri bileşiminde bulunan indikatör boyalar nedeni ile fekal koliform bakterileri mavi koloniler seklinde gözlenmiştir. İndikatörler ortamda ph değişimlerine neden olmuştur [11]. Fekal streptokok için slanetz-bartley katı besiyeri (oxoid-cm 0377) kullanılıp 36.5 C de 48 saat inkübasyona bırakılmıştır. Kırmızımsı mor-pembe renkte görülen koloniler olası FS kabul edilerek doğrulama testi için, önceden 44.5 C de etüvde 1 saat ısıtılan bile-aesculin-azide agar (Himedia-M 493) katı besiyerine aktarılmıştır. 45 C de 2 saat inkübasyona bırakılıp siyah renge dönüşen koloniler esas alınarak sayılmıştır [12]. Clostoridium perfingens tayini için su numuneleri membran filtre cihazında 0.22 µm lik filtreler yardımıyla süzülmüştür. Demir sülfit agar (oxoid-cm 0079) dökme besiyeri kullanılarak oksijensiz ortamda 48 saat 36 C de inkübasyona bırakılmış ve siyahımsı renkte görülen koloniler sayılmıştır [13]. İstatistiksel analizler Fekal indikatör bakteriler arasındaki ilişkileri tespit etmek için güven aralığı testleri uygulanmıştır. Sonuçlar SPSS18 e göre p:0,05 kabul edilerek univareyete testi yapılarak değerlendirilmiştir. BULGULAR VE TARTIŞMA Karadeniz Bölgesi nde yer alan Ordu ili su kaynakları özellikle lotik sistemlerce zengin olan bir bölgedir. Ancak kullanılabilir kaliteli su miktarı giderek azalmaktadır. Çünkü kanalizasyon sistemleri doğrudan akarsulara ve denizlere deşarj edilmekte ve su kirletilmektedir. Bu nedenle gelişmiş arıtma sistemlerinin kullanılması gerekmektedir. Sadece atık suların arıtılması değil, evsel atık suların sucul ortamlara doğrudan boşaltılması da engellenmelidir. Patojen mikroorganizma içeren atık suların karakteristiklerinin iyi belirlenmesi fekal kirlenmeye neden olan atık suların arıtımında uygulanacak en etkin arıtma teknolojilerinin seçilmesi ve mikrobiyolojik su kalite standartlarının etkin bir şekilde uygulanarak bir bölgede ortaya çıkabilecek salgın hastalıkların önlenmesi, üzerinde önemle durulması gereken konulardır. Evsel atık suların hiç arıtılmadan sucul ortamlara boşaltılmasının önemli etkilerinden birisi de mikrobiyal kirlenmedir. Böyle suların atık su arıtma tesislerinde arıtılarak alıcı ortamlara verilmeleri, alıcı ortamlarda meydana gelebilecek çevre kirliliğini önlemektedir [14]. Sağlıklı ve güvenilir bir içme suyunun temin edilerek tüketiciye ulaştırılması toplum sağlığı için son derece önemlidir.

3 Z. Kolören ve ark. / Bibad, 4 (2): , Çizelge 1. Fekal indikatör bakterilerinin sınır değerleri (İTASHY, 2005). Parametre Escherichia coli ( E. coli ) Enterokok Koliform bakteri Escherichia coli ( E. coli ) Enterokok Koliform bakteri Fekal koliform bakteri Clostridium perfringens Parametrik değer sayı/ml 0/100 ml 0/100 ml 0/100 ml 0/250 ml 0/250 ml 0/250 ml 0/250ml 0/50ml Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, gelişmekte olan ülkelerde ortaya çıkan tüm hastalıkların %80 i içme suyundan kaynaklanmaktadır. Çünkü su kalitesi ile sağlık arasında yakın bir ilişki mevcuttur. Türk Standartları Enstitüsü nün TS 266 içme ve kullanma suları standardı (2005) nda sularla ilgili kalite kriterleri belirtilmiştir. Halk sağlığı açısından sularda dikkat edilmesi gereken en önemli kriterlerin başında mikrobiyolojik parametreler gelmektedir. Çünkü su döngüsü enterik hastalıkların bulaşmasında önemli rol oynamaktadır. İçme ve kullanma suları standardı (2005) ve Sağlık Bakanlığı, doğal kaynak, maden ve içme suları ile tıbbi suların istihsali, ambalajlanması ve satışı hakkında yönetmelik (1997) te; içme ve kullanma sularında toplam koliform, fekal streptokok, E. coli ve sülfit indirgeyen anaerobların bulunmaması gerektiği bildirilmiştir [15]. İçme-kullanma suyu; genel olarak içme, yemek yapma, temizlik ve diğer evsel amaçlar ile, gıda maddelerinin ve diğer insani tüketim amaçlı ürünlerin hazırlanması, işlenmesi, saklanması ve pazarlanması amacıyla kullanılan, orijinine bakılmaksızın, orijinal haliyle ya da arıtılmış olarak ister kaynağından isterse dağıtım ağından temin edilen ve Tablo 1 deki parametre değerlerini sağlayan ve ticari amaçlı satışa arz edilmeyen sulardır. İçme-kullanma sularına dezenfeksiyon gerekmesi halinde, dezenfeksiyonun etkinliği doğrulanır. Yan ürünlerden kaynaklanan kirlenmenin önlenmesi için; dezenfeksiyondan taviz verilmeksizin dezenfeksiyon dozu düşük tutulur ve gerekli bütün tedbirler alınır. Tablo 1 de EC, TK, FK, CP ve FS nin 100 ml suda bulunması gereken değerleri gösterilmiştir [3]. Bu parametrelere göre; 2010 yılı Kasım ve Aralık, 2011 yılı Ocak, Şubat ve Mart aylarında Ordu ili Gölköy ilçesine bağlı Süleymaniye köy şebekesi ve kuyu suyunda ve Ulugöl e ait toplam 45 su örneğinde TK için 10, FK için 37, FS için 45, EC için 37, CP için 44 örnek uygun bulunmuştur. TK, FK, FS, EC ve CP sayımlarının sonuçları Tablo 2 de gösterilmiştir. Alınan sonuçlara göre, Süleymaniye Köyü şebeke suyunda toplam koliform bakteri sayısı 100 MF/100 ml, fekal koliform bakteri sayısı 19 MF/100 ml, fekal streptokok bakteri sayısı 0 MF/100 ml, Escherichia coli <20 MF/100 ml, Clostridium perfringens 0 MF/100 ml; Süleymaniye Köyü kuyu suyunda toplam koliform bakteri sayısı 100 MF/100 ml, fekal koliform bakteri sayısı 25 MF/100 ml, fekal streptokok bakteri sayısı 0 MF/100 ml, Escherichia coli 3 MF/100 ml, Clostridium perfringens 0 MF/100 ml; Ulugöl göl suyunda ise toplam koliform bakteri sayısı 100 MF/100 ml, fekal koliform bakteri sayısı 0 MF/100 Şekil 2. Kasım ile Mart ayı arasında Ulugöl, Süleymaniye köyü kuyu ve şebeke suyundan alınan su örneklerinde fekal indikatör bakteri sayıları

4 154 Z. Kolören ve ark. / Bibad, 4 (2): , 2011 Şekil 4. Örnek alınan aylara ait sıcaklık-yağış dağılımı Her aya ait fekal indikatör bakteri (FİB) ortalama değerlerinin istasyonlara göre dağılımı şekil 2 de; her bir istasyondaki FIB ortalama değerlerinin aylara göre dağılımı ise şekil 3 de verilmiştir. TK sayımları için Ocak, Şubat ve Mart aylarında, FK için sadece Ocak ayında, EC için Şubat ayında, CP için Aralık ayında en yüksek değer gözlenirken, FS için tüm aylarda hiçbir değere rastlanılmamıştır. Süleymaniye Köyü şebeke ve kuyu suyundaki FIB değerlerinin aylara göre dağılımıyla, Şekil 11 de görülen yağış ve sıcaklık değerleri karşılaştırıldığında, bakteri sayısının yağışın fazla olduğu Ocak ve Şubat aylarında artış gösterdiği tespit edilmiştir. Tüm aylar içinde en yüksek TK değerinin Süleymaniye Köyü kuyu suyunda Ocak ve Mart aylarında; FK değerinin de yine Süleymaniye Köyü kuyu suyunda Ocak ayında olduğu belirlenmiştir. En yüksek EC değerinin ise Süleymaniye köy şebekesinde Şubat ayında olduğu tespit edilmiştir. Ulugöl deki FIB değerlerinin hiçbiri yağış-sıcaklık değerleri ile paralellik göstermemiştir. SKKY (2004) kıtaiçi yüzeysel suların kalitelerine göre yapılan sınıflandırmada akarsu, göl ve baraj rezervuarları suları dört kalite sınıfına ayrılmaktadır. Buna göre; Sınıf I: Yüksek kaliteli su, sınıf II: Az kirlenmiş su, Sınıf III: Kirli su, Sınıf IV: Çok kirlenmiş su dur. SKKY (2004) ye göre bakteriyolojik parametrelerin sınır değerleri Tablo 2 de gösterilmiştir. SKKY (2004) ye göre mikrobiyolojik su kalite kriterlerine bakımından Ulugöl ün su kalitesi sınıf I olarak belirlenmiştir. Taş ve ark. (2010) nın yaptığı çalışmada Ulugöl yüzey suyunun bazı fizikokimyasal özellikleri incelenmiş, su kalitesi ve balık yetiştiriciliği yönünden değerlendirilmiştir. Analiz sonuçları SKKY (2004), içme ve kullanma suları standartlarıyla (EC, WHO, EPA, TS 266) karşılaştırıldığında genel olarak I. kalitede olduğu tespit edilmiştir. Ötrofikasyon sınır değerleri de aşılmamıştır. Mevcut mikrobiyolojik analiz sonuçları bu çalışmayı desteklemektedir. Tablo 2. Kıtaiçi Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri (SKKY 2004) Şekil 3. Ulugöl, Süleymaniye köyü kuyu ve şebeke suyundan alınan su örneklerindeki total fekal indikatör bakteri sayıları ml, fekal streptokok bakteri sayısı 0 MF/100 ml, Escherichia coli 0 MF/100 ml, Clostridium perfringens 1 MF/100 ml olarak tespit edilmiştir. Bu çalışmada TK için Ocak, Şubat ve Mart aylarında, FK için sadece Ocak ayında, EC için Şubat ayında, CP için Aralık ayında en yüksek değer gözlenirken, FS için hiçbir değer alınamamıştır. Bakteriyolojik su kalite parametreleri Fekal koliform (EMS/100 ml) Toplam koliform (EMS/100 ml) Su Kalite Sınıfları I II III IV > >100000

5 Z. Kolören ve ark. / Bibad, 4 (2): , Çizelge 3. Fekal indikatör bakterilerin örnekleme yapılan aylarda unvaryete testi ile istatistik analizleri Ölçülen ortalama FIB değerleri TC FC EC CP Örnek istasyonlar (%95 güven aralığı ) (%95 güven aralığı ) (% 95 güven aralığı) (%95 güven aralığı ) p değeri p değeri p değeri p değeri Süleymaniye köy şebekesi Süleymaniye kuyu suyu Ulugöl 1,33 (35-37,67); p=0,995 13,46 (22,87-49,80); p=0,597 0,60 (8,10-6,9); p=0,975 2,19 (5,30-9,69); p=0,721 1,73 (2,47-5,93); p=0,533 2,19 (2-6,40); p=0,375 0 (0,14-0,14); p=1 0,06 (0,20-0,07); p=0,462 *p değeri gruplar arasındaki istatistiksel fark Çizelge 4. Örnekleme yapılan alanda fekal indikatör bakterilerin unvaryete testi ile istatistik analizleri Ölçülen ortalama FIB değerleri TC FK EC CP Örnek alınan aylar (%95 güven aralığı) (%95 güven aralığı) (%95 güven aralığı) (%95 güven aralığı) Aralık p değeri p değeri p değeri p değeri 5,11 (52,16-41,94); p=0,996 0,11 (11,91-12,13); p=1 0,33 (6,59-7,26); p=1 0,11 (0,33-0,11); p=0,539 Kasım Ocak 8,66 (55,72-38,39); p=0,971 4,44 (16,46-7,58); p=0,743 0,44 (7,37-6,48); p=0,999 0 (0,22-0,22); p=1 Şubat 17,78 (64,83-29,27); p=0,728 3,44 (15,46-8,58); p=0,874 2,88 (9,81-4,04); p=0,658 0 (0,22-0,22); p=1 Mart 40,44 (87,50-6,61); p=0,102 0 (12,02-12,02); p=1 0,22 (6,70-7,15); p=1 0 (0,22-0,22); p=1 *p değeri gruplar arasındaki istatistiksel fark İstatistik analiz sonuçlarına göre istasyonlar ve aylar arasında yapılan univaryete testi Kasım ile çalışılan diğer aylar (Aralık, Ocak, Şubat, Mart) arasında anlamlı bir fark olmadığını göstermiştir (Tablo 3). Yine aynı şekilde Süleymaniye köy şebekesi ile Süleymaniye kuyu suyu ve Ulugöl arasında da anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır (Tablo 4). Gelişen medeniyet günümüzde su kullanımını artırmıştır. Artan su ihtiyacı su kaynaklarının sınırsız kullanımı ve atık suların problem olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Birçok az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde atık sular temizleme işlemine tabi tutulmadan akarsulara boşaltılmaktadır. Bu durum akarsularda kirliliğin boyutlarını kontrol edilemez seviyeye çıkardığı gibi akarsulardan yeterince faydalanmayı da sınırlandırmaktadır [1]. Aynı bölgede bulunan Gaga Gölü nde yapılan araştırmada [14] göl suyunun mikrobiyolojik analizinde toplam koliform (TK), fekal streptokok (FS), fekal koliform (FK) parametrelerine bakılmıştır. Alınan örneklerin tümünde koliform bakterilerin tespit edilmesi, hatta fekal kökenli bakterilere de rastlanması bu gölde insan ve hayvan dışkısı kökenli atıkların veya atık suların karıştığını göstermektedir. Analiz sonuçları SKKY (2004) ye göre Gaga Gölü nün II. sınıf su kalitesinde, az kirlenmiş su olduğunu göstermiştir. Ulugöl Tabiat Parkı içinde bulunan ve kayın ormanları ile çevrili olan Ulugöl de herhangi bir evsel, endüstriyel, tarımsal kirlilik girdisi yoktur. Bu nedenle, Ulugöl de yapılan bu çalışma sonuçlarında gölün I. sınıf su kalitesinde, yüksek kaliteli su olduğu tespit edilmiştir. Su kaynakları hem hızla kirlenmekte hem de kullanılabilir tatlı su kaynakları yetersiz kalmaktadır. En önemli tatlı su rezervlerinden olan göller; doğal güzellikleri, içerdiği biyolojik çeşitlilik, rekreasyonel kullanımları, hidrolojik döngüdeki rolü gibi birçok özellikleriyle önemli doğa alanlarıdır. Bu ortamda yaşayan canlıların beslenme, büyüme, üreme gibi yaşamsal işlevleri sucul ekosistemin fiziko-kimyasal özellikleri

6 156 Z. Kolören ve ark. / Bibad, 4 (2): , 2011 yani su kalitesi ile yakından ilişkilidir [6]. Ülkemizin sayılı tabiat parklarından biri olan Ulugöl Tabiat Parkı içindeki Ulugöl, önemli bir tatlısu rezervine sahiptir. Soğuksu balık yetiştiriciliğine de uygundur. Bakteriyolojik analiz sonuçlarına göre de Ulugöl ve çevresi rekreasyonel ve ekoturizm kapsamında değerlendirilebilir birçok özelliğe sahiptir. SONUÇ İnsani tüketim amaçlı sular hakkındaki yönetmelik dikkate alındığında Süleymaniye köy şebekesi ve kuyu suyunda belirli aylarda gözlenen yağış miktarındaki artışa paralel olarak fekal indikatör bakterilerin sayısında kısmen artış görülse de genel olarak bu alandaki suların içme ve kullanma suyu olarak kullanılmasında herhangi bir sakınca olmadığı tespit edilmiştir. Ulugöl için SKKY (2004) kalite kriterleri esas alındığında, bu gölün yüksek kaliteli (sınıf I) su kriterlerine sahip olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla Ulugöl, içme suyu olma potansiyeli yüksek olan yüzeysel sular ile rekreasyonel amaçlar ve alabalık üretimi için kullanılabilecek kalitededir. Çevresine gölü kirletmeyecek yatırımların yapılması, bu gölün rekreasyon amacıyla kullanımını sağlayacaktır. [13] TS 8020 EN Water quality- Detection and enumeration of the spores of the sulfite-reducing anaerobes (lostridia)-part 2: Method. [14] Kolören Z., Taş B., Kaya D Gaga Gölü (Ordu,Türkiye) nün mikrobiyolojik kirlilik seviyesinin belirlenmesi, Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 1 (3): [15] Alişarlı M., Ağaoğlu S., Alemdar S Van Bölgesi ve içme kullanma sularının mikrobiyolojik kalitesinin halk sağlığı yönünden incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 18 (1): KAYNAKLAR [1] Toroğlu E., Toroğlu S., Alaeddinoğlu F., Aksu Çayı nda (Kahramanmaraş) akarsu kirliliği, Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (1): [2] Alkan U., Çalışkan S., Mescioğlu Ü Uluabat Gölü nün mikrobiyolojik seviyesinin belirlenmesi, Ekoloji Çevre Dergisi, 9 (33): 3-5. [3] İTASHY İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik tarihli ve sayılı Resmî Gazete, Ankara. [4] SKKY (2004). Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tarih ve Sayılı Resmi Gazete, Ankara. [5] Özdemir M Bolaman Çayı Havzası nın Coğrafyası. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, XXVII. dizi-sayı 6, 556 s, Ankara. [6] Taş B., Candan AY., Can Ö., Topkara S Ulugöl (Ordu) ün bazı fiziko-kimyasal özellikleri. Journal of FisheriesSciences.com, 4 (3): doi: / jfscom [7] Öner H Suların Mikrobiyolojik Analizleri (Rehber). Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara. [8] TS Türk Standardı 266, İnsani tüketim amaçlı sular hakkında yönetmelik, sular-içme ve kullanma suları, Türk Standardları, Ankara. [9] Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Doğal Kaynak, Maden ve İçme Suları ile Tıbbi Suların İstihsali, Ambalajlanması ve Satışı Hakkında Yönetmelik. 18 Ekim 1997, Ankara. [10] TS ISO Water quality-detection and enumeration of coliform organisms, thermotolerant coliform organisms and presumptive Escherichia coli Part 1: Membrane filtration method, [11] APHA Standard methods for the examination of water and wastewater. 19 th ed.washington, DC. [12] TS ISO Water quality-detection and enumeration of faecal streptococci Part 2: Method by membrane filtration.