1987 ve 2004 yılları arasındaki dönem için varlığa sağlanmış olan toplam miktar: 371,357 Dolar

Transkript

1 İstanbul un Tarihi Alanları (Türkiye) (C356) Dünya Miras Listesine Alınma Yılıi 1985 Kriterler (i), (ii), (iii), (iv) Geçmiş Komite Kararları 29 COM 7B; 30 COM 7B.73; 31 COM 7B.89 Uluslararası Yardım 1987 ve 2004 yılları arasındaki dönem için varlığa sağlanmış olan toplam miktar: 371,357 Dolar UNESCO extra-bütçe fonları Varlık için sağlanan toplam miktar: 211,900 Dolar (Ayasofya nın Korunması); 36, Dolar (Sözleşme Fransa UNESCO); UNESCO CLT/CH 155,000 Dolar (Uluslararası İstanbul Göreme Koruma Kampanyası kapsamında). Daha Önceki İzleme Heyetleri 2000, 2001, 2002, 2003, 2004: Dünya Miras Merkezi Heyetleri, Nisan 2006, Mayıs 2008 Dünya Miras Merkezi/ICOMOS Heyetleri. Daha önceki raporlarda belirtilen esas tehditler a) Koruma alanlarındaki (özellikle Zeyrek ve Süleymaniye bölgelerindeki Osmanlı Dönemi ahşap yapılar) geleneksel mimarinin bozulmasının devam etmesi, b) Tekfur Sarayı ve Anemas Zindanları dahil olmak üzere Roma ve Bizans Surları ile saray yapılarının onarım ve yeniden inşasının niteliği, c) Kontrolsüz gelişme ve bir yönetim planın eksikliği, d) Ulusal ve belediye otoriteleri arasında koordinasyon eksikliği ile alandaki Dünya Mirasının korunmasına yönelik karar vericiler arasında örgütsel ilişkilerin eksikliği, e) Dünya Miras Alanına ilişkin yeni yapı ve yeni gelişim projelerinin potansiyel etkileri ve büyük ölçekli projelerin uygulanması öncesinde etki çalışmalarının eksikliği. 1

2 Bugünkü Koruma Sorunları Varlığın korunma durumuna ilişkin rapor Taraf Ülke tarafından 30 Ocak 2008 tarihinde iletilmiştir. Dünya Miras Komitesinin kararları gereğince (30 COM 7B.73; 31 COM 7B.89), Dünya Miras Merkezi ve ICOMOS ortak izleme heyeti 8-13 Mayıs 2008 tarihleri arasında alanda yerinde incelemede bulunmuşlardır. Ayrıntılı heyet raporu adresinde yer almaktadır. Heyet tarafından tespit edilen ana tespitler; Varlığın korunmasına yönelik alınan önlemler konusunda önemli ölçüde ilerleme olduğu ancak; hala önemli eksikliklerin ve 31 COM 7B.89 sayılı kararda istenilen ve aşağıda yer alan henüz gerçekleşmemiş faaliyetlerden oluşmaktadır. Bunlar: a) Yönetim ve Koordinasyon Tampon bölgeye ilişkin çalışmalar gerçekleşmiştir. Ancak; öneriler henüz sonuçlandırılamamıştır. Dünya Miras Alanı için yönetim planına yönelik çalışma başlamış, ancak; yönetim planının tamamlayıcı bir parçası olması gereken 1/5000 Koruma Amaçlı İmar Planı İdari Mahkeme tarafından durdurulmuştur. Birinci derece koruma bölgelerinin tüm çekirdek bölgeleri içine alacak şekilde düzenlenmesi gerçekleşmemiştir. Turizm yönetim planı henüz hazırlanmamış olup, trafik yönetimi için ayrıntılı bir plan mevcut değildir. Asya kıtasının Tarihi Yarımada ile motorlu araç bağlantısını sağlayacak tünele ilişkin öneriler varlık üzerinde ciddi trafik baskısı yaratabilir. Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde Dünya Mirası için bir koordinatörlük ile aylık toplanan İstanbul un Tarihi Alanları İzleme Komitesi ile Yürütme Kurulu oluşturulmuştur Sayılı Kanun kapsamında kurumsal ve sivil toplum kuruluşlarını içeren İstanbul Alan Yönetim Birimi oluşturulmuştur yılında Büyükşehir bünyesinde kurulan Koruma Uygulama ve Kontrol Bürosu (KUDEB) faaliyette olup, restorasyon projelerinin Koruma Kurulları tarafından onaylanması sürecinin uzun olması problemini kısmen adres göstererek, tarihi yapılara yönelik basit onarımlar için hızlı onay vermektedir. Bir Miras Evi oluşturulmuş ve bir Dünya Miras Alan Yöneticisi atanmıştır. Yönetim yapısının önemli ölçüde iyileştirilmesine karşın, özellikle uygun koruma politika ve izleme faaliyetleri için uzman personel eksikliği hususunda belediyelerin bilinci ve taahhüdüyle ilgili olarak varlığın korunmasından sorumlu otoriteler arasında koordinasyon ve izleme halen zayıftır. KUDEB tarafından Zeyrek ve Süleymaniye Bölgelerindeki ahşap yapıların korunması için bir program başlatılmıştır ve özel mülk sahiplerinin koruma girişimlerini artırması ve 2

3 tamamlaması için sponsorluk sağlanmıştır. Zeyrek te 5 yapı onarılma sürecinde olup, biri KUDEB in idari binası olmak üzere, Süleymaniye de 9 yapı onarılmış ya da onarılmaktadır. Ayrıca; her iki bölgede doğramacılık konusunda eğitim workshopları düzenlenmektedir. Bu gibi olumlu gelişmeler diğer kurumlarla koordinasyon ve bilinç eksikliğinin devam etmesiyle çelişmektedir. Örneğin; Fatih Belediyesince Zeyrekte 4 adet ahşap yapı, Büyükşehir Belediyesinin bir şirketi olan KİPTAŞ tarafından Süleymaniye de 9 adet yapı yasal olmayan bir şekilde yıkılmıştır. b) Korunma Standartları Dünya Miras Komitesinin isteği gereğince; Şehir Surları ve bitişik iki Bizans Sarayı yapısı üzerinde yürütülen zarar verici çalışmalar durdurulmuştur ancak maalesef; durdurulma hemen gerçekleşmemiş olup, 2006 yılındaki UNESCO Dünya Miras Merkezi/ICOMOS ortak İzleme Heyetinin ziyareti sonrasında da bir süre için yoğun inşaat faaliyeti devam etmiştir. Şehir Surlarının korunmasına yönelik uygun koruma teknikleri konusunda 2007 yılında bir eğitim düzenlenmiştir ancak; Anemas Zindanlarını restore eden ekip hala koruma konusunda zayıftır. Anemas Zindanları ile Tekfur Sarayının restorasyonuna yönelik öneriler Theodosion Kara Surları Koruma Uygulama Planının bir parçası olarak revize edilmemiş ve UNESCO ya iletilmemiştir. Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul un Tarihi Alanları İzleme Komitesinde yer almasına rağmen, Genel Müdürlük tarafından finanse edilen dini yapılara yönelik projeler hala uluslararası standartlara uygun değildir ve bir Dünya Miras varlığının uygun koruma normları ile korunması açısından bir bilinç eksikliğinin göstergesidir. c) Yeni Gelişmeler İçin Etki Değerlendirmeler Metronun Haliç geçişi için bir çalışma hazırlanmıştır, ancak; söz konusu çalışma Süleymaniye siluetini olumsuz etkileyen 65m yükseklikteki köprü ayaklarına ilişkin yeterli bir etki değerlendirmeyi içermemektedir. Büyük Sarayın arkeolojik kalıntıları üzerinde gerçekleştirilen Four Seasons Otelinin genişletilmesine yönelik etki değerlendirme hazırlanmamış ve UNESCO Dünya Miras Merkezine iletilmemiştir. Heyet inşaat çalışmalarına potansiyel etkileri değerlendirilmeden önce başlanmış olmasını üzüntüyle karşılamıştır. Önerilen Leventteki Dubai Kuleleri, Boğaziçi Kulesi ve Haydarpaşa daki gökdelen projeleri ile son olarak ta Galata Port projesinden vazgeçilmiş görünmektedir. Böylece; varlığın siluetinin bütünlüğü ile özgünlüğünü tehdit edici yeni gelişmeler azaltılmıştır. 3

4 d) Kentsel Yenileme ve Canlandırma Projeleri 5366 Sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun uygulanmasına yönündeki yoğun istek devam etmektedir. Tamamı Bakanlar Kurulunca uygulanmak üzere henüz onaylanmamış olmasına rağmen, bu yeni Kanun çerçevesinde Dünya Miras varlığını doğrudan etkileyici projeler geliştirilmiştir. Dünya Miras Komitesinin 31 COM7B.89 kararına uygun olarak, Dünya Miras Merkezi/ICOMOS ortak İzleme Heyetinin 2006 yılındaki tavsiyesi gereğince; Dünya Miras Merkezine iletilmek üzere; Süleymaniye Yenileme Projesi, Zeyrek Bölgesi Çalışması, Ayvansaray Kentsel Yenileme Alan Çalışması ve Cankurtaran ve Sultanahmet Koruma Amaçlı Uygulama Planı, 4 çekirdek bölgeye ait Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planlarını uygulamak ve yeni yapılaşmadan ziyade mevcut tarihi yapıların korunmasına öncelik verecek şekilde henüz revize edilmemiştir. Ayrıca; Fatih Belediyesi tarafından Theodosian Kara Surları çekirdek bölgesinde uzun süredir yaşamakta olan Roman halkının yerinden edilmesine neden olan Sulukule Kentsel Yenileme Projesi geliştirilmiştir. Bu proje önemli ölçüde müzakere edilmiş olup, koruma, sosyal ihtiyaçlar ve yerel toplulukların kimliği arasında bir dengenin oluşturulması gerekmektedir. Beyoğlu Belediyesi, yeni tampon bölge içerisinde dikkate alınmakta olan Tarlabaşı tarihi bölgesinde bir yenileme projesi geliştirmiştir. Yenileme Kurulları 5366 Sayılı Kanun çerçevesinde projelerin uygulanmasını hızlandırmak ve kamulaştırma ve diğer bürokratik işlemleri kolaylaştırmak üzere oluşturulmuşlardır. UNESCO nun desteği ile Avrupa Birliği tarafından finanse edilen (7 Milyon Euro) Fener- Balat Bölgeleri Rehabilitasyon Programı başarıyla uygulanmakta olup, 2008 Haziran da tamamlanacaktır. e) Arkeolojik Kazılar: 2006 heyet raporunda öngörüldüğü gibi, Marmaray Tüp Geçit Projesi ve Gebze - Halkalı Yüzeysel Metro Projesi esnasında, birçok arkeolojik buluntu elde edilmiştir. Bu buluntular arasında Yenikapı da bulunan 32 adet Bizans Gemisi de bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, Four Seasons Otel i genişletme projesi kapsamında yürütülen ve Büyük Saray ın kuzeyindeki alandan çıkarılan buluntular, kurulacak olan arkeolojik parkta ziyaretçilere sunulacaktır. Ayrıca, Galata da bulunan Ceneviz Şehir Surlarının korunması amacıyla, Haliç ten geçecek 4

5 olan yeni metro köprüsüyle ilgili olan proje önerisinde değişiklik yapılmasına karar verilmiştir. f) Afet Önlemleri: Dünya Bankası tarafından finanse edilen İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi nde ( ISMEP), kültür miraslarına ilişkin iki bileşen bulunmaktadır. İstanbul da Kültür ve Turizm Bakanlığı Sorumluluğundaki Kültürel Varlık Niteliğindeki Yapıların Deprem ve Çoklu Afet Performansının Değerlendirilmesi ve Envanterlenmesi, 172 yapı ve 28 anıtsal kompleksin deprem riskinin envanter haline getirilmesini amaçlayan yenilikçi bir projedir. İstanbul da Kültür ve Turizm Bakanlığı Sorumluluğundaki Kültürel Varlık Niteliğindeki Yapıların Deprem Performansının Değerlendirilmesi ve Depreme Karşı Yapısal Güçlendirme Projelerinin Hazırlanması adlı proje de Topkapı Sarayı Mecidiye Köşkü, İstanbul Arkeolojik Müzesi ve St Irene nin iyileştirilmesi için öneriler üretmektedir. Her iki projenin toplam bütçesi, 2.6 Milyon Dolardır ve her iki proje de, Komite nin talep ettiği gibi nitelikli uluslararası uzman danışmanlığında yürütülmektedir. g) Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Finansal Destek: İstanbul 2010 Kültür Başkenti kapsamında, Maliye Bakanlığı ndan 250 milyon YTL ( Dolar) kaynak aktarılmıştır. Bu kaynağın, 50 milyon YTL sinin, Kültür ve Turizm Bakanlığı nın onayı ile Dünya Miras Varlıklarının korunmasına aktarılmasına karar verilmiştir. Fakat uygulamada, Bakanlık tarafından sağlanan fonlardan, Dünya Miras Alanı içinde mülkü olan özel şahıslar etkin bir biçimde yararlanamamaktadırlar. Ayrıca yetkililer, tarihi ahşap evlerin korunması amacıyla UNESCO tarafından desteklenen Çatılarımızı Koruyalım projesini yürüten Türk Ahşap Birliği ne verilmesi öngörülen fonların aktarılmasına ilişkin problemlerin çözümünde yetersiz kalmaktadır. h) Bilinç Arttırma Kültür varlıklarının yorumlanmasını geliştirmek amacıyla, yeni girişimler başlatılmaktadır. Bunlardan birisi de, Büyük Saray daki buluntuların halk tarafından zirayet edilmesine olanak verecek arkeolojik parktır. Arkeoloji Parkı, Sultanahmet Bölgesi nde, ticari bir sponsor tarafından, gezi rehberleri de, yine aynı alanda, bir Sivil Toplum Örgütü olan İstanbul Palatina Derneği tarafından geliştirilmektedir. İstanbul un Dünya Miras Statüsü ne olan ilgi giderek artmakla birlikte, özellikle belediyeler başata olmak üzere bu yeni ilginin arttırılmasına yönelik kurumsal ilgi halen çok azdır. 5

6 i) Eşsiz Evrensel Değerin Belirlenmesi Heyet, aynı zamanda Eşsiz Evrensel Değer in belirlenmesi konusu üzerinde de durmuştur. Bu konuyla ilgili, biri Türkiye ICOMOS tarafından; diğeri de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış iki taslak bulunmaktadır. Final taslağı da hazırlanma aşamasındadır. Taslak Karar: 32 COM 7B.110 Dünya Miras Komitesi, 1. WHC 08/32.COM/ 7B. Add.2 belgesini incelemiştir, oturumda ( Christchurch, 2007) benimsenen 31 COM 7B.89 kararı göz önünde bulundurmaktadır; Dünya Miras Merkezi ve ICOMOS ortak izleme heyetinin sonuçlarını dikkate almakta ve önerilerini desteklemektedir; 4. Taraf Ülke nin, Dünya Mirası Yönetim Planı hazırlanması, yönetim ve koruma uygulamalarının geliştirilmesi ve tehditleri azaltıcı düzenleyici önlemlerin uygulanması konularındaki gayret, süreç ve taahhütlerini övgüye değer bulmaktadır; 5. Kültür varlıklarının korunmasını geliştirmek amacıyla başlatılan kurumsal değişiklikleri memnuniyetle karşılamaktadır; 6. Bunun yanında, bütünlük ve özgünlük ilkelerini içeren eşsiz evrensel değer in belirtildiği bir taslağın hazırlanmasını memnuniyetle karşılamaktadır ve yetkilileri bu taslağı, Dünya Miras Komitesi nin 2009 yılındaki 33. oturumunda görüşülmek üzere Dünya Miras Merkezi ne mümkün olan en kısa zamanda iletilmesini teşvik etmektedir; heyeti tarafından belirtilen birçok hususun, daha önce kararlaştırılan zaman çerçevesinde yerine getirilmemiş olmasını ve 31 COM 7B.89 kararının tamamen uygulanmamış olmasını üzüntüyle karşılamaktadır; de düzenlenecek olan 32. oturumda, varlığın Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi ne alınmasının görüşüleceği kararı göz önünde bulundurmaktadır ve bu seçeneğin 2009 da yapılacak olan 33. oturuma da konu olabileceğini not etmektedir. 9. Taraf ülkeden; 6

7 a) 31 COM 7B. 89 kararını, bunun yanında, 2006 ve 2008 Dünya Miras Merkezi ve ICOMOS ortak heyetinin korumayı gerçekleştirmek amacıyla ortaya koydukları önerilerileri ve düzenleyici tedbirleri uygulamaya devam etmesini, b) En Geç 1 Şubat 2009 a kadar, varlığın bütünlüğünü korumak amacıyla oluşturulacak olan bir tampon bölgeyi de içeren ve Uygulama Klavuzu ile uygunluk gösteren bütünleşmiş ve kapsamlı Dünya Mirası Yönetim Planını tamamlamasını; c) Dünya Miras Merkezi ne, 5366 sayılı kanun uyarınca önerilen büyük ölçekli kentsel yenileme projeleri ve Haliç Köprüsü nü de içine alan, varlığın ve tampon bölgenin siluetini tehdit edebilecek, yeni büyük ölçekli projelere ilişkin, uluslararası standartlarla oluşturulan Görsel Etki Değerlendirmeleri ni de içeren etki çalışmaları ile ilgili bilgi vermesini, d) Dünya Miras Merkezi ve ICOMOS ortak izleme heyetini, 2009 yılının başında, Dünya Miras Varlığı nın yönetim planının son halindeki korunma durumu ve ilerlemeyi ve ayrıca 2006 ve 2008 Dünya Miras Komitesi ve ortak heyet önerilerinde istenen koruma durumu için alınacak düzenleyici önlemlerin uygulanmasını değerlendirmek üzere davet etmelerini, talep etmektedir. 10. Ayrıca, Taraf Ülke den, Dünya Miras Merkezi nin 2009 yılında gerçekleştirilecek olan 33. oturumunda görüşülmek üzere, 1 Şubat 2009 tarihine kadar, yukarıda değinilen tüm hususları içeren bir ilerleme raporunu iletmesini istemektedir. 7