Yüksek verimli tohumluklar Monokültür: Sürekli aynı tür ve çeşidin yıllar boyunca yetiştirilmesi

Transkript

1 ORGANİK TARIM 1

2 Dünyada nüfus artış hızının yüksek olduğu 1950 li-1970 li yıllarda çözüm olarak öngörülen!! Yeşil Devrim Yüksek verimli tohumluklar Monokültür: Sürekli aynı tür ve çeşidin yıllar boyunca yetiştirilmesi Yeni tarım alanlarının açılması Yoğun girdi kullanımı Pestisitler, Gübreler Hormonlar (Bitkisel ve hayvansal ürünlerde) Sulama Hayvansal üretimde antibiyotikler, ucuz besin kaynakları Fosil yakıtların kullanımı ve enerji tüketiminin artması

3 li yıllarda... Çevreye olan olumsuz etkiler: DDT nin mucize etkileri yanında olumsuz etkilerinin ortaya çıkışı, Biyolojik çeşitliliğin yok olması, Dayanıklılığın gelişmesi Toprakların çoraklaşması, üretimin marjinal topraklara kayması Yüzey ve yer altı su kaynaklarının kıtlaşması ve kirlenmesi İklimsel değişiklikler, küresel ısınma Bunlardan bazıları idi. DOĞAL KAYNAKLARIN HIZLI VE BİLİNÇSİZ TÜKETİMİ!! Toprak, hava ve su artık kıt kaynaklardır!

4 Diğer gelişmeler... Enerji krizi sırasında petrol fiyatlarının yükselmesi, Kirlenme ile sağlık problemleri arasındaki ilişkilerin bilimsel olarak saptanması, Açlık ve yetersiz beslenme problemlerinin süregelmesi, Verimdeki artış hızının azalması, Tek ürün (monokültür) yetiştiriciliğe bağlı olarak temel gıda maddelerinde fiyat dalgalanmalarının ortaya çıkışı.

5 ler AB de bazı ülkelerde ve ürünlerde üretim artışı, Ekstansif tarım sistemlerinin desteklenmesi, AB de organik tarım yönetmeliklerinin kabul edilmesi (1991, 1999) Organik ürün pazarının genişlemesi, Deli dana (BSE), dioksin ve Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara olan tepkiler nedeni ile hızlanan organik ürün talebi, AB ülkelerinde Ortak Tarım Politikası çerçevesinde organik tarımın ve izlenebilirliğin öncelik kazanması

6 Sorunlara çözüm olarak geliştirilen alternatifler: Çevre dostu üretim sistemleri

7 Organik Tarım, Ekolojik sistemde hatalı uygulamalar sonucu kaybolan doğal dengeyi yeniden kurmaya yönelik olarak insana ve çevreye dost üretim sistemlerini içerir.

8 Esas olarak sentetik kimyasal tarım ilaçları, hormonlar ve mineral gübrelerin kullanımına kısıtlama veya yasaklama getirir. Organik ve yeşil gübreleme, münavebe, toprağın muhafazası, bitkinin direncini artırma, doğal düşmanlardan ve bitkisel preparatlardan faydalanmayı ve atıkların yeniden girdi olarak değerlendirilmesini tavsiye eder.

9 Bütün bu olanakların kapalı bir sistemde oluşturulmasını öneren, üretimde sadece miktar artışının değil aynı zamanda ürün kalitesinin de yükselmesini amaçlayan alternatif bir üretim şeklidir. Bütünsel yaklaşım

10 ORGANIK TARIM NEDİR? Organik sözcüğü biyolojik ve ekolojik ile eş anlamlıdır ( EC 2092/91 nolu yönetmelik ve Türk yönetmeliği ve Kanunu) * Almanca ve Kuzey Avrupa dillerinde: Ökologische * Fransızca, İspanyolca, Italyanca, Portekizce: Biologique * İngilizce: Organic 10

11 Organik tarım, sentetik kompoze gübre, pestisid, büyüme regülatörleri veya yem katkı maddelerinin kullanımını yasaklayan veya büyük ölçüde kısıtlayan bir üretim sistemidir. Organik tarım sistemleri toprak verimliliğinin ve bitki besin maddelerinin sağlanması ve zararlı, hastalık ve yabancı ot kontrolünde mümkün olduğunca ekim nöbeti, ürün atıkları, çiftlik gübresi, baklagiller, yeşil gübreler, işletme içinden sağlanan atıklardan yararlanmaktadır (ABD Tarım Bakanlığı) 11

12 .. Agro-ekosistemin sağlığını biyoçeşitlilik, biyolojik döngüler ve toprağın biyolojik aktivitesi de dahil olmak üzere teşvik eden ve geliştiren bütünsel bir yönetim sistemidir. İşletme dışından sağlanan girdiler yerine bölgesel koşulları dikkate alan yerel koşullara adapte olmuş sistemlerin ve uygulamaların kullanımını vurgular.» Codex Alimentarius 12

13 ... Büyük oranda yöresel olarak bulunabilecek kaynaklara dayanan ve ekolojik dengeyi kurmaya, tarımın çevre üzerindeki olumsuz etkilerini minimize etmeye ve işletmenin sosyo-ekonomik düzeyini arttırmaya yönelik alternatif bir üretim sistemidir. 13

14 Konvansiyonel tarımda eleştirilen toprak yapısının, çevre ve geleneksel peyzajın bozulması, yüksek enerji kullanımı, uzun mesafeli besin maddeleri taşınımı ve hayvansal üretimdeki yoğun ve sağlıksız koşulları gibi konular organik üretimde hassas noktalar olarak kabul edilir. 14

15 Organik tarım atalarımızın uygulamaları ile aynı değildir!! Bazı uygulamalar veya polikültür tarım eskiye benzeyebilir ancak organik tarımdaki uygulamalar bugünkü bilimsel ve teknik bilgilerin ışığı altında irdelenir. 15

16 Organik tarım; her evresi kontrol edilip sertifikalandırılan alternatif bir sistemdir. Amacı sağlıklı bir çevre yaratarak bitki ve hayvanların sağlıkları riske edilmeden ve toprak, hava ve suyun kirletilmeden üretimin yapılmasıdır. 16

17 ORGANİK TARIMIN AMACI Çevre, toprak ve su kaynakları ile havayı kirletmeden, insan ve diğer canlıların sağlığını azami derecede korumak ve tarımda sürdürülebilirliği sağlamaktır

18 Organik tarım bilgiye dayalı uzun dönem planlama gerektirir (geçiş süreci, ekim nöbeti...) Çevre dostu olan, sosyal açıdan güçlü, ekonomik yönden canlı bir üretimi hedefler 18

19 Organik üretim zincirindeki tüm bileşenlerin (toprak, bitki, hayvan ve insan) sağlığı ve verimliliği dikkate alınarak yapılır. İNSAN BİTKİ HAYVAN SAĞLIK VE VERİMLİLİK TOPRAK 19

20 Organik Tarım Üretimde doğru ve özel standartları kullanarak sosyal, ekonomik ve ekolojik açıdan sürdürebilir agroekosistem yaratmayı hedefler 20

21 Doğal sistemleri değiştirmek yerine doğayla uyumlu bir sistem oluşturmak hedeflenir İşletme içinde mikroorganizmalar, toprak flora ve faunası, bitkiler ve hayvanların katıldığı ve işletme içi atık yönetimi ve geri dönüşümüne dayalı biyolojik döngüleri teşvik eder. 21

22 Hayvansal ve bitkisel üretim dengesi kurulmaya çalışılır. 22

23 EKOLOJİK ÜRÜNLERİN SAĞLIK AÇISINDAN AVANTAJLARI NELERDİR? Sertifikalı ekolojik bitkisel ve hayvansal ürünler sentetik ilaç, gübre, antibiyotik, hormon ve genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar (GDO) kullanılmadan üretilmiştir. Her türlü kalıntı düzeyi 0 yada çok düşüktür. Üretim zinciri boyunca izlenebilirlik sağlanmaktadır Mineral maddeler, fenolik maddeler gibi bazı içerik maddelerce zengindir. 23

24 EKOLOJİK ÜRÜNLERİN SOSYAL AÇIDAN AVANTAJLARI NELERDİR? Sürdürülebilirlik esastır, kalıcı bir gelişmeyi hedefler Üretici ve tüketicinin bilgilendirilmesi esastır, bu bilgilendirme tarım dışı bir çok konuyu da kapsar Geleneklere ve yerel, kültürel alışkanlıklara saygılıdır Üretici her yönüyle desteklenir Çalışanların haklarına sahip çıkar 24

25 Mevcut koşullara çok iyi uyum sağlamış (türler, çeşitler, köy popülasyonları, anaçlar, ekim nöbeti, ara ziraatı..) ve hayvansal üretimle dengeli bitkisel üretim planlamasının yapılması hedeflenir. 25

26 Organik tarım, kendini diğer çevre dostu sistemlerden ayıran önemli farklılıkları sonucu önemli değeri olan pazar yaratmıştır. Örneğin: Ulusal, uluslar arası standartlarının olması Bağımsız kontrol-sertifikasyon sisteminin bulunması İzlenebilirlik Son ürün kalitesi yanında yüksek üretim yöntemi (örn. Çevre) kalitesi 26

27 EKOLOJİK TARIMIN İLKELERİ * Bütünsel yaklaşım: İşletmede üretimdeki tüm girdilerin ve çevrenin birlikte ele alınarak değerlendirilmesi, planlanması ve uygulamaya geçilmesi 27

28 EKOLOJİK TARIMIN İLKELERİ * Kullanılan girdilerin çevreyi tehdit edici yönlerinin irdelenmesi ve atık yönetimi *Ekolojik koşullara uygun ve dayanıklı tür ve çeşitlerin seçilmesi 28

29 EKOLOJİK TARIMIN İLKELERİ * Münavebe: toprak verimliliği (baklagiller, derin köklü bitkiler vb.), yabancı ot kontrolu, hastalık etmenlerinin ve zararlı populasyonlarının azaltılması amacı ile 29

30 EKOLOJİK TARIMIN İLKELERİ * Toprağın sömürülmesi yerine mikroorganizmaların korunarak verimliliğin doğal yollarla arttırılması 30

31 EKOLOJİK TARIMIN İLKELERİ * Yetiştirilen hayvan miktarı tarımsal alana uygun olmalı, beslenmesi olabildiğince işletmeden sağlanmalı, barınakları hijyenik koşullara uygun olmalıdır 31

32 Arazi daha önceleri işlenmemiş mi olmalı? Herhangi bir işletme istediği dönemde organik üretime başlayabilir ancak bitkisel ve hayvansal üretimde yöre koşullarına (arazinin geçmişi, tek yıllık veya çok yıllık ürün vb.) uygun olarak geçiş sürecini tamamlanması gerekir. Koşullar incelenerek geçiş süreci kontrol ve sertifikasyon kuruluşu tarafından kısaltılıp uzatılabilir. 32

33 Geçiş süreci (Yönetmeliklere bağlı olarak farklılık gösterebilir) Organik kurallara uygun üretimin başlamasından sonra Organik Ürün Sertifikası alabilmek için Bitkisel üretimde: Tek yıllık bitkilerde 2 yıl, Çok yıllıklarda ise 3 yıl geçiş sürecinin tamamlanması gerekir. Hayvansal üretimde ise: Sığır eti 12 ay İnek, koyun, keçi sütü 3 ay Piliç eti 2.5 ay Yumurta üretimi 1.5 ay 33

34 EKOLOJİK ÜRÜNLERİN TERCİH EDİLME NEDENLERİ ALMANYA İNGİLTERE Sağlık % 70 % 46 Çevre % % 41 Lezzet % % 40 Hayvan Hakları % 26

35 SATIŞ NOKTALARI: Açık pazarlar, supermarketler, özelleşmiş dükkanlar 35

36 Ürünün organik olup olmadığını sadece üretici, işleyici veya kontrolsertifikasyon kuruluşu bilmektedir

37 Etiket bilgileri ve logo tüketici için garantidir

38 Dünyada Organik Tarım Organik Tarım Tüm Dünyada Gelişme Göstermektedir 24 milyon hektar, 462,475 çiftlik, > 100 ülkede Dünyada Organik Arazilerin Dağılımı: 42% Avustralya/Okyanusya 24% Latin Amerika 23% Avrupa (5.6 milyon ha alan, 170,000 çiftlik)

39 Dünyada Organik Tarım: 24.2 milyon hektar

40 Dünyada Organik Tarım En yüksek Organik Alan Oranına sahip 5 ülke: Lihtenştayn, Avusturya, İsviçre, Italya, Finlandiya Dünya Organik Ürün Pazarı: 25 milyar US$ (2003) Yıllık artış hızı ülkelere göre % 5-40 Organik gıda ve içecek pazarının % 97 si Kuzey Amerika (51%) ve Batı Avrupa da (46%) dır Küreselleşmekte, her ülke dış Pazar için rekabet edebildiği ürünlere yönelerek dar yelpazede üretim yapmakta

41 Dünyada organik tarım alanı Diğer AB ülkeleri 5% Diğer ülkeler 13% İspanya 2% Fransa 2% İngiltere 3% Avustralya 44% Almanya 3% ABD 5% İtalya 6% Arjantin 17%

42 Gelişmekte olan ülkelerde sertifikalı Organik Tarım alanı (ha) Argentina China Brazil Chile Mexico Uganda Peru Ecuador Turkey Russia South Africa India Columbia Tunisia Egypt Morocco Zambia hectares 42

43 KİŞİ BAŞINA ORGANİK GIDA HARCAMASI 2002 YILI ($) İsveç 44,98 Hollanda Danimarka Avusturya İsviçre

44 TÜRKİYE DE ORGANİK TARIM 1985 yılında 8 çeşit ve çoğunlukla kuru meyveler ile başlayan organik tarımsal üretim pazarında, 2003e gelindiğinde yaklaşık 170 çeşit işlenmemiş ürünle birlikte 300 çeşit işlenmiş ürün yelpazesine ulaşılmıştır. Hiçbir destek olmaksızın gelişmiştir İlk yasal düzenleme 1994 te yapılmış ve yönetmelik 2002 de revize edilmiştir yılında toplam $ karşılığı ton organik ürün ihracatı yapılmışken, 2002 yılında $ karşılığı ton organik ürün ihracatı yapılmıştır, 2003 yılı için 36 milyon dolar olarak bildirilmektedir.

45 Türkiye de Organik Üretim Bitkisel Üretim yılları arasında Avrupa dan gelen Talebe göre sözleşmeli üretilen kuru ve kurutulmuş meyve gibi geleneksel ürünlerle sınırlı kaldı Ürün sayısı Yıllar ( ) 45

46 Organik işletmelerin sayısı ve alanı Alan (ha 0 İşletme sayısı Yıllar ( ) 46

47 Organik hayvansal ürünler (2003) Kovan İnek sütü 48 ton (6 üretici) Buzağı 4 adet (6 üretici) Tavuk eti 0.52 ton (6 üretici) Dana eti 8 ton (6 üretici) Koyun eti 4 ton (6 üretici) Keçi eti 76 adet (2 üretici) Tavuk yumurtası (6 üretici) 47

48 Bölgelere Göre Dağılım (2003) Çiftçi Sayısı (adet) Üretim Alanı (ha) Üretim Miktarı (Ton) Ege Karadeniz D. Anadolu İç Anadolu Akdeniz Marmara G. D. Anadolu

49 Günümüzde bitkisel organik üretim Dış pazara yönelik ve AB en büyük paya sahip Üretimin % 50 si halen kuru ve kurutulmuş meyveler Ürünlerin hemen tamamı Pazar esnekliği tanıyan kuru ürünler Üretimin hemen tümü dış talebe göre yapılan sözleşmeli üretim İşlenmiş organik ürünlerin payı giderek yükselmekte İç Pazar 1999 dan sonra gelişmeye başladı 49

50 BAŞLICA ÜRÜNLER İTİBARİYLE 2002 YILI BİTKİSEL ORGANİK ÜRÜN İHRACATIMIZ Ürün Adı Miktar (ton) Değer ($) Kuru Üzüm Kuru İncir Kuru Kayısı İç Fındık Çamfıstığı Nohut Dondurulmuş Meyveler İşlenmiş Fındık Baharat Çeşitleri Elma Suları Toplam (diğerleri dahil)

51 Organik Tarım Gıda ve Gıda-dışı Birçok Sektörle Beraber Çalışır Eko ve agro-eko turizm Yeşil otelcilik Yerel markalı ürünler Restoranlar Süpermarket zincirleri Sağlık turizmi Katering servisleri Gıda, Tekstil, Kozmetik, Ormancılık, Diğer