TÜRKİYE DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE YARGIYA İNTİKAL EDEN SÜRE VE ÖZEN BORCU KAYNAKLI ANLAŞMAZLIKLARIN ANALİZİ *

Transkript

1 TÜRKİYE DE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE YARGIYA İNTİKAL EDEN SÜRE VE ÖZEN BORCU KAYNAKLI ANLAŞMAZLIKLARIN ANALİZİ * The Analysis of Disputes In the Construction Sector That Emerge From The Periods And Source of Uncared Debts Which Are Passed Onto Jurisdiction Emrah Ceyhun APANOĞLU İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı M. Emin ÖCAL İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı ÖZET Ülkemizde, inşaat sektöründe farklı nedenlerle çok sayıda anlaşmazlıklar yaşanmakta ve bunların önemli bir kısmının da işin süresi ve yapım kalitesinden kaynaklandığı bilinmektedir. Belirtilen nedenle bu çalışmada, inşaat sektöründe yargıya intikal etmiş bulunan süre ve özen borcu kaynaklı davalar analiz edilerek, benzer anlaşmazlıkların çıkmaması için inşaat sözleşmelerinde dikkat edilmesi gereken hususlar üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: İnşaat Hukuku, İnşaat Sözleşmeleri, İnşaat İşlerinde Anlaşmazlıklar ABSTRACT In our country, there are many disagreements occurs from some different reasons and it is known that most of them related to the period of the progress and quality of construction. Because of this situation, in this progress, it has been investigated that the reasons, that the duration which inherited into the judgement in construction sector and lawsuits which occurs about engineers debts on care. After that those matters are analysed and prevented to occur same problems in construction agreements. Key Words : Construction Law, Construction Agreement, Dispute in Construction Works Giriş Ülkemizde inşaatların gerçekleştirilme sürecinde çok sayıda anlaşmazlık yaşanmaktadır. Bu anlaşmazlıklar sonucunda hem yargının yükü artmakta hem de bireysel ve toplumsal açıdan ciddi ekonomik kayıplar meydana gelmektedir. İnşaat işleri ile ilgili anlaşmazlıkların çoğu işin süresi ve müteahhidin işe gerekli özeni göstermemesi sonucunda yapılan imalatların proje ve şartnamesine uygun olmamasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca işin taraflarının, sözleşmede inşaatın süresi ve niteliğinin hangi format ve ayrıntıda tanımlamaları gerektiği, bu konudaki küçük ihmallerin önemli hukuki sonuçlar yarattığı ile ilgili bilgi yetersizliği de önemli rol oynamaktadır. *Yüksek Lisans Tezi-MSc.Thesis 123

2 Bu çalışmada, inşaat işlerinde işin süresinde tamamlanmaması ve kusurlu (ayıplı) yapılmasından kaynaklanan ve yargıya intikal edip sonuçlanmış bulunan davalar incelenerek, bu konuların sözleşmede nasıl ele alınması gerektiği yönünde sonuçlar çıkartılması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, hukuk alanına yönelik olarak hazırlanmış bulunan ve sonuçlanmış davaların yer aldığı lisanslı bir databanktan yararlanılmıştır (Corpus). İnşaat sözleşmeleri Borçlar Kanunun Eser Sözleşmesi kapsamına girdiğinden, ilgili databanktan bu alana yönelik toplam 945 adet inşaat anlaşmazlığı davasına ulaşılmış ve bunlar arasından işin süresi ile müteahhidin özen borcu ve ayıba karşı sorumluluğunu konu alan toplam 204 dava incelenmiştir. Önce, incelenen davalar, anlaşmazlık konusu ve anlaşmazlığın ortaya çıktığı inşaat aşamaları dikkate alınarak gruplandırılmıştır. Sonra, anlaşmazlıkların ortaya çıkma sıklığı araştırılarak daha çok hangi konularda yoğunlaştığı ile ilgili istatistik oluşturulmuştur. Daha sonra da oluşturulan istatistikler yorumlanarak ulaşılan sonuçların inşaat sözleşmelerine nasıl yansıtılabileceği ile ilgili öneriler geliştirilmiştir. Sonuç olarak bu çalışmada, inşaat anlaşmazlıklarının pek çoğunun işin süresi ile müteahhidin özen ve ayıba karşı sorumluluğundan kaynaklandığı; bunlara da inşaat sözleşmelerinin uygun düzenlenmesi ve yönetimi konusundaki eksikliklerin neden olduğu yönünde önemli bulgulara ulaşılmıştır. Materyal ve Metot Bu çalışmada, inşaat sektöründe çıkan ve yargıya intikal eden çok sayıdaki anlaşmazlıklardan inşaatın süresi ile ilgili olanlar ve müteahhidin özen borcu kapsamına giren anlaşmazlıkların nedenlerinin incelenmesi hedeflenmiştir. Belirtilen amaç doğrultusunda önce veri toplanmaya başlanmıştır. Bu konuda, büyük ölçüde hukuk alanında kullanılan databanklardan yararlanılmış; ayrıca konu ile ilgili yayınlar ve internet siteleri incelenmiştir. Ulaşılan veriler, konusunda uzman avukatların görüşlerinden de yararlanılarak bu çalışmanın amacı doğrultusunda işlenmiştir. Bu bağlamda önce davaların, anlaşmazlık konusu itibariyle eser sözleşmelerinin hangi maddeleri kapsamına girdiği dikkate alınarak genel gruplaması yapılmıştır. Sonra da incelenen anlaşmazlıkların inşaatın hangi safhalarında daha çok karşılaşıldığının incelenmesi amacı ile buna yönelik bir gruplama yapılmıştır. Bu bağlamda inşaat safhalarına girmeyen kat karşılığı sözleşmelere özgü durumlarda çıkan anlaşmazlıkların ayrımı yapılmış ve bunlar da kendi içerisinde ayrıca sınıflandırılmıştır. Bundan sonra da inşaatın süresi ve müteahhidin özen ve ayıba karşı borçları kapsamına giren anlaşmazlıklar ayrı ayrı incelenerek, bunların en çok nelerden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Daha sonra da elde edilen bulgular yorumlanarak bazı önerilerde bulunulmuştur. 124

3 Eser Sözleşmelerinin Genel Nitelikleri İş sahibinin vermeyi taahhüt ettiği ücret karşılığında, müteahhidin iş sahibine ait eseri meydana getirip teslim etmeyi borçlandığı sözleşmeye eser sözleşmesi denilmektedir (Tandoğan, H., 1989). İşveren ile yüklenici (müteahhit), düzenledikleri sözleşme ile inşaat işinin gerçekleştirilmesi sürecinde karşılıklı olarak görev ve sorumluluklarının neler olacağını kararlaştırmakta ve bunlara uymayı taahhüt etmiş olmaktadırlar. Sözleşmeye girmeyen veya yeterince açıklanmayan konularda taraflar, arzularına göre hareket etme hak ve olanağına sahip olmaktadırlar. Bu da büyük olasılıkla taraflar arasında anlaşmazlıklara ve çatışmalara neden olarak iş ilişkisini zedelemekte ya da tamamen ortadan kalkmasına neden olabilmektedir (Öcal, M. E., 1995). Müteahhidin yüklendiği inşaat işini sözleşmede belirlenen tarihte tamamlayıp teslim etmesi gerekir. İnşaatın teslim tarihi, sözleşmede yanlış yorumlara imkan vermeyecek şekilde, takvim günü belirtilerek ya da işin başlangıç ve sonucunu gösteren tarihlerle kesin olarak saptanmalıdır (Kostakoğlu, C., 2006). Bir inşaat işinin, işverenin yararına olacak şekilde ve ona hiçbir zarar vermeden yerine getirilmesi, müteahhidin hem sadakat hem de özen borcunun gereğidir. Diğer bir ifadeyle müteahhit iş sahibinin yararına olacak şeyleri yapmak ve zararına olacak her türlü davranıştan kaçınmak zorundadır (İpek, E., 2007). Diğer taraftan, işle ilgili ilerde olumsuzluklara neden olabilecek hususların iş sahibine gecikmeksizin ve yazılı olarak bildirilmesi ise müteahhidin özen borcu gereğidir (Zevkliler, A., 2002). Bu borcun yerine getirilmemesi sonucu işverenin zarara uğraması halinde, müteahhit açısından önemli maddi kayıplar söz konusu olabilmektedir. Müteahhit, yüklendiği inşaat işini sözleşme ve teknik şartlara uygun olarak tamamlayıp teslim etmekle sorumludur. Bir inşaatta sözleşme ve/veya teknik koşullara uygun yapılmayan işlere, kusurlu veya ayıplı iş denilmektedir (Kostakoğlu, C.,2006). Ayıp, hukuk literatüründe açık ayıp ve gizli ayıp olarak ikiye ayrılmaktadır. Açık ayıp, kolaylık fark edilebilen kusurları; gizli ayıbın ise, hemen anlaşılması güç, gözle ve elle yapılan muayede saptanması mümkün bulunmayan kusurları ifade etmektedir. Ayıplı işlerin dava konusu edilebilmesi yasal sürelere bağlanmıştır. ksan işler ise hiç yapılmamış işleri ifade etmekte olup bu tür işler ayıp olarak nitelendirilemezler, bunlar her zaman müteahhitten talep edilebilir ve dava konusu yapılabilir (Karataş, İ. 2004). Denetim, ileride ortaya çıkacak kusurlu imalatın önceden saptanıp gerekli önlemlerin vaktinde alınmasında oldukça etkin bir araçtır. Denetim, bir ürün veya işlemin gerçekleştirilme sürecinde izlenerek, önceden tanımlanmış standartlara uygun olmasının sağlanmasıdır. Yapı üretiminde gerçekleştirilecek işler çeşitli bakımlardan tanımlayıp bunların standartlarını koyan belgeler, yapının projeleri, teknik şartnamesi ve sözleşmesidir. Dolayısıyla, söz konusu belgelerdeki yetersizlik ve eksikliklerin çeşitli anlaşmazlıklara neden olması kaçınılmazdır (Pancarcı, A., Öcal, M. E., 2005). 125

4 Özetle, işin gerçekleştirilmesi sürecinde maliyet, süre, kalite, sözleşme ve iş güvenliği yönetimi konularını kapsayan bir proje yönetimi anlayışının hakim kılınması, inşaat anlaşmazlıklarının en aza indirilmesinde en önemli güvencedir (Sorguç, D., Kuruoğlu M., 2002). Araştırma Bulguları ve Tartışma Anlaşmazlıkların B.K. Eser Sözleşmesi Maddelerine Göre Gruplanması İnşaat sözleşmeleri eser sözleşmesi olarak kabul edilmekte ve eser sözleşmeleri, Borçlar Kanunun (B.K.) maddeleri arasında düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu çalışma kapsamında yargıya intikal etmiş ve sonuçlanmış bulunan inşaat işleri ile ilgili 945 adet dava incelenerek, bunların anlaşmazlık konusu itibariyle eser sözleşmelerinin hangi maddeleri kapsamına girdiği Çizelge 1 de görüldüğü şekilde gruplanmıştır. Çizelge 1. Borçlar kanunu, eser (yapıt) sözleşmesi kapsamına giren davaların, borçlar kanun maddelerine göre dağılımı. Madde Tanım Yüklenicinin, iş sahibinin ödemeyi kabul ettiği ücret karşılığında, bir yapıt meydana getirmesi Genel olarak Araç Gereç İşe zamanında başlama ve tamamlama Yapıttaki kusurun saptanması İşin kusurlu olması İş sahibinin genel sorumluluğu İşin kabulü Zamanaşımı Ücretin ivediliği Götürü iş bedeli İşin değerine göre ücretin saptanması Keşif bedelinin aşılması durumunda fesih Yapıtın yok olması Zararın tümünü ödeyerek bozma İş sahibinin yüzünden işin yerine getirilememesi Yüklenicinin ölümü veya güçsüzlüğü TOPLAM Anlaşmazlıkların Sözleşme Türü ve İnşaat Safhalarına Göre Gruplanması Çizelge 2 de, kat karşılığı sözleşmelere özgü anlaşmazlıklar ile inşaatın farklı safhalarında çıkan anlaşmazlıklar gruplanmıştır. Bu gruplamanın nedeni, kat 126

5 karşılığı sözleşmelere bağlı anlaşmazlıkların toplam içerisindeki sayısını vurgulamaktır. Çizelge 2. Kat karşılığı sözleşmelere özgü anlaşmazlıklar ile inşaat safhalarında çıkan diğer anlaşmazlıkların sayısı Anlaşmazlık Konusu 1 Kat karşılığı sözleşmelere özgü anlaşmazlıklar İnşaat safhalarında çıkan diğer anlaşmazlıklar TOPLAM Çizelge 3 de, incelenen davaların inşaat safhalarına göre dağılımı verilmiştir. Tabloda da görüldüğü gibi, anlaşmazlıklar daha çok işin bedelinin ödenmesi, işin feshi, müteahhidin özen ve ayıba karşı yükümlülüklerini yerine getirmemesinden kaynaklanmıştır. Çizelge 3. Anlaşmazlıkların İnşaat safhalarına göre dağılımı Anlaşmazlığı Ortaya Çıktığı İnşaat Safhaları 1 İnşaat hazırlıkları İşe başlama süresi ve iş süresi İşin süresince müteahhidin özen ve ayıba karşı yükümlülüklerini yerine getirmesi İşin teslimi İşin feshi İşin bedelinin ödenmesi İnşaat sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklarda zaman aşımı ve faiz Diğer TOPLAM Çizelge 4 de, kat karşılığı inşaat sözleşmelerine özgü anlaşmazlık konuları kendi içinde gruplanmıştır. Bu tablo incelendiğinde, anlaşmazlıkların en çok kat karşılığı inşaat yapım sözleşmelerinin beklenen ayrıntı ve içerikte hazırlanmamasından kaynaklandığı görülmektedir. 127

6 Çizelge 4. Kat karşılığı sözleşmelere özgü anlaşmazlıkların sınıflandırılması Anlaşmazlık Konusu 1 İnşaattan daire satın alan üçüncü kişilerin hakları İnşaatın, sözleşme dışı büyük veya küçük yapılmasında paylaşımın dengelenmesi İnşaat öncesi pay devri ile ilgili uyuşmazlıklar Sözleşmede şekil ve akdin geçerliliği ile ilgili uyuşmazlıklar TOPLAM Anlaşmazlıkların İnşaatın Süresi Bağlamında İncelenmesi İnşaatın süresi ile ilgili anlaşmazlıkların daha çok, iş sahibi tarafından istenen ek işler ile proje değişikliklerine bağlı süre uzatımı konusunda çıktığı görülmektedir. İnşaat süresi ile ilgili anlaşmazlıkların konusuna göre dağılımı Çizelge 5 de verilmiştir. Çizelge 5. İnşaat süresi ile ilgili çıkan anlaşmazlıkların sınıflandırılması Anlaşmazlık Konusu 1 İş sahibinin istekleri üzerine yapılan proje değişiklikleri Sözleşme dışında, ancak yapılma zorunluluğu ortaya çıkan fazladan işlerin süresi Ruhsat alımından kaynaklanan gecikmeler Sözleşmede iş yeri tesliminin belirtilmemesi Zamanında işe başlamayan ve kalan sürede de işin tamamlanması mümkün olamayacak işlerde, Müteahhit hakkında akdin feshi ve varsa verilen arsa payının istenmesi durumu Sözleşme yapıldıktan sonra inşaata başlanabilmesi 6 için gereken işlemlerin müteahhit tarafından zamanında yapılmaması 7 İnşaat süresinin, arsa sahibinin inşaatın yapılacağı arsa payını müteahhide vermeden başlamaması ve arsa teslimine bağlı gecikmenin dikkate alınması 8 Diğer TOPLAM

7 Anlaşmazlıkların Müteahhidin Özen Borcu Kapsamında İncelenmesi Müteahhidin özen borcu kapsamına giren davalar incelendiğinde anlaşmazlıkların daha çok, inşaatın sözleşmeye ve teknik koşullara uygun ve özen borcunun gerektirdiği şekilde yapılmamasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Müteahhidin özen borcu ile ilgili anlaşmazlıkların konusuna göre dağılımı Çizelge 6 da verilmiştir. Çizelge 6. Özen borcu ile ilgili anlaşmazlıkların sınıflandırılması Anlaşmazlık Konusu 1 İnşaatın, özen borcuna ve teknik koşullara uyulmadan yapılması Müteahhidin, iş sahibinin verdiği malzeme ve/veya iş sahibi tarafından yapılan projenin kusurlu olması 4 18 halinde, iş sahibine haber vermemesi 3 Arsanın kusurlu olması, imar mevzuatının inşaat yapmaya engel olması halinde müteahhidin iş sahibine 3 14 haber vermemesi 4 Müteahhidin, komşu inşaatlara zarar vermesi halindeki sorumluluğu Diğer 8 36 TOPLAM Anlaşmazlıkların Müteahhidin Ayıba Karşı Borçları Bağlamında İncelenmesi Müteahhidin ayıba karşı borçları da özen borcu kapsamında sayılmaktadır. Müteahhidin ayıba karşı borcu ile ilgili davalar incelendiğinde anlaşmazlıkların çoğunlukla, müteahhit tarafından teslim edilen işin noksan ve ayıplı olması ve bunların iş sahibi tarafından zamanında muayene ve ihbar edilmemesinden kaynaklandığı görülmektedir. Müteahhidin ayıba karşı borçları ile ilgili anlaşmazlıkların konusuna göre dağılımı Çizelge 7 de verilmiştir. 129

8 Çizelge 7. Müteahhidin ayıba karşı borcu ile ilgili anlaşmazlıkların sınıflandırılması Anlaşmazlık Konusu 1 Müteahhit tarafından teslim edilen işin, iş sahibi tarafından zamanında muayene ve ihbar edilmemesi İnşaatta yapılan noksan ve ayıplı işlerde, arsa sahibi ile çıkan anlaşmazlıklar ksan işin ayıplı işlerle karıştırılması Kusurlu işlerin kabul edilebilir olması halinde, işin bedelinden yapılacak kesintinin belirlenmemesi Arsa sahibine verilecek alanların küçük yapılması halinde yükleniciden istenecek teminat Kusurlu ve noksan işlerin bedelinin tespiti İş sahibinin, gizli ayıbın ortaya çıktığı tarihten itibaren belirli sürede müteahhide duyurmaması Arsa sahibine isabet eden bağımsız bölümlerdeki değer eksikliklerin, oran yöntemi ile saptanarak, yükleniciye ait bağımsız bölümlerden alınıp arsa sahibine verilmesi 9 Yüklenici kendi edimini yerine getirmedikçe karşı taraftan ediminin ifasını talep edememesi İnşaat tamamlanıp teslim edilmediği durumlarda veya noksan ve ayıplı işlerden dolayı teminata el konulması Diğer TOPLAM Sonuç ve Öneriler Ülkemizde inşaat işleriyle ilgili çok sayıda anlaşmazlık yaşanmaktadır. Bu anlaşmazlıklar, işlerin gecikmesine, yargı yükünün artmasına ve işin taraflarının maddi ve manevi çok yönlü kayıplara uğramalarına neden olmaktadır. Bu çalışmada, yargıya intikal eden ve inşaat süresi ve müteahhidin özen borçları kapsamına giren anlaşmazlıklar incelenerek, inşaat sözleşmelerinin içeriği ve sözleşme yönetimi konularında alınabilecek önlemlere dikkat çekilmek istenmiştir. Söz konusu anlaşmalıklarla ilgili kararlar incelendiğinde, inşaat anlaşmazlıklarının çoğunun sözleşmelerinin içerik bakımından yetersiz düzenlenmiş olmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Her inşaat işine uygun şablon nitelikli bir sözleşme formatı oluşturmak güçtür. Ancak her inşaat sözleşmesinde, en azından aşağıda sıralanan ana başlıklar altında yer alan konuların detaylı bir şekilde açıklanmış olması gerekmektedir (Kamu İhale Kurumu, 2008). 1. Sözleşmenin Tarafları 2. Taraflara İlişkin Bilgiler 3. İşin Adı, Yapılma Yeri, Niteliği, Türü ve Miktarı 4. Sözleşmenin Dili 5. Tanımlar 130

9 6. Sözleşmenin Türü ve Bedeli 7. Sözleşme Bedeline Dahil Olan Giderler 8. Vergi, Resim ve Harçlar ile Sözleşmeyle İlgili Diğer Giderler 9. Sözleşmenin Ekleri 10. İşe Başlama ve Bitirme Tarihi ve Gecikme Halinde Alınacak Cezalar 11. Teminata İlişkin Hükümler 12. Ödeme Yeri ve Şartları 13. İş Programı 14. Avans Verilmesinin Şartları ve Miktarı 15. Fiyat Farkı Ödenmesi ve Hesaplanması Şartları 16. Alt yüklenicilere İlişkin Bilgiler ve Sorumluluklar 17. Montaj, İşletmeye Alma, Eğitim, Bakım-Onarım, Yedek Parça Gibi Destek Hizmetlerine Ait Şartlar 18. İşin ve İş Yerinin Korunması ve Sigortalanması 19. Süre Uzatımı Verilebilecek Haller ve Şartları 20. Teslim, Muayene ve Kabul İşlemlerine İlişkin Şartlar 21. Teminat Süresi 22. Yapı Denetimi ve Sorumluluğuna İlişkin Şartlar 23. Yüklenicinin Teknik Sorumluluğuna İlişkin Şartlar 24. Teknik Personel Bulundurulması 25. Sözleşmede Değişiklik Yapılma Şartları 26. Taahhüdün Yerine Getirilmemesi 27. Sözleşmenin Feshine İlişkin Şartlar 28. Sözleşme Kapsamında Yaptırılabilecek İlave İşler, İş Eksilişi ve İşin Tasfiyesi 29. Yüklenicinin Sözleşme Konusu İş İle İlgili Çalıştıracağı Personele İlişkin Sorumlulukları 30. Geçici Kabul ksanları 31. Diğer Hususlar 32. Yürürlük 33. Anlaşmazlıkların Çözümü İş ilişkilerinde anlaşmazlık yaşanmaması için, taraflar arasında düzenlenecek sözleşmenin şekil ve içerik bakımından uygun ve kapsamlı olması önemli olmakla birlikte, sözleşmenin hayata geçirilmesini sağlayacak düzeyde sözleşme yönetimi bilginine sahip olunması da büyük önem taşımaktadır Sözleşme yönetiminin öneminin anlaşılması için, inşaat işlerinde sorumluluk üstlenecek teknik elemanların öğrenimleri sürecinde yeterli düzeyde proje yönetimi bilgisiyle donatılmış olmalarını gerektirmektedir. Oysa Çizelge 8 de de görüldüğü gibi, halen ülkemizde oldukça az sayıdaki üniversitenin inşaat mühendisliği ders programlarında proje yönetimi ve bunu destekleyici konulara yönelik dersler okutulmaktadır (Ömür, L.D., 2003). 131

10 Çizelge 8. Türkiye deki üniversitelerde lisans ve yüksek lisans programında proje yönetimi ne yönelik verilen dersler ve bunların verildiği inşaat mühendisliği programı sayısı İlgili Alan Lisans Programında Yüksek Lisans Programında 1 Proje ve Yapı Yönetimi Plan ve İş Programı Sözleşme ve Yapı Hukuku Yapı Maliyeti ve Keşfi Ekonomi Sosyal Davranışlar Proje Yönetimine Yardımcı Olabilecek Diğer Dersler 7 9 TOPLAM Sonuç olarak, ülkemizde inşaat işleriyle ilgili olarak yaşanan anlaşmazlıkların önemli bir bölümünün sözleşmelerin şekil ve içerik bakımında yetersiz olmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu sektörde anlaşmazlıkların en aza indirilmesi için, işin taraflarının daha sözleşme düzenlenmesi aşamasında gerekli titizliği göstermeleri, bu konuda mutlaka uzman görüşüne başvurmaları ve öğretim kurumlarımızın ders programlarında proje yönetimi ile ilgili konulara daha fazla ağırlık verilmesi önem arz etmektedir. Kaynaklar APANOĞLU, E.C., Türkiye de İnşaat Sektöründe Yargıya İntikal Eden Süre ve Özen Borcu Kaynaklı Anlaşmazlıkların Analizi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Adana. CORPUS Mevzuat ve İçtihat Programı, CD Medya Yazılım. İPEK, E., Eser Sözleşmelerinde Müteahhidin Özen Borcu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul. KAMU İHALE KURUMU, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ( ) Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme (Anahtar Teslimi Götürü Bedel İşler İçin). KARATAŞ, İ., Eser İnşaat Yapım Sözleşmeleri, Sözkesen Matbaacılık, Ankara. KOSTAKOĞLU, C., İçtihatlı İnşaat Hukuku ve Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmeleri, Beta Yayınları, 5.Baskı, İstanbul. ÖCAL, M. E., Yapı Projelerinin Yönetiminde Proje + Teknik Şartname + Birim Fiyat - Anahtar Teslimi Maliyet Artı Kâr Usulü İhalelerde Sözleşme, Teknik Yayınevi, Adana. ÖMÜR, L. D., Çağdaş Proje Yönetimi Kapsamında Türkiye deki İnşaat Mühendisliği Eğitim Programlarının İrdelenmesi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Adana. 132

11 PANCARCI, A., ÖCAL, M. E., Yapı İşletmesi ve Maloluş Hesapları, Birsen Yayınevi, İstanbul. SORGUÇ, D., KURUOĞLU M., İnşaat (Proje) Yönetiminin Hizmet ve Uygulama Standartları, IMO İstanbul Şubesi Yayınları, İstanbul. TANDOĞAN, H., Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara. ZEVKLİLER, A., Özel Borç İlişkileri, Seçkin Yayıncılık, 7.Baskı, Ankara. 133