ÖZET Bu araştırmada, Dünyada en fazla yetiştiriciliği yapılan tilapia türlerinden Oreochromis aureus erkekleri ile O.niloticus dişileri arasında

Transkript

1 ÖZET Bu araştırmada, Dünyada en fazla yetiştiriciliği yapılan tilapia türlerinden Oreochromis aureus erkekleri ile O.niloticus dişileri arasında melezleme yapılarak, yüksek oranda erkek bireylerin elde edilmesi ve bu melez yavruların 200 m 2 lik yetiştirme havuzlarında farklı iki stok oranında gösterdikleri gelişme performanslarının karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırma sonunda melez yavrularda erkek oranı ortalama % 68 olarak saptanmıştır. Araştırma sonu itibariyle m 6.5 adet stoklanan gruptaki bireyler m 11.5 adet olarak stoklanan gruba göre istatistiki olarak önemli derecede farklı (p<0.05) ve daha yüksek bir oranda ağırlık değerine ulaşmışlardır.

2 ABSTRACT The aim of this study was crossbreeding of two Tilapia species (O. niloticus x O.aureus ) which are cultured all over the world male tilapia production and then comparison of growth performances of hybrids in culture conditions in 200 m 2 tilapia culture ponds. At the end of the study, the male percentages of hybrids are determined as 68 %. The growth performance of hybrids stocked with 6.5 fish/m 2 was statistically (p<0.05) and higher than hybrids stocked with 11,5 fish/m 2. Giriş Tilapialar şu anda Dünya da kültür balıkları üretimi içinde önemli bir yer almaktadırlar. Özellikle tropik ve subtropik koşullardaki ülkelerde, mevcut protein açığının kapatılmasında Tilapia lar büyük önem kazanmışlardır. Ülkemizin ılıman iklim kuşağındaki bölgelerin de; Ege ve özellikle Akdeniz bölgesinin kıyı kesimlernde uygun yetiştiricilik alanlarına sahip olunan Tilapialar, ilk kez 70 li yılların sonunda Ç.Ü.Ziraat Fakültesi Balık Üretim tesislerinde yetiştirilmeye başlanmıştır (Tekelioğlu, 1991). Tilapiaların kontrol edilemeyen aşırı üremeleri tilapia yetiştiriciliğini sınırlayan önemli etkenlerden biridir (Hulata ve ark.,1988). Tilapialar ile çalışan biyologlar uzun yıllardır Tilapia ların büyütme havuzlarında üremelerini kontrol altına almayı amaçlayan denemeler yapmaktadır (Lovshin, 1982). Tilapia lann çok erken çağda cinsi olgunluğa ulaşması da Dünya Tilapia üretiminin artmasını zorlaştırmaktadır (Hickling, 1962, Lovshin, 1982, Hulata ve ark., 1988). Aşırı çoğalma, mevcut stok yoğunluğunu bozarak, bakım ve beslenmenin zorlaşmasını ve yem miktarının hesaplanmasında zorluklara neden olmaktadır (Sarıhan ve Toral, 1982). Bu problemlerden korunmanın en etkili yolu monosex (tek

3 cinsiyet) yetiştiriciliktir. (Mires, 1977). Cichlidae lerde erkek bireyler, dişilere göre, ağırlık olarak % 15 e varan oranda bir üstünlüğe sahip olmaktadır (Muir ve Roberts 1987). Bu sebeple Tilapia yetiştiriciliğinde erkek bireylerin tercih edilmesi, monosex yetiştiricilikte uzun zamandır kullanıla gelen bir olgu haline gelmiştir. Tilapiaların henüz fingerling döneminde erkek ve dişilerinin elle ayırımı oldukça büyük zaman ve işgücü kaybına sebep olur (Hulata ve ark.,1988). Bunun için erkek ve dişi bireylerin belli bir çağdan sonra ayırımının yerine erkek bireyler elde etmenin yolları aranmıştır. Bunlardan en çok kullanılan hormonla cinsiyetin saptırılması ve melezleme yöntemleridir (Stickney 1986; Baların ve Haller, 1987). Semakula ve Makoro (1967) ya göre Hickling (1962) ilk kez melezleme ile tamamen erkek birey elde etme olasılığından bahsetmiştir. Bu araştırmacı Oreochromis hornorum ile O. mossambicus u melezlemiş ve tamamen erkek bireyler oluşturduğun bulmuştur. Bu tip çalışmaları kendilerine ilke edinen bazı araştırmacılar da diğer türleri melezlemeğe başlamışlardır. Bu çerçevede bu araştırmada O. niloticus x O.aureus melezlenerek, hangi oranlarda erkek birey elde edilebileceği ve bu melez döllerin gelişme performanslarının farklı stok yoğunluklarında nasıl değerler alacağı konularına değinilmiştir. Materyal ve Metod Araştırmada materyal olarak 2 ve 3 yaşlı erkek Oreochromis aureus lar ile dişi Oreochromis niloticus anaçları kullanılmıştır. Deneme Ç.Ü.Z.F. ve Su Ürünleri Fakültesinin ortaklaşa kullandıkları araştırma istasyonunda gerçekleştirilmiştir. Denemeye Nisan ayında başlanmıştır. Bu tarihte anaçlar 3 dişi x 2 erkek şeklinde; sera içindeki 5 m beton teknelere iki tekerrürlü stoklanmışlardır. Çiftleşme ve yumurtaların kuluçkalanma süresi boyunca teknelere taze su ve hava verilirken anaçlar % 27 ham protein ve % 4 ham yağ

4 içeren. sazan pelet yemi ile günde bir kez canlı ağırlıklarının % 2 si kadar yemlenmiştir. Bu dönemde sera içi beton teknelerin su sıcaklıkları C de tutulmuş ve hiçbir hastalık belirtisine rastlanmamıştır. Mayıs ayının sonunda elde edilen yavrular 200 m beton havuzlara 2200 ve 1300 adet olmak üzere stoklanmıştır. Böylece hibritlerin iki farklı stoklanma oranındaki (6,5 ve 11 adet/m 2 gelişme performansları incelenmiştir. Haziranın ilk günlerinde stoklanan yavrulara ilk 20 gün dışarıdan herhangi bir yemleme yapılmamıştır. Bu tarihten itibaren çok ince çekilmiş toz karma yemle, yavrular dışarıdan beslenmeye alıştırılmıştır. 1-2 haftada alıştırma işlemi başarıyla sonuçların Yeme alışan yavrulara sazan karma yeminden günde; ilk ay canlı ağırlığın % 6 ikinci ay % 5, üçüncü ay % 4 ve son ayda % 4 ü oranında yem verilmiştir. Araştırma süresince havuzlara gübre verilmemiştir. Balıkların bulundukları havuz suyu sıcaklıkları, her gün kaydedilmiş ve Çizelge l de ölçüm dönemlerine göre aylık sıcaklık ortalama değerleri verilmiştir. Çizelge 1. Dönemlere Göre Aylık Su Sıcaklık Ortalamaları Yemlemenin düzenlenmesi için her ay (bir aylık peryodlarla) ağırlık tartımı ve boy ölçümleri yapılmıştır. Örneklemede havuzdaki balık sayısının % 10 u kadar balık örneği, tesadüfen alınmış ve ağırlık-boy ölçümleri yapılmıştır. Tartımda 0,01 g duyarlı elektrikli terazi kullanılmıştır. Ölçümlerden elde edilen veriler Ç.Ü.Su Ür.Fak. Bilgisayarlarında Paket Programlar yardımcılı değerlendirilmiştir.

5 Araştırma Bulguları Boy ve Ağırlık Olarak Gelişme Haziran ayı başında havuzlara stoklanan yavrular ilk üç hafta havuz içindeki doğal yemlerle beslenmiş ve bu tarihten sonra yemlenmeğe başlanmıştır. Ekim ayı sonuna dek yapılan yemleme ile birinci havuza 215 kg, ikinci havuza 193 kg yem verilmiştir. Verilen bu yeme karşı bireylerin kazandıkları canlı ağırlık ortalamaları Çizelge 2 de, boy ortalamaları Çizelge 3 de verilmiştir. Çizelge 2. Dönemlere Göre Her Iki Stok Oranında Kazanılan Canlı Ağırlık Ortalamaları Çizelge 3. Her İki Stok Yoğunluğundaki Melezlerin Boy Ortalama Değerleri Erkek Dişi Oranı Her iki türün melezlenmesi sonucunda, elde edilen melez döllerin toplam 5.5 ay süresince yetiştirildikten sonra karınları

6 yapılan cinsiyet tayini sonucu % 68.4 oranında erkek birey elde edildiği anlaşılmıştır. Elde edilen. erkek dişi melez oranları Şekil l de verilmiştir. Şekil 1. Melezleme Sonunda Elde Edilen Yavrularda Erkek-Dişi Oranı Yem Değerlendirme Oranı Çizelge 4 Ekim sonunda havuz1 elde edilen toplam ürün miktarı, elde edilen bu ürüne karşı harcanan yem miktarı, 1. kg canlı ağırlık kazanmak için balıkların tükettikleri yan miktarını gösteren yem değerlendirme oranı verilmiştir.

7 Çizelge 5 de her iki stok yoğunluğundaki melezlerin ölçüm dönemlerine ait günlük canlı ağırlık artışları verilmiştir. Çizelge 5. Dönemlere Göre Günlük Canlı Ağırlık Artışları Ekim sonunda elde edilen ürün tek tek sayılarak ölüm oranı tespit edilmiş ve buna göre her iki havuzdan da % 100 canlı kalma gücü elde edilmiştir. Tartışma ve Sonuçlar Tilapialarda erkek birey elde etmek için yapılan melezlemelerle birçok araştırmacının da değindiği gibi % 100 erkek birey oranına erişmek olasıdır. Yapılan bu araştırmada O.aureus x O. niloticus çiftleştirilmiş ve % 68.41ük erkek oranına ulaşılmıştır.

8 Elde edilen bu erkek oranı Fishelson (1962)% , Puriginin ve ark., (1975) % , Lovshin (1975), % 61 ve Mires (1969),(1977) % oranında bildirdikleri erkek birey oranı ile çok yakın değerler içinde olduğu bulunmuştur. Tamamen erkek bireylerle yapılacak yetiştiricilikte, dişilerle birlikte y yetiştiriciliğe göre daha iyi sonuç vereceği, bugüne kadar yapılan birçok araştırma ile ortaya konmuştur. Çünkü, daha önce değinildiği. gibi erkek Tilapialar dişilere göre çok daha iyi gelişme yeteneğine sahiptirler. Lovshin (1975) bildirdiğine göre Mires 196 yaptığı bir çalışmada O.aureus x 0. niloticus lardan elde ettiği melez yavruları 12 g lık iken 4.1 ha lık havuzlara 8800 adet/ha stoklanmış ve 8 gün sonra balıkları hasat ettiğinde erkek oranını % 61, dişi oranını da % 39 olarak saptamıştır. Bu çalışmada erkeklerin 179 g canlı ağırlığa, dişilerin ise 119 g canlı ağırlığa sahip olduklarını bulmuştur. Yine aynı araştırmaya paralel kurulan diğer bir çalışmada 4.5 ha lık bir havuza, ortalama 5 g lık melez bireylerden adet/ha şeklinde stoklanmış ve 104 günlük periyot sonunda elde edilen balıkların % 62sinin erkek, % 38 inin dişi olduğu bulunmuştur. Erkeklerin 86 g, dişilerin ise 70 g ortalama canlı ağırlığa sahip o1duk1ar saptanmıştır. Görüldüğü gibi erkek bireyler dişilere oranla çok daha iyi gelişmektedirler. Havuz içinde erkek birey oranının artışı bir anlamda hem ürün miktarında bir artış hem de ürün kalitesinde iyileşme getirmektedir. Bu durumda istenilen amaca ulaşmaya olanak tanımaktadır. Bu çalışmamızda; asıl amaç elimizdeki - O.aureus ve O.niloticus türlerinin melezlenmesinden elde edilecek yavruların cinsiyet oranlarının tespiti ve bunların farklı stok oranlarında göstermiş oldukları performansların karşılaştırılması olduğu için, dişi ve erkek bireyler ayrı ayrı tartılmamıştır. Ancak % 68.4 oranındaki bir erkek populasyonun toplam havuz verimine yaptığı katkı oldukça açıktır.

9 Sarig ve Marek (1974Yin yaptıkları bir çalışmada 0.8 g lık yavruları adet/ha ve adet/ha olacak şekilde stoklanmış ve 47 günlük bir peryod sonunda % 78 ve % 92 canlı kalma oranında 8 g lık fingerling hasat etmişlerdir. Elde, ettikleri bu yavruları 72 günlük peryotta % 25 ham protein içeren yemle 240 kg/ha ve 320 kg/1 şeklinde beslemişler. Yem değerlendirme oranını birinci grupta 1.9:1, ikinci grupta ise 1.8:1 olarak bulmuşlardır. Buldukları bu değerler bizim araştırmamızda bulduğumuz 1.36 ve 1.50 ye göre biraz daha yüksektir. Lovshin (1989), yaptığı bir çalışmada, toprak havuzlarda hibritleri farklı kompozisyonlarda stoklamış ve aldığı sonuçları Çizelge 6 daki gibi özetlemiştir. Çizelge 6. Lovshin (1989) da Bulduğu Farklı Kompozisyon lardaki Stok Oranının Sonuçları Görüldüğü gibi sadece erkeklerin yetiştirildiği havuz ortalaması diğerlerin çok üstündedir. Hibritlerin bu denli yüksek ağırlık ortalamasına sahip olmasının hem genetik özelliklerinden hem de çevre koşullarının uygunluğundan kaynaklandığını söylemek olasıdır. Bizim araştırmamızda hem sıfır yaşlı yavruların kullanılması, hem de gübreleme yapılmaması, doğal olarak sonuç ağırlıklarının düşük bulunmasına etkili olmuştur.

10 Sonuç olarak her iki türün melezlenmesiyle elde edilen erkek ve dişi oranlan, konu ile ilgili yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlara benzer bulunmuştur. Elde edilen % 68.4 oranındaki erkek oranı üreme eyleminin kırılması açısından yetersiz olmakla birlikte, toplam havuz verimi üzerine olumlu etki edebilecek bir düzeydedir. Araştırmada uygulanan iki farklı stok oranında m 6.5 adet stoklanan grup, 11,5 adet/m olarak stoklanan grup a göre daha fazla tercih edilebilir niteliktedir. Kaynaklar Balarin J.Ö., Haller, R.D The Intensiv Culture of Tilapia in Tanks Raceways and Cages Recenı Advances in Aquaculture. Boulder Colorado. p Fishelson, L.,1962. Hybrids of two Species of The Genus Tilapia Fish BULL-Haifa 4(2): ISR. Hickling, C.F., Fish Culture London. Faber and Faber 295p. Hulata, 0., Wohlfard, G., Halevy, A Comperative Growth tests Different farm in Israel in Polyculture. p.l91-l95. Lovshin, L.L.,1975. Culture of Monosex and Hybrid Tilapias FAO/CIFA Symposium on Aquaculture in Africa. Accra. Ghana. FAO SR. 9,16p. Lovshin, L.L.,1982. Tilapia Hybrization, The Biology and Culture of Tilapia, ICLARM p279-3o8. Manila-Phiphines.

11 Lovshin, L.L.,DA, SİLVA Effects of O.nilpticus Females on The Growth and Yield of Male Hybrids Cultured in Earthen Ponds. Aquaculture yol. 88 (55) 60. Mires, D Mixed Culture of Tiiapia With Carp and Grey Mullet in Ein Hamifratz Fish Ponds. Bamidgeh. 2 1(1): Mires, D Theoratical and Practical Aspects of the Production of Alimale Tilapia Hybrids Bamidgeh 29(3): Muir, J.R., Roberts, R.J.,1987. Advances in Aquaculture. Blackwell Scientific Publications Oxford U.K. Pruginin, Y., Rothbard, S.,Wohlfarth, G., Halevy, A., Moau, R., Hulata, G Ali male Broods of T. nilotica x T. aurea Hybrids Aquaculture 6: Sarig, S., Marek, M., Results of Intensif and Semi İntensif Fish Breeding Techniques in Israel in , Bamidgeh 26(2): Sanhan, E., Toral, Ö Bir Tropik Balık Turu Olan T.nilptica nın Çukurova Bölgesinde Yeriştiriime Sorunlan Üzerine Bir Tartışma. TÜBİTAK Vili. Bilim Kongresi Tebliği 6-10 Ekim 1980, Kuşadası, AYDIN.

12 ,Semakula, S.N., Makoro, 3.T.,1967. The Culture of Tilapia Species in Uganda. FAO Fisheries Reports No:44, Vol:2 Stickney, R.R.,1986. Culture of Nonsalmonid Freshwater Fishes. CRC Press; mc. USA. p Tekelioğlu, N. 199i. İç Su Balıkları Yetiştiriciliği. Su.Ür. Fak. Ders Notlan. Yay. No:2, Adana.