ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ (SOS110U)

Transkript

1 DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ (SOS110U) KISA ÖZET KOLAYAOF 1

2 İÇİNDEKİLER Ünite 1: Örgütsel Davranışa Giriş ve Yöntem 3 Ünite 2: Örgüt İçinde Birey ve Kişilik 6 Ünite 3: Duygular, Tutumlar ve İş Tatmini..8 Ünite 4: Örgüt Kültürü 12 Ünite 5: Örgütlerde Çatışma..16 Ünite 6: Örgütsel Stres Kaynakları ve Yönetimi 19 Ünite 7: Örgütlerde Güç ve Politika.22 Ünite 8: Örgütsel Öğrenme, Vatandaşlık ve Adalet.25 2

3 ÜNİTE 1: ÖRGÜTSEL DAVRANIŞA GİRİŞ VE YÖNTEM Örgüt ve örgütsel davranışın tanımı; Bir işletmenin veya örgütün kullandığı teknoloji ne kadar iyi olursa olsun, her örgüt onu oluşturan insanlardan meydana gelir. Örgütün etkili bir biçimde çalışmasında, çalışanlar son derece kritik bir öneme sahiptirler. Örgütsel davranış bilimi de konusu insan olan ve örgüt içinde insan davranışlarına odaklı bir disiplindir. Amacı örgüt içindeki insan davranışlarını anlamak ve onu daha etkin ve başarılı kılmaktır. Örgüt ise bir grup insanın birbirine bağımlı bir biçimde bir amaca hizmet etmeleri için bir araya gelmeleridir. Örgütsel davranış bir saha çalışması olup örgüt içindeki birey ve grupların davranış ve tutumlarını anlamayı açıklamayı ve geliştirmeyi amaçlayan, ilgi alanı insan ve örgütler olan bir disiplindir. Örgütsel davranış birey, grup ve örgüt düzeyinde analizler yapar. Örgütsel davranış bilimcileri, bireyi tek başına ele alarak onun üzerinde odaklanan kişiler değildir. Çünkü örgüt içinde bireyler tek başına yer almazlar, her birey bir grup veya takımın üyesidir. Ancak, birey ve gruplar bir örgüt çevresi içinde yer alarak hem çalıştıkları örgütsel yapıdan etkilenir hem de örgütü etkilerler. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ VE İLGİ ALANLARI Örgütsel davranış doğası gereği disiplinler arasıdır. Bir başka biçimde ifade edecek olursak bu disiplin çok sayıda sosyal bilim veya davranış bilimlerinin bir araya gelmesi ve onlardan almış olduğu bilgi ve araştırmalara dayalıdır. Örgütsel davranış bir tek disiplinin altında odaklaşan bir bilim değildir. Çünkü ilgilendiği konular tek başına hiçbir disiplinin ilgi alanına girmez. Bilindiği gibi davranış bilimleri insan davranışlarını inceleyen disiplinlerin ortak bir çalışmasıdır. Bu açıdan, disiplinler arası bir yaklaşım örgüt içindeki insan davranışlarını anlamak için daha uygun bir yol olmaktadır. Özellikle çalışma ortamındaki örgüt ve yönetime ilişkin sorunların çözümünde bu yaklaşım daha etkin olarak fonksiyon görür. Davranış sosyal bilimler içinde üç temel disiplin çerçevesinde ele alınmaktadır. Psikoloji Sosyoloji ve Antropolojidir. Örgütsel davranışın temel karakteristikleri; Örgütsel davranışın temel dört karakteristiği vardır. Birinci karakteristiği, örgütsel davranışın sosyal bilimlerin veya davranış bilimlerinin kullandığı bilimsel yöntemi kullanmasını ifade eder. Örgütsel davranış bir fizik veya kimya kadar gelişmiş bir disiplin olmamakla birlikte bilimsel temellidir. Doğa bilimlerinin de kullandığı araştırma yönetimini kullanır ve olaylar arasındaki değişmez ilişkileri, kuramlar biçiminde ortaya koyar. İkinci karakteristiği örgütsel davranışın tek başına bireyi, grubu incelemediğidir. Her birey bir grubun bir üyesi, her grup bir örgütün parçasıdır ve onun içinde varlığını sürdürür. Üçüncü karakteristiği örgütsel davranışın disiplinler arası bir yaklaşımı olduğunu vurgular. Bu disiplin çok sayıda sosyal veya davranış bilimlerinin bir araya gelmesiyle ve onlardan aldığı bilgi yapısıyla çalışır. Çünkü ilgilendiği konular tek başına hiçbir disiplinin ilgi alanına girmez. Dördüncü karakteristiği ise bu disiplinin örgütün ve bireyin başarısı için araştırmalar yapmasını ifade eder. Yönetici, insanların rahat çalışabilecekleri ortamlar yaratmak ve başarılı insanları insanları takdir etmek durumundadır. İnsanların bazı gereksinimleri karşıladığı ölçüde başarı ve sorumluluğu arayacaklardır. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞA İLİŞKİN TEMEL ÖNGÖRÜLER VE EĞİLİMLER Örgütsel davranış disipliniyle uğraşan bilim adamları genelde çoğunluğun kabul ettiği ve benimsediği bazı öngörüleri paylaşarak işe koyulurlar. Bunlar genelde çalışma yaşamına ilişkin temel düşünce ve gelişmelerdir. J. Greenberg bunları temelde iki başlık altında toplamaktadır. Örgütsel davranış örgütlerin her zaman dinamik bir yapıda olduğunu ve her zaman değiştiğini öngörür. 3

4 Örgütsel davranış disiplini örgüt içersinde davranışı açıklayabilecek tek ve en iyi bir davranış ve davranış modelinin olmadığını, farklı durumlarda farklı yaklaşımların kullanabileceğini benimser.öd disiplini her durumda tek ve en iyi bir davranış modelinin olmadığını öne sürer. Örgütsel davranış bilimcileri örgüt içindeki insan davranışlarını açıklayabilecek tek ve en iyi bir yaklaşımın olmadığı konusunda hem fikirdiler. Onun yerine uygulayıcılar durumsallık yaklaşımını benimserler. Durumsallık yaklaşımı özel bir hareketi veya davranışın farklı ortamlarda farklı sonuçlarının olabileceğini ifade eder. Örgütsel davranışın global ekonomiden, giderek farklılaşan iş gücü yapısından ve teknolojik değişmelerden etkilenmesi; Örgütsel davranış bilimcileri örgütün statik değil dinamik bir yapıda olduğunu ve teknolojik değişimlerden etkilendiğini vurgularlar. Yani örgüt açık bir sistemdir. Kendini tamamlayan bir takım parçalardan oluşur ve her parçanın devamlılığı bir diğerine bağlıdır. Örgütler aynı zamanda küresel bir ekonominin parçalarıdır. Artık dünya ülkeleri birbirlerinden uzak duran bir yapıda değil aksine birbirleriyle yoğun bir ilişki içerisindedirler. Dünya ülkelerinin birbirleriyle yoğun ilişkileri, etkileşimleri küreselleşme olarak tanımlanmaktadır. Böyle bir çaba ise küresel yöneticilere gereksinimi gösterir. Küresel yönetici, kültürel farklılıkların bilincinde olan, esnek, dil becerisi yüksek, farklılıklara olumlu yaklaşan yöneticidir. Günümüz dünyasında örgütleri en hızlı etkileyen faktör bilgisayar teknolojileri ve İnternet kullanımının giderek yaygınlaşmasıdır. Bu teknolojiler sayesinde dünyanın en uç bölgelerinde yaşayan işletme ve insanlar birbirleriyle iletişim kurabilmekte ve ürünlerini küresel pazarda satabilmektedirler. Teknoloji sayesinde daha az insanla daha çok iş yapılır hâle gelmiştir. YÖNETİCİ KİMDİR VE NE İŞ YAPAR? Yönetici, insanları kullanarak işleri yaptıran ve yürüten kişidir. Yönetici olmak dışarıdan gözüktüğü gibi kolay ve zevkli bir iş değildir. Hattabu meslek günümüzde birçok karmaşık ve zor kararlar alması ve karşılaştığı baskılar nedeniyle en stresli işlerden bir tanesi olarak karşımıza çıkar. Yöneticilerin karşılaştığı sorunlar çok yönlü ve çeşitlidir. Örneğin; örgütte çalışanların, üretim, finans, pazarlama, muhasebe gibi birçok teknik konuyla ilgili sorunlarını anlamak zorunluluğu vardır. Yöneticinin Fonksiyonları Nedir? 20.yüzyılın başlarında Fransız Henry Fayol yöneticilerin beş temel fonksiyonu olduğunu söylemekteydi. 1. Planlama 2. Organize etme 3. Liderlik 4. Kontroldür. Planlama: Örgütün amaçlarını belirleme ve tanımlama, stratejiler oluşturma, çeşitli faaliyetleri koordine için planlar yapma fonksiyonudur. Organizasyon (Örgütleme): Yöneticiler aynı zamanda örgütün yapısından sorumlu, olan kişilerdir. Ne tür işler yapılacak, bunları kim yapacak, işler ne şekilde gruplanacak, kim kime rapor edecek ve kararlar nerede alınacak, bunların hepsi organize etme fonksiyonudur. Liderlik Etme:Her örgüt insanlardan oluşur. İşe yönlendirmek, koordine etmek yöneticinin en önemli fonksiyonudur. Yani çalışanları güdüleyip en uygun iletişim kararları ile yönetme ve sorunları çözme bu fonksiyonu içerir. Kontrol:Son fonksiyon kontrol etmedir. Örgüt içinde faaliyetleri gözleyerek daha önce planladığı biçimde gitmelerini izlemek, aksayan veya başarılı gitmeyen işleri rayına koymak yöneticinin diğer fonksiyon alanıdır. Yöneticinin Rolleri Nedir? Modern anlamda yöneticinin üç tür rolü bulunmaktadır. Bunlar: 1. Bireyler arası rolü, 2. Bilgi rolü, 3. Karar verme rolleridir. 4

5 Birinci rolünün içinde örgüte başkanlık etme, örneğin politikacılara veya ziyarete gelenlere örgütü tanıtma, diğer şirketlerle ilişkileri düzenleme, çalışanları işe alma, eğitime cezalandırma ve güdüleme rolü vardır. Bilgi rolünün içinde, diğer şirketlerden bilgi toplama, yeni dergileri ve yazılanları okuma, diğer şirketlerin yaptıklarını öğrenme gibi görevleri vardır. Buna Mintzberg monitoring roles adını vermektedir. Karar verici rolünde ise yatırımcılık, kaynak ayırma, görüşmeci ve sorun çözücü fonksiyonları yerine getirilir. Yöneticinin Sahip Olması Gereken Bilgi ve Beceriler Nelerdir? Yöneticinin bu rol ve fonksiyonları icra ederken bazı bilgi ve becerilere gereksinimi vardır. Bunları Robert Katz üçe ayırır. Teknik bilgi, İnsanla ilgili bilgi, Kavrama ile ilgili bilgi ve becerileridir. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ BİLİMİNDE YÖNTEM Örgütsel davranış bilimi fizik ve doğa bilimlerinin takip ettiği yöntemlerden çok farklı bir yol takip etmez. Yani en basit bir biçimde gözlem yapar, hipotezler kurar ve hipotezleri deney yoluyla ispatlamaya çalışır. Örgütsel davranış bilimi bu şekilde; Olguları gözler, Olguları sınıflandırır, Olgular arasındaki ilişkilere ait hipotezler öne sürer, Veri toplamak için deney yapar ve bunun sonucunda olguları ispatlamaya çalışır ve Olgular arasındaki neden sonuç ilişkilerine dayanarak genellemeler yapar. Örgütsel davranış araştırmalarında kullanılan teknikler; Örgütsel davranış biliminde bir araştırma yaparken belirli yol ve teknikler kullanılır. Bunlar sırasıyla; sorun hakkında ön araştırma, sorunun yeniden formülasyonu, hipotez geliştirme, veri toplama, verilerin sunulması ve çözümüne ilişkin uyarılardır. Örgütsel davranış disiplini içinde yaygın olarak kullanılan dört araştırma tekniği vardır. vaka etüdü, saha araştırması, laboratuar deneyi ve saha deneyidir. Bunların içinde en çok kullanılan saha araştırması tekniği olup burada mülakat ve anket tekniği birlikte kullanılarak veri toplanır. Veri Toplama Teknikleri Örgütsel araştırmalarda dört araştırma tekniği yaygın olarak kullanılmaktadır. Vaka Etüdü, Saha Araştırması, Laboratuvar Deneyi, Saha Deneyidir. Vaka Etüdü:Vaka etüdü, bir gerçek yaşam öyküsünün ele alınıp detaylı bir biçimde incelenmesini ifade eder. Örneğin; Lee Iacocca nın otobiyografisini ele geçirdiğimiz zaman bu biyografide Lee nin nasıl yönetim basamaklarını tırmandığını, Ford Motor Şirketindeki çalışmalarını, bu şirkete başkan oluşunu, daha sonra nasıl istifa ettirildiğini, nasıl Chrysler Şirketinin başına geçip onu işastan kurtardığını ve daha sonra kâra geçirdiğini görebiliriz veya iki şirketin analizini yaparak neden birinden birinin daha avantajlı olduğunu, bu şirketlerin ürünlerini, yönetim felsefelerini, pazarlama stratejilerini, kâr zarar tablolarını inceleyerek analiz edebiliriz. Böylece 5

6 iki şirketten hangisinin gelecekte daha başarılı olacağını söyleyebiliriz. İşte bu iki örnekte anlatılan yönteme vaka incelemesi denir. Her iki örnekte gerçek yaşamdaki durumları yansıtmaktadır. Vaka incelemesi bir gerçek olayın derinlemesine incelenmesini içerir Saha Araştırması: Bu teknik anket ve mülakat tekniklerinin birlikte kullanılması ile uygulanır. Örneğin; bir danışman eğitimi programı için en iyi yöntemin ne olduğu konusunda bir şirket bir araştırma yaptırıyor olabilir. Burada seçilen danışmanlara hazırlanan anketler gönderilir Laboratuvar Deneyi: Burada yapay bir ortam araştırmacı tarafından oluşturulur. Amaç, araştırmacının bağımsız değişkeni belirli bir biçimde bağımlı bir değişken üzerinde uygulamasıdır. Deneysel yöntemin neden sonuç ilişkilerini ortaya koymasını sağlayan işlemler şunlardır: Bağımsız değişkeni manipüle etme (değişimleme), Değişimlemenin bağımsız değişkene etkisini gözleme, Diğer değişkenleri kontrol etme. Saha Deneyi: Saha deneyi yukarıda anlatılan laboratuvar deneyine çok benzerdir. Sadece burada deney gerçek çalışma ortamlarında yapılır. Yapay olarak hazırlanmış laboratuvar ortamında yapılmaz. Bu nedenle ortam, laboratuvar ortamına kıyasla daha gerçekçidir. Sadece, kontrol grupları muhafaza edilmek istendiğinde bazı dışsal faktörler araya girerek çalışma ortamını etkileyebilir. ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ ARAŞTIRMALARINDA ELDEEDİLEN BİLGİYİ İŞ YAŞAMINA UYGULANMASI Örgütsel davranış araştırmalarından elde edilen kuramsal bilgiyi pratiğe uygulamak için yöneticilerin belirli beceriler geliştirmeleri gerekir. Sahip olduğu yönetim bilgilerini geliştirmek ve bunları iş yaşamına adapte etmek için problem çözme sürecini anlamak ve bu konuda iyi bir sorun çözücü olmak gerekir. Bu ise dört aşamalı bir süreci içerir: 1. Teşhis (diagnosis) 2. Çözüm (solution) 3. Eylem (action) 4. Değerlendirme ÜNİTE 2: ÖRGÜT İÇİNDE BİREY VE KİŞİLİK Kişilik kavramı tanımı ve örgütsel davranış içindeki rolü; Kişilik,bireyin belirgin, değişmeyen ve tutarlı olan özelliklerinin tümünü ifade eder. Diğer bir değişle kişilik duygu, düşünce ve davranışlardaki benzerlik ve ayrılıkları oluşturan birtakım özellikler bütünüdür. İnsanları birbirinden ayıran temel farklılıklara bireysel ayrılıklar diyoruz. Bu farklılıklar bizlerin düşünce, davranış, yaşam biçimimiz hatta kariyerimizi etkileyen özgür nitelikleridir. Bu farklılıkların başında kişilik gelir. İnsanları birbirinden ayıran veya onları farklı kılan önemli bir faktör onların sahip olduğu kişiliktir. Kişilik her bireyi değişik ve kendine özgü kılan önemli bir özelliktir. Kişilikle ilgili çeşitli kuramlar mevcuttur. Bunlar arasında, sosyal, biyolojik ve kültürel etkenlerin önemini belirleyen modeller geliştirilmiştir. Kişilik, bireyin belirgin değişmeyen ve tutarlı olan özelliklerinin tümünü ifade eder. Burada üç nokta önem taşır. benzersizlik, tutarlılık, durağanlıktır. Kişiliğin oluşumunda, biyolojik, kültürel ve sosyal faktörler önem taşır. Ancak hangisi daha etkindir sorusu tartışma götürür. Çünkü hepsinin kişilik oluşumunda önemli payı vardır. Kişilik aynı zamanda bireyin sosyal göstergesidir. Yani onun çevresindeki insanlar tarafından nasıl algılandığını gösterir. 6

7 7