Bakım Hizmetleri ve Kalite Standartları Alanda Uygulama ve Değerlendirme Çalışması-III BİLDİRİ KİTAPÇIĞI

Transkript

1 Bakım Hizmetleri ve Kalite Standartları Alanda Uygulama ve Değerlendirme Çalışması-III BİLDİRİ KİTAPÇIĞI Aralık 2014, İzmir

2 DÜZENLEYİCİ KURUL: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı: Gazi ALATAŞ Engelli Yaşlı Hizmetleri Genel Müdür Yardımcısı: Avni ÖZKAYA Kalite Geliştirme Daire Başkanı: ŞULE ÜRKER Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı ndan Reyhan ÖZGÖBEK Şuheda AKSOY Buket ATAY Banu TUNCA Emel PEKÇETİN Ali Fuat ŞAHİN BİLİMSEL DEĞERLENDİRME KURULU: Doç. Dr. Mehtap KARTAL Doç. Dr. Nil TEKİN Uzm. Sosyal Çalışmacı Recep YAĞCIOĞLU Uzm. Fzt. Reyhan ÖZGÖBEK 2

3 KABUL EDİLEN POSTERLER 1. Abdulhaluk LONGA.- Çorum BENİM EVİM UYGULAMASI 2. Ali SÖNMEZ- Reyhan ÖZGÖBEK- Ankara BHKS ALANDA UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI 3. Buket IŞIK-Balıkesir YAŞLI GÜVENLİĞİ KOMİSYONU 4. Burak EKSEN-Bolu YAŞLILIKTA EGZERSİZ 5. Burcu FIRAT Derya KÜRÜM- Ankara YATAĞA BAĞIMLI HASTALARDA POZİSYONLAMA TAKİBİ 6. Davut ELMACI-Amasya ENGELLİ BAKIMINDA BİR İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ OLARAK EĞİTİMLİ ADIM KALİTELİ BAKIM PROJESİ 7. Deniz DAĞISTAN- Ankara TS EN 15224:2012 İLE BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARI KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ 8. Duygu Kırgın TOPRAK- Reyhan ÖZGÖBEK-Ankara BAKIM HİZMETİ VEREN KURULUŞLARDA RENKLİ KOD SİSTEMLERİ 9. Emel PEKÇETİN-Şuheda AKSOY- Buket ATAY- Ankara KALİTE TEMSİLCİLERİ İLE DEĞERLENDİRİCİLERİN BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARI PUANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI 10. Erkan Zeybek-Karaman YAŞLI HASTALARDA SIVI ALIMI VE BESLENME TAKİBİ 11. Esra YEŞİLYURT- Baki GÜNER-Ankara BİLGİSAYAR TABANLI HASTA KAYIT SİSTEMİ 12. Filiz ALITHAN- Ankara HEMŞİRE DEĞERLENDİRME FORMU VE BAKIM PLANI 13. İbrahim IRMAK Ankara - AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI YAZILIMLARI 14. İbrahim IRMAK Ankara - BAKIM HİZMETİ KALİTE STANDARTLARI PUANLAMA SİSTEMİ 15. Leyla KAHRAMAN- Ankara- BAKIM HİZMETLERİ KALİTE SATANDARTLARI ALANDA UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI Murat Özcan GÜLTEKİN- Manisa - İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ Murat Özcan GÜLTEKİN- Manisa - İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ Murat Özcan GÜLTEKİN- Manisa - İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ Murat Özcan GÜLTEKİN- Manisa - İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ 4 3

4 20. Ramazan ÇUN- Arzu BİLEN- Ağrı YAŞAMAK HERŞEYE RAĞMEN GÜZEL 21. Ramazan KOPUZ-Hilal ÜNAL İSPİR- Rize- GÜVENLİK VAZGEÇİLMEZDİR 22. Ramazan KOPUZ-Hilal ÜNAL İSPİR- Rize- HİJYEN VE TASARRUF 23. Ramazan KOPUZ-Hilal ÜNAL İSPİR- Rize- KÜÇÜK ADIMLARLA SAHİPLENME DUYGUSU 24. Ramazan KOPUZ-Hilal ÜNAL İSPİR- Rize- ÖZEL ALANIMA SAYGI 25. Ramazan KOPUZ-Hilal ÜNAL İSPİR- Rize- PRATİK UYGULAMALAR 26. Ramazan KOPUZ-Hilal ÜNAL İSPİR- Rize- SAĞLIK İÇİN HAREKET 27. Ramazan KOPUZ-Hilal ÜNAL İSPİR- Rize- TOPLUMDA VAROLMA ÇABASI 28. Reyhan ÖZGÖBEK GGG- Ankara- BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARI GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI 29. Rifat İNAN-Adana- HUZUREVİ YAŞLILARININ MEMNUNİYET ORANLARININ ARTTIRILMASI 30. Sercan UZUN-Umut KARAKOYUN Diyarbakır- BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARININ UYGULANMASI KAPSAMINDA; DİKKATLİ OL GÜVENLİ YAŞAT 31. Serhat AKPINAR Ankara- BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARININ PUANLANMASI 32. Şuheda AKSOY Ankara- BHKS DEĞERLENDİRME YAZILIM UYGULAMALARI 33. Yadigar EKERBİÇER-Hatice GÜMÜŞ-Ebru ÇINAR-Sakarya- KİMLİK TANIMLAMA SAATİ 34. Yaşar KOCAOĞLU Ankara- BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARDI(BHKS) DEĞERLENDİRME VE DEĞERLENDİRİCİ REHBERİ 4

5 ÖNSÖZ Bilindiği üzere; 633 sayılı KHK nin 2-h maddesi; gerçek ve tüzel kişiler tarafından yürütülen Bakım hizmetlerinin ilke, usûl ve standartlarının belirlenerek, bu alanda faaliyet gösteren kurum ve kuruluşların taşıması zorunlu olan nitelikleri ve bunlara rehberlik edecek program ve standartların geliştirilmesi hükmüne amirdir. Bakanlığımız yıllarını kapsayan stratejik planda; Bakım, Koruma ve rehabilitasyon hizmetlerinde etkinliği artırmak amacı ve Bakım, koruma ve rehabilitasyon hizmeti verilen kuruluşlarda hizmet alan memnuniyetini artırmak hedefi kapsamında; Engellilere ve yaşlılara ilişkin minimum bakım ve rehabilitasyon standartlarının belirlenerek, bu hizmetlerin standartlarının geliştirilmesi ve Bakım Standartlarını uygulayan kuruluş sayısının artırılmasının sağlanacağı belirtilmektedir. Söz konusu yasal zemin üzerinde; Bakanlığımız ülkenin ihtiyacı olan bakım modellerinin oluşturulması, bakım maliyetinin azaltılması, etkililiğinin artırılması amaçlı politikalar geliştirmektedir. Bu politikaların içeriği; fonksiyona dayalı bakım kriterlerinin oluşturulması, bakım hizmetleri kalite standartlarının geliştirilmesi, uluslar arası boyutta akretide edilmesi, bakım hizmetlerinin sürdürülebilir olması için bakım güvence sisteminde en uygun finansal modelin seçilmesidir. Bu kapsamda Genel Müdürlüğümüzce geliştirilen bakım hizmetleri kalite standartları çalışmalarının İstanbul, Ankara dan sonra İzmir de Alanda Uygulama ve Değerlendirme III Çalışması yapılmıştır. İzmir de Aralık 2014 tarihleri arasında yapılan Çalışmanın 4. günü yapılan BHKS Değerlendiricileri tarafından hazırlanan iyi uygulama örnekleri bildirileri sunulmuştuır. İzmir ilinde yaşlı ve engellilere hizmet veren resmi ve özel sektöre ait 41 Yaşlı bakım merkezi, 10 Engelli bakım merkezi ziyaret edilmiştir. Merkezlerde iki gün boyunca BHKS uygulanmasına yönelik değerlendirme çalışmaları yapılmıştır. Çalışma sırasında elde edilen verilerden oluşan Değerlendirme Raporları ele alınmıştır. İzmir programının 4. gününde sunumları yapılan Alanda İyi Uygulama Örnekleri Bildiri Kitapçığı Web sayfamızda yayınlanmaya hazır hale getirilmiştir. Programın üçüncü aşamasında, Narlıdere Huzurevi Konferans Salonunda BHKS değerlendiricileri ve kuruluş kalite temsilcileri tarafından hazırlanan iyi uygulama örneğine ait bildirileri sunumları yapılarak posterleri asılan çalışmalar arasında başarılı bulunan dört çalışmaya ödül verilmiştir. 5

6 1. Aile ve Sosyal Politikalar Sakarya İl Müdürlüğü katkıları ile Kuruluş Müdürü Sosyal Çalışmacı Yadigar Ekerbiçer, Hemşire Hatice Gümüş, Psikolog Ebru Çınar ın hazırladığı Kimlik Tanımlama Saati 2. Karaman Ahmet Mete Yaşlı Bakım Rehabilitasyon Merkezi nden Doktor Erkan Zeybek in hazırladığı BHKS Kapsamında Sıvı Takip Uygulaması 3. Ankara Seyran Bağları Yaşlı Bakım Rehabilitasyon Merkezi nden Uzman Fizyoterapist Burcu Fırat ve İzmir Karabağlar Huzurevi Yaşlı Bakım Rehabilitasyon Merkezi nden, Fizyoterapist Derya Kürüm ün hazırladığı Yatağa Bağımlı Hastalarda Pozisyonlama Takibi 4. Aile ve Sosyal Politikalar Diyarbakır İl Müdürlüğü Sosyal Çalışmacı Sercan Uzun, Özel Diyarbakır Bakım Merkezi, Umut Karakoyun nun hazırladığı Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının Uygulanması Kapsamında; Dikkatli Ol Güvenli Yaşat seçildi. Ayrıca, değerli çalışmalarını paylaşarak çalışmaya güç veren, Aile ve Sosyal Politikalar Rize İl Müdürlüğünden Ramazan KOPUZ ve Hilal Ünal İSPİR hazırladığı 7(yedi) bildiri ile, Aile ve Sosyal Politikalar Manisa İl Müdürlüğünden Murat Özcan GÜLTEKİN hazırladığı 5(beş) bildiri ile Bildiri Özel Ödülüne hak kazanmışlardır. BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARI-GÖZDEN GEÇİRME GRUBU 6

7 BİLDİRİ 1: BENİM EVİM UYGULAMASI Abdulhaluk LONGA [1] [1] Sosyal Çalışmacı -Çorum Atıl Uzelgün HYBRMM ÖZET Hayatın değişmez kurallarından bir tanesi de istesekte de istemesekte yaşlanmak. Tabir yerinde ise kapıdan konacak bir şey değil. Kaçınılmaz bir gerçek olan bu dönem aslında olgunluğun ve tüm birikimlerin zirvesi, hayatın tüm zorlu mücadelesinin rahatlama evresi olması gerektiği zamandır. Bazı insanlar bu konuda şanslıdır, onlar bu dönemde maddi ve manevi açıdan rahat bir yaşam sürdürebilmektedirler. Sevdikleri ile beraber alıştıkları çevrede hayatlarını devam ettirebilmektedirler. Bu yaşa gelmiş insanların en büyük dileği hayatlarını geçirdikleri evlerinde ve alıştıkları hayat şartlarında ömrünün geri kalan kısmını tamamlamaktır. Peki bu kadar şanslı olmayanlar? İşte burada devreye bizler giriyoruz. Huzurevlerimize gelen yaşlılarımızın bir çoğu kırsaldan gelmektedir. Onların yaşamlarının büyük bir bölümü toprakla ve hayvancılıkla geçmiştir. İşte tam manası ile olmasa da onlara huzur evlerimizde uygulama bahçeleri ve huzurevinde bakılabilecek olan mini bir hayvanat bahçesi hem onların moral ve motivasyonlarını arttıracak hem de daha hoş zaman geçirmelerini sağlayarak hayata olumsuz bakmak yerine olumlu bir bakışa çevirdiği gibi kendilerine olan öz güvenlerini tekrar kazanmaları açısından da iyi bir uygulama örneği olacaktır. Anahtar Kelimeler: Çevre, ev, bahçe, yaşam, toprak, hayvan, huzurevi GİRİŞ İyi bir huzurevi orada kalan büyüklerimizin ebedi hayata gitmek için bekledikleri yer değil ikinci baharlarını yaşayacakları evleri olması gereken yerlerdir. Bu bağlamda huzurevimize gelen yaşlılarımızın daha önceleri yaşadıkları çevre, yaptıkları işler ve yeteneklerinin neler olduğunu önce tespit etmek lazım. Bu aşamadan sonra bir grafik çıkartılıp ihtiyaçlarımızın neler olduğu ve bu ihtiyaçlarımızın giderilmesi için iyi bir planlama yaparak uygulama kısmına geçmemiz gerekmektedir. Genelde taşrada bulunan huzurevlerimizdeki büyüklerimiz kırsaldan gelmektedir. Kırsalda yaşayan insanların geçiminin tarım ve hayvancılık ile karşıladığını hepimiz biliyoruz. Yapılan çalışmalarında bu alanda yoğunlaşacağından dolayı onları hem alıştıkları yaşamdan koparmamak hem de dikkatlerini bu yönde toplayarak zihinlerindeki hayata olumsuz bakışlarından kurtarmış olacağız. Bahçe işleri ile uğraşmanın iyi bir egzersiz olduğunu düşünecek olursak; 7

8 sağlıklı bir yaşam için faydası (bir nevi spor) ve artık ben bir işe yaramıyorum duygusununun yerine hala bende iş var söylemine döndürmek(öz güven) zihinlerini sevdikleri işle meşgul ederek beynin dinç kalmasını sağlamak (erken bunamayı önler) en önemlisi de huzurevini terk edildiği yer olarak değilde kendi yaşadığı evi olarak görmeye başlaması olacaktır. Huzurevlerimizin diğer bir görevi rehabilite etmek olduğuna göre yapacağımız uygulama bahçeleri ve mini hayvanat bahçeleri doğal yaşam ortamını sağlayacaktır. Düşünün sabah horoz sesi ile uyanan yaşlının güne ne kadar pozitif bir enerji ile başlayacağını. Moral ve motivasyonu yerinde olan bir yaşlının sağlık durumununda ne kadar iyi olacağını. Hatta sağlık problemi olan yaşlıya bile ilaç gibi geleceği bir gerçektir. Bu sayede huzur evimizin tüm birimlerinde daha verimli çalışmalar olacaktır. SONUÇ Yapılan bu uygulamanın neticesinde yaşlılarımızın huzurevini terk edildikleri yer veya ebedi hayata gitmek için zaman dolduracakları yerler olduğu psikolojisinden uzaklaşıp hayatlarının ikinci baharını daha konforlu evlerinde ama doğal ortamları bozulmadan yaşadıkları bilinci ile yaşamlarını devam ettirmelerini sağlayacaktır. Bu uygulamalar huzurevlerimizin bakım kalitesini arttırmakta büyük bir katkı sağlayacaktır. KAYNAKÇA 1. Abdulhaluk LONGA Yaşayarak öğrenme 8

9 BİLDİRİ 2: BHKS ALANDA UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI Ali SÖNMEZ [1], Reyhan ÖZGÖBEk [2] [1] Sosyal Çalışmacı-ASPB-EYHGM- [2] Uzman Fizyoterapist-ASPB-EYHGM-Kalite Geliştirme Dairesi ÖZET Ulusal ve uluslar arası mevzuat ve yaptırımlarda öngörülen bakımın güçlendirilmesi ve yeniliklerin geliştirilmesi hedefleri doğrultusunda Bakanlığımız, bakım hizmetlerinin kalitesini geliştirme amaçlı Bakım Hizmetleri Kalite Standartları nı oluşturmuştur. Bu çerçevede BHKS alanda uygulama ve değerlendirme çalışmaları yürütülmektedir. Türkiye de, bakım hizmeti veren tüm kuruluşlarda standartların uygulanması ve değerlendirilmesi ile alana rehberlik etmek, bakım alanın mahremiyetini, bakım hizmeti alan ve verenin güvenliğini ve memnuniyetini dikkate alan bir yaklaşımla hizmet kalitesinin arttırılması hedeflenmektedir. AnahtarKelimeler: Engelli, yaşlı bakım, kalite ABSTRACT According to national and international document related with Empowering care and innovation strategia. Belong to this target Ministry Of Family And Socıal Policy study about care service of standard quality in Turkey. This study includes care givers and care recipients satisfaction and security and care recipients privacy. BHKS is the leading of care serves guide providers for quality services. Key Words: long term care for elderly people and disable, quality Bakım Hizmetlerine İlişkin Mevzuat Engellilik ve yaşlılık alanında uluslar arası çalışmalar olarak, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Bildirisi, BM Engelli Bireylerin Fırsat Eşitliği İçin Standart Kurallar, Toplum Temelli Rehabilitasyon ve ICF- İşlevsellik, Yeti yitimi ve Sağlığın Uluslar Arası Sınıflandırılması dikkat çekmektedir. Ayrıca Birleşmiş 9

10 Milletler in Yaşlı Hakları çalışması, Avrupa Konseyi ni evrensel insan hakları çerçevesi özelinde yaşlı hakları çalışmasında ele alınan bakım ve palyatif bakım a ilişkin başlıklar ve BM Ekonomik ve Sosyal Konseyi- Avrupa Ekonomik Komisyonu-Yaşlılık Çalışma Grubu nun Madrid Eylem Planı döneminde bakımın güçlendirilmesi ve yeniliklerin geliştirilmesi kararları, bakıma ilişkin çalışmalara yön vermektedir. Türkiye de, 2005 yılında çıkarılan 5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun ile tarih ve 633 Sayılı KHK ile kurulan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, bakım alanındaki çalışmaların çatısını oluşturmaktadır. Bu konuyla ilgili yönetmelikler; bakıma muhtaç engelli bireylere bakım hizmeti veren özel ile resmî kurum ve kuruluşlara ait yönetmelik hizmetleri düzenleyen Bakıma Muhtaç Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği ( tarih ve sayılı R.G.) ile Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tesbiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik ( tarih ve sayılı R.G.). Yaşlı bireylere verilen bakım hizmetlerini ise Özel Huzurevleri ile Huzurevleri yaşlı Bakım Merkezleri Yönetmeliği ( tarih ve sayılı R.G.) ve Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım ile Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik (Aynı tarih ve sayılı R.G.), Huzurevleri ile Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri Yönetmeliği ( tarih ve sayılı R.G.) ve Kamu Kurum ve Kuruluşları Bünyesinde Açılacak huzurevlerinin Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik ( tarih ve sayılı R.G.) düzenlemektedir. Bunlara bağlı olarak, Bakanlığın hazırladığı Stratejik Planda ( ) yer alan dördüncü amaçla bakım koruma ve rehabilitasyon hizmetlerinde etkinliği artırmak hedefi belirlenmiş olup; bu kapsamda Genel Müdürlüğümüzce başlatılan ve yürütülen bakım hizmetlerinin kalitesinin geliştirilmesi çalışmaları devam etmektedir. Bu çerçevede, bakım verenlerin standart ve yeterliliklerin belirlenmesi ile sürekli eğitimlerinin sağlanması çalışmaları yanında, 2013 Ocak ayında Bakım Hizmetleri Kalite Standartları çalışmaları başlatılmıştır. Aynı yılın Haziran ayında ise Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü ne bağlı Kalite Geliştirme Dairesi kurulmuştur. Yaşlı ve engellilere sunulan süreli ve sürekli bakım hizmetlerinin verilmesinde; hizmeti alanın mahremiyeti, hizmeti alanın ve hizmet verenin güvenliği ile koşulsuz memnuniyeti esas alınarak, mesleki yeterliliği bulunan kişilerce kaliteli hizmet verilmesi esasları üzerine bakım hizmetleri kalite standartları oluşturulmuştur. Standartlar, alanda çalışan meslek elemanlarından 15 kişilik Gözden Geçirme Grubu, konuyla ilgili akademisyenlerden oluşan Akademik Grup ve 81 ilden kalite eğitimi almış gönüllü ve ilgili meslek elemanlarından oluşan 110 kişilik Değerlendirici grubunun katkılarıyla geliştirilmiştir. Sağlık 10

11 Bakanlığı Kalite ve Akreditasyon Daire Başkanlığı nın üzerinde çalıştığı Sağlık Hizmetleri Kalite Standartları çalışmasının sistematiğinde hazırlanan BHKS, alandaki uygulamada iç içe geçen sağlık ve bakım hizmetleriyle ilgili kalite göstergelerini ortak dilde ortaya koyabilmek amacıyla tasarlanmıştır. Bakım Hizmeti ve Bakım Hizmet Modelleri Bakım; hayatımızın bir döneminde, kronik hastalık ya da yeti yetersizliğimizden dolayı ihtiyaç duyduğumuz bir hizmettir. Bakım hizmeti; kişinin bakım ihtiyacı seviyesine göre öz bakımlarının yapılması, beslenme, bir yerden başka yere geçişinin desteklenmesi gibi günlük yaşam aktivitelerini ve varsa tedavilerinin desteklenmesini içermektedir. Bakıma duyduğumuz ihtiyaç süreli ya da sürekli olabilmektedir. Bu hizmet, belirli bir ücret karşılığında ya da yakınlar tarafından verilmektedir. Bakım ihtiyacında olan bireylere bakım hizmeti kurumsal olarak: evde bakım hizmetleri, gündüzlü hizmetler, toplum temelli bakım hizmetleri şeklinde (umutevi/yaşamevi), huzurevi, bakımevi, yaşam destek merkezlerinde (hospis) verilmektedir. Türkiye de bakım hizmeti veren kuruluşlar, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı- Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü ne bağlı olarak açılmaktadır. Bakım hizmeti veren kamu ve özel sektöre ait kuruluşlar, Türkiye nin her ilinde oluşturulan taşra teşkilatı olan Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerinin denetimindedir. Engelli ve yaşlılara ilişkin bu kuruluşlar aşağıdaki yapılanmayla hizmet vermektedir. Engelli Bakım Merkezleri 1. Engelsiz Yaşam Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri 2. Umut Evleri 3. Gündüzlü Bakım Merkezleri 4. Özel Bakım Merkezleri Yaşlı Bakım Merkezleri 1. Huzurevi, Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi 2. Yaşam Evleri 3. Gündüzlü Bakım Merkezi 4. Özel huzurevi 11

12 ASPB Bakım Hizmetleri ve BHKS Bakanlığımıza bağlı olarak çalışan, kamuya ait 214, özel sektöre ait 299 ve diğer (vakıflara, yerel yönetimlere, azınlıklara ait) 58 merkez olmak üzere toplam 561 merkezde engelli ve yaşlılara bakım hizmeti verilmektedir. Bu merkezlerin dağılımına ilişkin tablo aşağıda gösterilmiştir. Özel Sektöre Kamuya Vakıf /Yerel Yön./ Toplam Ait Ait Azınlıklara Ait Engelli Bakım Yaşlı Bakım /21/ Toplam Tablo1. ASPB bağlı açılan engelli ve yaşlı bakım merkezlerinin dağılımı Bakım hizmeti veren kuruluşların bakım kalitesini geliştirmeleri ve farklılıklarını ortaya koyabilmeleri amacıyla başlatılan BHKS uygulama çalışmaları çerçevesinde, Türkiye de bakım hizmeti veren 561 kuruluştan BHKS Kalite Temsilcilerini belirlemeleri ve kendilerini BHKS ye göre değerlendirip Bakanlığa bildirmeleri istenmiştir. Kuruluşların yapacağı öz değerlendirme ile alanda farkındalık yaratılması ve rehberlik edilmesi amacı güdülmüştür. Hizmet Yatılı Kapasite Kalan Gündüzlü Kalan Umutevi/ Kalan Grubu Merkez Merkez Yaşamevi Engelli Yaşlı (özel) Tablo2.Kamuya ait bakım hizmet modellerinden yararlanan engelli ve yaşlı dağılımı Hizmet Türü Özel Yatılı Merkez Kapasite Kalan Engelli Yaşlı Yaşlı diğer kuruluşlar 58 Tablo 3: Özel sektöre ait bakım hizmet modellerinden yararlanan engelli ve yaşlı dağılımı 12

13 Türkiye de engelli ve yaşlılara bakım hizmeti veren tüm kuruluşlarda bakım kalitesini ortaya koymayı amaçlayan BHKS alanda uygulama ve değerlendirme çalışmaları planlanmıştır. Bu çalışma çerçevesinde merkezlerin yoğun olduğu şehirlerden başlamak üzere iki yıl içinde tüm merkezlerin ilk değerlendirmeleri tamamlaması hedeflenmektedir arasında merkezi olanlar İstanbul/Ankara/İzmir arasında merkez olanlar Antalya/Aydın/Bursa/Konya/Manisa/Mersin 1-9 arasında merkezi olanlar 64 il Merkez Bulunmayan Şehirler Amasya/Ardahan/Artvin/Bingöl/Bitlis/Hakkari/Kilis/Mardin Tablo 4: Şehirlere göre bakım merkezlerinin dağılımı Bu amaçla bakım merkezlerinin BHKS ölçeğinde değerlendirilmesi için ilk pilot çalışmaya Şubat 2014 de, İstanbul da bulunan 112 kuruluş değerlendirilerek başlanmıştır. İlk BHKS alanda uygulama ve değerlendirme çalışmasında standartların uygulanabilirliği, değerlendiricilerin deneyim kazandırılması hedeflenmiştir. Çalışmanın ilk gününde, BHKS uygulama esaslarına dair eğitim yapılmıştır. İki, üç ve dördüncü gün alanda uygulama ve puanlama çalışmaları tamamlanmış, standartlarda revizyona ihtiyaç bulunan maddelerin tespiti yapılmıştır. Programın beşinci gününde ise kuruluşlardaki kalite temsilcilerinin katılımı ile çalışmaya ilişkin değerlendirme toplantısı gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma sonucunda İstanbul da kamu, vakıf, azınlıklara ait ve özel kuruluşlardan katılan kalite temsilcileri BHKS yi bir rehber olarak algıladıklarını belirtmişlerdir. Standartların alanda uygulama ve değerlendirme çalışmalarının ikincisi, Haziran 2014 de, Ankara da yapılmış ve 48 kuruluş değerlendirilmiştir. Değerlendiriciler, İstanbul daki çalışmanın benzeri olarak ilk gün eğitim toplantısına alınmış, etik ve iletişim konusunda eğitim verilmiştir. İkinci ve üçüncü günde alanda değerlendirmeler BHKS Değerlendirme Yazılımı kullanılarak tamamlanmıştır. Dördüncü günü, Ankara da kamu ve özel kuruluşlardan katılan kalite temsilcileri BHKS değerlendirme çalışmaları hakkında görüşlerini paylaşmışlardır. Programın beşinci gününde Gözden Geçirme Grubu Saray Engelsiz Yaşam ve Rehabilitasyon Merkezi nde standartlardan örneklem seçerek güvenirlik çalışmaları yapmıştır. Bu çalışmada, revize edilen standartlar test edilmiş ve yazılım ilk kez kullanılmıştır. 13

14 BHKS İÇERİĞİ Kuruluşlar, bakım hizmeti kalite standartları içeriğinde; bakım modelleri, kurumsal hizmet yönetimi, bakım hizmet yönetimi ve kalite göstergeleri başlıkları altında kuruluşlar incelenmektedir. Bakım Hizmet Modelleri Bölümünde; Evde Bakım/Evde Destek Hizmetleri, Gündüzlü Hizmetler, Yaşam evi-umut evi (Toplum Temelli Yaşam Evleri), Huzurevi, Bakımevi, Yaşam Destek Merkezleri (Evleri/Üniteleri)/(Hospis) olmak üzere süreli ve sürekli verilen hizmetlere göre isim almaktadır. Tüm bu hizmetleri tek çatı altında toplayan merkezler ise Süreli ve Sürekli Bakım ve Danışma Merkezi olarak tanımlanmıştır. Burada amaç, bakım modellerine göre fiziki şartlar, hizmetler ve işgücü organizasyonlarının yapılabilmesidir. Kuruluşlarda, Kurumsal Hizmet Yönetiminin incelenmesinde; Yönetim Hizmetleri, Kuruluş, Acil Durum ve Afet, Bilgi, Stok, Atık Yönetimi ile Hizmet Alan Dosyası ve Arşiv, Mutfak, Çamaşırhane ve Cenaze Hizmetleri başlıkları bulunmaktadır. Aynı şekilde Bakım Hizmet Yönetiminde ise; Karşılama, Sağlık, Temizlik, Kişisel Bakım, Beslenme Hizmetleri ile Fiziki ve Ergonomik Düzenlemeler, Güvenlik ve Uygunluk, Yaşama Katılım konularında verilen bakım hizmet kalitesini ölçmektedir. Kuruluşta bakımın kalitesi ile ilgili bulgular, Kalite Göstergeleri ile tespit edilmektedir. SONUÇ Standartların alanda uygulama ve değerlendirme çalışmaları, BHKS gelişimi için önem arz etmektedir. Kuruluş sayısının fazla olduğu illerden başlayarak planlanan alanda uygulama ve değerlendirme programları, sırası ile diğer illerde de devam ettirilmesi hedeflenmektedir. Bakım hizmeti veren kuruluşlarca rehber olarak algılanması ve verilen hizmetlerin kalite farklarını görünür kılması yönüyle öne çıkan BHKS çalışmalarının bakım hizmetinin kalitesini geliştirmede etkin olacağı düşünülmektedir. KAYNAKLAR 1- ASPB Stratejik Planı ( ) 2- Bakım Hizmeti Kalite Standartları Kitabı, Ankara; 201 İnternet Kaynaklar

15 BİLDİRİ 3: YAŞLI GÜVENLİĞİ KOMİSYONU Buket IŞIK [1] [1] Sağlık Memuru-Balıkesir Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi, Balıkesir ÖZET Yaşlı Güvenliği Komisyonu oluşturarak; Kurumlarımızda kalan sakinlerimizin daha kaliteli yaşam sürdürmeleri ve öz bakım gereksinimlerini daha bağımsız karşılayabilmeleri amacı ile bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen her yönlü risk faktörlerinin analiz edilmesi, saptanması ve ortadan kaldırılması hedeflenmiştir. Anahtar Kelimeler: Bireyin güvenliği, huzurevi, yaşlı, komisyon, kalite ABSTRACT By creating the elderly safety commission; Analysis, detection and elimination of risk factors is aimed to have better life quality and better self-care needs for residents who are staying in our nursing house. Keywords: self-care, nursinghouse, elderly, commision, quailty 15

16 GİRİŞ Kurumlarımızda kalan sakinlerimizin daha kaliteli yaşam sürdürmeleri ve öz bakım gereksinimlerini daha bağımsız karşılayabilmeleri amacı ile bireyin yaşam kalitesinin olumsuz etkileyen her yönlü risk faktörlerin analiz edilmesi, saptanması ve ortadan kaldırılması hedeflenmiştir. YAŞLI GÜVENLİĞİ KOMİSYONU Kuruluşumuzda Yaşlı Güvenliği Komisyonu oluşturuldu. Komisyonda; Müdür yardımcısı(kalite Yönetim Temsilcisi),sağlık personeli, kurum idari nöbetçisi, psikolog, diyetisyen, destek hizmetlerden güvenlik görevlisi ve yaşlılardan bir temsilci yer almaktadır. Komisyonun görevleri; Kurum içinde risk analizi yapılması Koruyucu önlemlerin alınması Yaralanmaları ve sakatlıkların minimuma indirgenmesi Düşmeleri önleyici önlem çalışmaları yapılması Yatağa bağlı bireylere kaliteli bakım hizmeti verilmesinin sağlanması Acil durum planlaması yapılması Güvenli ilaç teminin yapılması Konu ile ilgili eğitim verilmesi Sağlık hizmetlerinin en iyi şekilde sunulması için İlgili eğitimleri planlar ve uygular. Komite düzenli aralıklarla 2 ayda bir yada vukuat olduğunda toplanır. Yaşlı güvenliğini tehdit edici unsurlar, olay bildirimleri ve geri bildirimler değerlendirilir Düzeltici Önleyici Faaliyetler planlanır ve karar alınır. Komisyon İş Akış Meydana gelen olayın değerlendirme süreci; 16

17 17

18 Yaşlılıkta; yaş ve yaşam kalitesi arasında negatif ilişki söz konusudur. Negatif etkenleri ortadan kaldırılması amacı ile öncelik farkındalık yaratılmasıdır. Bu bağlamda geribildirimlerin yapılmasını sağlayabilmek için tüm çalışan personelin ve kurumda yaşayan bireylerin alanda gözlemci olmaları sağlanmalıdır. Geri bildirimlerin gelmesi risklerin ortadan kaldırılmasını ve daha hızlı olumlu kararların alınmasını sağlayacaktır. Bu amaç kapsamında komisyonun işleyişi, amaç ve görevlerinin bilinmesi ve geri bildirimlerin sağlanması amacı ile düzenli eğitimler tertip edilmiştir. SONUÇ Bireyin öz bakımında başkalarına olan bağlılığının azaltılması, fiziksel, güvenlik, sosyal, saygı görme gereksinimlerinin giderilmesi en önemlisi sağlık ve kaliteli bakım gereksinimlerinin sağlanması için koruyucu önlemler alınmıştır. Herkes için, riskleri göz önüne alırsak daha güvenli, daha kaliteli yaşam ve çalışma ortamı oluşacaktır. KAYNAKLAR 1. Bakim Hizmetleri Kalite Standartları 2. Toplam Kalite Yönetimi 18

19 BİLDİRİ 4: YAŞLILIKTA EGZERSİZ Burak EKSEN [1] [1] Sosyolog- İzzet Baysal Huzurevi, Bolu ÖZET Yaşlanmayla birlikte bedenin fizyolojik özelliklerine uygun egzersiz programları geliştirilerek hem yaşlanmayla ve hareketsizlikle kişinin gündelik yaşamına etki eden engelleyici faktörleri ortadan kaldırmak hem de vücudun daha sağlıklı, hastalıklara karşı daha dirençli olmasını sağlamak bilimsel bakımdan mümkün görülmektedir. Bu nedenle hayatın her safhasında olduğu kadar yaşlılıkta da egzersiz önerilmektedir.(undp.un.org.tr, 2014) Huzurevleri gibi fazla sayıda yaşlıya hizmet verilen ve personelin dönüşümlü olarak çalıştığı yerlerde yaşlıların hareketsizlik nedeniyle karşılaşabilecekleri sağlık sorunlarına karşı dirençli olabilmeleri için belli bir program dahilinde ve eğitmen eşliğinde yaşlıların egzersiz yapmaları gerekmektedir. Bu nedenle huzurevimizde yaşlıların kullanımı için bir egzersiz salonu tahsis edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Yaşlılık, hastalık, engelleyici faktörler, egzersiz, huzurevi Yaşlılıkta Egzersizin Önemi Sağlıklı aktif bir yaşlanma için düzenli egzersiz çok önemlidir. İleri yaşlarda fizik kapasite eşik değere yakındır ve minimal azalmalar dahi sandalyeden kalkmak gibi günlük aktiviteleri olumsuz yönde etkilemektedir. Eklenen bir hastalık atağı daha önceden sağlıklı olan bir yaşlıyı tamamen bağımlı ve immobil yapabilir. Bu gibi istenmedik olayları önlemenin yolu düzenli fizik egzersizlerdir. Çok ileri yaşlarda dahi düzenli fizik aktivite ile fizik kapasite artırılabilir.(pilatesfederasyonu.com, 2014) Bu amaçla Huzurevimizde 1 adet egzersiz salonu yaşlılarımızın kullanımı için tahsis edilmiştir. Egzersiz salonunda bulunan koşu bantları, egzersiz bisikletleri, eliptik, pilates topları ile yaşlılarımız eğitmen eşliğinde ve bir program dahilinde egzersiz yaparak hem yaşlanma ve hareketsizlik nedeniyle gündelik yaşamlarına etki eden engelleyici faktörleri ortadan kaldırmakta, hem de hastalıklara karşı daha dirençli olmaktadır. İzzet Baysal Huzurevi kapsamında ortalama 50 huzurevi yaşlısına hizmet verilmektedir. Verilen hizmetin, bakımın kalitesinin arttırılması tüm kuruluşlarda en önemli amaçtır. Verilen hizmetin ve bakımın kişiye özel oluşu ve hizmet ve bakım veren grubun değişkenliği verilen hizmetin denetimini zorlaştırmaktadır. Verilen hizmetin denetlenebilir olması, yani kayıt altına alınması da bir kalite göstergesidir. Bu amaçla Huzurevimizdeki egzersiz salonunda egzersizler bir eğitmen eşliğinde ve belirli bir program dahilinde yapılmaktadır ve bütün egzersiz faaliyetleri kayıt altına alınmaktadır. 19

20 Egzersiz Salonumuzun Fotoğrafları Resim 1 Resim 2 SONUÇ Yapılan bu uygulama sonucunda hem yaşlıların, yaşlanma ve hareketsizlik nedeniyle gündelik yaşamlarına etki eden engelleyici faktörler ortadan kalkmış oldu, hem de vücutlarının daha sağlıklı, hastalıklara karşı daha dirençli olması sağlanmış oldu. Ayrıca yapılan bu çalışmaların kayıt altına alınması sayesinde takibi kolaylıkla yapılabildiği gibi hiçbir yaşlının egzersiz programında herhangi bir aksaklığın yaşanmaması da sağlanmış oldu. Tüm bu uygulamalarda kuruluşumuzun bakım kalitesinin artmasına katkıda bulunmuş oldu. KAYNAKLAR 1. ( ) ( ). 20

21 BİLDİRİ 5: YATAĞA BAĞIMLI HASTALARDA POZİSYONLAMA TAKİBİ**** Burcu FIRAT-. [1],Derya KÜRÜM [1] [1] Uzman Fizyoterapist- Seyranbağları Huzurevi YBRM, Ankara, [1] Fizyoterapist-Karabağlar Huzurevi YBRM, İzmir, ÖZET Bası yaraları özellikle duyu bozukluğu olan, uzun süreli immobilize ve ileri yaştaki hastalar için başlıca mortalite ve morbidite nedenidir. Bası yaralarının oluşumu %95 oranında önlenebilir. Bası yaralarının önlenmesi ve tedavisinde en önemli basamaklardan biri belirli aralıklarla bireyin pozisyonunun değiştirilmesidir. Huzurevleri ve hastaneler gibi fazla sayıda kişiye hizmet verilen ve personelin dönüşümlü olarak çalıştığı yerlerde hastaların belirli süre aralıklarında pozisyonlanmasının devamlılığını ve takibini sağlamak gerekmektedir. Pozisyonlama zaman çizelgeleri de bu amaçla fizyoterapistler tarafından hazırlanmıştır. Bu çizelgeler sayesinde tedavinin bir basamağı olan doğru zamanlama ile doğru yönde pozisyonlama sağlanabilmektedir. Düzenli pozisyonlama ile bası yarasının önlenmesine ve açılmış yaraların daha çabuk kapanmasına yardımcı olunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Bası yarası, önleme, pozisyonlama, huzurevi ABSTRACT Pressure sores is the major reason of the mortality and the morbidity of the person who is in the old age and the person who is immobile for a long time. Pressure sores can be preventable at the rate of %95. Reposition the person periodically is the most important step in avoiding and treatment of pressure sores. The place where the a lot of people taking service like nursing homes and hospitals and the places where the employee work by shifts, we have to provide continuance of repositioning of client periodically and we have to provide follow-up. Position Time Table is prepared for this aim by physiotherapists. By means of this table we can provide the true timing with positioning in the true direction in the same time as a step of treatment. With regular positioning we can help avoiding pressure sores and we can help early recovery of the sores which is open before. Key Words: Pressure sores, prevention, positioning, nursing home 21

22 1.1. Bası Yaraları ve Pozisyonlamanın Önemi Bası yaraları özellikle duyu bozukluğu olan, uzun süreli immobilize ve ileri yaştaki hastalar için başlıca mortalite ve morbidite nedenidir.(erhan,(2006):1, Bozbaş ve Güner (2011):2, Şahin ve Akçiçek (2009):3.) Bası yarası sıklıkla bir kemik çıkıntı veya belirli bir alan üzerinde iskemi, hücre ölümü ve doku nekrozuna yol açan, giderilemeyen basınç alanı olarak tanımlanır. Basınç; vücut ile destek yüzey arasında birim alana düşen dik kuvvet olarak tanımlanmaktadır. Bu basıncın 32mmHg nın üzerinde olması kapiller yatakların kapanmasına ve doku iskemisine yol açmaktadır..(erhan,(2006):1, Bozbaş ve Güner (2011):2, Şahin ve Akçiçek (2009):3) Basıncın süresi, basıncın şiddetinden daha önemlidir. Yapılan bir çalışmada sürekli olarak 2 saatten uzun süre uygulanan 70 mmhg lık basıncın doku hasarına, aralıklı olarak uygulanması durumunda ancak 240 mmhg şiddetindeki basının dokuda minimal değişikliğe neden olduğu görülmüş.(erhan,(2006):1, Bozbaş ve Güner (2011):2, Şahin ve Akçiçek (2009):3) Seyran bağları huzurevi yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezi kapsamında ortalama 100 rehabilitasyon ve 118 huzurevi yaşlısına hizmet verilmektedir. Verilen hizmetin, bakımın kalitesinin arttırılması tüm kuruluşlarda en önemli amaçtır. Verilen hizmetin ve bakımın kişiye özel oluşu ve hizmet ve bakım veren grubun değişkenliği verilen hizmetin denetimini zorlaştırmaktadır. Verilen hizmetin denetlenebilir olması, yani kayıt altına alınması da bir kalite göstergesidir. Fizyoterapi birimi olarak huzurevlerinde kalmakta olan yaşlıları ihtiyaçlarına göre belirlenen tedavi ve rehabilitasyon programlarına almaktayız. Bu yaşlı gruplarını; yatağa bağımlı yaşlı grubu, ayaktan tedaviye gelen yaşlı grubu ve sağlıklı yaşlı grubu oluşturmaktadır. Fizyoterapi birimi olarak yaşlılarımıza uyguladığımız her tedavi yaklaşımını kayıt altına almaktayız. Yatağa bağımlı yaşlı grubumuza, toplam 15 kişi, rutin olarak yatak içi aktif yardımlı ve/veya pasif normal eklem hareketi, durumuna göre solunum egzersizleri fizyoterapistler tarafından yaptırılır ve bunlar her gün kayıt altına alınır. Yatağa bağımlı grubumuz için yatak yaralarının oluşumunun önlenmesi en önemli koruyucu yaklaşımlardan biridir. Fizyoterapistlerin buradaki rolü ise yaşlının belli aralıklarla pozisyonlanmasıdır. Pozisyonlamaların belirli saat aralıklarında ve belirli bir sıralama içerisinde olması gerekmektedir. Bu nedenle pozisyonlama görevi bunun eğitimini almış olan sertifikalı bakım elemanları tarafından yapılmakta ve pozisyonun doğruluğu ve süresi fizyoterapistler tarafından denetlenmektedir. Yaşlıya bakım veren bakım elemanlarının 3 vardiya şeklinde çalışıyor olması pozisyonlamaların devamlılığı bozmaktaydı. Vardiya değişiminde yaşlının en son ne tarafa pozisyonlandığı diğer pozisyonda ne 22

23 kadar kaldığı tam bilinemiyordu. Buradaki aksaklık ve denetimin de zorluğu yazılı bir düzenleme oluşturulması ihtiyacını doğurdu. Ve bu ihtiyaç sonucunda Pozisyon Takip Çizelgesi oluşturuldu. POZİSYON TAKİP ÇİZELGESİ Pozisyon Takip Çizelgesi yatağa bağımlı hastaların günün hangi saatinde hangi yönde pozisyonlanmasının gerektiğini gösteren tabeladır.(şekil 1 ve Şekil 2) Bu gösterge aynı amaç için bazı huzurevlerinde diyagram şeklinde (şekil-1) bazı huzurevlerinde ise yazılı talimat şeklinde (şekil -2) kullanılmıştır. Bakım elemanları ile yapılan görüşmelerde yazılı talimatnamenin onlar için daha kolay anlaşılır olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Formatı ne olursa olsun bu çizelgeler bakım programında düzenli pozisyonlanması gereken yaşlıların yatak başlarına asılmaktadır ve bu saatlere göre pozisyon kontrolü yapılmaktadır. Bu çizelgelerin saat düzeni her huzurevinin kendi işleyiş, yemek ve ara öğün saatler dikkate alınarak yapılmaktadır. Bu takip çizelgesi ve işleyişi Ankara da huzurevlerinde çalışmakta olan fizyoterapistler tarafından geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Şekil 1 pozisyonlama çizelgesi 23

24 SONUÇ Yapılan bu uygulama sonucunda fizyoterapistler veya herhangi bir kişi yaşlının yanına gittiğinde yaşlıyı hangi pozisyonda bulması gerektiğini bilecek, pozisyonun verilip verilmediğini takip edebilecek duruma geldi. Bakım elemanları vardiya değişse bile o zaman aralığında yaşlının hangi tarafa pozisyonlayacağını bildiği için sıkıntı çekmedi. Ve tüm bunların sonucunda yatağa bağımlı yaşlılarda yatak yarası açılma riski azalmış ve var olan yatak yaralarında iyileşme sağlanmış oldu. Tüm bu uygulamalarda kuruluşlarımızın bakım kalitesinin artmasına katkıda bulunmuş oldu. KAYNAKLAR 1. Erhan, Belgin (2006), Bası Yaraları, FTR Bil Der- J PMR Sci, Suppl (9), Sayfa Bozbaş, Gülnur Taşcı ve Gürer, Gülcan, (2011), Bası Yaralarında Güncel Tedavi Yaklaşımları, Sakarya Medical Journal, No. 4, sayfa Şahin, Sevnaz ve Akçiçek Fehmi (2009), Yaşlı Hastalarda Bası yaralarını Önleme, Tanı ve Tedavisi, Akademik Geriatri Dergisi, Cilt 1, No.3, Sayfa

25 BİLDİRİ 6: ENGELLİ BAKIMINDA BİR İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ OLARAK EĞİTİMLİ ADIM KALİTELİ BAKIM PROJESİ 1 TRAINED STEP QUALIFIED CARE PROJECT AS AN EXAMPLE OF GOOD PRACTICE ON DISABLED CARE 2 Davut ELMACI [1] [1] Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Amasya, elmaci@aile.gov.tr ÖZET Amasya Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü tarafından yürütülen Eğitimli Adım Kaliteli Bakım Projesinin genel amacı, bakıma muhtaç engelli yakınlarının eğitimi yoluyla bakıma muhtaç engellilerin bakım koşullarının iyileştirilmesine katkıda bulunmaktır. Proje kapsamında 400 saatlik engelli bakım eğitimi verilerek 25 engelli yakınının Milli Eğitim Bakanlığı onaylı sertifika alması sağlanmıştır. Proje sonunda engelli bakımında eğitimli bakıcının önemi konusunda toplumda bir farkındalık oluşturulmuş, bakıma muhtaç engelli yakınlarının engelli bakımı konusunda bilgilendirilmeleri sağlanmış ve engelli yakınları istihdam edilebilirlik potansiyeline kavuşmuştur. Anahtar Kelimeler: Engelli bakımı, kaliteli bakım, engelli bakım elemanı ABSTRACT The overall purpose of this Trained Step Qualified Care Project carried out by Amasya Provincial Directorate of Family and Social Policies is to contribute to improve caring conditions of disabled persons with care needs, by training of those who have disabled relatives. Within the scope of this project, by giving 400 hundred hour training on caring disabled persons, it has been provided to receive certificate approved by Ministry of National Education for 25 persons who have disabled relatives. At the end of the project, it has been created awareness about importance of trained caregiver in caring disabled persons, in society; Relatives of disabled persons have been provided to be informed on the disabled care; and Relatives of disabled persons have been reached to employability potential. Key Words: Disabled care, qualified care, caregiver for disabled person i Amasya Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü tarafından yürütülen Eğitimli Adım Kaliteli Bakım Projesi Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı tarafından 2013 Yılı Dezavantajlı Gruplara Yönelik Sosyal İçerme Mali Destek Programı kapsamında desteklenmiştir. 2 Trained Step Qualified Care Project carried out by Amasya Provincial Directorate of Family and Social Policies was supported by Middle Black Sea Development Agency under 2013 Financal Support Program for Social Inclusion of Disadvantaged Groups. 25

26 GİRİŞ Projenin Amacı Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı tarafından 2013 Yılı Dezavantajlı Gruplara Yönelik Sosyal İçerme Mali Destek Programı kapsamında desteklenen Eğitimli Adım Kaliteli Bakım Projesi, tarihleri arasında (11 Ay) Amasya da uygulanmıştır. Projenin genel amacı, dezavantajlı durumdaki bakıma muhtaç engelli yakınlarının eğitimi yoluyla, bakıma muhtaç engellilerin bakım koşullarının iyileştirilmesi ve bu yolla engellilerin toplumsal bütünleşmelerine ve yaşam kalitelerinin arttırılmasına katkıda bulunulmasıdır. Bu genel amaç doğrultusunda projenin özel amaçları şunlar olmuştur: 1- Bakıma muhtaç engellilere bakım sağlayan engelli bakım elemanlarına engelli bakımı konusunda eğitimler vererek, bakıma muhtaç engellilerin daha iyi koşullarda bakılmalarını sağlamak, 2- Engelli bakımında eğitimli bakıcının önemi konusunda toplumda farkındalık oluşturmak, 3- Bakıma muhtaç engelli bakıcılarının birbirlerinin görüş ve deneyimlerinden yararlanmalarını sağlamak, 4- Bakıma muhtaç engelli bakıcılarının bulundukları ortamlardan bir nebze olsun uzaklaşmalarını sağlayarak psikososyal rahatlamalarına katkıda bulunmak, 5- Bakıma muhtaç engelli aile üyelerine engelli bakım sertifikası kazandırarak istihdam edilebilirliklerini arttırmak. Projenin Hedef Grubu Projenin hedef grubu, bakıma muhtaç engellisi bulunan ve evde bakım ücreti ödenen aile üyeleri ya da bunların yakınları olmuştur. Bu hedef grubun seçilmesinin birinci nedeni, bu grubun engelli bakımı konusunda herhangi bir eğitim almamış olmalarıdır. İkinci neden ise, bu ailelerin ekonomik yoksunluk içerisinde olup düzenli bir mesleklerinin ve işlerinin olmamasıdır. Engelli bakım heyetinde yer alan görevlilerin değerlendirmelerine göre, engelli bakım ücreti ödenen aileler, bu konuda bir eğitim almadıklarından, bakıma muhtaç engelli bakımı konusunda yeterli bilgi ve beceri düzeyine sahip değillerdir. Bu ailelerin pek çoğu, hijyenik olmayan ve insan onuruna yakışmayan koşullarda engellilerine hizmet vermektedir. Ayrıca ailelerin bakıma muhtaç engellilerle iletişimleri pek sağlıklı olmayıp engelli ile bakıcısı arasında iletişim sorunları yaşanmaktadır. Diğer yandan, bu ailelerin çoğu, bakıma muhtaç engelliye iyilik yaptığını zannederken çoğu zaman istemeden de olsa gerek duygusal, gerekse davranışsal olarak engelliyi 26

27 incitmektedir. Projenin hazırlık aşamasında bakıma muhtaç engellilerin yaşam kalitelerinin yükseltilmesinin bu sorunların aşılmasına bağlı olduğu düşünülmüştür. Bu sorunların aşılmasında ise bakıma muhtaç engellilere bakım verenlerin engelli bakımı konusunda eğitilmeleri önemli bir etken olarak görülmüştür. Proje Faaliyetleri Eğitimli Adım Kaliteli Bakım Projesi, Amasya Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü tarafından İl Milli Eğitim Müdürlüğü ortaklığıyla yürütülmüştür. Projenin ana faaliyeti, bakıma muhtaç engelli yakınlarına 400 saatlik sertifikalı engelli bakım eğitiminin verilmesidir. Proje faaliyetlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için Amasya Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü bünyesinde proje ofisi oluşturularak Öğretmen Davut Elmacı Proje Koordinatörü olarak görevlendirilmiştir. Tanıtım materyalleri hazırlanarak (afiş, broşür, duyuru ilanları) projenin Amasya da duyurulması sağlanmıştır. Proje tanıtım materyalleriyle birlikte Amasya Valisinin de katılımıyla gerçekleştirilen proje açılış toplantısı da projenin duyurulmasına katkı sağlamıştır. Proje kapsamında gerçekleştirilecek 400 saatlik engelli bakım kursu gerek duyuru materyalleri gerekse kısa mesajla Amasya Merkezdeki bakım ücreti ödenen engelli ailelerine duyurulmuştur. Bakım ücreti alan engelli aileleri öncelikle bunun bakım ücretiyle ilgili bir çalışma olduğunu düşünerek eğer kursa gelmezlerse bakım ücretlerinin kesilip kesilmeyeceğini sormuşlardır. Engelli bakım kursuna katılacaklarda şu şartlar aranmıştır: 1. Katılımcı, devlet tarafından engelli bakım ücreti ödenen ailelerden ya da bunların yakınlarından biri olmalıdır. Ancak kişinin başvurusunun kabul edilmesinden sonra bu durum değişebilecektir (engellinin vefatı, gelir durumunda değişme vb. nedenlerle bakım ücretinin kesilmesi gibi). 2. Katılımcı, en az ilkokul mezunu olmalıdır. 3. Katılımcının evinde, eğitime katılacağı saatlerde evdeki bakıma muhtaç engelliye bakacak en az bir aile üyesi daha olmalıdır. 4. Katılımcı, eğitime katılmaya istekli olmalıdır. Ancak gerek eğitim süresinin uzunluğu (400 saat, yaklaşık dört ay) gerekse eğitimin akşam 17:00 dan sonra yapılacak olması nedeniyle engelli bakım ücreti ödenen ailelerden eğitim kursu için yeterli başvuru olmamıştır. Daha sonra kendi ailelerinde değil de komşu, akraba gibi yakınlarında ve tanıdıklarında bakıma muhtaç engelli bulunanların da başvuru yapmaları sağlanmıştır. Böylece başlangıçta 43 kişinin kurs kaydı yapılmıştır. Ancak bunlardan 21 kadın dört erkek olmak üzere 25 kişi 400 saatlik kursu başarı ile 27

28 tamamlayarak sertifika almaya hak kazanmıştır. Bunlardan dokuzu doğrudan kendi ailesinde bakıma muhtaç engellisi bulunan, 16 sı ise akraba ya da yakınlarında bakıma muhtaç engellisi bulunan kişilerdir. Engelli bakım eğitimi, donanım ve ders araç gereçleri uygun olduğundan Amasya Anadolu Sağlık Meslek Lisesinde verilmiştir. Eğitim Halk eğitim Merkezi kurs modülü üzerinden gerçekleştiğinden kursu verecek eğitimcilerin sağlık meslek dersleri öğretmeni olması istenmiştir. Bu konuda ilgili eğitimcilerin bulunmasında güçlük yaşanmış, en sonunda Sağlık Meslek Lisesinden bir öğretmen eğitimci olarak görevlendirilmiştir. Proje hazırlık aşamasında eğitimin gündüz yapılması planlanmış olmasına rağmen gündüz saatlerinde uygun eğitimci ve eğitim sınıfı bulunamadığından eğitimlerin hafta içi 17:00 dan sonra ve Cumartesi günleri 09:00-17:00 saatleri arasında olması sağlanmıştır. Proje hazırlanırken proje bütçesine kursiyerler için ulaşım ücreti yazılmış ancak Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı tarafından uygun görülmediğinden bu kalem bütçeden silinmiştir. Böyle olunca da kursiyerlerin kendi imkanlarıyla kursa ulaşmaları gerekmiştir. Ancak ajans uzmanları kursun ilk haftasında izleme ziyareti yaptıklarında katılımcıların talepleri ve eğitimin Kasım-Mart Ayları arasında yapılacak olması nedeniyle yaşanacak ulaşım sıkıntılarını görmüş ve bütçe kalemleri yeniden düzenlenerek katılımcıların ulaşımı için servis ayarlanmıştır. Eğitim kapsamında uygulamaların bazıları engellilerin evlerinde gerçekleştirilmiştir. Bakıma muhtaç engelli yakınları gerek eğitimler süresince gerekse proje toplantıları sırasında birbirlerinin deneyimlerini tanıma fırsatı yakalamışlardır. Sertifika töreni Amasya Valisinin katılımıyla yapılmış, katılımcılar sertifika töreni sırasında deneyimlerini paylaşmış, bu paylaşımlar basın yoluyla kamuoyuna da duyurulmuştur. PROJENİN ÖNEMİ Engelli Bakımında İhtiyaç ve Sorunlar Dünya Sağlık Örgütü nün (WHO) 2011 Dünya Engellilik Raporu na göre; dünya nüfusunun yaklaşık %15 inin bir tür engellilikle yaşadığı tahmin edilmektedir. Engellilik önümüzdeki yıllarda daha da büyük bir kaygı konusu haline gelecektir, çünkü yaygınlığı artmaktadır. Nüfusların yaşlanması ve yaşlı insanların engelli hale gelme riskinin daha yüksek olması ile birlikte diyabet, kalp ve damar hastalıkları, kanser ve akıl sağlığı bozuklukları gibi kronik sağlık sorunlarının da sürekli artış göstermesi engelliğinin artmasının nedenleridir. Engelli sayısı arttıkça bu engellilere kaliteli bakım sağlayacak engelli bakıcılarına da ihtiyaç artmaktadır (WHO, 2011) 28

29 Engel, fiziksel çevrenin ve toplum algısının oluşturduğu bir problem olarak farkında olmadan engellilerin ve engelli ailelerinin önünde bir kısıtlılık olarak durmaktadır. Engellilerin günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmelerini kolaylaştırmanın yolu iyi bir destek hizmeti ve rehberlik çalışmalarından geçer. Bu destek ve rehberlik çalışmaları için engelli bakıcılarının engelli bakımı konusunda eğitilmeleri önemli bir adımdır (ASPB, 2012). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB), engellilerin bakımı konusundaki politikalarını geliştirmeye çalışmaktadır. Bu konuda bilgilendirici yayınlar üretmeye ve bakım hizmetlerinin kalitesini arttırmaya çalışmaktadır. Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de engellilerin bakımı, ailenin temel sorumluluğu olarak kabul edilmektedir. Aile içerisinde verilen evde bakım hizmetlerinin konuya ilişkin olarak yeterli eğitim almadan veriliyor olması önemli bir eksikliktir. Bakım hizmetlerinde yeni oluşan anlayış ve bu doğrultuda hazırlanan yasal düzenlemeler göz önüne alındığında, bakım hizmeti eğitim programlarının yaygınlaştırılması ve kurumsallaştırılması gerekmektedir. Bakım hizmeti veren bireylerin yetiştirilmesi, sayılarının arttırılması, sertifikalı standart eğitim programlarının geliştirilmesi, eğitici personelin yetiştirilmesi ve istihdam edilmesi önem arz etmektedir. Bakım hizmetine ilişkin eğitim programları, bakım ihtiyacında olanlar ve yakınlarının ihtiyaçları, diğer destek hizmetleri göz önünde bulundurularak çok yönlü olarak ele alınmalı ve bütüncül bir yaklaşımla oluşturulmalıdır. Bakıma ihtiyaç duyan ve bakım hizmeti veren bireylerin, neleri yapabileceği ve nelere yetkin olabileceği konusunda bilgilendirilmeye ihtiyacı bulunmaktadır (ASPB, 2012). Projenin hazırlık aşamasında (2013 yılı başları) Amasya ilinde ekonomik yoksunluk içinde olan 2881 kişiye engelli evde bakım ücreti ödendiği tespit edilmiştir. Bakım ücreti ödenen bu kişilerin düzenli bir meslekleri ve işleri yoktur. Bakıma muhtaç engellilerin tespiti, değerlendirilmesi ve denetlenmesi Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğümüzce yapılmaktadır. Evde bakım heyetinde yer alan görevlilerin değerlendirilmelerine göre, bakım ücreti ödenen aileler, bu konuda bir eğitim almadıklarından, bakıma muhtaç engelli bakımı konusunda yeterli bilgi ve beceri düzeyine sahip değillerdir. Bu ailelerin pek çoğu, hijyenik olmayan ve insan onuruna yakışmayan koşullarda engellilerine hizmet vermektedir. Ayrıca ailelerin bakıma muhtaç engellilerle iletişimleri pek sağlıklı olmayıp engelli ile bakıcısı arasında iletişim sorunları yaşanmaktadır. Diğer yandan, bu ailelerin çoğu, bakıma muhtaç engelliye iyilik yaptığını zannederken çoğu zaman istemeden de olsa gerek duygusal, gerekse davranışsal olarak engelliyi incitmektedir. Bu sorunlar, öncelikle insan hakları açısından düzeltilmesi gereken sorunlardır. 29

30 Proje Kapsamında Gerçekleştirilen Başarılı Girişimler ve İyi Uygulamalar Eğitimli Adım Kaliteli Bakım Projesi, bakım ücreti ödenen engelli ailelerine sertifikalı engelli bakım eğitimi verilmesi yönünden bir ilk olma özelliği taşımaktadır tarihleri arasında (11 Ay) Amasya da uygulanan proje öncelikle bakıma muhtaç dezavantajlı durumdaki engelli yakınlarının eğitimi yoluyla, bakıma muhtaç engellilerin bakım koşullarının iyileştirilmesini ve bu yolla engellilerin toplumsal bütünleşmelerinin ve yaşam kalitelerinin arttırılmasını amaçlamıştır. Proje, engelli bakımında eğitimli bakıcı konusunda bir farkındalık oluşturmuştur. Böylelikle engelli bakıcılarının bilimsel temellere dayalı eğitim almaları konusunda bir duyarlılık ortaya çıkmıştır. Kursa katılan engelli yakınları engelli bakımı konusunda duygu ve yorumlara değil bilimsel bilgiye dayanan bir bakım eğitimi aldıklarından engellilere yaklaşımları da olumlu yönlerde gelişmiştir. Daha önce bu tür eğitimler ailesinde engelli olmayan, iş arayan kişiler için ve istihdam amaçlı düşünülüyorken Eğitimli Adım Kaliteli Bakım Projesinde birinci öncelik bakıma muhtaç engellilerin bakım koşullarının iyileştirilmesi olmuştur. Bunun yanında engelli yakınlarının istihdam edilebilirlik potansiyeline kavuşması da projenin amaçları arasındadır. Projemizin Amasya da duyulmasıyla engelli yakınlarından bakım kursu açılması için talepler gelmeye başlamıştır. Bakım kursunun uzun süreli olması nedeniyle bunun güç olduğunun görülmesi üzerine bakım kursundan ziyade engelli ailelerine engelli bakımı konusunda bilgilendirmeler yapılması üzerinde düşünülmeye başlanmıştır. Diğer yandan bakıma muhtaç engellisi bulunan diğer kişilerden engellilerine eğitimli birinin bakması için eğitime katılan kursiyerlerimize talepler gelmeye başlamıştır. Ancak mevzuat, bakım şartları gibi nedenlerle sertifika alan kursiyerlerimizin bir başkasının engellisine bakım vermesi henüz gerçekleşmemiştir. Bunun yanında özel bakım kuruluşlarında işe yerleşen kursiyerlerimiz olmuştur. Böylelikle kursiyerimiz hem kendi yakını bakıma muhtaç engelliye faydalı olabilmiş hem de iş sahibi olabilmiştir. Projenin önemli bir faydası da bakıma muhtaç engelli yakınlarının psikososyal rahatlamalarına katkıda bulunmuş olmasıdır. Bakıma muhtaç ve engelli bakım ücreti ödenen engelliler ağır engelli statüsünde olup bunların bakımı oldukça özveri isteyen bir iştir. Bakıma muhtaç engellilerin bakımındaki ağır şartlar, bakım elemanında tükenmişliğe ve strese neden olmaktadır. Dolayısıyla, bu bakım elemanlarının eğitimli olmalarının yanında ara sıra bulundukları ortamlardan uzaklaşarak psikososyal yönden rahatlamalarını sağlamak da bir ihtiyaçtır. Engelli ailelerinin bazılarının ailede engelli bireye sahip olmaktan dolayı utanma, sıkılma, hayata isyan etme içinde oldukları bilinen bir durumdur. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı 30

31 uzmanlarının izleme ziyaretleri sırasında ailesinde bakıma muhtaç engelli olduğunu gizleyen katılımcılar dahi olmuştur. Proje faaliyetleri engelli yakınlarının birbirleriyle bilgi ve tecrübe paylaşımında bulunmasına ve onların kendilerine güvenlerinin artmasına olanak sağlamıştır. Çünkü engelli yakınları kendi durumlarında toplumda başkalarının da olduğunu fark etmiş, onların hayata sarılmaları ve durumlarını kabullenmelerini görerek cesaretlenmişlerdir. Projemizin katılımcıları, proje faaliyetleri esnasında değişik entelektüel insanlarla, kamu kurum ve kuruluşlarının üst yöneticileriyle tanışma fırsatı yakalamışlardır. Bu durum dezavantajlı konumda bulunan bu insanların kişisel ve sosyal gelişimleri açısından olumlu faydalar sağlamıştır. Ayrıca katılımcılar proje faaliyetleri esnasında kazandıkları deneyimleri aileleriyle ve çocuklarıyla paylaşmışlar ve aile üyelerinin de kişisel ve sosyal gelişimlerine katkıda bulunmuşlardır. Engelli yakınlarının engelli bakım eğitimi almasıyla engelli yakınları engellilere daha iyi yaklaşmaya başlamış, bakım konusunda bu kişilerden şikâyet gelmemiştir. Kursiyerlerimizden bir kişi eğitim almasıyla birlikte engelli yakınının evde bakımı için bakım elemanı olarak görevlendirilmiş ve kendisine engelli evde bakım ücreti ödenmeye başlamıştır. Proje faaliyetlerimiz esnasında engelli aileleri kurumumuzla daha iyi iletişimde bulunmaya başlamış ve bu tür eğitimlerin tüm engelli bakıcıları için verilmesi yönünde talepler gelmeye başlamıştır. Diğer yandan kursiyerlerimizden birisinin baktığı ve evde bakım hizmetinden yararlanan bir yaşlı kadın valimizi görmeyi çok istemiş, kursiyerimiz bu durumu sertifika töreninde dile getirmiş ve Valimiz Sayın İ. Halil Çomaktekin bu kadını ziyaret ederek onun için büyük bir moral ve motivasyon kaynağı olmuştur. Kursa katılan engelli yakınları engelli bakımı konusunda duygu ve yorumlara değil bilimsel bilgiye dayanan bir bakım eğitimi aldıklarından engellilere yaklaşımları da olumlu yönlerde gelişmiştir. SONUÇ Amasya Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü tarafından İl Milli Eğitim Müdürlüğü ortaklığıyla tarihleri arasında yürütülen Eğitimli Adım Kaliteli Bakım Projesiyle bakıma muhtaç engelli yakınlarının eğitilerek bakıma muhtaç engellilerin bakım koşullarının iyileştirilmesi ve bu yolla engellilerin toplumsal bütünleşmelerinin ve yaşam kalitelerinin arttırılması amaçlanmıştır. Proje kapsamında 400 saatlik engelli bakım kursu düzenlenmiş, kursu başarıyla bitiren 21 i kadın, dördü erkek olmak üzere toplam 25 engelli yakını Milli Eğitim Bakanlığı onaylı engelli bakım sertifikası almıştır. Bunlardan dokuzu 31

32 doğrudan kendi ailesinde bakıma muhtaç engellisi bulunan kişi, 16 sı ise akraba ya da yakınlarında bakıma muhtaç engellisi bulunan kişilerdir. Projenin uygulanmasıyla, bakıma muhtaç engelli yakınları engelli bakımı konusunda bilgilenmiş ve aynı zamanda sertifika sahibi olmuşlardır. Bakıma muhtaç engelli yakınlarının engelli bakımı konusunda eğitimli olması bakıma muhtaç engellilerin daha uygun ve insani koşullarda bakım imkanına kavuşmasına olanak sağlamıştır. Bakıma muhtaç engelli yakınlarının engelli bakımı konusunda Milli Eğitim Bakanlığı onaylı sertifika almış olmaları, onlara ileride engelli bakımı hizmet alanında istihdam edilebilme olanağı da vermiştir. Nitekim bu şekilde işe yerleşen engelli yakınları da olmuştur. Eğitime katılan engelli yakınları ile ilgili engelli bakımı konusunda kurumumuza herhangi bir şikâyet gelmemiştir. Yerel basında proje açılış toplantısı, sertifika töreni ve kurs faaliyetleri hakkında haberler çıkması, Amasya Valisinin proje açılış toplantısına ve sertifika törenine katılması gibi faaliyetlerle toplumda kaliteli engelli bakımında eğitimin önemiyle ilgili bir farkındalık oluşmuştur. Proje faaliyetleri süresince engelli ailelerinin kurumumuzla iletişimleri artmıştır. Kursumuzdan haberi olmayan engelli aileleri tekrar böyle bir kurs açılması için kurumumuzdan talepte bulunmaya başlamıştır. Bakanlığımız kursumuz için eğitici materyaller (30 adet kitap) göndererek bu konuda bir farkındalık sağlanmıştır. Engelli aileleri proje süresince birbirleriyle paylaşımlarda bulunarak birbirlerini daha iyi anlama fırsatı yakalamışlardır. Bunun dışında Amasya Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, proje uygulama becerisini geliştirerek proje yürütme konusunda yeni tecrübeler edinmiştir. Ayrıca İl Müdürlüğümüz, bakıma muhtaç engelli bakımı konusunda proje sonuçlarına göre yeni stratejiler oluşturmaya başlamıştır. KAYNAKLAR 1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB) (2012), Bakım Hizmeti Uygulama Rehberi, ASPB Yayını, Ankara. 2. Amasya Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü (2013), Eğitimli Adım Kaliteli Bakım Projesi Başvuru Formu, Amasya. 3. Amasya Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü (2014), Eğitimli Adım Kaliteli Bakım Projesi Nihai Raporu, Amasya. 4. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), (2011), Dünya Engellilik Raporu Yönetici Özeti. 32

33 BİLDİRİ 7: TS EN 15224:2012 İLE BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARI KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ Deniz DAĞISTAN [1] [1] Fizyoterapist -Elmadağ HYBRM-ANKARA ÖZET Bakım hizmetinin, ihtiyacı karşılayabilmesi için taşıması gereken yeterlilikleri ortaya koyan ve bunu yönetim sistemi ile birleştiren Bakım Hizmetleri Kalite Standartları (BHKS) ile risk tabanlı bir yönetim sistemi standardı olup, klinik hizmetlerde kontrol ve risk yönetimini sağlayan ve bakım hizmetlerinde de uygulanabilecek bir yönetim standardı olan TS EN 15224:2012 nin huzurevleri ve yaşlı bakım evlerindeki uygulamalar açısından karşılaştırılması yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kalite ve yönetim standartları, bakım hizmeti, risk yönetimi BHKSVE TSE RİSK ANALİZİ KARŞILAŞTIRMASI EN sağlık hizmetlerinin uygulanmasında kullanılan kalite gereklilikleri için on bir kalite karakteristiği aşağıdaki şekilde sıralanmıştır: 1. Yerinde, doğru hizmet, 2.Hazır bulunma, 3.Hizmetin sürekliliği, 4.Etkinlik, 5.Verimlilik, 6.Eşitlik, 7.Kanıt/bilgiye dayalı hizmet, 8.Fiziksel, psikolojik,sosyal bütünlüğü kapsayan hizmet alan odaklı hizmet, 9.Hizmet alanın katılımı, 10.Hizmet alan güvenliği, 11.Zamanlılık/ulaşılabilirlilik. 33

34 BHKS de bu maddelere ek olarak 12.Hizmet alanın mahremiyetine özen, 13.Hizmet veren güvenliği,(1) maddeleri de bulunmaktadır. Risk yönetimi;riskleri tanımlamayı,değerlendirme ve derecelendirmeyi,onlara karşı yürütülecek faaliyetleri belirlemeyi,sorumlulukları tayin etmeyi, belirlenen faaliyetleri uygulamayı, izlemeyi ve sonuçları gözden geçirmeyi kapsayan bütün süreçlerdir. BHKS de Bakım Hizmeti Modelleri Kurumsal Hizmet Yönetimi Bakım Hizmeti Yönetimi Kalite Göstergeleri Ana başlıkları ve bu ana başlıkların alt başlıkları ile tüm bakım süreçlerindeki kaliteyi etkileyecek riskleri belirlemiş ve bu risklere karşı alınacak önlemleri sıralamıştır. SONUÇ BHKS kaliteye etki edecek tüm risk faktörlerini belirlemiş ve bu risklerin hizmet kalitesini etkilememesi için ne gibi önlemler alınması gerektiğini ortaya koymuştur. Bu nedenle TS EN 15224:2012 kalite standardına göre bakım hizmeti veren kuruluşlarda daha geçerliliği olan bir sistemdir. KAYNAKLAR 1.TS EN 15224:2012 Sağlık Kuruluşları İçin Kalite Yönetim Sistemleri Eğitimi (2014) 2. Bakım Hizmetleri kalite Standartları 34

35 BILDIRI 8: BAKIM HİZMETİ VEREN KURULUŞLARDA RENKLİ KOD SİSTEMLERİ Duygu KIRGIN TOPRAK [1], Hatice Reyhan ÖZGÖBEK [2] [1] Uzman Fizyoterapist- 75.Yıl Huzurevi YBRM, Ankara, [2] Uzman Fizyoterapist -ASPB Kalite Geliştirme Dairesi, Ankara, ÖZET Renkli kod sistemleri tüm dünyada sağlık ve bakım hizmeti veren kuruluşlarda herhangi bir acil durumu ilgili personele ileten uyarı sistemleridir.bu sistemler ile acil bir duruma en kısa sürede müdahale etmek mümkündür. Bakım veren kuruluşlarda renkli kodlar mavi, beyaz, sarı ve kırmızı kod olarak isimlendirilirler. Huzurevleri ve hastaneler gibi sağlık ve bakım hizmeti veren kuruluşlarda acil durumların olması kaçınılmazdır. Bu durumlara ivedilikle müdahale etmek yönetimin ve personelin görevidir. Renkli kod sistemleri bu amaçla kuruluşlar tarafından kullanılmaktadır. Bu uyarı sistem yönteminde kimin, hangi durumda, nasıl ve nereye müdahale edeceği yönetim tarafından kurulan ekipler tarafında uygulanır. Sistem belli aralıklarla yenilenmelidir. Mevcut durumdaki aksaklıklar ve problemlerin giderilmesi ve yeni gelişmelerin sisteme dahil edilebilmesi için kurum içi eğitimler yapılmalıdır. Anahtar Kelimeler: Renkli Kod Sistemleri, Bakım ABSTRACT All over the world color code systems in health care organizations that are conducting any emergency warning systems related to personnel. With this system to intervene emergency situations is possible. Color codes in caregiver organizations are blue, white, yellow and red codes. Such as nursing homes and hospitals in caregiver organizations that are always happanned emergency situations. In this case, intervening urgently is management and staff s mission. This warning system is about in which case, who, how and where to intervene. The system must be renewed at regular intervals. The elimination of deficiencies and problems in the current situation and in-house training of new developments in order to be included in the system should be made. Key Words: color coding systems, care 35

36 1.1. Renkli Kod Sistemleri Nedir? Renkli kod sistemleri tüm dünyada sağlık ve ve bakım hizmeti veren kuruluşlarda acil bir durumu ilgili personele haber vermek ve duruma anında müdahale edilmesini sağlamak amacıyla kurulmuş bir acil uyarı sistemidir. Bu sistem ile acil bir durum ile ilgili yapılması gerekenler önceden belirlenir ve kuruluş personelinin konu ile ilgili bilinçli olması sağlanır. Renkli kod sistemleri ilk olarak hastanelerde kullanılmaya başlanmıştır. Türkiye de Sağlık Bakanlığı nın Hizmet Kalite Standartları dahilinde 2008 yılında ilk olarak mavi kod ile uygulanmaya başlanmıştır yılına gelindiğinde mavi, pembe ve beyaz kod olmak üzere 3 kod uygulaması hayata geçirilmiştir. Renkli kodlar, belirlenmiş olan acil duruma göre; Kurum ve kuruluş çalışanlarını haberdar etmekte, Risk durumunda iletişime olanak tanımakta, Kısa ve net mesaj vermekte, Doğru müdahale için zaman kazandırmakta, Panik oluşmasına engel olmakta, Acil durumlara hazırlıklı olmayı mümkün kılmakta, Hizmet alan ve çalışan güvenliğini sağlamaktadır (SB, 2011). Türkiye de bakım hizmetleri alanında renkli kod sistemleri Bakım Hizmetleri Kalite Standartları çalışması ile gelişmeye başlamıştır. Bakım veren kuruluşlarda belirlenenen renkli kod sistemleri mavi, beyaz, sarı ve kırmızı kodlardır. Bakım Hizmeti Veren Kuruluşlarda Renkli Kod Sistemleri Bakım hizmeti yapısı gereği biyolojik, psikolojik ve sosyal tüm alanları kapsamaktadır. Bu bakış açısı ile bakıldığında bakım hizmeti veren kuruluşlarda tıbbi sağlık, psikolojik sağlık ve sosyal olarak acil durumlar yaşanmaktadır. Bu durumlara hazırlıklı olabilmek için acil durumların önceden öngörülebilmesi ve konu ile ilgili neler yapılacağı hakkında yönetimin eşliğinde kuruluş personeli eğitilmelidir. Malzemesi insan olan tüm alanlarda olduğu gibi bakım alanında da önceden öngörülebilmesi mümkün olmayan durumlar olabilecektir. 36

37 Ancak renkli kod sistemleri ile konu ile ilgili farkındalık yaratılması ve istenmeyen sonuçların önlenmesi mümkün olacaktır. Bakım veren kuruluşlarda kullanılacak kodlar mavi kod (tıbbi müdahale gerektiren durumlar), beyaz kod (hizmet verene yönelik şiddet), sarı kod (kaçma, kaçırılma) ve kırımız kod (yangın, doğal afet) uygulamalarıdır. Mavi kod tıbbi müdahale gerektiren durumlarda, acil tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyan kişiler ve yakınları ile kuruluşta çalışan personele en kısa sürede müdahale edilmesini sağlayan acil durum yönetim aracıdır. Genellikle oluşturulan bir çağrı sistemi aracılığıyla mavi kod sorumlularını haberdar etmek için verilir. Mavi kod uyarısı genellikle odalarda bulunan çağrı butonu kullanılarak verilir. Mavi kod ekibinde bulunması gereken başlıca ekipman acil müdahale setidir. Ekipte alanında uzman kişiler yer almalıdır. Hangi durumlara müdahale edileceği, müdahale edilmemesi gereken durumlarda ne yapılacağı konusunda ekip çalışanları bilgilendirilmelidir. Sarı kod kaçma veya kaçırılma durumlarında verilen koddur. Bakım hizmeti alan kişilerin tıbbi veya sosyal durumlarına göre kurum dışına habersiz çıkmaları sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Hizmet alanların çeşitli nedenlerle kurumdan izinsiz çıkarılmaları hatta kaçırılmaları istenmeyen başka bir durumdur. Böyle durumlarda istenmeyen sonuçların olmaması için kaçan veya kaçırılılan kişinin mümkün olduğunca hızlı bir şekilde kuruma döndürülmesi gerekmektedir. Sarı kod, bahsi geçen durumlarda ilgili personelin olaydan haberdar edilmesini sağlayan bir uyarı sistemidir. Hizmet alana internet ile bağlantılı bir bilekliğin (Pasfield, 1991) takılması kişinin bulunduğu yeri tespit etmede önemli bir uygulamadır. Ayrıca bu bileklik ile kişinin kim olduğunun teşhisi mümkün olmaktadır. Beyaz kod hizmet verene yönelik şiddet olaylarına anında müdahale edilebilmesini sağlayan bir uyarı sistemidir. Hizmet verenlere yönelik şiddet hizmet alanlar veya yakınları tarafından uygulanabildiği gibi hizmet veren personelin kendi içindeki tartışmalara bağlı olarak da yaşanabilmektedir. Yangın ve doğal afetler öngörülemeyen; ancak her zaman hazırlıklı olunması gereken durumlardır. Kırmızı kod bu durumlarda kullanılan bir uyarı sistemidir. Ekip çalışanları bu durumlarda neler yapılması ve hangi birimlerle iletişime geçilmesi gerektiği konusunda belli aralıklarla ve uygulamalı olarak eğitilmelidir. SONUÇ Renki kod sistemlerinin bakım hizmeti veren kurum ve kuruluşlarda uygulanması ile acil durumlara erken müdahale edilmesi mümkün olmaktadır. Bu sayede acil durumların neler olabileceği ve karşılaşıldığında kimin, ne yapması gerektiği ile ilgili kurum yönetiminin ve personelinin bilinçlenmesi sağlanmaktadır. Sistem 37

38 ve sistemi uygulayacak ekiplerin belirlenmesi, ekip çalışanlarına konuları ile ilgili eğitimlerin verilmesi ve belli aralıklarla yapılacak tatbikatlarla tüm çalışanların farkındalığının artırılması sağlanmalıdır. Renkli kod sistemlerinin uygulanmasında en önemli rol kurum yönetimine aittir. Ardından tüm çalışanların sisteme duyarlı hale getirilmesi önemlidir. KAYNAKLAR 1. Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Dairesi Başkanlığı (2011), Sağlıkta Ulusal Renkli Kodlara (URK) İlişkin Yeni Düzenleme, Sağlık Bakanlığı Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Dairesi Başkanlığı Yayınları 2. Pasfield G. (1991), Color coded bands. 3. JCI (2014), Overhead Emergency Codes 38

39 BİLDİRİ 9: KALİTE TEMSİLCİLERİ İLE DEĞERLENDİRİCİLERİN BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARI PUANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI Emel PEKÇETİN [1], Şüheda AKSOY [2], Buket ATAY [3] [1] Uzman Fizyoterapist -ASPB. EYHGM. Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı [2] Fizyoterapist -ASPB. EYHGM. Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı [3] Ögretmen -ASPB. EYHGM. Kalite Geliştirme Daire Başkanlığı ÖZET Bakım Hizmetleri Kalite Standartları (BHKS); bakım ihtiyacı bulunan bireylere sunulan hizmetlerin kaliteli, sürdürülebilir, izlenebilir ve ölçülebilir olması amacıyla hazırlanmıştır. Bu çerçevede kuruluşların verdiği hizmetler değerlendiriciler tarafından kuruluşlara gidilerek BHKS doğrultusunda değerlendirilmiş ve kuruluşun hizmet puanı ortaya çıkmıştır. Ayrıca sunulan hizmetin değerlendirilmesi için; kuruluşun belirlediği kalite temsilcileri tarafından hizmet sunumunun değerlendirildiği öz değerlendirme yapılmıştır. Bu çalışmada; İstanbul ve Ankara illerinde yapılan değerlendirme sonuçları ile öz değerlendirme puanlarını karşılaştırmayı amaçladık. Anahtar Kelimeler: BHKS, öz değerlendirme, hizmet kalite puanı, kalite temsilcisi Hizmet Kalite Puanı Değerlendirmesi Bakım hizmeti sunan kuruluşların hizmet kalite puanı değerlendirilirken kuruluşlara BHKS ve bu standartların nasıl değerlendirileceği hakkında bilgi verildi. Bu kapsamda ilki Şubat 2014-İstanbul ilinde ve ikincisi Haziran 2014-Ankara ilinde olmak üzere iki defa bakım hizmeti sunan kuruluşlara gidilerek hem bilgi verildi hem de kuruluşun hizmet kalite puanı hesaplandı. Ayrıca kuruluşların sunduğu hizmetleri kalite standartları çerçevesinde değerlendirerek kendi kuruluşlarındaki hizmet sunumlarında aksayan yönlerini veya iyi yapılan örneklerini kendilerinin değerlendirebilmeleri açısından Bakanlığımızın web adresinden BHKS linkine ulaşarak ilgili dokümanları doldurmaları ve ortaya çıkan doküman verilerini Genel Müdürlüğümüzün web adresine iletmeleri istendi. Bu öz değerlendirmeler sadece 2 ilimizdeki hizmet kuruluşlarımız değil tüm Türkiye deki kuruluşlarımızdan istendi. Bakanlığımıza kuruluşlarımızın gönderdiği öz değerlendirme puanları ile değerlendiricilerimizin değerlendirme puanlarını karşılaştırdık. 39

40 Bulgular Ve Değerlendirme Web adresimize toplam 192 kuruluşun öz değerlendirme puanları geldi. Değerlendiricilerin kuruluşlara giderek hizmet kalite puanını oluşturduğu kuruluş sayısı 142 idi. Hem öz değerlendirme puanı olan hem de değerlendiriciler tarafından hizmet kalite puanı olan kuruluş sayısı 48 idi. Tablo 1 de değerlendirmeye katılan kuruluşların sayıları ve hesaplanan puanların istatistiki bulguları verildi. Tablo 2 de ise kalite temsilcilerinin yaptığı öz değerlendirme ile değerlendiricilerin gönderdiği değerlendirme sonuçları Wilcoxon istatistiksel analizi ile gösterildi. DEĞERLENDİRMEYE KURULUŞLARIN ARİTMETİK ORTALAMA KATILAN KURULUŞLAR SAYISI DEĞERLERİ Öz değerlendirme Puanı Gönderen Kuruluş Sayısı ± Hizmet Kalite Puanı Hesaplanan Kuruluş Sayısı ± Tablo 1: Değerlendirmeye Katılan Kuruluşların Sayıları ve Hesaplanan Puanların İstatistiki Verileri DEĞERLENDİRMEYE KATILAN KURULUŞLAR Öz değerlendirme Puanı Olan ve Hizmet Kalite Puanı Hesaplanan Kuruluşlar KURULUŞ SAYISI 48 p 0,000 İSTATİSTİK DEĞERİ Tablo 2: Öz değerlendirme Puanı Olan ve Hizmet Kalite Puanı Hesaplanan Kuruluşlar (p 0,000) 40

41 SONUÇ VE TARTIŞMA Tablo 1 de gösterilen öz değerlendirme gönderen kuruluşların aritmetik ortama değeri ile Hizmet Kalite Puanı Hesaplanan kuruluşların aritmetik ortalama değeri arasında yaklaşık 1000 puan olması değerlendiriciler arasında aynı bakışın yakalanmış olduğunu göstermiştir. Ayrıca Tablo 2 de gösterilen her iki değerlendirme sürecine katılan kuruluş verilerinin istatistiksel analizinde p 0,000 sonucu ile her iki grup arasında ileri düzeyde anlamlı farkın olması; BHKS ve bu standartların değerlendirilmesi ile ilgili olarak kalite temsilcileri ile değerlendirici grubuna daha fazla ve detaylı eğitim verilmesi gerekliliğini göstermektedir. KAYNAKLAR 1. Bakım Hizmetleri Kalite Standartları. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Müdürlüğü 2. Sağlıkta Araştırma Teknikleri ve Analiz Yöntemleri. Gazanfer Aksakoğlu

42 BİLDİRİ:10 YAŞLI HASTALARDA SIVI ALIMI VE BESLENME TAKİBİ**** Erkan ZEYBEK [1] [1] Doktor- Karaman YBRM, Karaman ÖZET Malnutrisyon ve dehidratasyon her yaş grubunda görülebilse de yaşlılarda daha sık görülmektedir. Huzurevlerinde malnutrisyon ve yetersiz sıvı alımına bağlı dehidratasyonu önleyebilmenin veya erken teşhis edebilmenin basit bir yolu yaşlının yeterli sıvı ve besin alıp almadığının takip edilmesidir. Huzurevlerinde hemşire ve bakım personelleri iki veya üç vardiya halinde çalışmakta, bu da sıvı ve yemek alımı ile ilgili bilgi akışını imkansız hale getirmektedir. Bu sebeple sıvı ve yemek alımı ile ilgili formlar kullanılmalıdır. Bu formlar genelde sıvı ve yemek için ayrı olmakta, sıvı alımı hesaplanırken yemeklerle alınan sıvılar hesaplamaya katılmamakta veya her iki forma da ulaşmak gerekmektedir. Hazırladığımız formla sıvı ve yemek alımı tek bir formda birleştirilmiş olup, yaşlının nutrisyonel durumu ve sıvı alımı hemşire, diyetisyen ve tabip tarafından bu form ile takip edilebilmektedir. Böylelikle yaşlıda malnutrisyon ve dehidratasyon gelişmeden veya erken dönemde müdahale edilebilmektedir. Anahtar Kelimeler: Huzurevi, yaşlı bakım, malnutrisyon, dehidratasyon. ABSTRACT Although malnutrition and dehydration occur on all group of ages, they ocur on geriatrics more frequently. A way of preventing malnutrition and dehydration or diagnosing them earlier at nursing homes is following if geriatrics get enough food and liquid. Nurses and caregivers work in two or three shifts at nursing homes. In parallel with this following if the geriatrics get enough food and liquid becomes impossible. Therefore forms of food and liquid intake must be used. Generally this forms are seperate for food anad liquid and while calculating liquid intake, the amount of liquid which is getted at meals. With the form which we prepared food and liquid intake combined in one form, nutritional situation andl liquid intake of the geriatrics can be followed by nurses, dietitian and doctor. Thus malnutrition and dehydration on geriatric can be prevented or interventioned earlier. Key Words: nursing home, geriatric care, malnutrition, dehydration. 42

43 GİRİŞ Malnutrisyon ve dehidratasyon her yaş grubunda görülebilse de yaşlılarda; yaşlılığa bağlı gelişen fizyolojik değişiklikler, akut ve kronik hastalıkların daha sık görülmesi, çoklu ilaç kullanımı, ağız ve diş sağlığı sorunları, fiziksel hastalıklara bağlı yaşlının sıvı ve yemek alımındaki zorluklar sebebi ile daha sık görülebilmektedir. Dehidratasyon; susama hissi eksikliğine bağlı yetersiz sıvı alımı veya böbreğin idrarı yoğunlaştırma kabiliyetinin eksikliği ile ilişkili çok fazla sıvı kaybı nedeniyle meydana gelen sıvı dengesizliği ve dolaşımdaki sıvının yetersizliğinin sonucudur. Yaşlılardaki en yaygın sıvı elektrolit sorunudur (Saraç ve Savaş, 2012: 14). Bakımevlerinde yaşlı hastalarda, sıvı kaybı ve yetersiz sıvı alımı beraber görülebilse de sağlık ekibi tarafından yetersiz sıvı alımına bağlı dehidratasyon gelişmesi önlenebilir. Malnütrisyon; tüketilen besin ögelerinin (protein, enerji ve diğer nutrientlerin) alımı ile değişen metabolizma ihtiyaçlarının karşılanması arasındaki süreğen dengesizliği ifade eder (Selçuk, 2012: 158). Malnütrisyonun erken teşhisi, yeterli ve nitelikte tedavisiyle, komplikasyonlar önlenebilmekte, iyileşme hızlanmakta ve yaşlıların fonksiyonelliklerini korumada ve yaşam kalitelerin kaybolmasını önlemelerinde verdikleri savaşta önemli bir katkı sağlanabilmektedir. Bu yüzden malnütrisyonun erken tanınması, uygun tedavi edilmesi çok büyük önem arz etmektedir (Arıoğul, 2013: 15). Kaiser MJ ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada toplumda yaşayan yaşlılarda malnütrisyon oranı %5,8; huzurevlerinde yaşayanlarda %13,8; hastanede yatanlarda %38,7 bulunmuştur. Malnütrisyon ile demans ve sarkopeni arasında anlamlı ilişki görülmüştür (Saka, 2012: 82). Huzurevlerinde malnutrisyon ve yetersiz sıvı alımına bağlı dehidratasyonu önleyebilmenin veya erken teşhis edebilmenin basit bir yolu yaşlının yeterli sıvı ve besin alıp almadığının takip edilmesidir. Bakımevlerinde özellikle yatağa bağımlı, ileri dönem demans, serebrovasküler hastalık gibi bilinç durumunu etkileyen hastalığı olan yaşlılarda sıvı ve yemek alımının takibi malnutrisyon ve dehidratasyon gelişmesini önlemek adına çok önemlidir. Gözden kaçan ateşli hastalıkta bile sıvı ve yemek alımı azalmakta, bu azalmanın tespiti ile yaşlı muayenesinde hastalığı teşhis edilebilmektedir. Ayrıca zaman zaman yaşlı yakınları ve hastanelerdeki sağlık personeli tarafından yapılan, huzurevlerinde yaşlıya az su verilmesi, yaşlının aç bırakılması gibi suçlamalara karşı kayıtlı belge olarak kullanılması için tüm bu bilgilerin kaydedileceği bir formun düzenlenmesi zorunlu bir ihtiyaç haline gelmiştir. Bu nedenlerle anlaşılır, kolay doldurulabilir, bakım personeli, hemşire, hekim ve diyetisyenin iş birliği içinde çalışmasına yardımcı olacak; kuruluşumuzda verilen bakım hizmetinin kalitesini artıracağı düşünülen Alınan Sıvı ve Yemek Takip Formu oluşturulmuştur. 43

44 Alınan Sıvı ve Yemek Takip Formu Sağlık Servisi olarak yaşlılarda sıvı ve yemek alımını tek bir formda takip edebilmek amacı ile Alınan Sıvı ve Yemek Takip Formu (Şekil 1 ve 2) oluşturulmuştur. Toplam sıvının hesaplanması sırasında standartları belirlemek için hemşireler için talimat (Şekil 3) hazırlanmıştır. Formlar her yaşlının yatağının başında bulunmakta, kontrollerde hemşireler ve bakım personeli yaşlının vardiyası dışındaki alımlarını kontrol edebilmektedir. Formlar 24 saatlik süre sonunda her gece bakım personeli tarafından toplanarak hemşireye teslim edilmektedir. Hemşire tarafından hastanın toplam sıvı alımı hesaplanmaktadır. Formlar hemşire, hekim ve diyetisyen tarafından ertesi gün (gerekli ise gün içerisinde) değerlendirilmektedir. Uygulama sürecinin başında bakım personeli ile yapılan toplantılarda bu form ile hastalıklarda erken tanıya yardımcı olacağı, erken tedavi ile yaşlının yaşam kalitesinin artacağı anlatılmıştır. Yaşlıdaki sıvı ve besin alımındaki azalmayı hastanedeki doktorun veya yaşlı yakınının değil; Huzurevi personelinin tespit etmesi bu konuda karşılaşacakları suçlamaları en aza indireceği vurgulanmış ve tüm ekibin bu uygulamayı benimsenmesi sağlanmıştır. Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3 44

45 SONUÇ Bu form ile toplam sıvı alımı hesaplanırken yemekte alınan sıvıların toplam sıvıya eklenmesi daha kolay biçimde yapılabilmekte, bakım personelinin sıvı ve yemek için iki ayrı form doldurmasına gerek kalmamakta, sağlık ekibi yaşlıyı daha etkin değerlendirebilmektedir. Bakım personeli, önceki vardiyalardaki sıvı ve yemek alımını da formda görebildiği için ertesi günü beklemeden sıvı alımı/yemesi azalan yaşlıyı gün içinde hemşireye bildirebilmektedir. Kurum tabibi ve diyetisyen, yetersiz sıvı alımı veya nutrisyonel sorun tespit ederse ertesi gün hemşire ve bakım personelleri ile beraber interdisipliner ekip anlayışı içinde gereken uygulamayı yapabilmektedir. Yaşlının hastaneye sevk edilmesi gerekiyorsa bu formlar sevk belgesine eklenebilmektedir. Ayrıca bu form denetim, şikayet ve soruşturma gibi durumlarda verilen hizmetin ve kalitesinin daha objektif değerlendirilmesini sağlamaktadır. KAYNAKÇA 1. Arıoğul S (2013). Yaşlılarda Malnütrisyon Kılavuzu. Akademik Geriatri Derneği, Ankara. 2. Saka, B (2012). Yaşlı hastalarda malnütrüsyon. Klinik Gelişim, 25 (3), Savaş Z F, Saraç Z (2012). Bilinç bozukluğunun metabolik nedenlerine yaklaşım: II. Endokrin dışı nedenler. Ege Tıp Dergisi 51(Ek Sayı), Selçuk H (2012). Malnütrisyon ve önemi. Güncel Gastroenteroloji, 16(2),

46 BİLDİRİ 11: BİLGİSAYAR TABANLI HASTA KAYIT SİSTEMİ Esra YEŞİLYURT [1], Baki GÜNER [2] [1] Tıbbi Sekreter- Seyranbağları Huzurevi YBRM, Ankara, [2] SAYE AHBS Yazılım, Ankara, ÖZET Bilgisayar Tabanlı Hasta Kayıt Sistemi 2011 Yılında, Seyranbağları Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi nin ihtiyacı üzerine hazırlanmıştır. Sistemin amacı sağlık personelinin sağlık takibi için verilere erişimini kolaylaştırmak, verilerin depolanmasını, arşivlenmesini sağlamak, sunulan sağlık hizmetinin kalitesini artırmak ve hasta bakımı sırasında klinik hatırlatıcı olarak karar alma sürecine yardımcı olmaktır. Sistem sağlık hizmetinin değerlendirilmesi için klinik verilere ve istatistiklere elektronik ortamda erişime de olanak vermektedir. AnahtarKelimeler: Hasta veri kaydı, arşiv, sağlık takibi, ABSTRACT In 2011, Seyranbağları nursing home elderly care and rehabilitation center, our program, prepared for the health personnel need health Tracker to facilitate data access to data storage, archiving, provide health care and improve the quality of the care of patients during clinical trials as a reminder, and are intended to assist the decision-making process. Also for the evaluation of health services presented clinical data, by enabling access to electronically to statistics research was established in order to ensure convenience. Otomasyonun Tanımı Otomasyon, bir işin insan ile makine arasında paylaşılmasıdır. İnsan yaşamı için en önemli grupların başında gelen sağlık ekibinin, teknolojik gelişmelerden uzak kalması düşünülemez. Hem sağlık, hem de bilgisayar alanındaki hızlı gelişmeler, bu iki sektörün birbirine daha fazla yakınlaşmasına ve hatta birbirine uyumlu gelişim göstermelerine neden olmaktadır. (Ay, (2009). Sağlık bakım hizmeti vermekte olan kurumlar; verimliliği arttırmak, maliyetleri düşürmek ve hasta bakımını geliştirmek, onlara hak ettikleri insancıl bakımı 46

47 zamanında ve mümkün olduğunca prosedürlerden, formalitelerden uzak bir şekilde vermek adına bilgisayar tabanlı bilgi sistemlerine yönelmektedirler. (Koç ve Yıldırım ) Yaşlıya verilen hizmetin kalitesini artırmak, kolaylıkla takibini sağlamak tüm kuruluşların en önemli amacıdır. İşte bu sebeple bilgisayarlı Hasta Kayıt Sistemi kaliteli sağlık hizmetleri sunumu için kaçınılmaz bir zorunluluktur ve gerek hasta gerekse sağlık hizmetini sunan personeli bir şekilde yakından ilgilendirir. Bu kapsamda bizim oluşturmuş olduğumuz sistem kuruluştaki yaşlılarla ilgili tüm sağlık birimlerinin verimli, hatasız, hızlı çalışması, çağdaş bir sağlık hizmeti sunulması, hasta kayıt sisteminin kurulması, ilaç ve stok hareketlerinin düzenlenmesi, gerektiğinde geçmişe yönelik hareketlerin çeşitli bazlarda izlenip raporlanabilmesi ile huzurevinde oluşabilecek tüm veri ve kaynak kayıplarını önlemek, kayıt dışı kalan bilgileri ve hizmetleri kayıt altına almak üzere ihtiyaçlara göre değişimi, güncelliği sağlanacak esneklikte ileri düzey bir yazılımdır. Bu doğrultuda hazırlanan programın içerisinde, her bir yaşlı için oluşturulan sayfada o yaşlının ilk kabulü ile birlikte; yaşlının fotoğrafı, kimlik bilgileri, sağlık ile ilgili öyküsü, kullandığı ilaçlar, ilaçlar ile ilgili raporlar, olduğu aşılar, yakınlarına ait iletişim bilgileri, kaldığı oda, yaşlı ile ilgili alınan özel notlar, muayene bilgileri, hastane randevu ve epikriz notları, hemşire notları ve mesajları, bulunmaktadır. Bilgisayar Tabanlı Hasta Kayıt Sisteminin Getirdiği Yenilikler yılında Kurulan Seyranbağları huzurevi sağlık servisi 2011 yılına kadar yaşlı ile ilgili olan tüm sağlık bilgilerini, kimlik bilgilerini, toplam kalite formalarını, muayene notlarını, ilaç kontrollerini ve daha birçok bilgiyi kağıt evrak üzerinde hazırlayarak arşivlenmesini sağlanmaya çalışıyordu. Zaman ilerledikçe bu formlar ve kayıtlar zaman içerisinde çoğaldı ve takibi depolanması sorun oldu. Bilindiği üzere Dosyalama sistemi özellikle kapasitesi yüksek olan kuruluşlarda çok önemlidir. Çünkü yaşlıların sağlık sorunları genellikle, uzun süre önceki şikâyetleri ve uygulanan tedavi yöntemleri ile yakından ilişkilidir. Bu durumda da geçmiş kayıtlar yani arşivleme önem kazanmaktadır. Ancak kağıt üzerinde dosyalama sistemi ile ilişkili çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların başında da düzenli kayıt tutulmaması, tutulan kayıtların sağlıklı şekilde güncellenmemesi, farklı birimlerin yaklaşımlarının bir arada olmaması ve kayıt tutulan evrakın yıpranması ve kaybolması gelmektedir yılında kurulan bilgisayarlı hasta kayıt sitemi( BHKS) sayesinde tüm bu yaşanan dosya karmaşası, yaşlı bilgilerine ulaşma zorluğu ortadan kalktı. Bu süre zarfı içerinde tüm yaşlı dosyalarının otomasyon sistemi içerisinde ayrı ayrı dosyalanarak depolanması sağlandı. Bu sayede tek bir noktadan yaşlının 47

48 kimlik bilgilerine, aile fertlerine, muayene notlarına, ilaç bilgilerine, hastanene notlarına, hastane randevularına, sağlık takip kartlarına kısa sürede ve eksiksiz ulaşılması mümkün oldu. Hemşireler tarafından hastaların ilaç değişiklikleri ve saatleri takip edilebildi. Tüm sağlık personeli (doktor, fizyoterapist, hemşire, diyetisyen) kendi alanı ile ilgili bilgileri kaydedebildiği ve diğerlerini görebildiği için hastaya bütüncül yaklaşılmış oldu. 48

49 SONUÇ Kullanılmakta olan bu sistem sayesinde kuruluşta kalmakta olan yaşlıların eksiksiz sağlık takibi sağlanmakta, çalışan sağlık personelinin yaşlı ile ilgili bilgilere zamanında ulaşma olanağı bulunmaktadır. Böylelikle hiçbir yaşlının tedavisi aksamamış, sağlık ve bakım kalitesinin artırılmasına yardımcı olunmuştur. Programın gelişime açık olması da işleyişi kolaylaştırmış ve ihtiyaçları kolaylaştırmıştır. KAYNAKLAR 1. Ay, Fatma (2009), Uluslararası Hasta Kayıt Sistemleri, Hemşirelik Uygulamaları ve Bilgisayar İlişkisi, Gülhane Tıp Dergisi, 51, s: Koç, Emel ve Yıldırım, Pınar, Hastane Yönetim Sistemlerinde Bilgisayar Teknolojisi Kullanımına Yönelik Bir Araştırma 49

50 BİLDİRİ 12: HEMŞİRE DEĞERLENDİRME FORMU VE BAKIM PLANI Filiz ALITHAN [1] [1] Hemşire ASPB Gicik HYBRM ÖZET Kuruluşlarda bakım alan yaşlı ve engelliye daha profesyonel ve sistematik bir yaklaşım ile hemşirelik hizmeti sunmak amaç edinilmiştir.yapılan gözlemlerde yaşlı ve engelliye verilen hemşirelik hizmeti, bire bir mesleği temsil eden bir form olmadan ve kayıt altına alınmadan yürütülmektedir. Bu durum hizmetin aksamasına neden olmaktır. Kaliteli hizmet sunulamayan kendini tekrar eden bir süreç yaşanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Hemşire değerlendirme formu, hemşirelik bakım planı. GIRIŞ Hemşirelik insanın yaşadığı heryerde, bütün insanlara sağlığın sürdürülmesi, geliştirilmesi, hastalıktan korunma, kendine bakımda yetersizlik halinde nedenini belirlemeye yönelik tanı koyma, yardımın derecesini ve nasıl yapılacağını belirleyerek ve uygulayarak bireyin kendine yeter hale gelmesini sağlamaya yönelik bir fonksiyon olarak tanımlanmaktadır. Hemşirelik alanında eğitim programları toplumun değişen sağlık sorunlarına göre yeniden düzenlenmekte ve yaşlanan nüfus gereksinimlerinin en iyi şekilde karşılanmasına yönelik değişimler yapılmaktadır. Hemşirelik değerlendirme formu ile yaşlıların özgün gereksinimlerini anlamayı, değerlendirmeyi, geriatrik bakım ve rehabilitasyonu planlamada, uygulamada bilgi ve beceri ile yürütülen bakım etkinliklerini kapsar. Bu bakımın herhangi bir patolojik sürecin çözümlenmesine yönelik uygulamaları da içermesi gerekir. Yaşlı ve engelli bireye bütüncül bakım verebilmek için sistematik değerlendirme yapmak gereklidir. Hemşire yaşlı engelli bireyin sorunları ve öncelikleri fonksiyonel durumu, sağlık bakım gereksinimleri, çevresi, çevresi ile etkileşimi değerlendirir. Değelendirmede Lawton ve Brody tarafından geliştirilen Enstrümental Günlük Aktivite Skalası, Katz tarafından geliştirilen Günlük Yaşam Aktivitelerinde Bağımsızlık İndeksi, Maslow'un Temel İnsan Gereksinimleri Piramidi, Mini Mental Test Geriatrik Depresyon Ölçeği, Mobilite İndeksi, Pittsburg Uyku 50

51 Kalitesi İndeksi, Tinetti Yürüme ve Denge Testi, Mini Nütrisyonel Test, İnkontinans Değerlendirmesi, ağrı değerlendirmesi, görme, işitme, aşılanma durumu, ihmal ve istismara ilişkin formlar kullanılabilmekedir. Hemşire Değerlendirme Formu İlk kabulde hemşire değerlendirme formunun 1. bölümü doldurulur. İlk onbeş günlük süreçte gözlem yapılır ve ikinci bölümde sistem değerlendirmesi yapılarak veri toplanır. Üçüncü bölümde hemşirelik tanıları konularak hemşirelik bakım planı uygulanır. İhtiyaca göre bakım planı yenilenerek hizmet alan kuruluşta kaldığı sürece devam eder. 51

52 Tarih Kimlik Bilgileri Adı Soyadı: Cinsiyeti: TC Kimlik No: Doğum Tarihi/Yeri: Kuruluşa Kabul Tarihi: Kuruluşa Geldiği Yer: 1. BÖLÜM AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI ENGELLİ VE YAŞLI HİZMETLERİ. HEMŞİRE DEĞERLENDİRME FORMU Kalacağı Kat/Oda No: Anne-Baba Adı: Sosyal Güvencesi: Eğitim Durumu: Mesleği: GENEL DEĞERLENDİRME (İLK KABULDE) Tansiyon Nabız Ateş Allerjileri Kan Grubu Boyu/Kilosu: Engellilik durumu Kullandığı protez Hastalıkları Uyku Düzeni Mental Sağlık durumu Bulaşıcı Hastalık Durumu Onkolojik Tedavi Süreci İlaç Kullanma Sorumluluğu MERKEZİ Kullandığı İlaç Adı Dozu Kullanım Şekli Başlama Tarihi Nedeni

53 2. BÖLÜM Sistem Değerlendirmesi (ilk 15 Günlük Süreçte) Solunum Sistemi Solunum Tipi Derin Yüzeyel Solunum Derinliği Ve Ritmi Ritmik Aritmik Solunum Sayısı /dk Solunum Sesleri Normal Raller/Ronkus Wheezing Sekresyon Var Yok Bazen Sigara Alışkanlığı Yok Var Bırakmış SOLUNUM DEĞERLENDİRME bağımsız Adet/Gün Kaç Yıldır Solunum sırasında yarı bağımlı bağımlı Ne Zaman Yıl Kullanmış Trakeostomi Aspirasyon Oro Nazofarengeal Trakeal O2 tedavisi Nazal kanül O2 maskesi Diğer Uygulama Triflow / Spirometre Nebulizasyon Derin nefes/öksürme egz Sorunlar Balgam Öksürük Dispne Siyanoz Açıklamalar 53

54 Kardiyovasküle sistem Kan Basıncı Nabız Hızı Ve Ritmi Venöz Dolgunluk Var Yok Kalp Pili Var Yok Kardiyovasküler Sisteme İlişkin Hastalıklar Hipertansiyon Miyokart Enfarktüsü Diabetes Mellitus Konjestif Kalp Yetmezliği Koroner Arter Hastalığı Demir Eksikliği Anemisi Diğer Hiperlipidemi Obesite Hipotroidi Hipertroidi Sindirim Sistemi Dişlerin Değerlendirilmesi Kendi Takma Ağız Mukozasının Değerlendirilmesi Bütün Yara Enfekte İştah Durumu Kötü Orta İyi Yutma Güçlüğü Var Yok Bazen Hazımsızlık yakınmaları Var Yok Bazen Bağırsak Sesleri Defekasyon/Bağırsak Alışkanlığı 24 Saatte 48Saatte 48 Saatten Fazla Konstipasyon Fekal İnkontinans Var Yok Bazen 54

55 Sindirim Sistemine İlişkin Hastalıklar Gastrit-Ülser Kolesistektomi Hemoroid Reflü Diğer BESLENME DEĞERLENDİRME Beslenme gereksinimi Gastrostomi Nazogastrik sonda Juvanilostomi Genitoüriner Sistem İdrara Çıkma Şekli, Miktarı, Rengi Ca Varlığı Obesite Herni bağımsız yarı bağımlı bağımlı Var Yok bağımlı Başlama Tarihi Üriner İnkontinans Var Yok Bazen Cinsel Yaşamı Aktif Genitoüriner Sisteme İlişkin Hastalıklar İdrar Yolu Enfeksiyonu Bening Prostat Hiperplazisi Pelvik Prolapsus Kronik Böbrek Yetmezliği Diğer Ca Varlığı Aktif Değil Başlama Tarihi BAĞIRSAK BOŞALTIM DEĞERLENDİRME Tuvalet gereksinimi Sürgü Alt Bezi Wc sandalye Diğer Bağırsak boşaltımını bağımsız yarı bağımlı bağımlı Yok Var 55

56 Kolostomi Yeri Geçici Kalıcı İleostomi Yeri Yok Geçici Var Kalıcı Sorunlar Konstipasyon Distansiyon Fekal inkontinans Hemoroid Dışkı tıkacı Açıklamalar Duyular GÖRME Yardımcı Cihaz Kullanımı Var Yok Mevcut Sorunun Yaşantıyı Etkileme Düzeyi Etkisiz Az Etkili Çok Etkili İŞİTME Yardımcı Cihaz Kullanımı Var Yok Mevcut Sorunun Yaşantıyı Etkileme Düzeyi Etkisiz Az Etkili Çok Etkili TAT Değişiklik Var Yok Mevcut Sorunun Yaşantıyı Etkileme Düzeyi Etkisiz Az Etkili Çok Etkili KOKU Değişiklik Var Yok Mevcut Sorunun Yaşantıyı Etkileme Düzeyi Etkisiz Az Etkili Çok Etkili DOKUNMA Değişiklik Var Yok Mevcut Sorunun Yaşantıyı Etkileme Düzeyi Etkisiz Az Etkili Çok Etkili 56

57 BASI YARASI TAKİBİ Yara Bölgesi Tedavi Planı Yeri Sağ Sol Derecesi kulak Pozisyonlama Var Yok baş arkası omuz başı Diyet Programı kürek kemiği dirsek Yatak içi Egzersiz kuyruk sokumu kalça kemiği Masaj diz topuk Havalı yatak Norton / Braden skala sonuçları vb HEMŞİRELİK BAKIM PLANI TARİH HEMŞİRELİK TANISI PLANLAMA UYGULAMA DEĞERLENDİRME Hemşire/İmza: 57

58 Hemşire Değerlendirme Formu Bu projenin iyi uygulama olma nedeni, üç aşamalı ve süreç takibinin yapılmasıdır. Hizmet kalitesini artıran multidisipliner bir yaklaşıma sahiptir. SONUÇ BHKS çalışma kapsamında, hazırlanmış olan bu proje uygulamaya girdiğinde ASPB ilk kez hemşireye ait mesleki bir form olma özelliğini taşımaktadır. Aşamalı olarak uygulanan formun sonucunda sistem tanılaması yapılarak tespit edilen sağlık sorunları ve de bası ve diğer yaraların takip ve tedavisi yapıldığı gibi yaşlı ve engellinin durumuna uygun hizmet almasını sağlıyor. KAYNAKLAR 1. AKDEMİR N, Birol L. İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı Genişletilmiş 2. Baskı ANK/Sistem Ofset Özdemir L. Akdemir N. Akyar İ. Hemşireler için geliştirilen yaşlı değerlendirme formu. 3. Türk Geriatri Dergisi :

59 BİLDİRİ 13: AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI YAZILIMLARI İbrahim IRMAK [1] [1] Bilgi İşlem Mühendisliği- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı ÖZET Uygulamalarımız Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı nın hizmet kalitesini arttırmayı, kolay ve yönetilebilir kullanım sağlamayı, hizmet süresini kısaltmayı, vatandaşlarımızın ve personellerimizin işlemlerini kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Bu yazıda bakanlığımızın ana uygulamaları, kullanım amaçları ve getirileri hakkında bilgi verilmektedir Anahtar sözcükler: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Bilgi İşlem, Yazılım ABSTRACT With our applications, we are aiming to increase the service quality of the Family and Social Policies Ministry, to provide easy and manageable usage, to decrease the service duration and facilitate the processes for our citizens and employees. Key Word: In this paper the information about the main applications, their usage targets and gaining s for our ministry. GİRİŞ Bakanlığımız çatısı altındaki birimler tarafından kullanılan, başlıca görev ve hizmetleri yerine getiren yazılımlar şunlardır; 1-Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Bilgi Sistemi 2-Soybis 3-Yönetim Bilişim Sistemi(YBS) 4-Evrak ve Doküman Yönetim Sistemi 5-Personel Bilgi Sistemi 6-Şehit Gazi Bilgi Sistemi 59

60 Aile Ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yazılımları Bütünleşik Bütünleşik Sosyal Yardım Hizmetleri Bilgi Sistemi, yoksul ve muhtaç kişilerin başvurularının alınması, hane dosyalarının oluşturulması, kişisel verilerinin ve sosyo-ekonomik bilgileri ile servet unsurlarının merkezi veri tabanlarından sorgulanması, hanenin sosyo-ekonomik durumuna ilişkin mahallinde yapılan sosyal incelemeye ilişkin raporların tutulması, muhtaçlık kararının verilmesi, yardım ödemelerine ilişkin banka talimatlarının verilmesi ve gerçekleştirilen tüm yardımlara yönelik otomatik muhasebeleştirme eylemlerinin tamamının elektronik ortamda yürütüldüğü bir bilgi (bilişim) sistemidir. Proje Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü ve Bilgi İşlem Dairesi Koordinatörlüğünde TÜBİTAK tarafından geliştirilmektedir. Bütünleşik Sosyal Yardımlar Sistemi projesi kapsamında; Şartlı Eğitim ve Sağlık Yardımları Modülü 2010 Ocak ayında tamamlanmıştır. Yardımlar ve Kaynak Yönetimi Modülü 2011 Ekim ayında tamamlanmıştır. Genel Sağlık Sigortası kapsamında 2012 Ocak ayında Gelir Testi Modülü tamamlanmıştır. Eşi Vefat Etmiş Kadınlara Nakit Destek Modülü 2012 Nisan ayında tamamlanmıştır. Vakıf İnsan Kaynakları Modülü 2012 Mayıs ayında tamamlanmıştır Yaşlı ve Engelli aylıkları 2013 yılın başında devreye alınmıştır yılı itibariyle sistemde yaklaşık 8 milyon hane ve 28 milyon kişi kayıtlıdır. Sistemin oluşturulması hedeflenen Aile ve Sosyal Politikalar Bilgi Sisteminin sosyal yardımlar kanadındaki omurgayı oluşturması planlanmaktadır. Sosyal Yardımlar Bilgi Sistemi- (Soybis) Yardım başvurusunda bulunan vatandaşların muhtaçlık durumun belirlenmesinde ihtiyaç duyulan Nüfus kayıt bilgileri, Sosyal güvence durumu, tapu bilgileri, araç sahipliği bilgileri, diğer kamu kurumlarından alınan maaş/yardım bilgileri gibi bilgilerin anlık olarak topluca sorgulanıp gösterildiği, raporlanabildiği ve kayıt altına alındığı uygulamadır. SOYBİS uygulaması 2008 yılı itibariyle SYDGM bünyesinde Yönetim Bilişim Sistemleri birimince geliştirilmeye başlanmış olup eklenen yeni servislerle gelişimini sürdürmektedir. 60

61 Proje Bütünleşik Sosyal Yardımlar Sistemin periyodik ve sistemli olarak gerçekleştirdiği dış kurum sorgulamalarını anlık olarak gerçekleştirmektedir. Dış kurumlarla yapılan protokoller neticesinde kullanılması kararlaştırılan servisler öncelikle SOYBİS sistemine entegre edilmekte ve ardından Bütünleşik Sosyal Yardımlar Sistemi tarafından kullanılmaya başlanmaktadır. Yönetim Bilişim Sistemi(YBS) Ana Hizmet Modülleri olarak adlandırılan Korunmaya Muhtaç Çocuklar, Evlat Edinme, Koruyucu Aile, Gönüllü Aile, Özürlü Kimlik Kartı, Özürlü Evde, Yatılı ve Gündüzlü Bakım, Huzurevleri/Yaşlı Hizmetleri, Aile Danışma Merkezi, Toplum Merkezi, Kadın Konukevi, Sosyal Yardım, Onurlandırma, Aile Yanında Destek, ÇOGEM, Sporcu Çocuklar ile ilgili başvuru, ayrılış, kuruluşlar arası nakil, ödeme işlemleri, banka disketlerinin oluşturulması, özürlü kimlik kartı basımı, evlat edindirme ve koruyucu aile ve sporcu çocukların bilgilerinin tutulduğu sistemdir. Bu yazılım yukarıdaki modüllere ek olarak; Stok Yönetim Taşınır Mallar Sistemi, Ortak İşlemler (Malz.-İstek-Vizite-İzin),Strateji İşlemleri, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Gelirlerin İzlenmesi, Eski Evrak Takip ( Mülga Shçek 2012 öncesi Evrak Sorgulama Sistemi ),Sağlık İşlemleri, Araç İşlemleri, Arşiv İşlemleri; Emlak İşlemleri, Lojman İşlemleri, Yemekhane Servisi, Diyetisyen İşlemleri, Döner Sermaye Mali Kaynaklar, İşçi ve Sözleşmeli Personel Sistemi, İstatistik Modülü, Yeni Evrak Takip (Bakanlık Merkez ve Taşra Teşkilatı),YBS - Genel Modüller (Bilgi İşlem) modüllerini de içermektedir. Evrak ve Doküman Yönetim Sistemi Bakanlığımız merkez birimlerindeki evrak ve doküman süreçlerinin elektronik ortama aktarılması için kullanılan yazılımdır. Belgelerin elektronik ortamda hazırlanıp kayıt edilebilmesine, kaydı yapılan evrakların görüntülenebilmesine, elektronik imza kullanılarak imzalanabilmesine ve resmi yazıların ilgili birimler arasında hızlıca iletilmesine imkan sağlamaktadır. Personel Bilgi Sistemi İnsan Kaynakları ile ilgili süreçlerin ve Personel Dairesi Başkanlığımızın faaliyetlerinin elektronik ortamda yürütülmesini sağlayan yazılımdır. 61

62 Şehit Gazi Bilgi Sistemi Şehit, şehit yakınları ve Gazilerimizin bilgilerinin, park bahçe, karakol, kışla gibi yerlere verilen isimlerin, şehitlerimizin mezarlarının konum, durum bilgilerinin ve şehit resimlerinin tutulduğu, istihdam ve ücretsiz seyahat kimlik kartı başvurularının alınarak değerlendirildiği yazılımdır. SONUÇ Yapılan bu uygulamalar sonucunda, bakanlığımızın sunduğu hizmet kalitesi artmış, hizmet süreçlerinin yönetilebilirliğinde ve izlenebilirliğinde artış sağlanmıştır. Bakanlığımızın görevlerini yerine getirebilmesi ve vatandaşlarımıza hizmet sunabilmesi noktasında görevli personellerin gerekli işlemleri hızlı ve kolayca tamamlamasına olanak sağlanmış, verimlilik önemli ölçüde arttırılmıştır. Bu uygulamalara ek olarak bakanlığımızın ihtiyaçları doğrultusunda Aile Bilgi Sistemi yazılımının geliştirilmesi planlanmaktadır. 62

63 BİLDİRİ 14: BAKIM HİZMETİ KALİTE STANDARTLARI PUANLAMA SİSTEMİ İbrahim IRMAK [1] [1] Bilgi İşlem Mühendisliği- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı ÖZET Bu çalışmamız ile Bakım Hizmetlerinin kalitesinin arttırılması, teknolojik imkânlar kullanılarak iş kolaylığı sağlanması ve zamanın daha etkin kullanılması amaçlanmıştır.yazılım aracılığı ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı kuruluşların kalite değerlendirilmesi yapılmakta, bakanlığımıza bağlı taşra teşkilatında görev yapan değerlendiriciler tarafından kullanılmaktadır. Anahtar sözcükler: Bakım Hizmeti Kalite Standartları, Puanlama Sistemi, Yazılım ABSTRACT With this work, to increase the quality of maintenance services, to simplify the job schedules by the usage of technological facilities and to gain time savings during this processes are aimed.by the usage of this software, the quality measurements of the establishments which are a branch of our ministry are fulfilled. The software is used by the evaluators who are working at the provincial organization of our ministry. GİRİŞ Bakanlığımıza bağlı kuruluşlarda bakım hizmetleri verilmektedir. Bu hizmetlerin belli bir standarda bağlı olmaması ve takibinin yapılamaması, kişilere kaliteli hizmetin verilememesine sebep olmaktadır. Hizmet kalitesinin arttırılması amacıyla Bakım Hizmeti Kalite Standartları belirlenmiştir. Belirlenen standartların varlığının denetlenmesi böylelikle bakım ihtiyacı olanlara sunulan süreli ve sürekli bakım hizmetlerinin; kaliteli, sürdürülebilir, aynı zamanda izlenebilir ve ölçülebilir olması amacıyla bir sistem tasarlama ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Standartların kolay değerlendirilmesi, zamandan tasarruf ve merkezi veri sistemi olmasını sağlamak için teknolojik gelişmelerden faydalanılmış ve.net üzerinde C# programlama dili kullanılarak Bakım Hizmeti Kalite Standartları Puanlama Sistemi geliştirilmiştir. 63

64 BAKIM HİZMETİ KALİTE STANDARTLARI PUANLAMA SİSTEMİ Uygulama İl müdürlüklerinde görevli personellerimiz olan değerlendiriciler tarafından puanlama; Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kalite Dairesi kullanıcıları tarafından da raporlama amaçlı kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Uygulamada puanlama işlemlerinin yapılabilmesi için değerlendiricilere puanlama yetkisi verilmesi gerekmektedir. Bu yetki Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kalite Dairesi kullanıcıları tarafından verilebilmektedir. Değerlendiriciler, sadece yetkileri dâhilinde olan kuruluşun standartlarını puanlayabilmekte, puanlanan ve puanlanmayan standartları görebilmekte, ilgili kuruluş daha önce değerlendirilmiş ise bu değerlendirmenin puanlama verilerini görebilmektedirler. Şekil-1 Puanlama Ekranı 64

65 Şekil-2 Kayıtlar Ekranı Şekil-3 Geçmiş Kayıtlar Ekranı 65

66 Bakım Hizmeti Kalite Standartları Puanlama Sisteminde puanlama işlemi tamamlanan kuruluşun kayıtları anlık olarak Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kalite Dairesi kullanıcıları tarafından görülebilmekte, kuruluşun puanı ve ek puanı belirlenebilmekte, güvenlik, kırmızı güvenlik ve mahremiyet maddelerindeki puanları görülebilmektedir. Görülen kayıtlar pdf, xls, xlsx, rtf,csv formatlarına dönüştürülerek çıktı alınabilmektedir. Şekil-4 Kuruluş Puanı Ekranı Değerlendirilen kuruluşların standartlara göre karşılaştırması yapılabildiği gibi, seçilen standardın Türkiye ya da il ortalaması alınabilmektedir. 66

67 Şekil-5 Standart Karşılaştırma Ekranı Raporlama işlemlerinde değerlendirilen tüm kuruluşlar, il olarak gruplanarak alması gereken puan, aldığı puan, alması gereken ek puan ve aldığı ek puanlar bazında görüntülenebilir, bu bilgiler pdf, xls, xlsx, rtf,csv formatlarına dönüştürülerek çıktı alınabilir. 67

68 Şekil-6 Tüm Kuruluş Puanları Ekranı SONUÇ Bakım Hizmeti Kalite Standartları Puanlama Sistemi kullanım kolaylığı düşünülerek geliştirilmiş bir yazılım olup, değerlendiricilerin kolay ve hızlı bir şekilde kuruluşu puanlayabilmelerine imkân vermektedir. Değerlendirilen kuruluşların durumu kalite göstergesi raporlama ekranlarından anında görülebilmekte, kuruluşa hızlı bir şekilde geribildirim verilebilmekte, verilen hizmet kalitesinin artırımı için zamandan tasarruf sağlanmaktadır. Bakım Hizmeti Kalite Standartları Puanlama Sistemi nden elde edilen verilerin kullanımının, durum analizlerinin daha verimli yapılmasına yarar sağlayacağı düşünülmekte ve bu sebeple il ve ülke genelinde grafikli raporlamalar eklenmesi planlanmaktadır. KAYNAKÇA 1. TÜBİTAK BİLGEM Siber Güvenlik Enstitüsü, 2014 Güvenli Yazılım Geliştirme Temel Kuralları Dokümanı 68

69 BİLDİRİ 15: BAKIM HİZMETLERİ KALİTE SATANDARTLARI ALANDA UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI 2 Leyla KAHRAMAN [1] [1] Yaşlı Bakım Hizmetleri Şube Müdürü-Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Ankara lkahraman@aile.gov.tr ÖZET Bakım Hizmetleri Kalite Standartları (BHKS) kapsamında Haziran 2014 tarihleri arasında Ankara ilinde BHKS alanda uygulama ve değerlendirme çalışması yapılmıştır. Ankara ilinde faaliyet gösteren resmi ve özel HYBRM, resmi ve özel engelli bakım ve rehabilitasyon merkezleri ile yaşam evi ve umut evlerinde bakım hizmetleri kalite standartlarının geliştirilmesi amacıyla değerlendirme ziyaretleri gerçekleştirilmiştir. GİRİŞ Bakım ihtiyacı bulunan engelli ve yaşlı bireylere sunulan süreli ve sürekli bakım hizmetlerinin kalitesinin geliştirilmesi, hizmet alan - hizmet veren güvenliğinin ve memnuniyetinin sağlanması, hizmet alanın mahremiyetinin, saygınlığının ve onurunun korunması, hizmetlerin kaliteli, sürdürülebilir aynı zamanda izlenebilir ve ölçülebilir olmasından hareketle Bakım Hizmetleri Kalite Standartları belirleme çalışmaları başlatılmış yaklaşık 2 yıllık bir çalışma sonucunda BHKS oluşturulmuştur. BHKS nın uygulanması için özel ve kamu kuruluşlarında kalite birimleri yapılandırılmış, Bakanlığımızın web sayfasında bakım hizmetleri kalite standartlarına ilişkin bilgiler e-bhks linkinde yer almıştır. Standartların uygulanmasında kurum ve kuruluşlara rehberlik yapmak ve uygunluğu değerlendirmek amacıyla, Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlükleri birimlerinde çalışan, toplam kalite çalışmaları konusunda bilgi ve deneyim sahibi idareciler ve meslek elemanlarından değerlendirme ekibi oluşturulmuştur. Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının düzeltilmesi ve geliştirilmesi amacıyla alanda ilk uygulama çalışması Şubat 2014 tarihinde İstanbul da 112 merkezde gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın ardından yapılan geri bildirimler değerlendirilmiş ve standartlarda bir takım değişikliklere gidilmiştir. BHKS kapsamında 2.Uygulama çalışması Haziran 2014 tarihleri arasında Ankara da 48 merkezde yapılmıştır. 69

70 Uygulama Süreci 17 kişiden oluşan gözden geçirme grubu ve 112 kişiden oluşan değerlendirici grubu Ankara da faaliyet gösteren 48 resmi ve özel kuruluşta BHKS değerlendirmesi yapılmıştır. 16 Haziran 2014 tarihinde Başkent Öğretmenevi nde açılış toplantısı düzenlenmiş olup BHKS uygulama kuralları ve BHKS yazılım programı hakkında katılımcılara eğitim verilmiştir. Alanda uygulama ve değerlendirme çalışmasının 2.gününde Ankara ilinde faaliyet gösteren resmi ve özel engelli bakım ve rehabilitasyon merkezleri ile Huzurevi yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon merkezlerine BHKS değerlendirme ziyareti gerçekleştirilmiştir. BHKS değerlendirmeleri kuruluşların kalite temsilcileri ile beraber yapılarak BHKS standart maddeleri birlikte gözden geçirilmiş kuruluş kalite temsilcilerinin BHKS kitapçığı ve standart maddeleriyle ilgili fikirleri alınmıştır. Puanlama işlemi İstanbul dan farklı olarak yazılım programı üzerinden yapılmıştır. Puanlamanın yazılım sistemi üzerinden sorunsuz bir şekilde yapılması yazılım sistemine ilişkin endişeleri ortadan kaldırmış ve zamandan tasarruf sağlamıştır. Çalışmanın 3.günü Başkent Öğretmenevi nde gözden geçirme grubu ve değerlendirici grup bir araya gelerek uygulamanın genel değerlendirmesi yapılmış ve geri bildirimler alınmıştır. Öğleden sonra Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürü ve özel merkezlerin kalite temsilcilerinin katıldığı kapanış toplantısı yapılmıştır. GRUP KURULUŞ SAYISI EN DÜŞÜK PUAN RESMİ HYBRM EN YÜKSEK PUAN RESMİ ENGELLİ BAKIM MERKEZİ UMUT EVİ/YAŞAM EVİ ÖZEL HYBRM ENGELLİ ÖZEL BAKIM MERKEZİ BELEDİYELERE AİT HYBRM Tablo-1 Resmi-Özel Kuruluşlar Puan Tablosu 70

71 SONUÇ Alanda uygulama ve değerlendirme çalışması 2 günü eğitim toplantısı 1 günü alanda değerlendirme olmak üzere 3 gün sürmüştür. Yapılan çalışmalarla resmi ve özel merkez sorumluları ile değerlendirici gruba BHKS nin uygulanabilirliği konusunda rehberlik yapılmış,grubun BHKS nin uygulanabilirliğine olan inancının arttığı yapılan geri bildirimlerden ve yüz yüze görüşmelerden anlaşılmıştır. Özel ve resmi kuruluşlarda BHKS konusunda hedeflenen farkındalık oluşmuştur. Çalışma sonucunda standart maddelerle ilgili geri bildirimler doğrultusunda revizyon çalışmaları yapılmıştır. 71

72 BİLDİRİ 16: İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ -1 Murat Özcan GÜLTEKİN [1] [1] Sosyal Çalışmacı- Yunusemre Sosyal Hizmet Merkezi Manisa- ÖZET Akhisar Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi bünyesinde bulunan engelli bireylerin serbest zaman vakitlerini değerlendirmeleri, beraber hoş vakit geçirebilmeleri aynı zamanda da engelli bireylerin rehabilitesine yardımcı olması açısından kurum bünyesinde bilardo masası, langırt, oyun parkı, açık alan dinlenme alanı gibi uygulamalar oluşturulmuştur. Anahtar Kelimeler: Serbest Zaman, Aktivite, Sosyalleşme, Eğlence. GİRİŞ Engelli bireyler serbest zamanlarını eğlenceli bir şekilde geçirmeleri için bir takım materyallere ihtiyaç duyarlar. Bu yönde serbest zaman aktivitesi sayılabilecek olan bilardo ve langırt uygulama açısından uygun görülmüştür. Bu sayede engelli bireyler, kendilerini hem takım halinde hem de bireysel olarak belli bir yarışma içerisinde olacaklar, birincil ilişkileri olumlu yönde gelişecektir. Uygulamanın Amacı Serbest zaman dilimi içerisinde engellilerin katıldıkları etkinlikler onların sosyalleşmesi ve tedavi süreçlerine katkıda bulunmaktadır. Günümüzde pek çok serbest zaman aktivitesi mevcuttur. Engellilerin bu aktivitelerden hangilerine katılacakları ise; engellilerin yaşları, cinsiyetleri, sahip oldukları yetenekler, engellilik seviyeleri ve sahip oldukları olanaklar belirler. Engellilere bu aktivitede katılmada yardımcı olacak ve yönlendirecek kişiler de, rekreasyon liderleridir. Bu yönlendirmelerde rekreasyon liderlerinin amacı; engellilerin sosyalleşmesine ve iyileşme süreçlerine katkıda bulunmaktadır. Engellilerin serbest zamanlarını verimli bir biçimde değerlendirmeleri ve bunları,ruh sağlıklarına yansıtmaları amacı ile engelli okullarında rekreatif etkinlik imkanlarını arttırmak ve bu etkinliklere engellilerin katılmalarını sağlamak son derece önemlidir. Rekreatif etkinliklerin engellilere psikolojik,sosyal ve fiziksel yönden sağladığı katkıların; onların gelişim ve iyileşme süreci üzerinde etkili olduğu daha önce yapılmış çalışmalarda kanıtlanmıştır. Bu uygulamalar ile engelli bireylerin serbest vakitlerini hoş bir şekilde 72

73 geçirmeleri, eğlenerek arkadaşları ile bir arada olmaları hedeflenmektedir. Uygulama Süreci 15 dakika Resim-1: Bilardo Masası ve Langırt Resim-2: Oyun Parkı ve Dinlenme Alanı-1 73

74 Resim-3: Oyun Parkı ve Dinlenme Alanı-2 SOSYALLEŞMENİN GEREĞİ OLARAK SERBEST ZAMAN AKTİVİTELERİ Sosyal Entegrasyon Açısından Serbest Zaman Aktivitelerinin Önemi Bireyin sosyal hayata adaptasyonu için iyi bir iletişim şarttır. İyi bir iletişim sayesinde bireyler çevreleri ile etkileşim içerisinde olur, kendilerini o toplumun bir parçası olarak görebilirler. Bu açıdan bakıldığında toplu olarak gerçekleştirilen ortak aktiviteler bu yönden önem teşkil etmektedir. Ortak aktivite sonucunda toplumsal bir kaynaşma meydana gelmektedir. Bireylerin aidiyet duygusunu geliştiren ortak aktiviteler bireyleri ortak paydada toplamakta, bireylerin yardımlaşması ve dayanışması için toplumsal hayatta önem arz eder. Uygulamanın Faydaları Bu tür aktivitelere katılan engellilerde; başarıya yönelme, sorumluluk elde etme ve fiziksel güç kazanma ön plana çıkmaktadır. Bu tür faaliyetler, engellilerin hayatında sosyal hareketliliği artırıp, saygınlık ve takdir kazandırır. SONUÇ Engellileri bu tür aktivitelere yönlendirmek için uzmanların, gerekli olan bilgiyi engellilerle uğraşan çevrelere aktarmaları gerekir.kurumlar, bilinçlendirilmeli engellilerin ailelerine bu tür aktivitelerin yararları hakkında bilgilendirme amaçlı seminerler düzenlenme ve her yatılı ve gündüzlü kuruluşa yaygınlaştırılmalıdır. 74

75 BİLDİRİ 17 İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ 2 Murat Özcan GÜLTEKİN [1] [1] Sosyal Çalışmacı- Yunusemre Sosyal Hizmet Merkezi Manisa- mgultekin@aile.gov.tr ÖZET Akhisar Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi (zihinsel ve ruhsal) bünyesinde bulunan engelli bireylerin rehabilitesine yardımcı olması açısından kurum bünyesinde mini hayvanat bahçesi ve hayvam barınağı gibi uygulamalar oluşturulmuştur. Bu hayvanların temel ihtiyaçları engelliler tarafından karşılanmakta, gerekli durumlarda personel yardımcı olmaktadır. Anahtar Kelimeler: Hayvan sevgisi,, Sosyalleşme, Eğlence, rahabilite GİRİŞ Sağlıklı ve Engelli bireylerin hayvanlarla yakın temas kurmaları stresle daha iyi baş etmeyi sağladığı yapılan araştırmalarla görülmektedir. Ayrıca hayvanların kendisine ihtiyaç duyduğunu hisseden engellilerin özgüveni pekişecektir. Zihinsel engelli bireylerde; tavşan, köpek, kedi, papağan, balık, muhabbet kuşu, gibi evcil hayvanlardan oluşan küçük bir hayvanat bahçesi bulunursa; bir evcil hayvanla, insanlarla nasıl etkileşim kurabileceğini, nasıl sosyalleşeceğini deneyerek öğrenecekler, sevinç ve üzüntülerini paylaşabileceklerdir. Uygulamanın Amacı Tensel temas, zihinsel engelli bireylerin sakinleşmelerini, rahatlamalarını sağlayacaktır.evcil hayvanların ihtiyaçlarını karşılayarak, bir varlığın kendisine ihtiyaç duyduğunu hisseden zihinsel engelli bireylerin hiperaktif davranışları belirgin bir şekilde azalacaktır. Evcil hayvanlar, zihinsel engelli bireylere sevme, paylaşma, koruma ve kendine yeterek bağımsız bir kişi olmanın öğretilmesinde de yardımcı olacaktır. Zihinsel engelli bireyler, öfkelerini evcil hayvana bağırarak ve onlarla iletişim kurarak giderebileceklerdir Evcil hayvanlar, zihinsel engelli bireylerin sorumluluk duygusunun gelişmesine de yardımcı olacaktır. Hayvanın beslenmesi, gezdirilmesi gibi işleri üstlendiğinde, karşılığında hayvanın ilgi ve sevgisini de kazanacaktır. Bu işler aksadığında hayvan huzursuzlaşacak veya sağlığı bozulacaktır. Bir varlığın kendisine ihtiyacı olduğunu bilmek, zihinsel engelli çocuğun kendine güvenini pekiştiren bir durumdur. Ona bakarak bir şeyler vermenin, yardım etmenin zevkini tadacak; onu sahiplenerek bağlılık duygusunun farkına varacaktır. 75

76 Hayvanların da zaman zaman hastalanarak aşı olmalarının gerekmesi, zihinsel engelli bireylerin yaşadığı deneyimlerle ilgili olarak ona destek olacak ve bu tür olumsuz durumlarla daha etkin şekilde başa çıkmasına yardım edecektir. Böylece zihinsel engelli birey, insan ilişkilerinin temelini oluşturan sevmeyi, paylaşmayı, korumayı ve kendine yeterek bağımsız bir kişi olmayı öğrenecektir. Temel amaç, bireylerin sosyalleşmesi, bireysel özelliklerinin öne çıkarılması ve farkındalık yaratmaktır. Engelli bireyler, bu tür faaliyetlerle, sorumluluk bilincinin gelişmesine, kişisel sahiplenme hissinin artmasına, zamanı öğrenme ve kullanmayı öğrenmelerine yardımcı olacaktır. Hayvanların, engellilere psikolojik,sosyal ve fiziksel yönden sağladığı katkıların; onların gelişim ve iyileşme süreci üzerinde etkili olduğu daha önce yapılmış çalışmalarda kanıtlanmıştır. Uygulama Süreci Günün belirlenen saatlerinde dakika Resim-1: Hayvan Barınakları 76

77 Resim-2: Hayvan Barınakları AMAÇ REHABİLİTE İSE EN İYİ YOLLARDAN BİRİ HAYVAN SEVGİSİ Uygulamanın Faydaları Bu tür aktivitelere katılan engellilerde; verilen görevi yerine getirme, zamanı en iyi şekilde kullanma, sorumluluk sahibi olma, kendini değerli hissetme, faydalı bir birey olduğunu algılama ve kendine inanma gibi duygu ve düşünceler ön plana çıkmaktadır. Bu tür faaliyetler, engellilerin hayatında sosyal hareketliliği artırıp, saygınlık kazandırmakta ve kendine olan güvenleri artmaktadır. SONUÇ Hayvan Destekli Aktiviteler, yaşam kalitesini arttırmak, eğitim, eğlence ve motivasyonel terapötik yararlar sağlayarak, rehabilite sürecini hızlandıracaktır.şimdilik hayvan barınağı ve mini hayvanat bahçesi şeklinde hizmet verilse de ilerleyen zamanlarda bireysel hayvan sahiplenme ( balık, kuş, kedi) ile daha çok fayda sağlamak hedeflenmektedir. KAYNAKÇA 1-Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Kitabı 77

78 BİLDİRİ 18: İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ 3 Murat Özcan GÜLTEKİN [1] [1] Sosyal Çalışmacı- Yunusemre Sosyal Hizmet Merkezi Manisa- mgultekin@aile.gov.tr ÖZET Öfke kontrol odası uygulaması, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Manisa İl Müdürlüğü ne bağlı Akhisar Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi nde kalmakta olan engelli bireylerin sosyal hayata adaptasyonu yolunda; psikiyatrik nedenlerle geçirdikleri kriz neticesinde oluşabilecek şiddeti ve çevreye verebilecekleri rahatsızlıkları kontrol altına alabilmeleri için oluşturulmuştur. Psikiyatrik kriz geçiren engelli bireylere profesyonelce yaklaşım sağlanmak istenmiş olup engellinin geçirdiği krizi, öncelikle kendisinin ve çevresinin en az zararla atlatması sağlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Öfke Kontrolü. GİRİŞ Öfke Kontrol Odasının Amacı Bu çalışma ile kurum bünyesinde bulunan engelli bireylerin, öncelikle kendilerine ve dolaylı olarak çevreye karşı verebilecekleri zararları en aza indirmeye yardımcı olma, öfkelerini kontrol altında tutmayı öğrenmelerini destekleme amaçları güdülmüştür. Psikiyatrik tanısı olan engelli bireylerin tedavi standartlarını iyileştirme yönünde önemli bir adım olan öfke kontrol odası uygulaması ile kriz geçiren engelli bireye saygı çerçevesinde yaklaşılması amaçlanmıştır. Öbür yandan engelliyi sandalyeye veya yatağa bağlama gibi klasik yöntemler olarak bilinen ve engelliye saygısızlık olarak yorumlanabilecek bu yöntemlerin önüne geçilmek istenmektedir. Uygulama Süreci 15 dakika 78

79 Resim-1: Öfke Kontrol Odası İç Yapısı KRİZE MÜDAHALE KAPSAMINDA ÖFKE KONTROL ODALARI Öfke Kontrol Odasının Önemi Engelli bireyin geçirmekte olduğu krize yerinde ve sağlıklı biçimde yapılacak müdahale ile engellinin ve çevresinin zarar görmesi engellenebilir. Kriz anında engelliye yapılacak herhangi bir müdahale engellinin sağlığı açısından kritik önem teşkil etmektedir. Bunun yanında engelliye yapılacak müdahalenin de saygı çerçevesinde olmasına dikkat edilmelidir. Bu çerçevede Avrupa standartlarına uygun olarak yapılan öfke kontrol odaları ile engelli bireyin geçirmekte olduğu krize sağlıklı ve insancıl bir şekilde müdahale edilebileceği düşünülmektedir. Öfke Kontrol Odasının Yapısı Öfke kontrol odasının iç kısım yüzeyleri yumuşak ve temizlemesi kolay maddeden yapılmalıdır. Bu sayede engelli bireyin kendine zarar verme durumu asgari düzeye iner. Bunun yanında oda içerisinde bulunan piriz, pencere, anahtar, kablo gibi engelli bireye zarar verebilecek materyaller güvenlik altına alınmalıdır. Odanın kapısının dışa açılması sağlanacak şekilde ayarlanmalı, oda içerisinde engelliye zarar vermeyecek şekilde ısıtma ve havalandırma sistemi oluşturulmalıdır. Engelliye müdahalede bulunacak sağlık personeli de kapıda bulunacak izleme bölmesinden engellinin durumunu sürekli izleyerek kriz geçiren engelli ile iletişim kurmaya, onu krizden en kısa sürede çıkarmak için çalışmalıdır. 79

80 SONUÇ Krize müdahale açısından öfke kontrol odası engelli birey için önem teşkil etmektedir. Bu uygulama ile engelli krizden en az zararla çıkacak ve engellinin insani varlığına saygı duyulacaktır. KAYNAKÇA 1- Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Kitabı 80

81 BİLDİRİ 19: İYİ UYGULAMA ÖRNEĞİ 4 Murat Özcan GÜLTEKİN [1] [1] Sosyal Çalışmacı- Yunusemre Sosyal Hizmet Merkezi Manisa- mgultekin@aile.gov.tr ÖZET Akhisar Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi bünyesinde bulunan engelli bireylerin spor aktivitelerini yerine getirmeleri için halı saha, basketbol sahası ve masa tenisi takımına yer verilmiştir. Engelli bireyler bu imkanlar sayesinde spor yapabilmekte, gerek bireysel gerek grupla birlikte bir amaca odaklanarak engellerini bir kenara bırakacaklardır. Takım arkadaşlarıyla etkileşime girerek sosyal hayatta varolan etkileşime giden yolda küçük de olsa bir adım atacaklardır. Anahtar Kelimeler: Spor, Sosyal Aktivite, Grup Etkileşimi. GİRİŞ Tesislerin amacı Bu çalışma ile kurum bünyesinde bulunan engelli bireylere birbirleriyle ilişkilerini geliştirmek için imkan sağlanmaktadır. Sportif aktivitelerde bulunan engelli bireylerin beden sağlığını korumaları, kurum bünyesinde bulunan diğer engelli bireylerle olan iletişimlerini geliştirmeleri amaçlanmaktadır. Bunun yanında sporun fiziksel ve zihinsel sağlığa faydası olduğu düşünüldüğünde, sporu bir nevi tedavi olarak kullanmak amaçlanmıştır. Uygulama süreci dakika 81

82 Resim-1: Futbol ve Basketbol Sahası Resim-2: Masa Tenisi Takımı 82

83 Resim-3 Açık Alan Kondisyon Aletleri Resim-4: Profesyonel Kondisyon Aletleri 83

84 REHABİLİTASYON YÖNTEMİ OLARAK SPORTİF AKTİVİTELER Engellilerde Sporun Önemi Bilindiği gibi spor, sağlıklı ve mutlu bir yaşam için gerekli bir uğraştır ve tüm insanlar için önemlidir. Ancak sporun, engelli bireyler için daha farklı bir önemi vardır. Çünkü spor, zaten yaşamlarında birçok engelle karşılaşan ve bu engellerin yarattığı stresle birlikte yaşayan engelli bireylere, yeni bir pencere açabilmektedir. Sağlık için olumlu katkılarının yanı sıra, birey spor yaparak yalnızlığını diğer insanlarla paylaşabilmekte, arkadaşlık kurabilmekte, dayanışmayı öğrenebilmekte, yeteneklerini tanıyarak gelişme olanağı yakalayabilmekte kendisine, bedenine ve diğer insanlara karşı olumlu duygular geliştirebilmektedir. Tüm bunlar da bireye anlamlı ve doyumlu bir yaşamı yakalama ve sürdürme şansını vermektedir. Spor, engelli bireylerin sağlam ve engelli bireylerle bir araya gelmelerine olanak sağlayarak özel eğitimde ulaşılması hedeflenen entegrasyon için son derece önemli bir işlevi yerine getirmektedir. Böyle bir ortamda, engelli birey, diğer engelli kişilerin sorunlarını gözleyerek kendine karşı olumlu tutum geliştirmekte, yaratıcılığı uyarılmakta, yalnızlık duyguları en aza inmekte, çevresi genişlemekte ve daha anlamlı bir yaşam sürme şansı yakalamaktadır (Acaroğlu 2007). Rehabilitasyon Sporu Rehabilitasyon sporu engelliler sporunun bir parçası olup, kitle sporu, serbest zaman sporu, müsabaka / performans sporu olarak uygulanmaktadır. İnsan beden ve ruh olarak bölünmez iki öğenin ortaklığıyla yaşamını devam ettirmektedir. Bu yönüyle spor, toplumsal bütünleşme aşamasında, zihin-beden koordinasyonunu sağlayarak engelli bireye bütünsel bir rehabilitasyon imkanı sağlamaktadır. SONUÇ Bilindiği üzere sporun insan üzerinde sakinleştirici, odak değiştirici etkileri vardır. Bu yönde ruh sağlığı açısından, insan için sporun önemli bir yeri vardır. Kurum bünyesinde bulunan tesisler sayesinde engelli bireyler sporla iç içe yaşayabilecektir. Ayrıca tesisler engelli bireylerin sosyalleşmesi için faydalı olacaktır. KAYNAKÇA 1. Acaroğlu, M. (2007), Engelliler ve Spor, 84

85 BİLDİRİ 20: YAŞAMAK HERŞEYE RAĞMEN GÜZEL Ramazan ÇUN [1], Arzu BİLEN [2] [1] Ağrı Aile ve Sosyal Politikalar İl [2] Ağrı Aile ve Sosyal Politikalar İl ÖZET Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının temel görevlerinden biri olan engelli ve yaşlıların hayata tutunmalarına destek olmak ve sosyal yaşantıda bir adım öteye taşıyabilmek için yeni projeler ve politikalar üretilmektedir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı çalışanları olarak engelli ve yaşlı bireylere karşı sorumluluklarımızın bilincindeyiz. Bu sebepten dolayı Ağrı Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü olarak engelli ve yaşlı bireyler için yeni projeler üretip onların hayata tutunmaları ve günlük yaşamdan kopmamaları için bakım merkezlerinde kalan engellileri sosyal rehabilitasyon ve Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının iyileştirilmesi için engellilerle organik tarım yapılması projesini geliştirdik. Organik Tarım İnsanoğlu bugüne kadar sürdürmekte olduğu tarımsal faaliyetlerle, kendi yaşam alanı da dahil olmak üzere birlikte yaşadığı canlı ve cansız çevreye verdiği zararların farkına varmıştır.bu amaçla doğa ile uyumlu,kaynakları doğru kullanan,sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen,hayvan refahını gözeten yeni tarımal yaklaşımlar tüm dünyada yayılmaya başlamıştır.bu yaklaşımların bir kısmı sadece kavram olarak kalsada diğer bazı yaklaşımlar hayatımızda belirgin bir şekilde yer almaya başlamıştır. Organik tarım(ekolojik tarım veya Biyolojik tarım);tarımsal ilaç,suni gübre,hormon,antibiyotik ve zararlı gıda katkı maddeleri gibi uygulamaları yasaklayan,üretimden tüketime her aşaması kontrollü,doğal kaynakları en iyi şekilde kullanarak sağlıklı tarımsal ürünler üretilmesini sağlayan bir tarım sistemidir. Ağrı Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğüne bağlı Şafak Bakım Merkezinde bakımını devam edilen engelli bireylerimiz ile organik tarım yapabilecek bir alan oluşturulup engelli bireylerimizin kullanabileceği gerekli her türlü teknik malzeme tedarik edilerek organik üretimime başlanılacaktır. Engelli Tanımları Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli sebeplerle ve derecelerde kaybetmesi sonucu toplumsal yaşama uyum sağlayamama ve günlük 85

86 gereksinimlerini gerçekleştirememe ve ya kısmen gerçekleştiren kişileri kapsamaktadır. Fakat her engelli birey toplumsal yaşamdan kopmamakla birlikte büyük çoğunlukla toplamdan soyutlanan veya kendini soyutlayan engelli bireylerimiz mevcuttur. Bizim projemizdeki engelli bireyler toplum ve aile tarafından soyutlanmış ve başkasının bakımına muhtaç olan engelli bireyleri kapsamaktadır. Organik Tarıma Engelsiz Dokunuş isimli, projenin amacı; Engelli bireylerin sosyal rehabilitasyonu sağlayarak Maslow un kendini gerçekleştirme teorisi kapsamında engelli bireylerin daha sonraki yaşantısını daha sağlıklı ve mutlu bir şekilde sürdürmelerini sağlamaktır. Başlangıç ve bitiş için belirli bir süre verilememekle birlikte 2015 yılı Ağrı iklim koşullarında Mart ayı içerisinde üretim için gereklikli çalışmalar başlatılacaktır. Yer ve teknik malzemelerin bir kısmı tedarik edilmiş olup ve diğer malzemenin tedarik aşamasındayız. Sera yapmayı da düşündüğümüzden belirttiğimiz süreyi erken döneme alma düşüncesindeyiz. Projemizin bir bitiş tarihi olmamakla birlikte iklim koşulları müsait olduğu sürece üretime devam edilecektir. Neden Farklıyız Projemiz farklı bir alanda farklı bir boyutta toplumun dezavatajlı guruplarıyla yapılması planlanmaktadır. Proje uygulayıcılarımız ve uygulandığız alan olması gerekenin en iyisi olup yetenekli ve nitelikli personellere sahibiz. Ayrıca bu tip sosyal projelerin temelinde olan sosyal sorumluluk babında uygulayıcı personelimiz tamamen gönüllü esasına dayanan kişilerden oluşmaktadır. SONUÇ Engellilerin toplumsal entegrasyonu ve engellilerin hayatlarına dokunmak için engellilerin yapacağı Organik Tarıma Engelsiz Dokunuş adlı organik tarım faaliyetinin projesini şuan üretime geçmemekle birlikte yer teminin sağlayıp gerekli teknik malzemelerin bir kısmını temin ettik. Genelde Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının geliştirmesi için yaptığımız bu çalışmanın asıl amacı tarımı, engellilerin rehabilitasyonun da araç olarak kullanıp engellilerin sosyalleşmesini sağlamaktır. Fiziksel olarak değerlendirilen bakım hizmetlerine bu projeyle alternatif bakım hizmeti yaratmak olacak. KAYNAKÇA:

87 BİLDİRİ 21: GÜVENLİK VAZGEÇİLMEZDİR Ramazan KOPUZ [1], Hilal Ünal İSPİR [2] [1] Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Rize, [2] Kadın Konukevi, Rize, ÖZET Bu çalışmanın amacı, zihinsel engellilerimizin vücut uzuvlarını merdiven tırabzanlarına sıkıştırmamaları ve kendilerine zarar vermelerini önlemektir. Merdiven korkuluklarının ara boşluğunun geniş olması engelli çocuklarımızın her an bu boşluktan düşmeleri konusunda büyük risk oluşturmaktaydı. Bu risklerin estetik görüntüyü bozmadan kolay temizlenebilir malzeme ve uygun maliyetle giderilmesi amacıyla iki boşluk arasına merdiven trabzanlarının renginde ahşaplar sabitlenmiştir. Sabitlenen ahşaplarla ara boşlukların insan düşmesine engel olacak şekilde daraltılarak risk ortadan kaldırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Engelli, Merdiven Korkulukları, Ahşap Bloklar GİRİŞ Engellinin kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dahil olmak üzere engellilerin bireysel varlıklarının ve bağımsızlığının önemini kabul etmek (5825 S.Kanunun n maddesi) ve Rehabilitasyon: herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmeyi ve engellinin hayatını bğımsız bir şekilde sürdürbilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, zihinsel ve mesleki beceriler geliştirmeye yönelik hizmetler (5378 S. Kanunun k maddesi) Kanunların yukarda belirtilen maddelerinde engellilere yönelik yaklaşım ve hizmetlerle ilgili standartların oluşturulmuş olup bu kapsamda kuruluşumuzdaki engellilere yönelik Merdiven Korkulukları Uygulaması gerçekleştirilmiştir. Uygulamanın Amacı Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde kalmakta olan 18 yaş ve üzeri erkek zihinsel engellilerimizin vücut uzuvlarını merdiven tırabzanlarına sıkıştırmamaları ve kendilerine zarar vermelerini önlemek amacıyla merdiven tırabzanlarının ahşap bloklarla kapatılmasını sağlamak. 87

88 Uygulama Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde 18 yaş ve üzeri 50 erkek zihinsel engellimiz bulunmaktadır. Kurumumuz hastane binasından dönüşüm olduğundan merdiven korkulukları arasında boşluklar bulunmaktaydı. Engelli bireylerde sık karşılaşılan bir durum olarak davranış bozuklukları görülmesi nedeniyle bu boşluklar ahşap korkuluklara uyumlu olarak aynı renk ahşaplarla kapatılmıştır. SONUÇ Yapılan çalışma kurumun açılışından itibaren (8 yıl içerisinde) merdiven boşluklarının oluşturduğu riske karşı herhangi bir olumsuzlukla karşılaşılmamasını sağlamıştır. Bu da göstermektedir ki uygulama amacına uygun hizmet vermektedir. KAYNAKLAR Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) 3. Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği ( Tarih Sayılı Resmi Gazete) 88

89 BİLDİRİ 22: HİJYEN VE TASARRUF Ramazan KOPUZ [1], Hilal Ünal İSPİR [2] [1] Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Rize, [2] Kadın Konukevi, Rize, ÖZET Bu çalışmanın amacı, zihinsel engellilerimizin hafif ve orta düzeyde olanlar için kendileri, olmayanlar için bakım elemanlarının kirlilerini tasnifleyerek hijyenin sağlanmasıdır. Zihinsel engellilerin tuvalet sonrası tam bir temizlik gerçekleştiremedikleri için her gün ve gerekli hallerde alt iç çamaşırları değiştirilmektedir. Bu çamaşırların dezenfekte edilmeden yıkanamayacağı gibi tasnif edilmezse birlikte toplandığı diğer çamaşırların da dezenfekte edilerek yıkanması gerekecektir. Bu nedenle kirli çamaşırların ayrı ayrı toplanması ve yıkanması gerekmektedir.bu uygulama ile bunlar sağlanmış olup hijyen ve tasarruf konularında önemli bir uygulama ortaya çıkmaktadır. Anahtar Kelimeler: Engelli, Kirli Tasnifi, Hijyen GİRİŞ Engellinin kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dahil olmak üzere engellilerin bireysel varlıklarının ve bağımsızlığının önemini kabul etmek (5825 S.Kanunun n maddesi) ve Rehabilitasyon: herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmeyi ve engellinin hayatını bğımsız bir şekilde sürdürbilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, zihinsel ve mesleki beceriler geliştirmeye yönelik hizmetler (5378 S. Kanunun k maddesi); a. Kişisel bakım hizmetleri, b. Psikososyal destek hizmetleri (Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği) Kanun ve Yönetmeliklerin yukarda belirtilen maddelerinde engellilere yönelik yaklaşım ve hizmetlerle ilgili standartların oluşturulmuş olup bu kapsamda kuruluşumuzdaki engellilere yönelik Kirli Çamaşır Tasnifi Uygulaması gerçekleştirilmiştir. 89

90 Uygulamanın Amacı Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde kalmakta olan 18 yaş ve üzeri erkek zihinsel engellilerimizin hafif ve orta düzeyde olanlar için kendileri, olmyanlar için bakım elemanlarının kirlilerini tasnifleyerek hijyenin sağlanması amaçlanmıştır. Uygulama Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde 18 yaş ve üzeri 50 erkek zihinsel engellimiz bulunmaktadır. Engellilerin katlarına farklı renklerde (kırmızı, turuncu ve mavi) kirli çamaşır konteynerları yerleştirilmiştir. Her bir rengin hangi kirlilere ait olduğu belirlenmiş olup kendi çamaşırını ayırabilen engellilere ve bakım elemanlarına eğitim verilmiştir. Engellilerin yatak nevresimleri turuncu konteynerda, kıyafetleri mavi ve alt iç çamaşırları kırmızı konteynerda olacak şekilde yıkama öncesi tasnif edilmeye başlanmıştır. Alt iç çamaşırları kurumdaki diğer çamaşırların yıkandığı makineden ayrı olarak kullanılan ev tipi çamaşır makinesinde yıkanmaktadır. SONUÇ Uygulamada alt iç çamaşırlarının ayrı tasnifi ve ayrı yıkanması özellikle çamaşırlara gaita bulaşmış olma durumlarında diğer çamaşırlara da bulaşmasını engellemiş ve dezanfekte işlemini kolaylaştırmıştır. Engellilerin tasnif yapmalarını ve temizlikte düzeni öğrenmelerine katkı sağlamıştır. KAYNAKLAR Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) 90

91 BİLDİRİ 23: KÜÇÜK ADIMLARLA SAHİPLENME DUYGUSU Ramazan KOPUZ [1], Hilal Ünal İSPİR [2] [1] Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Rize, [2] Kadın Konukevi, Rize, ÖZET Bu çalışmanın amacı, zihinsel engellilerimizin sahiplenme duygularını geliştirmek ve kendilerini özel bireyler olarak hissetmelerini sağlamak, eşyalarını tanıma ve sahip olma güdülerini aktifleştirmektir. Sahiplenme, bir şeyi veya birini sahiplenme duygusu olarak tanımlanır. Zihinsel engellilerde sahiplenme duygularının gelişimi ve birey olarak kendilerini özel hissetmelerini sağlayacak uygulamalar toplu yaşanılan yerlerde önem arz etmektedir. Bu kapsamda engellinin kıyafetinin kendine ait olduğunu ve kendine ait alanda bulundurulduğunu bilmesi bu alanda kişisel gelişimlerine katkıda bulunacaktır. Anahtar Kelimeler: Engelli, Sahiplenme Duygusu, Birey GİRİŞ Engellinin kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dahil olmak üzere engellilerin bireysel varlıklarının ve bağımsızlığının önemini kabul etmek (5825 S.Kanunun n maddesi) ve Rehabilitasyon: herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmeyi ve engellinin hayatını bğımsız bir şekilde sürdürbilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, zihinsel ve mesleki beceriler geliştirmeye yönelik hizmetler (5378 S. Kanunun k maddesi) ; a. Kişisel bakım hizmetleri, b. Psikososyal destek hizmetleri, c. Engellinin gelişim alanlarında desteklenmesine yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetler, d. Engellinin bağımsız yaşama, sosyal hayata uyumuna ve katılımına yönelik sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler ile bu tür etkinliklere katılımının sağlanması (Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği) Kanun ve Yönetmeliklerin yukarda belirtilen maddelerinde engellilere yönelik yaklaşım ve hizmetlerle ilgili standartların oluşturulmuş 91

92 olup bu kapsamda kuruluşumuzdaki engellilere yönelik Banyo ve Kıyafet Dolabı Uygulaması gerçekleştirilmiştir. Uygulamanın Amacı Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde kalmakta olan 18 yaş ve üzeri erkek zihinsel engellilerimizin sahiplenme duygularını geliştirmek ve kendilerini özel bireyler olarak hissetmelerini sağlamak, eşyalarını tanıma ve sahip olma güdülerini aktifleştirmek amacıyla her engellinin kıyafetinin kendi yaşına ve bedenine uygun olarak engelliyle beraber seçilip satın alınması, kişiye özel raf ve dolaplarına yerleştirilmesini sağlamak. Uygulama Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde 18 yaş ve üzeri 50 erkek zihinsel engellimiz bulunmaktadır. Sahiplenme duygularını geliştirmek ve kendilerini özel bireyler olarak hissetmelerini sağlamak amacıyla her engellinin kıyafeti kendi yaşına ve bedenine uygun olarak seçilmektedir. Eşyalarını tanıma ve sahip olma güdülerini aktifleştirmek amacıyla engellinin kıyafeti kişiye özel isimlendirilir, raf ya da dolaplarına yerleştirilir. Orta yada hafif mental retardasyonu bulunan engellilerin kıyafetleri odalarındaki dolaplarına koyulmakta olup odalara bir kirli sepeti yerleştirilmiştir. Aynı şekilde iki bölmeden oluşan banyolarında 1. Kapıdan giren engelliler yıkanma işleminden sonra ikinci bölmeye geçip kendilerine ait dolaplarına (resimlerinin yer aldığı) banyodan önce yerleştirilmiş kıyafetlerini alarak giyinebilmekte ve 2. Bölmeye ait kapıdan çıkmaktadırlar. 92

93 Resim1. Banyo Dolapları Resim.2 Kıyafet Dolapları SONUÇ Bu uygulama ile istediği şekilde giyinme istediği kıyafeti giyme hakkına sahip olması engellinin kendisini özel hissetmesine, sosyal yaşama katılmasına motive sağlamaktadır. Aynı zamanda engellinin özbakım yeterliliklerinin artmasına katkı sağlanmıştır. Belirli bir süre sonunda gözlemlendiğinde engellilerin eşyalarına ait sorumluklarını aldığı, sözel iletişim kuramayan engellilerde bile kendisine ait olmayan eşyalara tepki gösterdiği keşfedilmiştir. KAYNAKLAR Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) 3. Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği ( Tarih Sayılı Resmi Gazete) 93

94 BİLDİRİ 24: ÖZEL ALANIMA SAYGI Ramazan KOPUZ [1], Hilal Ünal İSPİR [2] [1] Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Rize, [2] Kadın Konukevi, Rize, ÖZET Bu çalışmanın amacı, zihinsel engellilerimizin kendilerini iyi hissedebilmeleri, kişisel alanlarına saygı duyulduğunu hissedebilmeleri, odalarında kötü muamele ve istismara maruz kalma risklerinin önlenmesi ve uyku bütünlükleri bozulmadan odalarının kontrol altında tutulmasıdır. Kişisel alan, bireylerin yaşantılarını sürdürmek için ihtiyaç duydukları bölgeye ya da anlık mesafedir. Toplu yaşam alanlarında gerek zihinsel engelliler arasında gerekse diğer personelin yer ve durum takibinin odaları da kapsayacak şekilde sağlanabilmesi ve engellilerimizin kendilerini iyi hissedebilmeleri, kişisel alanlarına saygı duyulduğunu hissedebilmeleri için yatak odası kapılarının orta bölümüne odada kör nokta kalmayacak şekilde aralık oluşturulması uygulaması gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Engelli, Kişisel Alan, Kontrol GİRİŞ Engellinin kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dahil olmak üzere engellilerin bireysel varlıklarının ve bağımsızlığının önemini kabul etmek (5825 S.Kanunun n maddesi) ve Rehabilitasyon: herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmeyi ve engellinin hayatını bğımsız bir şekilde sürdürbilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, zihinsel ve mesleki beceriler geliştirmeye yönelik hizmetler (5378 S. Kanunun k maddesi); a. Kişisel bakım hizmetleri, b. Psikososyal destek hizmetleri (Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği) Kanun ve Yönetmeliklerin yukarda belirtilen maddelerinde engellilere yönelik yaklaşım ve hizmetlerle ilgili standartların oluşturulmuş olup bu kapsamda kuruluşumuzdaki engellilere yönelik Yatak Odası Kapıları Uygulaması gerçekleştirilmiştir. 94

95 Uygulamanın Amacı Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde kalmakta olan 18 yaş ve üzeri erkek zihinsel engellilerimizin kendilerini iyi hissedebilmeleri, özel alanlarına saygı duyulduğunu hissedebilmeleri, odalarında kötü muamele ve istismara maruz kalma risklerinin önlenmesi ve uyku bütünlükleri bozulmadan odalarının kontrol altında tutulması amacıyla engelli yatak odaları, yaşam alanları ve etkinlik odalarının kapılarında kör nokta olmadan görüşü sağlayacak pencereler açılmasını sağlamak. Uygulama Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde 18 yaş ve üzeri 50 erkek zihinsel engellimiz bulunmaktadır. Engellilere ait yatak odaları kendilerini rahat hissedebilecekleri özerk olabilecekleri odalardır. Özel alanlarına saygı duyulduklarını hissedebilmeleri için kapılarını açık yada kapalı tutma konusunda özgür olmalıdırlar. Engellinin odasında vakit geçirdiği veya uykuda olduğu vakitlerde müdahale etmeden kontrol sağlayabilmek için kapılara aralıklar yapılmıştır. Ayrıca engellilerin odalarının kapılarına kendilerine ait olduğunun belli olması için ve odalarını benimsemeleri için odalarına fotoğrafları yapıştırılmıştır. Kurumumuzdaki engellilerin erkek olması, zamanlarının çoğunu kapalı alanlarda geçirmeleri ve zihinsel engellerinden ötürü kimi zaman kendilerini ifade edememeleri nedeniyle kötü muamele ve istismara maruz kalma risklerinin önlenmesi ve gece nöbeti esnasında nöbetçi personel tarafından uyku bütünlükleri bozulmadan kontrollerinin sağlanması amacıyla engelli yatak odaları, yaşam alanları ve etkinlik odalarının kapılarında kör nokta olmadan görüşüsağlayacak pencereler açılmıştır. Resim.1 Uyku Odası 95

96 SONUÇ Uygulamadan itibaren aitlik kavramı gelişen engellilerin sorumluk aldıkları ve başkasının özel alanına saygı duydukları gözlemlenmiştir. Kendilerinin yaşam içinde var olduklarını hissettikleri gözlemlenmiştir. Engellilerin nöbet sırasında kontrollerinin oda kapılarını açmadan ve engelliyi uyandırma endişesi taşımadan yapılmasını sağlanmış ve kötü muamele riski en aza indirilmeye çalışılmıştır. Kurumumuzda engellilere yönelik hiçbir kötü muamele ve istismar vakasının tespit edilmemesi de uygulamanın başarılı olduğunun göstergesi olarak kabul edilmektedir. KAYNAKLAR Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) 3. Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği ( Tarih Sayılı Resmi Gazete) 96

97 BİLDİRİ 25: PRATİK UYGULAMALAR Ramazan KOPUZ [1], Hilal Ünal İSPİR [2] [1] Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Rize, [2] Kadın Konukevi, Rize, ÖZET Bu çalışmanın amacı, zihinsel engellilerimizin salya ve dışkı kontrollerinin olmaması nedeniyle günlük yaşam alanlarında kullandıkları koltukların kolay temizlenmesi ve istenmeyen koku oluşumunu engellemektir. Zihinsel engellilerimizin oturdukları koltuk ve yastıkların onlardan bulaşan idrar ve salya gibi bulaşıcı hastalık yayılmasına fırsat tanıyan akıntıların bulaşıyor olması bu malzemelerin sık sık yıkanması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Merkezimizde süngerlerin önce sıvı geçirmez kılıfla kaplanması bunun üzerine kolay sökülebilir fermuarlı kılıf geçirilmesi uygulamasıdır. Kılıfların kolay çıkartılıp yıkanması bulaşan idrar ve salyaların ise kılıflardan süngerlere bulaşmasının önlenerek hijyenin sağlanmasına katkıda bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Engelli, Sıvı Geçirmez Kılıf, Akıntı GİRİŞ Engellinin kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dahil olmak üzere engellilerin bireysel varlıklarının ve bağımsızlığının önemini kabul etmek (5825 S.Kanunun n maddesi) ve Rehabilitasyon: herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmeyi ve engellinin hayatını bğımsız bir şekilde sürdürbilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, zihinsel ve mesleki beceriler geliştirmeye yönelik hizmetler (5378 S. Kanunun k maddesi); a. Kişisel bakım hizmetleri, b. Psikososyal destek hizmetleri (Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği) Kanun ve Yönetmeliklerin yukarda belirtilen maddelerinde engellilere yönelik yaklaşım ve hizmetlerle ilgili standartların oluşturulmuş olup bu kapsamda kuruluşumuzdaki engellilere yönelik Yatak Odası Kapıları Uygulaması gerçekleştirilmiştir. 97

98 Uygulamanın Amacı Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde kalmakta olan 18 yaş ve üzeri erkek zihinsel engellilerimizin salya ve dışkı kontrollerinin olmaması nedeniyle günlük yaşam alanlarında kullandıkları koltukların kolay temizlenmesi ve istenmeyen koku oluşumunu engellemek amacıyla sıvı geçirmez koltuk kılıfları yapılmasını sağlamak. Uygulama Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde 18 yaş ve üzeri 50 erkek zihinsel engellimiz bulunmaktadır. Engellilere ait yaşam alanları için İskandinav koltuklar yaptırılmıştır. Koltuk minderlerinin sünger ve kılıf kısımları engellilerin rahat kullanımı sağlayacak şekilde olup idrar kaçırmaları vb. durumlar için muşamba uygulaması yerine süngerle kılıf arasına sıvı geçirmez ikinci bir kılıf yerleştirilmiştir. Resim.1 Hijenik kılıf SONUÇ Engelli bireylerin salya ve dışkı kontrollerinin olmaması nedeniyle kolay silinebilen, istenmeyen bir durum oluştuğunda kılıfların çıkarılıp yıkanmasıyla temizlenebilen koltuklarda süngere sıvının geçmemesi sayesinde koku oluşumu da engellenmiştir. KAYNAKLAR Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) 98

99 BİLDİRİ 25: SAĞLIK İÇİN HAREKET Ramazan KOPUZ [1], Hilal Ünal İSPİR [2] [1] Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Rize, [2] Kadın Konukevi, Rize, ÖZET Bu çalışmanın amacı, fiziksel+zihinsel engellilerin çalışan kaslarını aktif halde tutmaktır. Fiziksel engel, teknik olarak vücut yaşam fonksiyonlarını fazla etkilemeyen el ayak gibi uzuv kaybı veya uzuv felçi gibi durumlarda fiziki hareket özgürlüğünün kısıtlandığı durumların genel olarak adlandırılmış engel kategorisidir. Engellilerimizin fiziksel engel durumlarında durağanlık ve geriye gitmeyi engellemek için özellikle stabil halde duranlar için özel bir oda tasarlayarak kendilerine ve başkalarına zarar verecek malzemelerden arındırıp yumuşak yer minderleri üzerinde (şark köşesi gibi) sürekli oyuncaklarla kaslarını aktif halde tutmayı ve birbirleri ile etkileşimlerini artırarak kurum bakımını benimsemeleri ve mutlu zaman geçirmelerini sağlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Fiziksel Engelli, Yumuşak Zeminli Oda, GİRİŞ Engellinin kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dahil olmak üzere engellilerin bireysel varlıklarının ve bağımsızlığının önemini kabul etmek (5825 S. Kanunun n maddesi) ve Rehabilitasyon: herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmeyi ve engellinin hayatını bağımsız bir şekilde sürdürülebilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, zihinsel ve mesleki beceriler geliştirmeye yönelik hizmetler (5378 S. Kanunun k maddesi); a. Kişisel bakım hizmetleri, b. Psikososyal destek hizmetleri, c. Engellinin gelişim alanlarında desteklenmesine yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetler, d. Engellinin bağımsız yaşama, sosyal hayata uyumuna ve katılımına yönelik sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler ile bu tür etkinliklere katılımının sağlanması, e. Engellinin ümitsizlik, yalnızlık, engel durumunu kabullenememe, intihar etme, sevgisizlik gibi 99

100 olumsuz durumlardan kurtarılmasına, depresyon ve stres gibi durumların yaşanmasının engellenmesine yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle çalışmalar yapılması(bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği) Kanun ve Yönetmeliklerin yukarda belirtilen maddelerinde engellilere yönelik yaklaşım ve hizmetlerle ilgili standartların oluşturulmuş olup bu kapsamda kuruluşumuzdaki engellilere yönelik Fiziksel Engelliler Günlük Yaşam Ünitesi Uygulaması gerçekleştirilmiştir. Uygulamanın Amacı Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde kalmakta olan 18 yaş ve üzeri erkek engellilerimizin bir kısmı fiziksel+zihnsel engellidir. Fiziksel engellilerin çalışan kaslarını aktif halde tutmak amacıyla içerisinde koltuk, sandalye, masa vb. zarar verebilecek eşyaların olmadığı yumuşak minderlerle döşenmiş bir oda oluşturulmasının sağlanması. Uygulama Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde 18 yaş ve üzeri 50 erkek zihinsel engellimiz bulunmaktadır. Bu zihinsel engellilerimizin bir kısmında fiziksel engel de bulunmaktadır. Fiziksel engellilerin çalışan kaslarını aktif halde tutmak için içerisinde koltuk, sandalye, masa vb. zarar verebilecek eşyaların olmadığı zemini ve yanları yumuşak minderlerle döşenmiş bir oda oluşturulmuştur. 100

101 Resim.1Bağımsız hareket alanı SONUÇ Bu uygulama ile fiziksel engellilerin emekleme ya da kol kaslarını kullanarak hareket etmelerinde alanı daha rahat kullandıkları gözlenmiştir. KAYNAKLAR Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) 3. Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği ( Tarih Sayılı Resmi Gazetete) 101

102 BİLDİRİ 26: TOPLUMDA VAROLMA ÇABASI Ramazan KOPUZ [1], Hilal Ünal İSPİR [2] [1] Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Rize, [2] Kadın Konukevi, Rize, ÖZET Bu çalışmanın amacı, zihinsel engellilerimizin ince motor becerilerini geliştirmek, var olan yeteneklerinin farkındalığını sağlamaktır. İnce motor becerilerin gelişmesi günlük hayattaki etkinliklerinin bir kısmını bireyin kendi başına yapabilir hale gelmesini sağlar. Zihinsel engelli çocukların toplu yaşam yerlerinde kalabalık ortamda hareketsiz kalmaları onların ince motor becerilerinin kaybına ve aşırı kilo alma sonucu sağlık sorunlarının artmasına meydan vermektedir. İşte bu konuda engellilerin el işi kursları ile ince motor becerilerini aktif tutmak ve spor egzersizleriyle birlikte günlük hayattaki etkinliklerinin bir kısmını kendi başlarına yapabilmeleri ve yeteneklerinin farkına varmalarını sağlamakla birlikte aşırı kilo almalarının da önüne geçilmiş olur. Anahtar Kelimeler: Engelli, İnce Motor Beceriler, El-işi GİRİŞ Engellinin kendi seçimlerini yapma özgürlüğü de dahil olmak üzere engellilerin bireysel varlıklarının ve bağımsızlığının önemini kabul etmek (5825 S.Kanunun n maddesi) ve Rehabilitasyon: herhangi bir nedenle oluşan engelin etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmeyi ve engellinin hayatını bğımsız bir şekilde sürdürbilmesini sağlamayı amaçlayan fiziksel, zihinsel ve mesleki beceriler geliştirmeye yönelik hizmetler (5378 S. Kanunun k maddesi) ; a. Kişisel bakım hizmetleri, b. Psikososyal destek hizmetleri, c. Engellinin gelişim alanlarında desteklenmesine yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetler, d. Engellinin bağımsız yaşama, sosyal hayata uyumuna ve katılımına yönelik sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler ile bu tür etkinliklere katılımının sağlanması, e. Engellinin ümitsizlik, yalnızlık, engel durumunu kabullenememe, intihar etme, sevgisizlik gibi 102

103 olumsuz durumlardan kurtarılmasına, depresyon ve stres gibi durumların yaşanmasının engellenmesine yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle çalışmalar yapılması(bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği) Kanun ve Yönetmeliklerin yukarda belirtilen maddelerinde engellilere yönelik yaklaşım ve hizmetlerle ilgili standartların oluşturulmuş olup bu kapsamda kuruluşumuzdaki engellilere yönelik Spor Salonu ve El İşi Atölyesi Uygulaması gerçekleştirilmiştir. Uygulamanın Amacı Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde kalmakta olan 18 yaş ve üzeri erkek zihinsel engellilerimizin ince motor becerilerini geliştirmek, var olan yeteneklerinin farkındalığını sağlamak ve sportif faaliyetlere katılarak aktif zaman geçirmelerini sağlamak amacıyla engellilerin el işi ve spor yapmasını sağlamak. Uygulama Rize ili Çayeli Engelli Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi Müdürlüğümüzde 18 yaş ve üzeri 50 erkek zihinsel engellimiz bulunmaktadır. Bu engellilerimiz stabil olmaları, çoğunun izinli çıkabileceği yakınlarının olmaması, ilimizin yılın büyük kısmında yağış alması gibi nedenlerle zamanlarının büyük kısmını kurumda geçirmektedirler. Engellilik engellilerin kendilerine olan yaklaşımlarını bozmaktadır. engellilerin içe kapanmasına sosyal gerilik yaşamasına,iletişim kurmaktan çekinmesine neden olmaktadır. Engellilerimizin ince motor becerilerini geliştirmek, küçük gruplar halinde çalışmalarını sağlamak, spor yaparak deşarj olmalarını sağlamak için kurum içerisinde aletli de çalıştırılabilecekleri duvarları sünger üzerine deriyle kaplanmış spor salonu ve küçük gruplar halinde el işi yapabilecekleri el işi atölyesi (binamız hastaneden dönüştürüldüğü için laboratuar olarak kullanılan kısımlar lavabolu tezgahları ile birlikte el işi atölyelesi olarak kullanılmaktadır.) hazırlanmıştır. 103

104 Resim.1 Atölyeler Resim2. Toplantı salonları SONUÇ El işi atölyelerinde çalışan engellilerimiz ince motor becerilerini geliştirmekle birlikte günlük hayattaki etkinliklerinin bir kısmını kendi başlarına yapabilir hale gelmişlerdir. El işi atölyelerinde her tezgahta lavabo olması gözetimli olarak yaptıkları için el yıkama alışkanlıklarını pekiştirmektedir. Gün içerisinde el işi atölyesinde zaman geçirmeleri ve küçük gruplar halinde çalışmaları sosyalleşmelerini sağlamaktadır. Ayrıca yıl sonunda yapılan eserleri sergilemeleri onları motive etmektedir. Engellilerin başarabildiklerini fark etmeleri sosyal alanda motive olmalarını sağlamaktadır. Yapılan faaliyetler engellilerin kendi iç duygularını kaygılarını beden algılarını dışa vurmalarını teşvik etmektedir. 104

105 Spor salonunda çalışmaları sporla engellilerin kas gelişimlerine katkı sağlanması, kontrolsüz olarak kullandıkları enerjilerini kontrollü şekilde kullanılması sağlanmaya çalışılmıştır. Engellilerin sporla birlikte başarabildiklerine olan inançları ve özgüvenlerinde artış gözlemlenmiştir. Duvarların kaplı olması sayesinde engellilerin daha rahat çalıştırılabilmesini sağlamakta ve istenmeyen bir durum oluştuğunda zarar görmemelerini sağlamaktadır. Düzenli beslenmeleri nedeniyle aldıkları kalorileri yakmaları sağlanarak kilo artışları kontrol altına alınmış ve kiloya bağlı oluşabilecek sağlık sorunları için de önleyici tedbir olarak düşünülmektedir. KAYNAKLAR Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) Sayılı Kanun ( Kabul Tarihi, Tarih Sayılı Resmi Gazete) 3. Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Resmi Kurum ve Kuruluşlar Bakım Merkezleri Yönetmeliği ( Tarih Sayılı Resmi Gazete) 105

106 BİLDİRİ 28: BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARI GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI Reyhan ÖZGÖBEK- Uzm. Fzt. [1], BHKS GGG [2] [1] ASPB-EYHGM-Kalite Geliştirme Dairesi [2] BHKS Gözden Geçirme Grubu adına ÖZET Bakım hizmeti veren kuruluşlarca rehber olarak algılanması ve verilen hizmetlerin kalite farklarının görünür kılması yönüyle öne çıkan Bakım Hizmetleri Kalite Standartları (BHKS) çalışmaları; bakım hizmetinin kalitesini geliştirmede etkin olacağı düşünülmektedir. Bu kapsamda yapılan çalışmalar BHKS geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi aşamalarını içermektedir. Türkiye genelinde bakım veren kuruluşlarda bakım hizmetini geliştirmek üzere BHKS Kalite Belgelendirmesi yapılması hedeflenmektedir. Anahtar Kelimeler: Bakım, Kalite, Geliştirme GiRİŞ Aile ve Sosyal politikalar Bakanlığı 663 Sayılı KHK 2 ve 10Maddelerinde«Engelli bakım ve rehabilitasyonu ile ilgili ulusal düzeyde uygulanacak standartlar belirlenir. Standartlara uygun hizmet verilmesini sağlamak üzere uygulayıcılar için yazılı ve görsel bakım rehberi hazırlanır.» konuları ele alınmıştır. Bakanlığımızın Stratejik hedefleri kapsamında Bakım, koruma ve rehabilitasyon hizmeti verilen kuruluşlarda hizmet alanın memnuniyetini artırmak (SA-4/SH-2) ve engellilere ilişkin minimum bakım ve rehabilitasyon standartlarını belirlenmesi hedefleri ortaya konmuştur. Bu bağlamda, Bakanlığımızdan alınan izinle açılan kamu ve özel sektöre ait yaşlı ve engellilere bakım hizmeti veren kuruluşlarda bakım kalitesini artırmak amaçlı kalite geliştirme çalışmaları hız kazanmıştır. Kalite geliştirme amaçlı olarak Bakım Hizmetleri Kalite Standartları (BHKS) Ocak 2013 tarihinde başlamıştır. Çalışmaların kapsamı, standartların geliştirilmesi, uygulanması, değerlendirilmesi ve kuruluşların belgelendirilmesi aşamalarında devam etmektedir. Standartların geliştirilmesi aşamasında; alanda çalışan hemşire, sosyal çalışmacı, fizyoterapist, çocuk gelişimci, doktor gibi meslek elemanlarından oluşturulan 15 kişilik Gözden Geçirme Grubu ve ilgili 106

107 alanlarda çalışması bulunan 15 kişilik Akademisyen Grubu n görüşleri alınmıştır. Ayrıca 81 ilden kalite eğitimi almış gönüllü ve ilgili meslek elemanlarında oluşan 110 Değerlendirlendirici bu çalışmalara katılmıştır. Bu güne kadar genel müdürlüğümüz ve ilgili taraflarla 40 a yakın çalışma toplantısı yapılmıştır. Standartların uygulanması ve değerlendirilmesi çalışmaları kapsamında ise aşağıda adı geçen programlar yürütülmüştür. 1. Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Çalıştayı I Ankara da 3-4 Mayıs 2013 tarihinde, 81 ilden gelen meslek elamanlarının katılımı ile gerçekleştirilmiş ve çalıştayda 7 gruba ayrılarak bakım kriterleri ile bakım hizmet modelleri belirlenmiştir. 2. Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Özel Sektör toplantısı Ankara da 16 Haziran 2013 tarihinde, Engelli Bakım Derneği ve Huzurevi Derneğinin organizasyonu ile özel sektör temsilcilerinin katılımı ile yapılmış ve katkıları alınmıştır. 3. Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Tanıtımı Bakanlığımızca Ankara da 27 Mayıs 2013 tarihinde ilgili tarafların katılımı ile basına tanıtılmıştır. 4. Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Kuruluş Müdürleri İle Değerlendirme çalıştayı Genel Müdürlüğümüzün düzenlediği eğitim çalışmaları kapsamında Afyonkarahisar da Eylül 2013 tarihinde kuruluş müdürlerinin katılımı ile yapılmıştır. 5. "Bakım Hizmet Kalite Standartları Değerlendiricisi Hizmet İçi Eğitim Programı Ekim 2013 tarihleri arasında Antalya ilinde, Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı koordinesinde ve Genel Müdürlüğümüz işbirliğinde gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada, BHKS Değerlendiricileri alanda uygulama ve değerlendirme çalışmalarına hazırlanmıştır. 6. Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Alanda Uygulama ve Değerlendirme I Programı Şubat 2014 tarihleri arasında, Genel Müdürlüğümüz tarafından İstanbul da gerçekleştirilmiştir. Bakım merkezlerinin BHKS ölçeğinde değerlendirilmesi için ilk pilot çalışma İstanbul da bulunan 112 kuruluş değerlendirilerek başlanmıştır. BHKS alanda uygulama ve değerlendirme çalışmasının amacı; standartların uygulanması esnasında karşılaşılabilecek durumların tespiti ve değerlendiricilerin deneyim kazandırılmasıdır. 7. Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Alanda Uygulama ve Değerlendirme II Programı Haziran 2014 tarihleri Ankara da Genel Müdürlüğümüz tarafından gerçekleştirilmiştir. Merkez yoğunluğu esas alınarak hazırlanan programda 48 kuruluş değerlendirilmiştir. Değerlendiriciler, İstanbul daki 107

108 çalışmanın benzeri olarak ilk gün etik ve iletişim konusunda eğitim verilmiştir. İkinci ve üçüncü günde alanda değerlendirmeler BHKS Değerlendirme yazılımı kullanılarak tamamlanmıştır. Son gün İstanbul da olduğu gibi Kuruluşlardan gelen kalite temsilcileri ile uygulama ve değerlendirme süreci tartışmaya açılmıştır. Ayrıca BHKS nın bakım hizmeti veren kuruluşlarca tanınması ve uygulanması için yapılan çalışmalar kapsamında, 561 merkeze BHKS kitabı ve Bakım Hizmeti Uygulama Rehberi ulaştırılmıştır. Aynı zamanda Genel Müdürlüğümüzün web sayfasında yer alan e-bakım linkinde bulunan e-bhks sayfasına girerek BHKS Öz Değerlendirme yapmaları istenmiştir. Türkiye genelinde, 148 kuruluş geri dönüş yaparak öz değerlendirme puanlarını tarafımıza göndermiştir. Ayrıca kuruluşlar atadıkları 267 BHKS Kalite Temsilcisi ve yedeklerinin isimlerini bildirmişlerdir. Alanda uygulama ve Değerlendirme çalışmaları kapsamında İstanbul ve Ankara da 160 merkez değerlendirilmiştir. BHKS alanda uygulama ve değerlendirme üçüncü çalışması Aralık 2014 tarihinde İzmir de 51 merkezi kapsayacak şekilde yapılacaktır. Türkiye nin diğer bölgelerinde bulunan 350 bakım veren merkezi, 2015 yılı içeresinde değerlendirilmesi hedeflenmektedir. Değerlendirme yapılacak kuruluştan randevü alarak gidilmekte ve iki Değerlendiricinin katıldığı çalışma ziyaretinde e-bhks değerlendirici linki nden puanlar girilebilmektedir. BHKS alanda uygulama ve değerlendirme çalışmaları, Standartların ve Değerlendiricilerin eğitimi ve gelişimi için önem arz etmektedir. Tüm Türkiye de 561 bakım hizmeti veren kuruluşların değerlendirme çalışmaları devam etmektedir. Kuruluş sayısının fazla olduğu illerden başlayarak planlanan, alanda uygulama ve değerlendirme programları, kuruluş yoğunluğu esas alınarak diğer illerde de devam ettirilmesi hedeflenmektedir. Bu çalışmalar kapsamında; BHKS güvenirlilik çalışmaları ve değerlendiricilerin objektif değerlendirme yapabilmelerine yönelik eğitim çalışmaları devam edilmektedir. Ayrıca Kuruluşlardaki kalite temsilcilerine ve yeni katılan değerlendiricilere eğitim çalışmaları planlanmaktadır. Bu yıl İzmir de mini bir denemesini yapmaya hazırlandığımız Bakımda Kalite Geliştirme ve Performans Kongresi ni, değerlendirici ve kalite temsilcilerinin katıldığı, iyi uygulama örneklerinin bildiri olarak sunulduğu bilimsel toplantılarla her yıl yapmayı planlamaktadır. 108

109 BHKS değerlendirme esasları; hizmet alanın ve hizmet verenin memnuniyet ölçümleri, kuruluşların öz değerlendirmeleri, iyileştirmelerde süreç yönetimi, izleme ve değerlendirme, puanlama/belgelendirme ve ödemeler ile ilişkilendirme üzerine kurgulamıştır. Kuruluşların iki yılda bir değerlendirme sürecine alınması hedeflenmektedir. BHKS değerlendirmelerinin nihai puanında; memnuniyet anket sonuç skorları, BHKS puanı, işgücü kulanım yönetimi puanı/mesleki yeterlilik belgeleri, kuruluşun mali yönetimi puanı ortalaması esas alınarak, değerlendirme sonucunda kuruluşun belgelendirilmesi planlanmaktadır. BHKS Kalite Belgesi için; Genel Müdürlüğümüzün Kalite Geliştirme Dairesinde sekretaryasının yürütüleceği ve Genel Müdürlüğümüzden bürokratlar, akademisyenler, özel sektör temsilcileri, STK ve ödeme yapacak kurum temsilcilerden oluşturulacak Özerk Komisyon ca ödeme ile ilişkili puanın ortaya konması hedeflenmiştir. SONUÇ Bakım hizmetinin kalitesinin geliştirilmesine ilişkin bu yeni açılımda; bakım hizmeti kalite standartlarının uygulanması ve değerlendirilmesi, bakım kriterlerine uygun bakım seviyelerinin belirlenmesi, hizmet modellerinin geliştirilmesi ve bakım alanında çalışanların meslek standartları ve yeterlilikleri çalışmaları da yapılmaktadır. Bu kapsamda, BHKS çalışmalarının sürdürülmesi ve kalite standartlarının uluslararası akreditasyon sistemlerince kabul edilmesi ve uluslararası bakım hizmetleri ile uyumlandırılması çalışmaları devam etmektedir. KAYNAKLAR 1. Bakım Hizmeti Kalite Standartları Kitabı-Ankara;

110 BİLDİRİ 29: HUZUREVİ YAŞLILARININ MEMNUNİYET ORANLARININ ARTTIRILMASI Rıfat INAN [1] [1] Adana YBHRM, Adana ÖZET Yaşlılık dönemine uyum ve yaşam doyumu bireylerin boş zamanını değerlendirme biçimine bağlıdır. Her yaşın kendine özgü özellikleri olduğu unutulmadan, yaşlı bireylerin bağımlı, salt tüketici konuma girmeleri engellenerek, güçleri, eğilimleri ve potansiyelleri doğrultusunda yaşamlarını sağlıklı ve aktif olarak sürdürmelerinin desteklenmesi gerekir. Geçmiş yaşantısında yaşam doyumu yüksek bireylerin üretkenliklerini yaşlılık döneminde sürdürmelerinin sağlanması önemlidir. Huzurevi yaşlıların %48'inin boş vakitlerini geçirmek için bir uğraş buldukları, %42'sinin oturarak vakit geçirdiği, %7'sinin kitap okuduğu-televizyon izlediği, %3'ünün de bahçede vakit geçirdiği, huzurevinde yapmak istedikleri bir uğraşlarının olmadığını söyleyenlerin oranında %62 olduğu, Yaşlıların %93'ünün geleceğe ait planlarının olmadığı ve %85'inin geçmişteki olayları yeniden değerlendirdiği saptanmıştır. Huzurevlerinde yaşayan yaşlıların bireysel yeteneklerini kullanmalarına olanak sağlayacak sosyal ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi ve katılımlarının desteklenmesi de bir gereksinimdir. Bu gereksinimi karşılamak ve devamlılığının takibini yapmak için bu formlar kullanılmaktadır. GİRİŞ Yaşlılık döneminde aktivite ve hobilere zaman ayırmak, bir yandan yaşam kalitesini yükseltirken, diğer yandan geri kalan yaşamlarında daha dinamik olmalarını sağlayacaktır. Yaşlılık döneminde, hiçbir aktiviteye zaman ayırmadan tüm vakti amaçsız ve işlevsiz olarak geçirmenin, psikolojik olarak risk oluşturduğu gibi, kişiyi zararlı alkol, kumar gibi alışkanlıklara teşvik ettiği de görülmüştür. Bu bağlamda, boş zaman aktivitelerinin kişiyi stresten uzak tutarak, psikolojik olarak yenilenmesine de sebep olacağı açıktır. Bu noktada, yaşlılık döneminde, kişi toplumsal ilişkilerini devam ettirmeli ve zevk alacağı faaliyetlerle yaşamını renklendirmelidir. Hayatın her döneminin ayrı bir tat, ayrı bir keyif ve heyecan barındırabileceğini keşfetmeleri ve yaşlıların bu dönemi daha sağlıklı ve aktif olarak geçirmeleri için sosyal etkinlikler hayatlarında yer almalıdır. 110

111 Etkinliklere Katılım Takibi Seyhan Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi olarak yaklaşık 42 Rehabilitasyon ve 70 Huzurevi yaşlısına hizmet verilmektedir. Yaşlılar kuruluşumuza kabulü yapıldıktan sonra ilgi alanları tespit edilerek ilgisine göre çeşitli sosyal aktivitelere ( Türk Sanat Müziği, Tiyatro, Sera, Duvar Gazetesi, Şiir, Spor, Elişi ) yönlendirilmektedir. Aktiviteler için ihtiyaç duyduğu malzemeler temin edilerek yaşlıya her türlü kolaylık sağlanmakta ve katılım için teşvik edilmektedir. Yaşlıların yaptıkları faaliyetlerin başka insanlarla paylaşılması yaşlıda yeni şeyler yapma isteği uyandırdığı gibi yaratıcılığını arttırarak yaşam doyumunu yükseltmek ve geri kalan yaşamında daha mutlu, kendine güvenen, paylaşımcı insanlar olmalarına katkıda bulunmuştur. Ayrıca yaşlılara her ay yapılan Doğum Günü Kutlama Etkinlikleriyle kendilerini önemli hissetmeleri sağlanır. Bu etkinliklere aile bireylerinin de katılımları sağlanarak yaşlının aile bağlarının kuvvetlendirilmesi sağlanmaktadır. Halk Eğitim Merkezi tarafından görevlendirilen Türk Sanat Müziği, Tiyatro ve El Sanatları eğitmenleri eşliğinde çalışmalar yaparak belirli günlerde bu çalışmalarını gösterim olarak sunmaktadırlar. Fizyoterapist tarafından sabah sporu yapmak isteyen yaşlılar kendilerine uygun egzersiz programı doğrultusunda spor yapmaktadırlar. Şiir yazan, Duvar Gazetesine yazı yazmak isteyen yaşlılarımız kendilerine ayrılan panoda paylaşımda bulunmakta bu paylaşımlar diğer yaşlılarımız ve ziyaretçiler tarafından takip edilmektedir. Kuruluş bahçesinde bulunan cam seramızda toprakla uğraşmak isteyen yaşlılarımız kendilerine ayrılmış olan bölümlerde istedikleri ürünleri yetiştirmekte ve bu ürünleri huzurevi sakinlerimize ikram ederek bundan büyük mutluluk duymaktadırlar. Yaşlıların etkinliklere düzenli katılımın sağlanması için etkinlik katılım formları oluşturulmuştur. Bu form ile katılım takibi yapılmaktadır. SONUÇ Yapılan bu uygulamalar sonucunda yaşlılar kendilerine bir hobi edinmiş, işe yaradığını hissetmiş ve yapabildiklerini diğer insanlarla paylaşmanın mutluluğunu yaşamışlardır. Bu uygulama ile ortak hobileri olan yaşlılar için grup etkinlikleri düzenlenmiştir. Yaşlıların yapmış olduğu tüm etkinlikler gerekli formlar ile takip edilmiştir. Bu uygulamalar ile kuruluşumuzdaki yaşlıların memnuniyetleri ve kuruluş hizmet kalitesi artmıştır. Bu artışın bir göstergesi de kuruluş yaşlılarına yapılan Kuruluş Memnuniyeti Ölçüm Anketi sonucunda memnuniyet oranının % 98 çıkması olmuştur. 111

112 BİLDİRİ 30: BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARININ UYGULANMASI KAPSAMINDA; DİKKATLİ OL GÜVENLİ YAŞAT**** WITHIN THE SCOPE OF THE APPLICATION OF QUALITY STANDARDS OF CARİNG SERVICES: BE CAREFUL KEEP ALIVE SAFELY Sercan UZUN - [1], Umut KARAKOYUN [2] [1] Sosyal Çalışmacı -Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü, Diyarbakır, sercnuzun@hotmail.com [2] Sorumlu Müdür -Özel Diyarbakır Bakım Merkezi, Diyarbakır, umutkarakoyun@windowslive.com ÖZET Bu çalışmada; Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı nın Bakım Hizmetinde İkinci Kalite Yoktur! anlayışı ile yola çıktığı Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının belirlenmesi, geliştirilmesi, uygulanması ve bu yolda uzun soluklu hizmetlerin başarılması adına atılan önemli adımlardan biri olan iyi uygulama örnekleri hakkında bilgi verilmiştir. Bakım Hizmetleri Kalite Standartları kapsamında Diyarbakır Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü ne bağlı hizmet vermekte olan Özel Diyarbakır Bakım Merkezi nde kullanılmaya başlanılan narkotik dolaplarını temsil eden materyallerin fotoğrafları çekilmiş ve bu fotoğraflar dijital ortama aktarılmıştır. Gerekli bilgiler internet ortamından yararlanılarak düzenlenmiş olup aynı zamanda görsel olarak Powerpoint CD si hazırlanmıştır. Bu çalışmada kullanılan yöntemle Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından bakım hizmeti verilen engelli, yaşlı ve hasta vatandaşlarımız için yaşamsal öneme sahip ilaç kullanımı konusunda var olan tüm çalışmalarını daha ileriye götürmek, uygulamada yaşanan sorunları gidermek ve önce insan ilkesi doğrultusunda Evrensel İnsan Hakları yaklaşımı ile Hak Eksenli bir bakış açısının ülkemizin her köşesine yayılmasının sağlanması amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Bakım, Hizmet, Kalite, Narkotik, Uygulama. ABSTRACT In this study, information about the identifying, developing, and applying caring services quality standards that the Ministry of Family and Social Policies has started off with the sense of There Is No Second Quality in Caring Service! and the good samples of practice which is one of the important steps taken on behalf of succeeding longwinded services on this way has been given. The photographs of materials 112

113 representing narcotic lockers that are started to be used in Private Diyarbakır Caring Center offering service affiliated to Diyarbakır Provincial Directorate of Family and Social Policies within the scope of Caring Service Quality Standards have been taken and these photographs have been transmitted to digital environment. Required information has been organized by benefitting from internet and also PowerPoint Cd has been prepared as visual material. With the method used in this study, taking all the existing studies as to drug use that is vital for our disabled, old and ill citizens who are given nursing service by the Ministry of Family and Social Policies further, resolving the problems encountered in application and providing the spread of Universal Human Rights approach and a point of view that is a Right Centric in accordance with Human First principle to the every corner of our country have been aimed. Key Words: Caring, Service, Quality, Narcotic, Application. GİRİŞ Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının Uygulanması Kapsamında; Dikkatli Ol Güvenli Yaşat Uygulaması: Başlangıç ve Bitiş Tarihleri: Bakım Hizmetleri Kalite Standartları kapsamında uygulanmakta olan Dikkatli Ol, Güvenli Yaşat Uygulamasının Başlangıç ve Bitiş Tarihi: 18/11/ /11/2014 Amacı Bakıma ihtiyacı olan engelli, yaşlı, hasta bireylerin bakımı için yatılı veya gündüzlü hizmet veren, gerçek kişi ve özel hukuk tüzel kişileri tarafından açılan sosyal hizmet kuruluşu statüsündeki özel bakım kurumları ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı nın taşradaki kolu olan İl Müdürlükleri bünyesinde hizmet veren resmi sosyal hizmet kuruluşlarında kalmakta olan bireylerin yaşamsal faaliyetlerinin düzenli bir şekilde devam etmesi için gerekli olan güvenli ilaç kullanımının önemi tartışılmaz bir gerçeklik taşımaktadır. Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının 3. Bölüm Bakım Hizmeti Yönetimi alt başlıklarından biri olan Sağlık Hizmetleri kısmını oluşturan G, G, , , G maddelerinde Yeşil ve Kırmızı Reçeteye tabi ilaçların yönetiminin ve yönetimin yapılabilmesi ile ilaç güvenliğinin sağlanması için gerekli olan koşullar belirtilmiş ve bu maddelerden yola çıkılarak Tıbbi Narkotik İlaç Dolabı uygulamasının gerçekleştirilmesine karar verilmiştir. 113

114 Bu uygulama ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından bakım hizmeti verilen engelli, yaşlı ve hasta vatandaşlarımız için yaşamsal öneme sahip ilaç kullanımı konusunda var olan tüm çalışmalarını daha ileriye götürmek, uygulamada yaşanılan sorunları gidermek ve önce insan ilkesi doğrultusunda Evrensel İnsan Hakları yaklaşımı ile Hak Eksenli bir bakış açısının ülkemizin her köşesine yayılmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Tanımlamalar Kalite Nedir? Kalite, bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır (tr.wikipedia.org, 2012). Bakım İhtiyacı Olan Engelli Birey Ne Demektir? Engellilik sınıflandırmasına göre ağır engelli olduğu belgelendirilenlerden, günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olan kişidir (eyh.aile.gov.tr, 2013). İlaç Ne Demektir? İlaç, canlı hücre üzerinde meydana getirdiği tesir ile bir hastalığın teşhisini, iyileştirilmesi veya semptomlarının azaltılması amacıyla tedavisini veya bu hastalıktan korunmayı mümkün kılan, canlılara değişik uygulama yöntemleri ile verilen doğal, yarı sentetik veya sentetik kimyasal preparatlardır (tr.wikipedia.org, 2014). Yeşil Reçete: İçinde narkotik etkiler bulunabilen ve bağımlılık yapabileceği için bir düzene göre alınması gereken ilaçları elde etmek için kullanılan reçetedir ( 2009). Kırmızı Reçete: Genelde ameliyatlarda kullanılan ve kişiyi tam anlamıyla uyuşturan ilaçlar için kullanılan reçetedir ( 2006). Süreç Bakım Hizmetleri Kalite Standartları kapsamında Diyarbakır Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü ne bağlı hizmet vermekte olan Özel Diyarbakır Bakım Merkezi ile birlikte yapılan öz değerlendirme sırasında Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının 3. Bölüm Bakım Hizmeti Yönetimi alt başlıklarından biri olan Sağlık Hizmetleri kısmını oluşturan G, G, , ,

115 14 00 G maddelerinde Yeşil ve Kırmızı Reçeteye tabi ilaçların yönetiminin ve yönetimin yapılabilmesi ile ilaç güvenliğinin sağlanması için gerekli olan koşullar belirtilmiş ve bu maddelerden yola çıkılarak Tıbbi Narkotik İlaç Dolabı uygulamasının gerçekleştirilmesine karar verilmiştir. Yeşil ve Kırmızı Reçeteye tabi ilaçların her ne kadar kilitli dolaplarda bulunsalar da ilaç kullanımının güvenliği açısından Tıbbi Narkotik İlaç Dolapları nda saklanması gerektiği düşünülmüştür. Uygulamanın gerçekleştirilebilmesi amacıyla Özel Diyarbakır Bakım Merkezi tarafından Tıbbi Narkotik İlaç Dolabı temin edilmiş kuruluşta görevli sağlık personeli tarafından teknik şartname kapsamında gerekli kontrolleri yapıldıktan sonra kullanılmaya başlanılmıştır. Uygulamanın sonuçlarını değerlendirebilmek ve kullanımına ilişkin gözlem yapabilmek amacıyla Özel Diyarbakır Bakım Merkezi ne gidilerek narkotik dolaplarını temsil eden materyallerin fotoğrafları çekilmiş ve bu fotoğraflar dijital ortama aktarılmıştır. DİKKATLİ OL GÜVENLİ YAŞAT UYGULAMASI İlaç Güvenliği Nedir? İlaç güvenliği bir beşeri tıbbi müstahzarın üretiminden uygulama sonrası gözlem aralığına kadar tüm süreçleri içeren, ilacın hastaya ve çalışanlara zarar vermesini önlemek amacıyla yapılan önleyici faaliyetler ile ilaç kullanımından dolayı meydana gelmiş olaylarla ilgili yapılan düzeltici faaliyetlerin tamamını ifade etmektedir ( 2011). İlaç Güvenliğinin Önemi? İlaç akış sürecinin herhangi bir basamağında yaşanan en ufak bir sorun dahi hasta güvenliği ve/veya çalışan güvenliğini riske atabilir, tedavi hizmetlerinin işleyişini zedeleyebilir veya kurumu maddi zarara uğratabilir. Örneğin, ilaç satın alma talebi veren doktor ilacın farmasötik formunu yanlış yazdığında, alınacak yanlış ilaç tüketilemeyebilir. Veya soğuk zincir kapsamında olan bir ilacın yanlış depolanması ve bu ilacın hastaya uygulanması hastayı tedavi etmek yerine zarar verebilir ( 2011). İlaç güvenliği ile ilgili hatalar tüm tıbbi hataların %18-20 sini oluşturmaktadır. Yapılmış çalışmaların raporlarına bakıldığında en çok doktor istemlerinde hata yapıldığı görülürken en büyük zararın ise uygulama sırasında yapılan hatalardan kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. Pratikte alınacak çok basit önlemlerin bu hataları önleyebileceği bir gerçektir ve çalışan tüm sağlık personeline en başta ilaç güvenliğinin öneminin 115

116 benimsetilmesi gerekmektedir ( 2011). İlaç güvenliği; hasta güvenliği, çalışan güvenliği ve kaynak kontrolü faktörlerinin iyileştirilmesinde mecburi bir husus olduğundan sağlık hizmeti veren tüm birimlerde ilaç güvenliğini sağlayacak çalışmalar titizlikle planlanmalı ve uygulanmalıdır ( 2011). Tıbbi Narkotik İlaç Dolabı Neden Kullanılmalıdır? İlaç güvenliği ile ilgili hataların tüm tıbbi hataların %18-20 sini oluşturduğu düşünüldüğünde bakım hizmeti verilen kuruluşlar tarafından pratikte alınacak çok basit önlemlerle bu hatalar engellenebileceğinden narkotik ilaçların etkileri de göz önünde bulundurularak Tıbbi Narkotik İlaç Dolabı nın kullanılması bu ilaçların uygun bir şekilde saklanabilmesi ve kullanılabilmesine imkân sağlayacaktır. Tıbbi Narkotik İlaç Dolabı nın kullanılması ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından bakım hizmeti verilen engelli, yaşlı ve hasta vatandaşlarımız için yaşamsal öneme sahip ilaç kullanımı güvenli bir şekilde gerçekleştirilebilecektir. Tıbbi Narkotik İlaç Dolabı Şekil: 2.4.2: Tıbbi Narkotik İlaç Dolabı SONUÇ Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının uygulanması, iyi uygulama örnekleriyle geliştirilmesi üzerine yapılan bu çalışma sonucunda; söz konusu uygulamanın toplumun dezavantajlı gruplarını oluşturan engelli, yaşlı ve hasta bireylerimizin yüksek yararı düşünüldüğünde özellikle 116

117 diğer ilaçlarla karşılaştırıldığı zaman narkotik etkileri bulunan kırmızı ve yeşil reçeteyle kullanılan ilaçların güvenli bir şekilde kullanımı, ilaç kullanımı sırasında gelişebilecek olumsuz durum ve sonuçlarının asgari düzeye indirilmesi yönünde çok faydalı olduğu görülmüştür. Bakıma ihtiyacı olan engelli, yaşlı, hasta bireylerin bakımı için yatılı veya gündüzlü hizmet veren, gerçek kişi ve özel hukuk tüzel kişileri tarafından açılan sosyal hizmet kuruluşu statüsündeki özel bakım kurumları ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı nın taşradaki kolu olan İl Müdürlükleri bünyesinde hizmet veren resmi sosyal hizmet kuruluşlarında kalmakta olan bireylere sağlık hizmeti veren sağlık personellerinin yapılan bu uygulama ile farkındalıklarının artırılabileceği düşünülmüş Özel Diyarbakır Bakım Merkezi nde görevli sağlık personellerinin uygulamayı gerçekleştirmeleri sırasında farkındalık konusunda bir gelişme yaşadıkları gözlenmiştir. Sonuç olarak Tıbbi Narkotik Dolap kullanımının Dikkatli Ol Güvenli Yaşat uygulamasının amacı olan bakım hizmetlerinde kalite standartlarının uygulanabilirliğinin değerlendirilmesini, uygulamanın gerçekleştirilmesi ile hizmet verilen bireylerimize daha kaliteli hizmet sunulacağı ve bu tür gelişmelerle yaşam kalitelerinin artırılacağı yönünde büyük bir katkı sağlayacağını düşünmekteyiz. KAYNAKLAR 2. (Haziran, 2012) ( ) ( ) ( ) ( ) (Aralık, 2011) f, (Kasım, 2014) 117

118 BİLDİRİ 31:BAKIM HİZMETLERİ KALİTE STANDARTLARININ PUANLANMASI Serhat AKPINAR [1] [1] Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, ANKARA, ÖZET Dünyada devletler, sosyal riskleri azaltmak, sosyal refahı arttırmak, sosyal koruma sağlamak, gelir dağılımını düzeltmek gibi amaçlarla çeşitli politikalar uygulamaktadır. Söz konusu politikalar için ayrılan kaynaklar her geçen gün artmaktadır. Sosyal politika araçları, dezavantajlı grupların temel hak ve özgürlüklerinin geliştirilmesinden bakım ve rehabilitasyon hizmetlerine kadar uzanmaktadır. Devletler bir taraftan yeni politika ve uygulamaları hayata geçirirken diğer taraftan mevcut uygulamaların etkinliğini arttırmaya çalışmaktadır. Bu çalışmada, Aile ve Sosyal politikalar Bakanlığı tarafından yürütülen bakım ve rehabilitasyon hizmetlerine ilişkin kalite standartlarının puanlanması konusu ele alınacaktır. Anahtar Kelimler: Sosyal Politika, Bakım Hizmetleri Kalite Standartları, Etkinlik, Puanlama ABSTRACT The states in the World apply the various policies to reduce social risks, increase the social welfare, provide social protection, correct the income distribution. The resources to be allocated this policies, increase day by day. Social policy instruments extend over from development of fundamental right and freedoms of disadventaged groups to care and rehabilitation services. The states, on the one hand, carry out the new policies and implementations, on the other hand try to improve the efficiency of available implementations. In thıs study, grading to the quality standarts of care and rehabilitation which is carried out by Ministery of Family and Social Policy is discussed. Key Words: Social Policy, The Quality Standards of Care and Rehabilitation, Efficiency, Grading 1. GİRİŞ Türkiye nüfusunun yaklaşık olarak %20 si engelli ve yaşlı bireylerden oluşmaktadır. Diğer bireylere göre toplumsal ve iktisadi hayatta dezaventajlı konumda olan bu bireylerin aktif pozitif ayrımcılık politikaları ile desteklenmesi sosyal devlet ilkesinin bir gereğidir. Bu nedenle Türkiye dahil bir çok ülkede dezavantajlı 118

119 grupların sosyal yaşama aktif katılımı ve temel hak ve özgürlüklerden tam olarak yararlanması için sosyal politika araçları kullanılmaktadır. Bir sosyal politika aracı olarak bakım ve rehabilitasyon hizmetleri Türkiye de; merkezi yönetim, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve özel kuruluşlar tarafından verilmektedir. Bakım rehabilitasyon hizmetlerindeki bu dağınık yapı, öncelikle kurumlar arası koordinasyonsuzluk ve hizmet standartlarının farklılaşmaslı gibi sorunlara neden olmaktadır. Benzer durumda bulunan bakıma muhtaç bireyler, farklı bakım merkezlerinden farklı hizmet alabilmektedir. Hatta aynı ücreti ödese dahi bu farklılık yine de ortaya çıkabilmektedir. Bu sorunlardan yola çıkarak Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinde standardizasyonun sağlanması amacıyla, Bakım Hizmetleri Kalite Standartları nın hazırlanması çalışmaları başlatılmıştır. Bu çalışmada Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarına tabi olacak kuruluşların kalite puanlarının hesaplanması üzerinde durulacak ve hesaplamaya ilişkin bir yöntem önerisinde bulunulacaktır. Çalışmanın ikinci bölümünde Bakım Hizmetleri Kalite Standartları nın sistematiğine kısaca değinilecek, üçüncü bölümünde kalite puanı hesaplama yöntemi ele alınacak, dördüncü bölümde ise kalite puanına göre kuruluşlara yapılacak ödeme miktarlarına ilişkin hesaplama yöntemi üzerinde durulacaktır Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Bakıma ihtiyacı olan bireylere sunulan bakım hizmetlerinin kalitesini arttırmak, hizmet sunan kuruluşların uygulamalarında birlik sağlamak amacıyla hazırlanan Bakım Hizmetleri Kalite Standartları genel olarak güvenlik, memnuniyet, mahremiyet ve etkinlik ilkeleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Hizmet alan verenlerin güvenliğinin tam olarak sağlanması, mahremiyetlerinin korunması ve memnuniyetlerinin sağlanmasının yanında uygulama sürecinde, işgücü, mali yönetim ve fiziksel yapı durumuna ilişkin etkinliğin sağlanması da hedeflenmiştir. Halihazırda Türkiye de bakıma ihtiyacı olan bireylere; evde bakım, gündüzlü hizmetler, toplum temelli yaşam evleri, huzur evi, bakım evi, yaşam destek merkezleri ve süreli ve sürekli bakım ve danışma merkezleri modelleriyle hizmet verilmektedir. Her bir modelin kendine özgü işleyiş süreci olduğundan, BHKS ve puanlama metodolojisi buna göre sistematize edilmiştir. 119

120 4. Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının Puanlanması ve Ödemelerle İlişkilendirilmesi Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarının puanlanması sürecinde; BHKS Puanı, memnuniyet anketleri, işgücü yönetimi, mali yönetim ve fiziksel yapıya ilişkin unsurlar dikkate alınmıştır. Diğer bir ifade ile kuruluşların kalitesi puanlanırken sadece hizmet kalitesi değil yönetimsel faktörler de dikkate alınmıştır. Böylece kalitenin bir bütün olarak değerlendirilmesi sağlanmıştır. Bu husus şu şekilde formulize edilebilir: S = xl + yc+ zm + qt Burada hizmet sunumu (S); işgücü (L), sermaye (C), yönetim sistemi (M) ve teknoloji (T) nin bir fonksiyonudur. Sermaye yalnızca mali sermayeyi değil, fiziksel sermayeyi de içermektedir. Yönetim sistemi ile kastedilen ise BHKS dir. Bu açıklamalardan yola çıkarak kuruluşları kalite puanı aşağıdaki şekilde formülize edilmiştir: KKP = BHKP + MP + İEP + SEP + FYP Formülde; KKP: Kuruluş kalite puanını, MP: Memnuniyet anketi puanını, İEP: İşgücü etkinlik puanını, SEP: Sermaye etkinlik puanını, FYP: Fiziksel yapı puanını ifade etmektedir. Aşağıda söz konusu değişkenlerin hesaplanmasına ilişkin açıklamalar yer almaktadır: 120

121 Bakım Hizmetleri Kalite Puanı (BHKP). m BHKP= KP i, t-1 i=1 m SP j, t-1 j=1 X1000 Formülde; KP i, t-1 : Kuruluşun, değerlendirilen standartlardan aldığı toplam puanı, SP j, t-1 : Değerlendirilen standartların toplam puanını, m : Değerlendirilen standart sayısını ifade etmektedir. BHKP 1000 üzerinden puanlanmakta olup her bir kuruluşun dahil olduğu hizmet modeline göre değerlendirilmesi sağlanmaktadır. Memnuniyet Puanı: n m MS= L i S j i=1 j=1 n + 2 m Formülde; Li : Çalışan memnuniyeti anket puanlarının toplamını, Sj : Hizmet alan memnuniyeti anket puanlarının toplamını, n : Çalışan sayısını, m : Hizmet alan sayısını 121

122 ifade etmektedir. Formül; tüm çalışanların memnuniyet puanları toplamının çalışan sayısına bölümü ile tüm hizmet alanların memnuniyet puanlarının toplamının hizmet alan sayısına bölümünün toplamını göstermektedir. Formülde çalışan ve hizmet alan memnuniyetine eşit ağırlık verilmiştir. İşgücü Etkinlik Puanı (İEP): q n 2 m a, t-1 / M i, j, t-1 BHKP P i, t-1 BE İEP= X X 1- X 2- r=1 i, j=1 L t-1 L t-1 6 i=1 160 Formülde; a, t-1 : t-1 döneminde a kuruluşundan hizmet alan kişi sayısını, q : Aydaki gün sayısını, Mi, j, t-1 : t-1 döneminde i inci meslek grubunda bulunan j inci personelin günlük çalışma süresini, Pi, t-1 : t-1 döneminde i inci meslek grubunda bulunan personel sayısını, Lt-1 : t-1 döneminde kuruluşta istihdam edilen toplam personel sayısını, BE : İlgili kuruluşta bakım elemanı başına düşen kişi sayısını ifade etmektedir. Formülde işgücü etkinliği; hizmet sunan personelin çalıştığı süre, yeterli personelin bulunup bulunmadığı, personel çeşitliliği ve verimliliği parametreleri kullanılarak ölçülmektedir. Buna göre; tam zaman eşdeğeri bakım hizmeti veren personel başına düşen hizmet alan kişi sayısında azalma, her bir personelin ürettiği kalitedeki artış, kuruluşta bulunması gereken meslek elemanlarının çeşitliliğinde artış ve ilgili mevzuat ile belirlenen bakım elemanı başına düşen kişi sayısında azalma işgücü etkinlik puanını arttıracaktır. Sermaye Etkinlik Puanı (SEP): Sermaye Etkinlik Puanı üç bileşenden oluşmaktadır: - Gelirlerin giderleri karşılama oranı - Kişi başına maliyet - Kalite başına maliyet 122

123 Tablo 1: Gelirlerin Giderleri Karşılama Oranı Standart Kuruluş F Gösterge Değer Değeri (faktör) Puan [G] [SD] (KD) Koşul Puan [P] Evde bakım Gündüzlü Bakım Yaşamevi-Umutevi F>1 G+Gx(F-1) Huzurevi F=1 G Bakımevi 1 KD=I/E KD/SD 100 F<1 G+Gx(F-1) Yaşam Destek Evleri/Üniteleri Süreli Ve Sürekli Bakım Merkezler Tabloda kuruluş gelirlerinin giderleri karşılama oranına ilişkin hesaplama yöntemi gösterilmektedir. Standart değerin 1 kabul edildiği yöntemde kuruluş değerinin standart değere oranını ifade eden faktör değerine ilişkin üç ihtimal söz konusu olup F>1 ise kuruluş ek puan alacaktır. F<1 ise kuruluş puan kaybedecektir. Tablo 2: Kişi Başına Maliyet Standart Kuruluş Gösterge F (faktör) Değer [SD] Değeri (KD) Puan [G] Koşul Puan [P] Evde bakım Gündüzlü Bakım Yaşamevi-Umutevi F>1 G-Gx(F-1) Huzurevi F=1 G Bakımevi KBM ORT KD KD/SD 100 F<1 G-Gx(F-1) Yaşam Destek Evleri/Üniteleri Süreli Ve Sürekli Bakım Merkezler Tabloda kişi başına maliyete ilişkin hesaplama yöntemi gösterilmektedir. Standart değerin ilgili hizmet modelindeki tüm kuruluşların kişi başına maliyetlerinin ortalamasının (KBMORT) kabul edildiği yöntemde 123

124 kuruluş değerinin standart değere oranını ifade eden faktör değerine ilişkin üç ihtimal söz konusu olup F>1 ise kuruluş ek puan alacaktır. F<1 ise kuruluş puan kaybedecektir. Tablo 3: Kalite Başına Maliyet Standart Kuruluş Gösterge F (faktör) Değer [SD] Değeri (KD) Puan [G] Koşul Puan [P] Evde bakım Gündüzlü Bakım Yaşamevi-Umutevi F>1 G-Gx(F-1) Huzurevi F=1 G Bakımevi QBM ORT KD KD/SD 100 F<1 G-Gx(F-1) Yaşam Destek Evleri/Üniteleri Süreli Ve Sürekli Bakım Merkezler Tabloda kalite başına maliyete ilişkin hesaplama yöntemi gösterilmektedir. Kalite başına maliyet; kuruluşun ürettiği kalitenin maliyetini göstermektedir. Diğer bir ifadeyle bir birim kalite üretmek için katlandığı maliyeti ifade etmektedir. Standart değerin ilgili hizmet modelindeki tüm kuruluşların kalite başına maliyetlerinin ortalamasının (QBMORT) kabul edildiği yöntemde kuruluş değerinin standart değere oranını ifade eden faktör değerine ilişkin üç ihtimal söz konusu olup F>1 ise kuruluş ek puan alacaktır. F<1 ise kuruluş puan kaybedecektir. Fiziksel Yapı Puanı (FYP): Fiziksel yapı puanına ilişkin 7 bileşen bulunmaktadır. Bunlar: - Yeşil alan - Oda - Yatak odası - Banyo - Mutfak - Çamaşırhane - Çok amaçlı salon 124

125 Tablo 4: Yeşil Alan Standartları Bakım Modelleri Standart Değer Kuruluş Faktör Gösterge [SD], [Kişi Başına Değeri (KD) [F] Puan [G] Yeşil Alan] Koşul Puan [P] Evde bakım 0 Gündüzlü Bakım 2 Yaşamevi-Umutevi 2 1<F G+Gx(F-1) Huzurevi 2 F=1 G Bakımevi 2 KD F=KD/SD 100 F<1 G+Gx(F-1) Yaşam Destek Evleri/Üniteleri 2 Süreli Ve Sürekli Bakım Merkezler 2 Tabloda bakım modelleri itibariyle yeşil alan standartları imar mevzuatına uygun şekilde belirlenmiştir. Standart değerin, hizmet alan kişi başına yeşil alan olarak belirlendiği hesaplamada, faktör değerine ilişkin üç ihtimal bulunmaktadır. Faktör değeri 1 den ne kadar büyükse kuruluş o kadar ek puan alacaktır. Aynı şekilde faktör değeri 1 den ne kadar küçükse o oranda puan kaybedecektir. 125

126 Tablo 5: Oda Standartları Bakım Modelleri Standart Değer [SD1] [Oda Başına Kişi Sayısı] Standart Değer [SD2], [İkincil Düzenleme] Kuruluş Değeri (KD) Faktör [F, E] Gösterge Puanı [G] Koşul Puan [P] Evde bakım Gündüzlü Bakım F<1 G Yaşamevi-Umutevi 1 - F=1 G 1<F 0 F<1 E=1 G Huzurevi 1 Eşler için düzenleme F=1 E=1 G F<1 E 1 G/2 F=1 E 1 G/2 DİĞER 0 F=1 F=3 G Bakımevi 1 veya 3 F<1 G Yaşam Destek Evleri/Üniteleri 1 Yakınları için bölüm KD F=KD1/SD1 E=KD2/SD F 3 0 F<1 E=1 G F=1 E=1 G F<1 E 1 G/2 F=1 E 1 G/2 DİĞER 0 1 F 3 E=1 G Süreli Ve Sürekli Bakım Merkezler Refakatçi için bölüm F<1 E=1 G 1 F 3 G/2 E 1 F<1 E 1 G/2 DİĞER 0 126

127 Evde bakım ve gündüzlü bakım modellerinde oda standardı bulunmamaktadır. Diğer modellerde ise bir veya iki standart bulunmaktadır. Birinci standart oda başına kişi sayısı, ikinci standart ise odalarda ikincil düzenleme olarak tanımlanmıştır. Birinci standart F faktör değeri ile ikinci standart ise E faktör değeri ile ilişkilendirilmiştir. E ve F faktörlerinin farklı hizmet modellerine göre alacağı farklı değerlere ilişkin ihtimaller tabloda gösterilmektedir. Tablo 6: Yatak Odası Standartları SD2 SD1 (İkinci Kuruluş Gösterge Bakım (Yatak Odası Kişi Değeri Faktör [F] Puanı Modelleri Alanı (m 2 )) Alanı (KD) [G] (m 2 )) Evde bakım - Gündüzlü Bakım 20 m 2 - KD F=KD/SD 200 Yaşamevi- Umutevi 8 m 2 - KD F=KD/SD 200 Huzurevi 8 m 2 6 m KD F=KD1/SD1 2 ED E=KD2/SD2 200 Bakımevi 8 m 2 6 m KD F=KD1/SD1 2 ED E=KD2/SD2 200 Yaşam Destek 8 m 2 6 m KD F=KD1/SD1 2 Evleri/Üniteleri ED E=KD2/SD2 200 Süreli Ve Sürekli Bakım 8 m 2 6 m KD F=KD1/SD1 2 ED E=KD2/SD2 Merkezler 200 Koşul 1<F G+G*(F-1) 1=F G F<1 0 1<F G+G*(F/2) 1=F G F<1 0 F=1 E=1 G Puan [P] 1<F 1<E G+G/2*(F/2)+G/2*(E/2) 1<F E<1 G+G/2*(F/2)+ G/2*(E/2) 1<F E=1 G+G/2*(F/2) 1=F E>1 G+G/2*(E/2) 1=F E<1 G+G/2*(E/2) DİĞER 0 Tabloda hizmet modelleri itibariyle yatak odası standartları verilmektedir. Yatak odası alanı ve ikinci kişi alanı standart değerler olarak belirlenmiştir. Kuruluş değerlerinin standart değerlere oranını ifade eden 127

128 faktör değerlerinin alabileceği muhtemel değerler tabloda gösterilmiştir. Standartların üzerinde performans gösteren kuruluşların ek puan alması amaçlanmıştır. Diğer taraftan F değerinin 1 den küçük olduğu tüm ihtimaller için sıfır puan öngörülmüştür. Tablo 7: Banyo Standartları SD2 Bakım Modelleri SD1 (Banyo Durumu ) (Bany o başına kişi SD3 (Banyo Alanı) Kurulu ş Değeri (KD) Faktör [F] Gösterg e Puanı [G] Koşul Puan [P] sayısı) Evde bakım Gündüzlü Bakım Ortak 4 Tekerlek li sandalye G Yaşamevi- Umutevi Ortak 3 3 m2 F=KD1/SD 1 G-G/3*(E-1) Huzurevi Odaiçi Tekerlek 1 li sandalye Bakımevi Ortak 3 Sedye KD1 KD2 KD3 E=KD2/SD 2 H=KD3/SD G+G/3*(E-1) 2G/3 Yaşam Destek Evleri/Ünitele ri Odaiçi 1 Sedye 2G/3-G/3*(E- 1) Süreli Ve Sürekli Bakım Merkezler Odaiçi/ Ortak 1--4 Sedye F 1 için Aynı Komb. 2G/3-G/3*(E- 1) DİĞER 0 128

129 Banyo standartları için banyo durumu, banyo başına kişi sayısı, banyo alanı standartları belirlenmiştir. Söz konusu standartlara ilişkin faktör değerlerinin alabileceği muhtemel değerlere ilişkin dağılım tabloda gösterilmiştir. Ü. Standardı da sağlayan kuruluşlar gösterge puan alacaktır. Diğer durumlarda ise tabloda gösterildiği gibi farklı puanlar alacaktır. Tablo 8: Mutfak Standartları Bakım Modelleri SD2 SD1 Kuruluş Gösterge (Mutfak (Mutfak Değeri Faktör [F] Puanı Alanı Durumu) (KD) [G] (m2)) Koşul Puan [P] Evde bakım - G Gündüzlü Bakım Ortak 20 m2 G+G/2*(E- 1) Yaşamevi-Umutevi Ortak 10 m2 G/2 G/2+G/2(E- Huzurevi Odaiçi 3m2 F=KD1/SD1 KD 200 1) E=KD2/SD2 Bakımevi Ortak - DİĞER 0 Yaşam Destek Evleri/Üniteleri Odaiçi - Süreli Ve Sürekli Bakım Merkezler Ortak/ Odaiçi 3 m2/ 10m2/ Standart değerler; mutfak durumu ve mutfak alanı olarak belirlenmiştir. Standartlara ilişkin faktör değerlerinin alabileceği muhtemel değerler tabloda gösterilmiştir. 129

130 Tablo 9: Çamaşırhane Standartları Bakım Modelleri SD (Çamaşırhane Durumu) Kuruluş Değeri (KD) Faktör [F] Gösterge [G] Koşul Puan [P] Evde bakım Gündüzlü Bakım ortak Yaşamevi-Umutevi ortak/ Huzurevi Bakımevi Yaşam Destek Evleri/Üniteleri ortak/katta/ odaiçi ortak/katta ortak/katta/ odaiçi KD F=KD/SD 100 F=1 F 1 G 0 Süreli Ve Sürekli Bakım Merkezler ortak/katta/ odaiçi Çamaşırhane durumu, standart değer olarak belirlenmiştir. Standarda ilişkin iki ihtimal söz konusu olup ihtimallere göre alınabilecek değerler tabloda gösterilmiştir. 130

131 Tablo 10: Çok Amaçlı Salon Standartları SD1 (ÇAS Kuruluş SD2 (ÇAS G Başına Değeri F (faktör) Alanı) Gösterge Kişi (KD) Koşul P (Puan) Sayısı) Evde bakım - Gündüzlü Bakım m 2 +kişi G başı 3 m 2 Yaşamevi-Umutevi - 12 m 2 G+G/2*(E/2) 12 m 2 +kişi Huzurevi 30 F=KD1/SD1 başı 3 m 2 KD E=KD2/SD2 200 G+G/2*(E/2) Bakımevi - - G+G/2*(F/2)+G/2*(E/2) Yaşam Destek Evleri/Üniteleri - - G+G/2*(F/2) Süreli Ve Sürekli 12 m 2 +kişi 30 Bakım Merkezleri başı 3 m 2 G+G/2*(F/2)+G/2*(E/2 DİĞER 0 Çok amaçlı salona ilişkin iki standart değer belirlenmiştir. Çok amaçlı salon başına kişi sayısı ve çok amaçlı salon alanına göre hesaplanan faktör değerlerine ilişkin koşullar tabloda gösterilmiştir. Standartların üzerinde performans sergileyen kuruluşların ek puan alması öngörülmüştür. 5. Ödemeler ile İlişkilendirme Kuruluşların kalite puanları hesaplandıktan sonra kuruluşun yer alacağı kalite aralıkları Tablo 10 da gösterilmiştir. BHKP rablosunda aralığı, diğer bir ifadeyle güvenlik standartşarına ilişkin puan aralığında kuruluşun değerlendirme dışı tutulması öngnrülmektedir. 131

132 Tablo 11: Sınıflandırma BHKP SEP İEP MP FYP G A A A' A' A' A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A++ Tablo 10 da yer alan sınıflandırma esas alınarak aşağıda yer alan katsayılar tablosu (ß tablosu) düzenlenmiştir. Tabloda kalite sınıfları itibariyle ödeme katsayıları gösterilmektedir. Tablo 12: Katsayılar Tablosu ß tablosu A++ A+ A0 A- A-- BHKP 2 1,5 1 0,5 0,2 SEP 2 1,5 1 0,5 0,2 İEP 2 1,5 1 0,5 0,2 MP 2 1,5 1 0,5 0,2 FYP 2 1,5 1 0,5 0, sayılı Sosyal Hizmet Kanunu nda bakım hizmeti alan bireylere yapılacak ödemeler, gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutar şeklinde düzenlenmiştir. ß tablosu katsayıları ve gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutar (P) dikkate alınarak kuruluşlara yapılacak ödemeler aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır: 132

133 Bakım Hizmeti Kalite Puanına göre yapılacak ödeme; BHKP=ßx0,5xP Sermaye Etkinlik Puanına göre yapılacak ödeme; SEP=ßx0,1xP İşgücü Etkinlik Puanına göre yapılacak ödeme; ßx0,2xP Memnuniyet Puanına göre yapılacak ödeme; MP=ßx0,1xP Fiziksel Yapı Performansına göre yapılacak ödeme; FYP=ßx0,1xP Yukarıda yer alan tüm ödeme kalemleri toplanarak kuruluşa yapılacak toplam ödeme tutarı bulunmaktadır. Ancak bu tutar Türkiye nin tüm bölgeleri için aynıdır. Bu nedenle yapılacak ödeme bölgesel fiyat farklılıklarını ve maliyetleri içermemektedir. Bu sorunu gidermek için ise TÜİK tarafından yayımlanan bölgesel fiyat düzeyleri kullanılarak ödemelerin bölgelere göre farklılaştırılması sağlanmalıdır. Bunun için aşağıda yer alan tablodaki katsayılar kullanılarak kuruluşlara yapılacak nihai ödemeye ulaşılmaktadır. 133

134 Tablo 13: Bölgesel Satın Alma Gücü Paritesi Endeksi ÖDEME KATSAYISI TÜRKİYE TR10 (İstanbul) 1,00000 TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) 0,91272 TR22 (Balıkesir, Çanakkale) 0,90270 TR31 (İzmir) 0,93255 TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) 0,88970 TR33 (Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak) 0,86266 TR41 (Bursa, Eskişehir, Bilecik) 0,89161 TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) 0,91663 TR51 (Ankara) 0,93382 TR52 (Konya, Karaman) 0,85384 TR61 (Antalya, Isparta, Burdur) 0,90037 TR62 (Adana, Mersin) 0,89026 TR63 (Hatay, K.Maraş, Osmaniye) 0,84664 TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir) 0,85238 TR72 (Kayseri, Sivas, Yozgat) 0,85979 TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) 0,87610 TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) 0,85921 TR83 (Samsun, Tokat, Çorum, Amasya) 0,86266 TR90 (Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane) 0,90960 TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) 0,87510 TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) 0,84823 TRB1 (Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli) 0,87134 TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) 0,86403 TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) 0,86110 TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) 0,85150 TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) 0,

135 6. SONUÇ Bu çalışmada bakım ve rehabilitasyon hizmeti sunan kuruluşların kalite puanlamasına ilişkin bir yöntem önerilmiştir. Kalite puanlarının hesaplanmasında eşit taraflar arasında ayrım gözetilmemesi sağlanarak subjektif değerlendirme alanı mümkün olduğunca daraltılmaya çalışılmıştır. Kuruluşlara yapılacak ödemeler, kuruluş kalite puanı ile ilişkilendirilerek kaynakların daha rasyonel kullanılması amaçlanmıştır. Diğer taraftan ödemeler bölgesel fiyat ve maliyet farklılıkları dikkate alınarak farklılaştırılmıştır. Veri eksikliği nedeniyle uygulama yapılamamıştır. 135

136 BİLİRİ 32: BHKS DEĞERLENDİRME YAZILIM UYGULAMALARI Şüheda AKSOY-Fzt. [1] [1] Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kalite Geliştirme ÖZET Bakım Hizmetleri Kalite Standartları değerlendirmelerinden elde edilen verilerin kayıt altına alınıp güvenli şekilde depolanması ve raporlanması amacıyla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı tarafından BHKS Yazılımı yapılmıştır. Hazırlanan yazılım Ankara Alanda Uygulama ve Değerlendirme II çalışmasında etkin şekilde kullanılmıştır. İşgücü, zaman, verilen güvenli depolanması ve raporlanması için iyi bir uygulama örneği olmuştur. Yazılımın daha da geliştirilerek uygulanmasında yarar vardır. ASPB Department of Information has been established new software program to record and report of output of BHKS assesment. This software program has been used in Ankara for pilot program to test efficiency of manpower and time. While output of this program satisfactorily it is still needed to improvement. AnahtarKelimeler: BHKS, yazılım, işgücü, zaman, verilerin güvenli depolanması ve raporlanması GİRİŞ Bakım Hizmetleri Kalite Standartları Bakım Hizmetleri Kalite Standartları (BHKS) Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının bakım ihtiyacı olan bireylere sunulan süreli ve sürekli bakım hizmetlerinin kaliteli, sürdürülebilir, izlenebilir ve ölçülebilir olmak esaslarına dayanarak hizmet alan ve hizmet verenin güvenliği ve koşulsuz memnuniyeti ile hizmet alanın mahremiyetini, saygınlığını ve onurunu korumayı ön plana çıkarmak amacıyla uygulamaya koyduğu bakım hizmetine ilişkin standartlardan oluşmaktadır. BHKS Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı bulunan resmi huzurevleri, gerçek kişilere ait huzurevleri, resmi bakımevleri, özel bakım merkezleri, resmi huzurevleri ve yaşlı bakım merkezleri, vakıf ve derneklere bağlı huzurevleri, azınlıklara bağlı huzurevleri, yerel yönetimlere ait huzurevleri, kamu kurum ve kuruluşlarına ait huzurevlerinde bakım alanında yol gösterici bir rehber olması amacıyla hazırlanarak geliştirilmiştir. 81 ilde bulunan ASP İl Müdürlükleri ve bağlı resmi merkezlerde görev yapan BHKS Değerlendiricileri tarafından ziyaret edilen merkezler Bakım Hizmetleri Kalite Standartlarınca değerlendirilmekte ve değerlendirilen merkeze ait veriler toplanmaktadır. 136

137 BHKS çalışması geliştirilirken Değerlendiricilerin elde ettiği verilerin on-line olarak kayıt altına alınarak güvenli bir şekilde depolanması ve raporlanması amaçlanmış ve bu düşünce ile Bakanlığımız Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığınca hazırlanıp geliştirilerek BHKS Yazılımı oluşturulmuştur. 26 Haziran 2013 tarihinde yazılım çalışmalarına başlanmış olup ilk denemesi Şubat 2014 tarihinde İstanbul' da yapılan ve 112 merkezin ziyaret edildiği BHKS Alanda Uygulama ve Değerlendirme I çalışmasında ilk defa kullanılmıştır. ISS application pool birden fazla kişinin on-line veri kaydı yapmasını desteklemediği için 105 değerlendiriciden sadece 3 değerlendirici merkezden geldikten sonra konaklama yapılan yerde verilerini sisteme kayıt edebilmiştir. 103 değerlendirici ise BHKS kitapçığı üzerine verileri kaydederek gözden geçirme grubuna teslim etmiştir. Gözden geçirme grubunda toplanan veriler tekrar gözden geçirilerek rapor haline getirilmiştir. Kayıt yapılan kitapçıklar Bakanlığımıza getirilerek arşivlenmiştir. Değerlendirici Sayısı Veri Elde Etmede Veri Kaydetmede Verilerin Raporlamasını Verilerin Rapor Kullanılan Kullanılan Yapan Kişi Haline Zaman Zaman Sayısı Getirilmesi Değerlendirmenin Saat 3 Saat 3 3 Saat 1. Günü Değerlendirmenin Saat 3 Saat 3 3 Saat 2. Günü Değerlendirmenin Saat 3 Saat 3 3 Saat 3. Günü Tablo 1- İstanbul BHKS Alanda Uygulama ve Değerlendirme I Çalışmasının Zaman Ve İş Gücü Tablosu İstanbul'da yapılan çalışma sonrası yazılım kullanımında karşılaşılan sorunlara çözüm bulunmuştur. On-line bütün değerlendiricilerin veri girişi yapması desteklenerek Haziran 2014 tarihinde Ankara' da 48 merkezin değerlendirilmesinde yazılım sorunsuz şekilde kullanılmıştır. Her değerlendiriciye verilen online kullanıcı adı ve şifre ile veriler kayıt altına alınmış ve verilerin raporlama işlemi yapılmıştır. 137

138 BHKS YAZILIMI İşgücü, Zaman, Verilerin Depolanması ve Raporlanması "BHKS Alanda Uygulama Ve Değerlendirme I" çalışmasında Tablo-1' de görüldüğü üzere verilerin kayıt altına alınması için değerlendiricilerden daha fazla iş gücü ve zaman harcaması istenmiştir. Ayrıca elde edilen verilerin raporlanması için de işgücüne ihtiyaç duyulmuştur. "BHKS Alanda Uygulama ve Değerlendirme II" çalışmasında veri girişinin değerlendirme esnasında on-line yapılması iş gücü ve zaman kaybını önlemiştir. Bunun yanında elde edilen veriler güvenli bir şekilde sisteme kayıt edilmiş ve raporlanır hale gelmiştir. SONUÇ Alanda yapılan iki uygulama örneği karşılaştırıldığında, BHKS yazılımı iş gücü, zaman, verilerin güvenli olarak depolanması ve raporlanması parametreleri değerlendirildiğinde olumlu sonuçlar elde edilmiştir. KAYNAKLAR 1. Ankara, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, appext.aile.gov.tr/bhks/login 138

139 BİLDİRİ 33: KİMLİK TANIMLAMA SAATİ**** Yadigar EKERBİÇER [1], Hatice GÜMÜŞ [2], Ebru ÇINAR [3] [1] Kur. Müd -Kadın Konukevi, Sakarya, [2] Hemşire- İl Müdürlüğü, Sakarya, [3] Psikolog -Arifiye Rehabilitasyon Merkezi, ÖZET Ülkemiz genelinde engelli profili incelediğinde birçok engel çeşidinin bulunduğu görülmektedir. Fiziksel, zihinsel, ruhsal engellilik bunlardan birkaçıdır. Bu engel gruplarından %29.2 ile en çok görülen engel grubu zihinsel engelliliktir. (TÜİK,2010) Zihinsel engelli bireyler diğer engelli bireyler gibi günlük yaşamın her aşamasında birçok sorunla karşılaşmaktadır. Bu sorunların en önemlilerinden biri sosyal yaşama katılmalarının zor olmasıdır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı' na bağlı bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde, hafif zihinsel engelli bireylerin sosyal yaşama aktif olarak katılabilmeleri ; özgüvenlerinin arttırılması ve kaliteli zaman geçirmelerini sağlanması amacıyla refakatli/ refakatsiz kuruluştan dışarı çıkmaları desteklenmektedir. Ancak hafif düzeyde zihinsel engelli bireylerin, kuruluştan refakatsiz olarak dışarı çıktıklarında karşılaşabilecekleri çeşitli riskler bulunmaktadır. Başlarına gelebilecek her türlü kötü olay ya da durumlar (trafik kazası, kaybolma, kriz, doğal afetler vb.) karşısında engellilerin kollarına takacakları bir kimlik tanıtıcı saat ile kendilerini dışarıdaki insanlara tanıtabilmeleri, böylece başlarına gelebilecek tehlikeleri minimize etmek, bu tarz olaylarla karşılaştıklarında ise kuruluşla daha hızlı iletişime geçilerek gerekli müdahalelerin ivedilikle yapılması amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Engelli, zihinsel, kimlik, saat ABSTRACT When examining the disabled profile is seen throughout our country where many obstacles kind. Physical, mental, mental disability are some of them. This group, with 29.2 % of the most common barriers to mental disability groups. (TSI, 2010)People with intellectual disabilities are faced with many questions at every stage of daily life, like other disabled people. One of the most important problems of participation in social life is difficult. 139

140 Ministry of Family and Social Policies ' s due care and rehabilitation centers, social, mild intellectual disabilities to participate actively ; to increase their self-esteem and quality time to spend in order to ensure Accompanied / unaccompanied organizations have come out are supported. However, mild intellectual disabilities, the organization may face when they go out unaccompanied There are various risks. Bad events or circumstances whatever is in their heads ( traffic accident, loss, crisis, natural disasters, etc. ) And across time an identifier will attach to the arms of people with disabilities can introduce themselves out to the people, so as to minimize the dangers that can happen to them, but when they encounter this kind of event organization more passing urgently required intervention is aimed to speed communication. Key Words: disabled, mental, identity, time ZİHİNSEL ENGELLİLİK Hafif Derecede Zihinsel Engellilik Zihinsel engellilik;" genel zihinsel işlevlerde önemli ölçüde ortalamanın gerisinde ve buna bağlı olarak uyumsal işlevlerde önemli engelleri bulunma durumu" olarak tanımlanmaktadır. ( APA,1994) Zeka geriliği, DSM-IV' te hafif, orta, ağır ve çok ağır olmak üzere dört gruba ayrılmıştır. Zeka geriliğinin %90' ını "hafif derecede zeka geriliği" oluşturmaktadır. Hafif derecede zihinsel engelliler öz bakım becerilerini öğrenebilir, kendi bakımlarını yapabilirler ancak zaman zaman bazı sağlık kurallarının hatırlatılmasına gereksinim duyabilirler.yaşadıkları kentte kolaylıkla bir yerden diğer bir yere gidebilirler. Kendi hayatlarını kazanabilecek karmaşık beceri gerektirmeyen işlerde çalışabilirler, yetişkinlikte kısmen ya da tamamıyla yaşamlarını sürdürebilecek iş becerisi edinebilirler. (zihinselengellilervakfi.org, 2011) KİMLİK TANIMLAMA SAATİ Kimlik Tanımlama Saati Nedir? Refakatsiz olarak (tek başlarına) dışarı çıkan hafif düzeydeki zihinsel engelli bireylerin zaman zaman kaybolmaları, kendilerini ifade edememeleri, iletişim bilgilerini verememeleri kuruluşa geri dönüş sürecini uzatmaktadır. Bu süre zarfında engellilerin fiziksel ihtiyaçlarının yanı sıra barınma ihtiyaçlarını karşılayamamaları başkaları tarafından zarar görme riskini artırmaktadır. Bu amaçla Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünce hazırlanmış olan BHKS Kitabının Bakımevi bölümünde yer alan

141 maddesinde yer alan "Hizmet alanın kendini ifade etmesine yardımcı olacak tekniklerden yararlandırılmalıdır." ifadesinden yola çıkılmıştır. Engellilerin her zaman yanında bulunduracağı, kendisinin kimlik ve iletişim bilgilerini içerecek bir nesneye ihtiyaç duymaları sebebiyle içinde adı-soyadı ve iletişim bilgilerinin geçtiği bir saat zihnimizde tasarlanmıştır. "Kimlik Tanımlama Saati" adını verdiğimiz bu saati bulabilmek için internet üzerinden bir araştırma yapılmış ve içinden lazer yazılarıyla istenilen bilgilerin geçtiği bir saat bulunmuştur. Saat firmasının yetkilileri ile iletişime geçilerek, istenilen saatler ve içine yazı yazabilen kalem temin edilerek engellilerin iletişim bilgileri saate yazılmıştır. Kimlik Tanımlama Saati ile engelli birey kendisini ifade edemese bile dikkat çekici olan bu saatle kimlik ve iletişim bilgilerine ulaşılarak engelli hakkında bilgi edinilmesi sağlanacaktır. Kimlik Tanımlama Saati adını verdiğimiz bu saatin kullanılmaya başlanması ile bahsedilen risklerin en aza indirgenmesi ve engellilerin mağdur edilmemesi hedeflenmektedir. 2.1 Niçin Kimlik Tanımlama Saati? Çalışmamızda örneklem grubu olarak Arifiye Zihinsel Engelliler Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi'nde hafif zihinsel engelli bireyler seçilmiştir. Arifiye Yetişkin Zihinsel Engelliler Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı' na bağlı, on sekiz yaş üstü zihinsel engelli erkek bireylere hizmet veren yatılı bir kuruluştur. Bu kuruluşta kalan hafif ve orta düzeyde zeka geriliği bulunan

142 erkek zihinsel engelli ile En çok ne takmaktan hoşlanırsınız? gibi açık uçlu bir soruyu içeren bir anket çalışması yapılmıştır. Engellilerin %44 ü en çok saat takmaktan hoşlanacaklarını belirtirken % 28 bu soruya cevap vermek istememiş, %28 i ise gözlük, yüzük, bileklik vb. cevaplar vermiştir.aşağıda bu oranlar tablo şeklinde verilmiştir: Engellilerin anket çalışması sonucunda takmaktan en çok hoşlanacakları nesnenin saat olması tercih sebebinde birinci önceliği oluşturmuştur. Saat dışında genelde hastanelerde kullanılan hasta tanıtım bileklerinin kullanılması engelliler açısından stigma( etiketleme) riski taşıdığından onların damgalanmasına, toplumdan tecrit edilmelerine ve bunların da engelliler üzerinde sosyal ve ruhsal anlamda olumsuz sonuçlara yol açacağı düşünülmüştür. (termbank.net,2012) Anket çalışması sonucunda saat sonucunun çıkmasıyla, kuruluşta kalan hafif derecede zeka geriliği olan 5 birey seçilmiştir. Engellilerin ad-soyad ve kuruluşun telefon bilgileri saate yazılarak engellilerin kollarına takılmış, nasıl kullanacakları anlatılmış, model olma yöntemi kullanılarak ve kısa süreli bu çalışma sonunda refakatsiz olarak dışarıya çıkmalarına izin verilmiştir. Uzaktan gözetim yoluyla engellilerin saati nasıl kullandıkları gözlemlenmiştir. Engellilerden birinin dışarıda yönünü karıştırdığı, kaybolduğu ve saati göstererek başkalarından yardım istediği ve bu sayede kuruluşun telefonuna ulaşılarak kuruluşa getirilmesinin sağlandığı görülmüştür. Diğerlerinde ise sorun yaşanmadığı tespit edilmiştir. 142