İstanbul E-5 Karayolu Ambulans Geçiş Modifikasyonu

Transkript

1 İstanbul E-5 Karayolu Ambulans Geçiş Modifikasyonu Hazırlayanlar: İbrahim Halil ASLANTEPE Murat GÜMÜŞ 1

2 Endüstri Mühendisleri bu zamana kadar insan gücü tasarrufu, enerji tasarrufu, zaman, para ve daha nicelerini kazandırdılar. Bu sefer ise hayat kazandıracaklar. Hayat hediyesine sahip olan herkese... 2

3 ĠÇĠNDEKĠLER Şekil Listesi...4 Özet...5 Giriş Projeye Temel Teşkil Eden Sorun Çözüm Metodu: Sinetik Çözümün Uygulanması Road Blocker Sistemi ve Uygun Road Blockerın Seçimi Road Blockerın Amaç Doğrusunda Kullanımı Giriş-Çikiş Mevkilerinin Belirlenmesi İkaz-Uyari Sistemleri 18 4.Sorun Ve Çözümle İlgili Muhtemel Soru İşaretlerine Cevaplar Projeyle Beraber Sağlanacak Diğer Önemli Ek Faydalar Sonuç Kaynaklar Proje Grubu İletişim

4 ġekil Listesi ġekil.1: E-5 Güniçi Yoğunluk...9 ġekil.2: E-5 Akşam Trafiği...9 ġekil.3: Kaza Sonrası E ġekil.4: E-5 te Kaza Ve Biriken Trafik...9 ġekil.5: Protesto İle E-5 in Tıkanması...9 ġekil.6: Teknik Nedenlerle Tıkanma...9 ġekil.7: Mevcut Hal-Çözüm Hali İş Akışı Karşılaştırması...13 ġekil.8: Road Blocker Sistem Görseli...14 ġekil.9: Road Blocker Tanıtıcı Görsel ġekil.10: Kapanmış Road Blocker.15 ġekil.11: Projeye Uygun Road Blocker Görseli...15 ġekil.12: Parçalı Road Blocker...16 ġekil.13: Mantar Bariyer...16 ġekil.14: Dikey Hareketli Parçalı Road Blockerlar...16 ġekil.15: Road Blocker Konumlandırma Mantığı Görseli...18 ġekil.16: Trafik Uyarı Lambası...19 ġekil.17: Dms-Değişken Mesaj Sistemi...20 ġekil.18: Trafik Uyarı Lambalarının Yerleştirilmesi.21 ġekil.19: Road Blocker Temsilleri

5 Özet İstanbul ulaşımı, her geçen gün yola çıkan yeni araçlar, artan nüfus ve alınan göçler sonucu anbean büyüyen bir sorunun ana öğesi haline geldi. İstanbullular için bu sorun, hayatlarının rutinlerini zorlaştıran bir kent rutini hüviyetine büründü; öyleki mevcut durumda İstanbul luların kurumsallaşmış acil ulaşım ihtiyaçlarının karşılanması, trafiğin bu tür hassasiyetlere aldırmaz seyrine bağlı durumdadır. İstanbul un hayat damarı olan E-5 güzergahı, rutin ulaşımın kolaylaştırılması ve zaman tasarrufu sağlanması amacıyla çeşitli regülasyonlara tabi olmaktadır. Bu rutin ulaşım iyileştirme çalışmaları, acil öneme sahip araçların ulaşım yeteneğinin kısıtlanmasına neden olmuştur. Okuyucular bu çalışma dahilinde iyileştirmelerin nasıl entegre edilebileceğini ve dolayısıyla kent sakinlerinin gün içi ulaşım ihtiyaçları için yapılan iyileştirmelerin yan etkilerinin nasıl avantaja çevrilebileceğini görecekler. Bu bağlamda E-5 güzergahında Ambulans ulaşımının kolaylaştırılmasına dair detaylı bir çözümümüz yer almaktadır. Proje grubu olarak bu projeyi insan hayatını odak noktası alması nedeniyle önemsiyoruz çünkü insan hayatı bir milletin ve devletin potansiyeli, gücü, yetişmiş niteliği dolayısıyla varoluş nedenidir; kolay harcanmamalıdır. 5

6 GĠRĠġ Leonarda Da Vinci, Basitlik dahiyanedir demiş hayattayken. (orj: La semplicità è l'ultima sofisticazione ). Proje ekibi olarak bizde şu an hayatta olan insanlar için basit ama hayat için bir o kadar da dahiyane bir çözüm hazırladık. Takip eden başlıkta çözümümüzü gerektiren soruna dair kapsamlı bir metin bulacaksınız. Sorunu ortaya çıkaran neden ve konjonktürü okuyacaksınız dolayısıyla sorunun neden olduğu etkileri aklınızda canlandırma şansına sahip olacaksınız. Bir sonraki başlıkta sorunu çözmede uyguladığımız çözüm metodu olan sinetik ile geldiğimiz noktayı görecek ve çözümün altında yatan kavramsal zemini yoklayacak; çözümün uygulanmasına dair öngörüye kavuşacaksınız. Devam eden ve dallanan başlıklarla çözümü daha net göreceksiniz ve uygulama şartları, şeklini idrak edeceksiniz. Uygulamaya dair dikkat edilen her bir detayı da bu başlıklar dahilinde sunuyor olacağız. Uygulama için gerekli teknik alt yapıdan, lokasyon seçimlerine kadar okuyucu için yorucu olmayan bir detayda ayrıntılar bulacaksınız. Çözümle ilgili akıllara gelebilecek muhtemel soruları da uygulamanın anlatıldığı bölümü takip eden bir başlıkla cevaplıyor olacağız. Son bölümde projenin beraberinde getirdiği ek faydalara değinerek proje metnini sonlandırıyor olacağız. Projeyi okuyuşunuz sırasında farkedeceğiniz üzere proje daha önceden mevcut olmayan bir çözüm metodolojisi getirdiğinden doğası gereği literatürden çok proje ekibinin, saha gözlem ve araştırmaları temelli bir hüviyete bürünmüştür. Projenin amacını ve içeriğini sindirebilmek için bu aşamada okuyucudan tek ricamız, tüm projeyi E-5 trafiğinde kısılı kalmış bir ambulans görevlisinin gözüyle okumaları olacaktır. 6

7 PROJEYE TEMEL TEġKĠL EDEN SORUN İstanbul da 2007 yılının son çeyreğinde faaliyete geçirilen metrobüs hattı, şehrin en temel geçiş güzergahı olan E-5 i kullanan vatandaşlara trafikten bağımsız çalışan bir seçenek sunmuştur. Cevizlibağ-Küçükmece güzergahında başlayıp; Topkapı-Avcılar sınırlarını kapsayacak şekilde uzatılan ve şu an Söğütlüçeşme-Avcılar seferlerini yapan metrobüs hattına, talebe bağlı olarak halihazırda uzatılma çalışmaları da yapılmaktadır. Metrobüs hattından önce altı gidiş ve altı gelişle beraber on iki şeritten oluşan E-5, metrobüs hattının yapılmasıyla beraber büyük kısmı itibariyle iki metrobüs şeriti, üçer transit geçiş şeriti ve ikişer yanyol şeritlerinden oluşan bir hale dönüştü. Bir diğer değişim ise metrobüs şeritlerinin genişliği nedeniyle, transit geçiş ve yanyol şeritlerinin daraltılması olmuştur. Bu bilgiler yolu kullanmayan okuyucuların aklında yolu canlandırmak amaçlı sunulmuştur. E-5 in maruz kaldığı en önemli değişim ise emniyet şeritlerinin artık E-5 te yer almamasıdır. E-5 in emniyet şeridine sahip kısımları bahsine gerek olmayacak kadar kısıtlıdır. Bu durum bizim proje odak noktamız olan ambulans ulaşım üstünlüğünü, söz konusu E-5 olduğunda ortadan kaldıran bir etmendir. Sorunu ilk ağızdan, S.O.S. unvanlı ambulans şirketi çalışanı, ulusal bir gazeteye verdiği röportajda şöyle dile getiriyor: Özellikle yoğun saatlerde E-5 i kullanmak zorunda olduğumuzda dehģete kapılıyoruz. Olay yerine ortalama ulaģma süremiz 15 dk nın altında fakat E-5 sözkonusu olduğunda bu süre artıyor (Öztürk, 2007). Burada çalışanın söz ettiği; her saniye kümülatif olarak artan bu dehşet yalnızca ulaştırma sorumluluğunu taşıyan ambulans görevlisinin değil aynı zamanda bekleyerek geçen her saniye ambulanstaki hasta yakınlarının ve ambulansa yol verememe durumunda kalan sürücülerin de paylaştığı ortak bir dehşet olma özelliğini taşıyor. Tıkanmış trafikte ambulans sirenleriyle beraber beklemek zorunda kalan İstanbul halkının da içinde oldukları bu acı verici durumdan aşırı derecede rahatsız olduğu aşikar bir gerçektir. 7

8 Ambulansların E-5 i kullanmasını gerektiren iki temel durum sözkonudur: Hastanın, atanan ambulansın ve gidilecek hastanenin lokasyonuna bağlı olarak tayin edilen ulaşım güzergahında E-5 in yer alması nedeniyle kullanılması. Ambulans ın ulaşması gereken kazanın E-5 de meydana gelmesi nedeniyle E-5 in kullanılması. Bu iki temel durumdan birincisi diğer faktörler arındırıldığında ikincisine nispeten daha başedilebilir olarak nitelendirilebilir; ancak birinci durum da İstanbul trafik konjonktüründe bir hayli sorunlu haldedir. Hususi aracınızla E-5 in sadece belirli kısa güzergahlarını bile geçmenin bazı zaman ve saatlerde 2-3 saati aldığı gerçeği göz önünde tutulursa, ambulansların karşı karşıya olduğu durum akıllarda daha iyi canlandırılabilir. İkinci durum ise trafik açısından tam bir kaos oluşturmaktadır çünkü E-5 teki kaza haliyle E-5 trafiğini kendisi tıkamaktadır. Sıkça yaşanan bu durum, ambulansların kazaya ulaşma yolunu tam bir trafik keşmekeşine çevirmektedir. Kazanın olduğu mevkide trafik kesilmekte veya birkaç şeride düşmekte bu ambulansın geleceği güzergahtaki trafik yoğunluk ve uzunluğunu kat ve kat artırmakta ve bunun neden olduğu her saniyelik geciktirme, hayattan çalınan anlara denk gelmektedir. Emniyet şeridinin olmaması hem ambulansın tek şansının trafikle boğuşması olmasına hem de diğer araçların ambulansa yol vermek için kaçacak bir yerleri olmamasına neden olmaktadır. İlk kısma dikkat eden okuyucular hatırlayacaklardır; metrobüs şeritlerinin genişliği yüzünden normal şeritlerin eskisine ve standartlara gore daraltıldığından bahsetmiştik. Bu şerit daraltması da ambulansa yol açmak isteyen sürücülerin çabalarını zorlaştırmakta, kısmen sonuçsuz bırakmakta ve hayat kurtarma çabası trafiğin insafına kalmaktadır. 8

9 Tüm bu sorunlar ve sorunlara kaynaklık eden nedenler, direk ilgilisi ambulans çalışanının belirttiği dehşet i tüm kent sakinleri, İstanbullular ve İstanbul un ağırladığı misafirleri olarak yürek burkucu bir şekilde yaşamamıza neden olmaktadır. Sorunu daha iyi canlandırmanız için rutin olarak yaşanan durumu aşağıdaki görsellerle sunmayı ve aynı zamanda görsellerle beraber E-5 karayolunu, yolu daha önce kullanmamış okuyuculara tanıtmayı uygun gördük: ġekil.1: E-5 Güniçi Yoğunluk ġekil.2: E-5 Akşam Trafiği ġekil.3: Kaza sonrası E-5 ġekil.4: E-5 te Kaza ve Biriken Trafik ġekil.5: Protesto ile E-5 in tıkanması ġekil.6: Teknik nedenlerle tıkanma 9

10 Yukarıdaki görsellerle sorunun farkına varırken, ambulans ulaşımının da içine girdiği acil durumlar için emniyet şeridi olmadığını farkedebilirsiniz ve belirttiğimiz gibi E- 5 in kendisinde olan kaza, protesto vb. durumlar diğer nedenlerden farklı olarak E- 5 i kendi tıkadığından ulaşım iyice içinden çıkılmaz hale gelmektedir. Sorunu eksik bir kısım bırakmadan ama yorucu şekilde de detaylandırmadan yukarıdaki metin ve görseller ile aktarmayı uygun gördük, sorunun ciddiyetini ve direk hayatiliğini gözler önüne sermeye çabaladık. Bundan sonraki başlıklar dahilinde uygun gördüğümüz çözüm önerisi, çözüm önerisin nasıl uygulanacağı, nasıl kullanılacağı, çözümde dikkat edilmesi gerekenler anlatılacak ve ayrıca getirdiğimiz çözümün sağladığı ek faydaların da farkında olmanız sağlanacaktır. 10

11 2.ÇÖZÜM METODU: SĠNETĠK E-5 i şuanki düzenine getiren metrobüs projesidir ve sorunumuz da esas olarak metrobüs projesinin göz ardı edilmesi hayati sonuçlar taşıyan bir yan etkisidir. Bu yan etkiyi metrobüs projesi içinde eriterek dışarı çıkmasını engellemekte kavramsal olarak soruna getirdiğimiz çözümü açıklar niteliktedir. Proje olarak çözüm getirme metodlarından sinetik metodunu uyguladık. Bilindiği üzere bu metod benzerlik ve mecazlar kullanarak analojik bir temelde sorunu irdeler ve çözüme ulaşır; sorunların kendisini değil altında yatan kavramları allegori uslubuyla irdeleyerek fikir boyutundan yeniden sorun boyutuna döner ama bu sefer çözümü de yanında getirir. Bizim sorunumuzda yan etkisi olan bir proje vardı. Kavramsal olarak yan etkinin nasıl bertaraf edilebileceğini irdeledik ve bu metod felsefeye dokunduğundan biz de idealar dünyasında gezindik ve şu fikre geldik: yan etkiyi gideremiyor olabiliriz, o zaman bizde yan etkiyi kaynağının içinde tutar ve kaynak çevresinin bundan etkilenmesini engelleriz. İdealar dünyasından yeniden sorunun yaşandığı gerçek boyuta döndüğümüzde çözüm aşikarane ortaya çıkmıştı: Emniyet şeritlerinin kaldırılması ve şeritlerin daraltılması ile insanların çekmeye başladığı bu yan etkiyi, kaynağının içine alacaktık yani ambulans ulaşım sistemi metrobüs projesinin içinde çözülecek ve dışarıya taşmayacaktı. Peki bu nasıl sağlanacaktı? Aşağıdaki başlıklar dahilinde bunu detaylı ve soruya yer bırakmayan bir açıklıkla okuyor olacaksınız. Projenin temel çözümünü gerçekleştirdiğimiz sinetik metodunun uygulanmasından sonra beyin fırtınası tekniğiyle ulaştığımız projenin olası ek yararları ve projenin uygulanmasında dikkat edilmesi gereken her türlü önemli detay da proje metnine dahil edilmiştir. 11

12 3. ÇÖZÜMÜN UYGULANMASI E-5 için ambulans ulaşım ihtiyacını nasıl metrobüs sistemine entegre eder ve sorunu orada hallediriz?" sorusunu bu başlık dahilinde cevaplandırıyor olacağız. Çözüm için ambulans araçlarının konsolundan kontrol edilebilecek şekilde bir metrobüs yoluna giriş çıkış taktiği tasarladık. Metrobüs yolu bariyerleri yaklaşık 50 cm yüksekliktedir ve 40 cm lik genişliğe sahip bir taban üzerine oturmaktadır. Uygun görülen yerlerde (bunun için kriterler ilerleyen kısımlarda açıklanmıştır) bu bariyerleri hidrolik road blocker sistemleriyle ikame edeceğiz ve Ambulans ihtiyaç duyduğu anlarda, kendi kontrolünde bir konsol kumandasıyla metrobüs yoluna geçiş hakkını kullanabilecek ve bu metodla trafiği atlatacak. Uygun gördüğü yerde yine aynı metodla, kendi kontrolüyle yoldan çıkıp hastaya, hastaneye veya kaza yerine ulaşacak. Bu yeni tasarlanan ambulans işleyiş sürecine ve mevcut sürece dair iş akışlarını aşağıdaki halleriyle farkları görmek adına inceleyebilirsiniz. 12

13 ġekil.7: E-5 i Kullanacak bir Ambulans için Mevcut Hal-Çözüm Hali İş Akışı Karşılaştırması 13

14 3.1. Road Blocker Sistemi ve Uygun Road Blockerın Seçimi Road blocker sistemleri yol bloke etme ve geçiş hakkı vermede kesin çözüm sunan sistemlerdir. Hidrolik prensipler ile çalışırlar. Geçiş vermek için komut olan road blocker alçalır ve zeminle bir hale gelir; üstünden araçlar geçer. Yolu bloke etmek istediğinde ise yükselerek eski konumunu alır. İnip kalkma işlemleri yaklaşık 2 saniye sürmektedir. ġekil.8: Road Blocker Sistem Görseli Şekil 1 de bir road blocker sistemi temsili sunulmuşur. Görüldüğü üzere yolun üstünde kalan kısım komut almasıyla beraber yer altına gömülen kasaya girer; zeminle aynı hizaya gelir ve araçların geçişi sağlanmış olur. Kasasıyla beraber yapısını daha iyi görmeniz için aşağıda birkaç görsel daha sunulmuştur. ġekil.9: Road Blocker Tanıtıcı Görsel 14

15 ġekil.10: Kapanmış Road Blocker Ancak yukarıdaki road blocker tipleri bizim projemize tam bir uyum sağlayamaz, çünkü bu road blocker tiplerinin inip kalkma hareket doğrultuları geniş bir açıya ve dolayısıyla geniş bir alana ihtiyaç duymaktadır. Yol kenarı bariyerlerinin yerine ikame olarak yerleştirilecek uygun bir road block dikey hareket yapan ve dolayısıyla minimum yer kaplayan bir sistem olmalıdır. Bu nedenle bu proje için şekil.3 deki gibi inip kalkma hareketini dikey olarak yapan bir road blocker düşünülmüştür. ġekil.11: Projeye Uygun Road Blocker Görseli Road blocker seçim kriterimiz bununla sınırlı değil. Evet yolun lineer olduğu yerlerde şekil.3 deki road blocker ideal hizmeti sağlayacaktır ama yolun virajlı kısımlarında lineer bir road blocker yerine açıyı karşılaması için yine dikey hareket eden parçalı road blockerlar veya mantar bariyerler kullanılmasını kararlaştırdık. Bu tür sistemlere ait görseller hemen aşağıda verilmiştir. Eğimli güzergahlarda ideal bariyer çizgisi bu şekilde korunacaktır. 15

16 ġekil.12: Parçalı Road Blocker ġekil.13: Mantar Bariyer ġekil.14: Dikey Hareketli Parçalı Road Blockerlar Road blocker seçimi için bir detaya daha sahibiz: Metrobüs yolu, E-5 in bazı kısımlarında yoldan 20 cm ye kadar daha yüksek veya alçak seyretmektedir. Bu ambulans hacmindeki bir araç için aşılmayacak bir engel değildir ama bu durumu da iyileştirmek için yükseklik farkı olan yerlerde road blocker ın gökyüzüne bakan, yani road blocker kapandığında zemin olacak yüzü, yükseklik farkı olan yerlerde rampa görevi görmek için eğimli yapılacaktır. Bu sayede bu engel de ortadan kaldırılmış olacaktır. Tüm bu detaylara yer vererek hatlarda yaptığımız araştırma ve gözlem bulgularını projeye en iyi şekilde entegre etmeye çalıştık Road Blockerın Amaç Doğrultusunda Kullanımı Trafikle karşılaşınca metrobüs yoluna giriş yapmak isteyen bir ambulans için road blockerların açılıp-kapanma işlemi birkaç değişik yöntemle yapılabilir. Bunlardan en yaygın kullanılanları: Uzaktan kumanda ile geçiş, kartlı geçiş, RFID geçiş,plaka tanıma, butonla geçiş. 16

17 Proje ekibi olarak bu projede ilkemiz en az hata oranını verecek ve en az zaman kaybettirecek sistemi kullanmak olduğundan kumandalı geçiş sistemini uygun gördük. Kartlı geçişin zaman kaybı içermesi ve RFID ve plaka tanıma tekniğinin ambulansı tanımama riski içermesi; sözkonusu proje odağı hayat olduğundan risk iştahımızın üstünde yer aldı ve uzaktan kumanda sistemini uygun gördük. Uzaktan kumanda sisteminin de ambulans araçlarlarının ön konsollarına entegre olacak şekilde yerleştirilmesini maliyet ekseni izin verdiği müddetçe uygun görüyoruz. Ayrıca elektrik kesintisi ihtimallerine karşı manual kullanım özelliği eklenmiş road blockerlardan alınması kriterini de bu aşamada şart düştük. Bu sistemlerde manual kullanım, kriko çalışma prensiplerine uygun üretilmektedir. Deprem gibi elektrik kesintisine neden olacak zamanlarda mağdur olmamak için manual kullanım detayını çok önemli addediyoruz. Burada şunu da belirtmek isteriz belediyenin trafik analiz ve düzenleme sistemleri üreten kuruluşu İSBAK trafik için kesintisiz güç kaynağı da üretmektedir. Böyle bir geliştirme belediye kurumu içinde çözüleceğinden maliyeti minimum tutulabilecektir ama burada tabi ki de kıstas tayin edilecek bütçe limitinin bu opsiyona izin verip vermeyeceği olacaktır. Bu başlığa eklediğimiz bir diğer detay da ambulans görevlilerinin road blockerı kapatmayı unutması ihtimaline karşı sisteme gece görüş yeteneği de bulunan fotoselli kapatma sigortası eklenmesidir GiriĢ-ÇikiĢ Mevkilerinin Belirlenmesi Ambulansların E-5 i kullanma nedeni E-5 e bağlanan yollarla ulaşılan hastaneler, hastalar ve E-5 te olan kazalara ulaşmaktır. Bu nedenle roadblockerlar E-5 e bağlanan ilçe bağlantıları öncesi ve sonrasına konumlandırılacaktır. Bu şekilde konumlandırma, ambulansın metrobüs yolundan ayrılıp; E-5 ten de ilçeye ayrılmasını veya ambulansın ilçe bağlantı yolundan E-5 e dahil olduktan sonra metrobüs yoluna dahil olması imkanını sağlayacaktır. Road blockerların konumlandırılması bu mantığın üzerinden yürüyecektir. Bu mantığı temsilen fikir edinmek için şekil.15 e bakılabilir. 17

18 ġekil.15: Road Blocker Konumlandırma Mantığı Görseli 3.4. Ġkaz-Uyarı Sistemleri Ambulanslar yol geçişi yaparken trafiğin diğer sürücüleri uyarılmak ve bilgilendirilmek zorundadır. Bunu, kazalara neden olmamak için çok önemli görüyoruz. Bu kısmı iki aşamada değerlendireceğiz: Ambulans metrobüs yoluna geçiģ yaparken: Metrobüslerin seyir hızı İETT tarafından 70 km/s olarak belirlenmiştir. Bunun bizim için anlamı ambulans girişi sırasında bir metrobüsün durması gerekecekse teorik olarak hızının yarısı olan 35 metrelik bir mesafe gerekecektir. Bu nedenle metrobüs yolunun giriş noktasından uzaklaşarak 20 metre aralıklarla 60 metreye kadar yan bariyerler üzerine 3 adet tek göz led uyarı lambası konulması uygun görülmektedir(bkz. Şekil.18). Bu lambaya ait temsili görsel de şekil.16 ile eklenmiştir. Bu lambalar yatırım anlamında fazla 18

19 maaliyet getirmeyecektir çünkü trafik işaretçilerinin ve denetleyici sistemlerin, yazılımların en basitinden en ilerisine kadar üretimini belediyenin bir kurumu olan İSBAK yapmaktadır. Ayrıca işletim maliyeti de lambaların led tabanlı olması nedeniyle enerji tasarrufluyla beraber minimumda tutulmuş olacaktır. ġekil.16: Trafik Uyarı Lambası Trafik uyarı lambası, ayrıca girişin yapıldığı road blockerın iki yönündeki en yakın durakların road blocker yönüne doğru akan şeritlere bakan kenar bariyerlerinin de üzerine konulacak ve duraktan, ambulans girişinin yapıldığı road blocker yönüne doğru çıkan metrobüsler de bu şekilde bir ambulans girişi olduğuna dair dikkatli olmaları konusunda bilgilendirilmiş olacaklardır. Duraklara konulacak lambaların bir diğer işlevi de şudur: Ambulans metrobüs yolunda ilerlerken durakta bekleyen metrobüs varsa bu lambalar ambulans durağa yaklaşınca yanıp sönmeye başlayarak ambulansı farketmeyen metrobüs şoförlerini uyaracak böylelikle ambulansın geçmesi için yolcu alınması kesilip yola devam edilecektir. Buradaki süreç de RFID etiketleme ile çalışacaktır. Dünyada birkaç örneği olan ambulans RFID etiketli araç sistemlerinde ambulans yaklaştıkça trafik ışıkları yeşile dönmektedir. Hindistan da yapılan ve başlığı RFID kullanımıyla akıllı trafik kontrol sistemi olan çalışmanın faydaları arasında Chattaraj ve diğ. şunu belirtiyorlar: Bu teknikle trafik yoğunluğundan bağımsız olarak ambulans, itfaiye ve VIP türü araçlara kısıtlanmamış geçiş sağlanması için ayrım yapacak öncelikler tanımlanabilir (Chattaraj, Chakrabarti, Bansal, Halder, & Chandra, 2008). Bizim 19

20 projemizde de bu RFID tekniği, metrobüs duraklarına yaklaşılınca uyarı ışıklarının çalışmasıyla durağın açılması için kullanılacaktır. Bu aşamada proje ekibi olarak şunu belirtmek isteriz. Bu ek metod çok işlevsel olmasıyla beraber, proje bütçesi kıstaslarını taşıması halinde projeye dahil edilebilecek bir opsiyondur. Ambulans metrobüs yolundan çıkıp Transit Ģeritlere geçiģ yaparken: Bu durumda uyarılması gerekenler roadblocker ın olduğu hizaya henüz ulaşmamış sol şeritteki sürücülerdir. Sürücülerin uyarılması görevini metrobüsleri uyaran bariyer üzerindeki uyarı ışıklarıyla aynı tip led trafik uyarı lambaları yapacaklardır. Bir önceki durumda bu ışıkların nasıl yerleştirileceği anlatılmıştı. Bu ışıklar yine roadblocker komutu aldığı an yanıp sönmeye başlayacak ve sürücüler uyarılacaklardır. Ayrıca giriş-çıkış bilgisi, E-5 üzerindeki yakın DMS lerde belirecektir(dms:değişken Mesaj Sistemi bkz. Şekil.17). Okuyucular bu aşamada şunun farkında olmalıdırlar; ambulanslar halihazırda kendi uyarı siren ve ışıklarıyla zaten donanmış durumdadır. Bizim getirdiğimiz bu önlemler hata olasılığını azaltmaya yönelik ekstra önlemler görevi görecektir. Bu ekstra önlemlerin getirdiği fark ambulansın kendisinden ziyade giriş-çıkış hareketine dikkat çekmesi olacaktır. ġekil.17: DMS-Değişken Mesaj Sistemi 20

21 DMS ler hali hazırda işledikleri için bir yatırım maliyeti gerekmeyecektir. Yapılması gereken sadece sistemler arası bir entegrasyon sağlanması olacaktır. Aşağidaki Görselde Trafik uyarı lambalarının yerleşimine dair bir temsili görsel sunulmuştur, örneğin bu görselde road blocker en uzaktaki ışığın 20 metre ötesinde yer alacaktır ve oradan bir ambulans giriş yapmak için road blockera kumandasıyla komut verdiğinde ışıklar yanıp sönmeye başlayarak gelen metrobüsü uyaracaktır. ġekil.18: Trafik Uyarı Lambalarının Yerleştirilmesi (fotomontaj) ġekil.19: Road Blocker Temsilleri (fotomontaj) 21

22 4. SORUN ve ÇÖZÜMLE ĠLGĠLĠ MUHTEMEL SORU ĠġARETLERĠNE CEVAPLAR Proje için Gerekli Teçhizat nasıl temin edilecek? Road blockerlar hariç gerekli olan tüm uyarı ve destek aparatlar İSBAK tarafından üretilmektedir. Bu sayede temin minimum maliyetle İstanbul Büyükşehir Belediyesi kanallarıyla temin edilecektir. Road Blocker üreten ve yerleştirmesini yapan ise çok sayıda firma vardır. Burada da açık veya kapalı ihale yöntemi uygulanabilir. Böyle bir ihaleye girişte projenin gerek duyduğu özellikleri taşıyan firmalar, ihaleye katılabilmek için şartname alabilir. Bu ayrımdan sonra ihale ile en uygun teklif saptanmaya çalışılır ve belediyenin ihale için tayin ettiği muhammen bedeli karşılayacak firma ile projenin planına dair anlaşma yapılarak projeye başlanabilir. Metrobüs Yoluna GiriĢ Yapan Ambulansın Ardına BaĢka Araçlar Takılmaz mı? Proje ekibi olarak bizim de aklımıza gelen bu sorunun esasında herhangi bir soruna yol açmayacağını düşünüyoruz. Öncelikle ambulans geçişiyle beraber kendi kumandası ile veya fotoseller ile bariyer 2 sn içinde zaten kapanacaktır, bunun farkında olalım. Ancak böyle ihlalleri engelleyecek esas neden şudur: Böyle bir ihlal yapacak bir sürücü ambulansın metrobüs yolundan nerede çıkacağını bilmediği için kendi rotasına çok ters durumlara düşebileceğinden ve dolayısıyla metrobüs yolu içinde tutsak kalacağından böyle bir hamleye kalkışmaz. Bir ikinci neden de; farzedelim ki oldu da ambulansla ihlali yapan araç aynı yerden çıkmak istiyorlar. Bu durumda ihlali yapan aracın ambulansa kesinkes yetişmesi gerekir yoksa metrobüs yolunda yine tutsak kalmış olur. 22

23 Tabi proje hayata geçirilirse aynı emniyet şeridi ihlalleri gibi böylesi bir ihlale karşılık gelecek cezalar emniyet-trafik birimleri tarafından da belirlenecektir. Metrobüs Yoluna GiriĢ diğer devlet kurumları tarafından suistimal edilmez mi? İett ile ilgili çalışan araçlar ve iett nin yönetim yetkisindeki hatların çalışma prensipleri, ilgililerinin hak ve yetkileri yine iett tarafından hazırlanan yönetmelikler çerçevesinde belirtilir. Bu nedenle yapacağımız projede de bu düzenleme metrobüs çalışma yönetmeliğine dahil edilerek veya özerk bir yönetmelik oluşturularak hak, yetki ve çalışma prensipleri tanımlanabilir. İETT üstü bir tanımlama da Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7. Maddesinin (h) fıkrasındaki şu yetkiyle yapılabilir: Toplu ulaşım düzenlemeleri konusunda gerektiğinde yönetmelik ve yönerge hazırlamak uygulamasını sağlamak ve denetlemek (İBB). Bu sayede proje devletin lokal bir ulaşım organının temel teşkil ettiği yasal bir zemine oturtulmuş olur ki bu da bahsi geçen suistimalleri engeller. 23

24 5. PROJEYLE BERABER SAĞLANACAK DĠĞER ÖNEMLĠ EK FAYDALAR Bu başlık altında yer alan faydalar için ek faydalar nitelemesi çok minimal kalmaktadır, okuyucu bu faydaların önemini varacaktır; yalnız bizim projemizin çekirdek amacının sınırları dışında olduğundan böyle bir başlık altında sunulmaları uygun görülmüştür. Öncelikle proje grubu olarak okuyucunun şunun farkında olmasını isteriz: Bu kısma kadar bu projenin iyi bir proje olduğunu düşünüyorsanız; o zaman İstanbul için çok olası olan deprem zamanında bu projenin ne denli önemli bir rol oynacağını ve projenin ne kadar önemli durumlara hizmet edeceğini tasavvur edebilirsiniz. Deprem gibi doğal afetlerde yakınlarına ulaşmayı ve kentten uzaklaşmayı amaçlayacak milyonların trafiği tıkayacak olması çok ileri görüş gerektirmeyen bir öngörmedir. Böylesi bir afet sıkışıklığında, yine afet nedenli binlerce hastanın, yaralının, yardıma muhtaç kimsenin bu proje olmadan ulaştırılması ne ölçüde mümkün olabilir? Elbette o yüksek ihtiyaç zamanlarında, olağanüstü ihtiyaca cevap verme bu tür sorunlar yüzünden normalden çok daha az imkanla olacaktır. Projemizle sunulan hattın acil ulaşıma entegrasyonu, beklenen böyle bir afette hattı şehrin sağlığa, yardıma ulaşan yolu yapacaktır. E-5 in üzerinde sadece yayalar için olan 69 adet köprü vardır. Depremde bunların sadece birinin yıkılması E-5 i bloke edecektir. Enkazların E-5 in normal araç trafiği şeritlerinden temizlenmesi, ilgili araçların olay yerine varmasıyla sağlanabilir ama sağladığımız metrobüs giriş projesi yapılmazsa bu araçlar, yıkılma riski taşıyan araç köprüleriyle beraber yaklaşık 100 köprüden metrobüs yoluna yıkılanların enkazını metrobüs yolundan çıkarmakta büyük sorunlar yaşayacaktır. Bu sadece bizim proje teklifimiz olan ambulansların ulaşımını değil, metrobüslerin rutin ulaşımını da bloke edecektir. Deprem gibi bir kriz anında büyük bir kaosa neden olacaktır. Bu nedenle yine yolun temizlenebilmesini temin edebilmek; enkaz temizleyici araçların hatta işlemesini sağlamak için bu proje önemli rol oynacaktır(bkz. Şekil:6). Bu fayda 24

25 işgücünden, maliyetten ve zamandan tasarruf sağlayacak, yolun açılmasıyla rutin ulaşım sağlarken ambulanslara da şans tanıyacaktır. İstanbul u hayati derecede etkileyen bir diğer doğal etki: kardır. İstanbul a metrobüs yapıldığından itibaren İstanbul da trafiği tamamen durduracak bir kar yağmamıştır. Bu bir tehlikenin görünmemesine neden olmuştur. İstanbul a trafiği durduracak bir kar yağdığında trafiği açmakla görevli kar küreyici ve tuz-solüsyon serpici araçların metrobüs yoluna girmesi gerecektir. Aksi halde her gün metrobüsü kullanan çeyrek ila yarım milyon arası İstanbul lu mağdur edilecektir. Mağdur olacak insanların alternatif yol kullanma şansları da kısıtlıdır çünkü metrobüsün selefleri olan ikame iett hatları(yaklaşık 300 otobüs) metrobüsün kullanılmaya başlamasıyla kaldırılmışlardır. Projemizin teklifi bu tür bir mağduriyetin ve dolayısıyla zaman kaybının da önüne geçecektir. Burada bahsi uygun görülen bir başka husus ise şudur: Metrobüs hatlarında arıza veya kazaya karışan otobüslerin hattan çekilmesini sağlamak konusunda da projemiz önemli rol oynayacaktır. Çekici araçların, bu tür acil durumlarda hatta dahil olup, gerekli temizliği yapmaları sağlanabilecektir. Bu da başka kazaların olmasını önleyecek dolayısıyla hattı kullananların güvenliğini ve yine insane, kaynak ve zaman tasarrufunu sağlayacak bir fayda olacaktır. Bu başlık altında bahsi geçen tüm faydalar bireysel ve kitlesel olarak hayati önem taşımaktadır. Projeye Endüstri mühendisleri bu sefer hayat kurtaracak sloganıyla başladık ama projeyle beraber ortaya çıktı ki bunun gibi yararlarla sadece hayat değil aynı zamanda zaman, işgücü ve paradan da tasarruf yaptırmayı başarmamız çok olasıdır. Projemizden yararlanmak durumuna hiç düşmemeniz, yararlanma durumuna düşenlere ise projemizin yardımcı olması umuduyla 25

26 6.SONUÇ E-5, projenin başında da belirtildiği üzere mevcut haliyle ambulanslar için geçilmez ama kullanılmak zorunda olan bir yol hüviyetindedir. İstanbul un iki ucunu birleştiren bu ana arter, acil ulaşım gereklerini göz ardı edecek yoğunluğa çok önceden ulaşmıştır. Bu nedenle, eklenmiş tüm detaylar ile beraber bu projenin bizim nezdimizde ulaşacağı sonuç hayattır. Hayatın devamını sağlayacak projemizi ve her her projeyi insanlığa bir hizmet olarak addediyor ve aynı zamanda çözümümüzün proje metninde yer verilmiş olan çok basit değişiklikler ile uygulanabileceğini düşünüyoruz. Belediye nin Trafik işaret ve işaretçileri üreten iştirakleri olmasını proje maliyetini minimum tutma ve projenin başarılı olması için bir şans olarak görüyoruz. Proje ekibi olarak İstanbul un bu hayat odaklı modifikasyona ihtiyacı olduğunu gördüğümüzden dolayı projemizin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi nin ve İETT nin ilgili makamlarına sunulacağını da belirtmek isteriz. 26

27 7. KAYNAKLAR Chattaraj, A., Chakrabarti, S., Bansal, S., Halder, S., & Chandra, A. (2008). Intelligent Traffic Control Systems using RFID. Device, Intelligent System, Communication and Networking- Asansol Engineering College. New Delhi: Excel India Publishers. İBB. (tarih yok). Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü. ibb.org: TR/Kurumsal/Birimler/TopluUlasimHizmetleri/Pages/AnaSayfa.aspx adresinden alınmıştır Öztürk, M. (2007, Eylül 20). Metrobüs emniyet şeridini yok etti. Ocak 15, 2012 tarihinde milliyet.com.tr: adresinden alındı 27