T.C. MİLLÅ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÉĞRETİM SİSTEMİNİN GÑÖLENDİRİLMESİ PROJESİ) BAHÖECİLİK PAZARLAMA

Transkript

1 T.C. MİLLÅ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÉĞRETİM SİSTEMİNİN GÑÖLENDİRİLMESİ PROJESİ) BAHÖECİLİK PAZARLAMA ANKARA 2007

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modéller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait ÑerÑeve Öğretim programlarında amañlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş Öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). ModÉller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel Öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla Öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek Ézere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. ModÉller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amañlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim Öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması Önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. ÜrgÉn ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modéllere internet Ézerinden ulaşabilirler. Basılmış modéller, eğitim kurumlarında Öğrencilere Écretsiz olarak dağıtılır. ModÉller hiñbir şekilde ticari amañla kullanılamaz ve Écret karşılığında satılamaz.

3 İÖİNDEKİLER AáIKLAMALAR...iii MODàLàN TANIMI...iii SàRE...iii ÜN KOŞUL...iii YETERLİK...iii MODàLàN AMACI...iii ÜLáME VE DEĞERLENDİRME...iii GİRİŞ...1 ÜĞRENME FAALİYETİ PAZARLAMA Tanımı ve Ünemi Amacı Arz ve àretim Arzın Genel Üzellikleri Arz Fonksiyonu ve Arz Esnekliği Talep ve TÉketim Talebin Genel Üzellikleri Talep ŞedÉlÉ ve Talep Esnekliği...7 UYGULAMA FAALİYETİ...9 ÜLáME VE DEĞERLENDİRME...10 ÜĞRENME FAALİYETİ PAZARLAMA HİZMETLERİ Pazarlamanın Ana Hizmetleri Toplama İşleme Dağıtım Pazarlamanın Yardımcı Hizmetleri Dereceleme ve Standardizasyon Kalite KontrolÉ Paketleme Depolama Taşıma Risk Taşıma Fiyat saptama Finansman Muhasebe Satış Reklam Pazar Bilgilerini Toplama ve Yayma...18 UYGULAMA FAALİYETİ...19 ÜLáME VE DEĞERLENDİRME...20 ÜĞRENME FAALİYETİ PAZARLAMA KANALLARI VE ÜRGàTLERİ Pazarlama Kanalları Pazarlama Marjları Pazarlama ÜrgÉtleri...25 i

4 Pazarlama Kooperatifleri Tanzim Satış Mağazaları Toptancı Halleri ve Toptan Satış Mağazaları Borsalar Perakende Satış Yerleri İhracatÑı Birlikleri...27 UYGULAMA FAALİYETİ...28 ÜLáME VE DEĞERLENDİRME...29 MODàL DEĞERLENDİRME...31 CEVAP ANAHTARLARI...32 ÜNERİLEN KAYNAKLAR...34 KAYNAKLAR...35 ii

5 MODÑLÑN KODU ALAN DAL/MESLEK MODÑLÑN ADI MODÑLÑN TANIMI AÖIKLAMALAR 342PR0002 SÑRE 40/ 16 AÖIKLAMALAR BahÜecilik Ortak Alan Pazarlama Pazarlama, pazarlama hizmetleri, pazarlama kanal ve ÖrgÉtleri konularının anlatıldığı Öğrenme materyaldir. ÉN KOŞUL YETERLİK MODÑLÑN AMACI EĞİTİM ÉĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÉLÖME VE DEĞERLENDİRME Ün koşul yoktur. Pazarlama organizasyonu yapmak Genel amaü: Bu modél ile gerekli ortam sağlandığında pazarlama organizasyonlarını doğru olarak uygulayabileceksiniz. AmaÜlar: Piyasaya göre arz talep ilişkisini kurabileceksiniz. Piyasada uygulanan şekliyle pazarlama hizmetlerini tanıyabileceksiniz. Piyasada uygulanan şekliyle pazarlama kanal ve ÖrgÉtlerini tanıyabileceksiniz. Ortam: TepegÖz, yazı tahtası, internet ortamı, sınıf, mağazalar, depolar, toptancı halleri, borsalar, kooperatifler, perakende satış yerleri, marketler, bakkallar Donanım: Televizyon, VCD, DVD, tepegöz, projeksiyon, bilgisayar ModÉlÉn iñinde yer alan her Öğrenme faaliyetinden sonra verilen ÖlÑme arañları ile kendinizi değerlendireceksiniz. ModÉlÉn sonunda ise kazandığınız bilgi, beceri ve tavırları ÖlÑmek amacıyla Öğretmen tarafından hazırlanacak ÖlÑme arañları ile değerlendirileceksiniz. iii

6 iv

7 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Éğrenci, Hayatımızın her döneminde farklı şeylere ihtiyañ duyarız. Bu ihtiyañlar bir giyim eşyası olabileceği gibi mutfakta kullanacağımız bir erzak ya da evimiz iñin gézel bir mobilya olabilir. Genellikle bu ihtiyañların hiñbiri eğer téketiciysek bize ilk elden ulaşmaz. Her birinin geñirdiği değişik evreler vardır. Ürneğin bir mobilya elde etmek iñin ağañlar kullanılmakta ancak onların işlenmesi halinde evimize kadar gelmektedir. Genel olarak hepsi Éreticiden toplanıp işlendikten sonra size kadar ulaşır. Bu modélde göreceğimiz pazarlamanın yardımcı hizmetleri téketicilerin yararını déşénmektedir. Kullandığımız ÉrÉnlerin kaliteli olmasının yanında fiyatının da uygun olması gerekmektedir. Aynı zamanda aldığımız bu ÉrÉnlerin standartlara da uygun olması lazımdır. àrénlere yapılan kalite kontrolé de yine téketicilerin yararınadır. Bu modélle satın aldığımız, kullandığımız ÉrÉnlerin hangi aşamalardan geñip elimize kadar geldiğini Öğreneceksiniz. Pazarlamanın Éretici kısmında yer aldığınızda ise ÉrÉnlerinizin téketiciye ulaşıncaya kadar hangi aşamalardan geñtiğini Öğreneceksiniz ve bunları daha iyi kavrayarak her biriniz daha bilinñli Éretici ve téketiciler olacaksınız. 1

8 2

9 AMAÖ ÉĞRENME FAALİYETİ-1 ÉĞRENME FAALİYETİ - 1 Piyasaya göre arz talep ilişkisini kurabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bitkisel Éretimde pazarlamanın Önemini araştırarak sınıfta tartışınız. Herhangi bir şeyi satın alırken nelere dikkat edersiniz? Sınıfta tartışınız. 1.1 Tanımı ve Énemi 1.PAZARLAMA Marketing sözcéğénén karşılığı olarak dilimize geñmiş olan pazarlama kelimesi kök olarak market (Pazar) kelimesinden téremiştir. Marketing kelimesinin Ñok değişik tanımları vardır. Bir tanıma gäre pazarlama: Bir yönetim bilimi olarak kişisel ya da karşılıklı kazanñ sağlamak amacıyla, méşteriler ile satıcılar arasında istenilen mal ve hizmet değişimlerini sağlayan programların analizi, planlanması, uygulanması ve kontrolédér. Başka bir tanıma gäre pazarlama: Mal ve hizmetlerin Éretilmesinden téketilmesine kadar geñen safhada meydana gelen olaylar olarak tanımlanır. Diğer bir tanıma gäre pazarlama: Malların ve hizmetlerin Éreticiden téketiciye ulaşım safhasından, talep, fiyat ve masraf faktörlerinin onların Ñeşitli zaman, yer ve şekildeki durumlarına karşı aldığı durumu inceleyen bilim dalıdır. Yukarıdaki tanımlardan birleşilen noktalara göre: Tarımsal pazarlama: Tarım ÉrÉnlerin Éreticiden, hatta Éretimin başladığı tarla veya bahñeden téketimin son aşamasına, téketicinin eline geñinceye kadar geñirdiği işlemleri inceleyen ve bunları dézenleyen bir bilim dalı olarak tanımlanır. Geniş kapsamlı bu tanıma göre pazarlama, tarımsal Éretime yön verdiği iñin Éretimin bir böléménén de iñinde yer alır. Ürneğin; téketicinin zevkini tatmin etmeyen bir tarımsal ÉrÉnÉ Éretmek boşuna zahmet demektir. O halde Éretici tohumu ekmeden Önce bile pazarlama faaliyetlerinin iñindedir. áénké, bu durumda piyasada aranan bir ÉrÉnÉn tohumunu señmek zorundadır. Aynı şekilde ÉrÉnÉn perakendeciden satın alınmasıyla da pazarlama faaliyeti bitmiş değildir. Sofrada téketilen ÉrÉne verilen değer pazarlama iñin son derece Önemlidir. àréné beğenen téketici o ÉrÉnÉ başkalarına Önererek talep meydana getirme fonksiyonuna katılmış ve alıcı olduğu halde bir pazarlama hizmeti yapmış olur. Pazarlamanın temel amacı: MÉşterinin tatmini ve uzun dönemde téketicinin ÉrÉne olan géveninin sağlanmasıdır. BugÉnÉn pazarlama anlayışı ve kavramı tek başına bir satış anlayışından uzaklaşarak toplumun ve méşterinin isteklerine hizmet etmeyi amañlamaktadır. Bunun iñin mal arzı, fiyatlandırılması satışın geliştirilmesi ve dağıtımın planlanması programlı biñimde yérétélmelidir. 3

10 1.2. Amacı Son yıllarda pazarlamaya karşı béyék bir ilgi görélmekte ve pazarlama toplumun kurtarıcısı olarak kabul edilmektedir. Kalkınma planında daha Ñok Éretim ağırlıklı yatırımlara yer veren az gelişmiş Élkeler Érettikleri malları halka taşıyacak pazarlama sistemlerini geliştiremediklerinden, zarar görmeye başlamışlardır. Ürneğin, Élkemizde daha fazla tarım ÉrÉnÉnÉn dış satımı mémkén olduğu halde, dağıtım kanalları, depolama ve yékleme tesislerinin yetersizliği yézénden dış satım kısıtlanmaktadır. Ayrıca ÉrÉn kayıpları artmakta ve bir kısım ÉrÉnÉn kalitesi bozulmadan saklanmasında zorluk Ñekilmektedir. O halde, iyi bir pazarlama sistemi kurulmadıkña tarımsal Éretimi artırmaktan kañınılmalıdır. Bu bağlamda Éretimle pazarlamanın ilişkisi dikkate alınmalı ve ÉrÉn nasıl olsa pazarlanır fikri ile pazarlama ihmal edilip yalnızca Éretim déşénélmemelidir. áénké pazarlama dézeninin kurulamadığı ve ÉrÉn piyasasının başıboş olduğu Élkelerde bu déşénceye yer verilmemektedir. Pazarlamanın topluma olan katkısı konusunda karamsar göréşlere sahip olanlara göre ise, téketicilerin Ñoğu ihtiyañ duydukları malları değil, satıcının istediği ve aslında kendilerinin istemediği malları satın almaktadır. Pazarlama bir yandan en yeni ve en dinamik bilimlerden biri, Öte yandan dényanın en eski mesleklerindendir. Pazarlama, ilkel takas zamanından para ekonomisi aşamasına ve oradan bugénén haberleşme ve dağıtım alanındaki destekleyici arañ gereñlerle donanmış modern pazarlama sistemine ulaşıncaya kadar her aşamadaki değişimleri iñerir. Malların Éreticiden téketiciye akışında arz, talep ve masraf gibi faktörlere bağlı olarak bazı değişiklikler meydana gelir. Pazarlama bu değişiklikleri inceleyerek dézenli bir sisteminin kurulmasına Ñalışır. Tarımsal pazarlama tarım ÉrÉnlerinin değişim ilişkilerini inceleyerek ÉrÉnlerinin akışında meydana gelen tıkanıklıklara ve pazarlama sorunlarına ÑÖzÉm arar. Tarımsal pazarlamanın asıl amacı téketiciye en yéksek tatmini sağlamak, bir başka deyişle téketicilere belli bir malı mémkén olan en déşék fiyatla satmak ve Éreticilere ÉrÉn bedeli olarak en yéksek fiyat Ödemektir. Tabi bu arada Éretici ile téketici arasında ki pazarlama kanallarında Ñalışanlara da makul bir kår payı ÖngÖrÉr. BÖylece pazarlama, piyasayı dézenleyerek değişim faaliyetlerine yön verir. Tarımsal pazarlamacılar da ekonomik ilkelere göre Ñalışarak belirli bir masrafla en yéksek faydayı elde etme amacını géder. Tarım ÉrÉnlerini téketim merkezlerinde tam zamanında ve elverişli koşullarda bulundurulduğunda pazarlama hizmeti téketicilere en yéksek faydayı sağlar ve bu hizmeti yapanlarda ancak bu şekilde daha fazla kår elde ederler. Tarım ÉrÉnlerinin téketiciye satışı pazar talebine bağlı olduğundan tarımsal pazarlama ÑiftÑinin Éretime ilk adımı atması ile tarlada bahñede başlamakta ve Éretimden téketime kadar geñen bétén aşamaları iñine almaktadır. Bu nedenle ÑiftÑinin yalnız Éretimle ilgili değil, ÉrÉnÉn satışı ile ilgili bilgilere de sahip olması zorunludur. 4

11 1.3. Arz ve Ñretim Arzın Genel Ézellikleri Satıcıların piyasada satmaya istekli olduğu mal miktarı arz olarak tanımlanır. Belirli bir fiyattan arz, bir malı elinde bulunduranların en fazla fiyatı buldukları takdirde o maldan satmak isteyecekleri mal miktarı demektir. Bu anlamda arz piyasa fiyatını belirleyen değil, aksine kendisi piyasa fiyatı tarafından belirlenen bir béyékléktér. áeşitli fiyatlarla o fiyattan satılmak istenen mal miktarı arasındaki ilişkiyi arz Ñizelgesi gösterir. Arz kanununda, bir malın fiyatı arttığı zaman genellikle o maldan satışa arz edilen miktarlar artmakta fiyat déştéğé zaman arz miktarı da azalmaktadır. Yani faydalı mal ve hizmetlerin bétén insanların ihtiyañlarını karşılayacak kadar bol bulunmayıp kıt olmaları ve onların miktarının Ñoğaltmanın géñléklerle dolu olması piyasaya mal arzını sınırlamaktadır. Ancak bir mal iñin alıcıların Ödemeye razı olacakları bedel yékseldikñe Éreticiler piyasaya daha fazla mal getirmenin géñléklerini göze alabilmektedirler Arz Fonksiyonu ve Arz Esnekliği Bir mal veya hizmetin piyasaya arzı geldiği zaman belirli bir sére iñindeki mal akışı kastedilir. Bu mal akışının miktarını etkileyen temel faktörler ile arz arasındaki ilişkilere arz fonksiyonu adı verilir. Bir mal veya hizmetin piyasaya haftalık, aylık veya yıllık sérelere göre arzın Ñok veya az miktarlarda kesintili veya sérekli olması genellikle o malın veya hizmetin Éretim koşullarına bağlıdır. Arzı etkileyen faktörleri şöyle sıralayabiliriz: O malın piyasada hangi fiyattan satılabileceğidir. Fiyat ne kadar yéksek olursa bir malı Éretip satışa arz etmek o kadar kårlı olacaktır. Fiyat déşerse arz ve talep azalacaktır. O malın Éretiminde kullanılan Éretim faktörlerinin fiyatlarıdır. Bir malın arz miktarı yalnız o malın değil, bétén diğer malların fiyatlarının etkisi altındadır. áénké bir malın fiyatı aynı kalırken başka malların fiyatlarında artış olursa onları Éretmek ve pazarlamak daha kårlı hale gelecektir. Bu durum Éretim faktörlerinin diğer alanlara kayması ve firmaların ilgilerini başka kesimlere Ñevrilmelerine yol añacak ve fiyatı değişmeyen malın arzı azalacaktır. Bir malın arzı, Éretimi konusundaki bilgi ve teknolojisine ve ondaki değişikliklere de bağlıdır. Bir malın nasıl elde edileceğine dair bilgilerimizi geliştirerek yeni teknolojiler buldukña o malı elde etmenin géñlékleri azalmakta, emeği, verimi artmakta ve maliyetler déşmektedir. Diğer değişkenler aynı kalırken bir malın Éretiminde yeni teknolojiler kullanılmaya başlanırsa o malın arz miktarında artış olacaktır. Bir malın fiyatı ile o malın arz miktarları arasında ilişki doğru yönlé bir ilişkidir. Malın fiyatı artıkña mal miktarı da artar. Fiyat artışlarına karşı arz miktarlarına duyarlılığı yani arz esnekliği her mal iñin aynı değildir. 5

12 Esneklik (değişebilirlik): Talep veya arz miktarının o malın fiyatına karşı ne kadar duyarlı olduğudur. Simgesi e dir. e =miktarda % değişiklik / fiyatta % değişliktir. Arz esnekliği a e = arz miktarında % değişiklik / fiyat miktarında % değişiklik = m2 m1/m1 / f2 f1/ f1 Érnek: Üzel bir génde gélén fiyatı 1 YTL den 11 YTL ye Ñıkıyor. 1 YTL de arz 2 birim iken 11 YTL de 4 birimdir. Arzın esnekliğini bulunuz? Öäzåm: a e = 4-2/2 / 11-1/1 =1/10 =0.1 a e >1 esnek miktarı artıyor. a e <1 az esnek a e =1 esnek Bir malın arz esnekliğini etkileyen faktörleri şöyle sıralayabiliriz. Ñretim maliyeti: àretim miktarı artıkña maliyet de artıyorsa arz esnekliği déşéktér. Ñretim däneminin uzunluğu: Kısa dönemde arz, uzun dönemde talep esnektir. Ñretim faktärleri: àretim faktörlerinin alternatif kullanım alanları yoksa arz esnekliği déşéktér. Alternatif kullanım alanları varsa arz esnekliği fazladır Talep ve Tåketim Talebin Genel Ézellikleri TÉketicilerin belirli bir zamanda belirli bir fiyattan satın alabilecekleri mal ve hizmet miktarına talep denir. Talebin olabilmesi iñin ferdin bir mal veya hizmeti elde etmek istemesi ve bunun iñin yeterli satın alma gécéne sahip olması gerekir. BÖyle bir talep piyasa fiyatını etkiler. Talep sadece téketim amacıyla değil, Éretim ve spekélasyon amacıyla da yapılmaktadır. Talibi etkileyen faktörleri şöyle sıralayabiliriz: O malın fiyatı TÉketim gelirleri Rakip malların fiyatları Tamamlayıcı mal fiyatı TÉketicilerin zevk ve tercihi NÉfus Gelir dağılımı Talep Ñeşitleri kendi aralarında 3 e ayrılır: Ferdi talep: Kişilerin, tek başına bir mala olan talepleridir. Grup talebi: Sadece bir bireyin değil, bireyler topluluğunun bir mala olan talebidir. Bir aile talebi buna en iyi Örnektir. Piyasa talebi: BÉtÉn toplumun gösterdiği taleptir. 6

13 Talep Şedålå ve Talep Esnekliği Tek başına ferdi talep fiyatın teşekkéléne etkili olamaz. Etkili olan talep şedélédér. GÉl talep şedélé (teorik) Fiyat Talep Miktarı 5 YTL 20 4 YTL 30 3 YTL 40 2 YTL 50 áizelgede belirli zaman ve belirli bir yerde Ñeşitli fiyatlardan ferdin géle olan talebi teorik olarak dikkate alınmıştır. İşte bir mala karşı Ñeşitli fiyatlardaki talep miktarını gösteren kavrama talep şedålå denir. GÖrÉldÉğÉ gibi gél fiyatı déştékñe talep miktarı artmaktadır. Bunun sebeplerini şöyle sıralayabiliriz: GÉl fiyatı déşénce zamanında gél almayan kişi ucuz fiyata gél almak iñin piyasaya girer. Yani birinci sebep piyasaya yeni alıcıların girmesidir. Zamanında 5 YTL ye gél alan kişi fiyat ucuzlayınca bu defa daha fazla gél almak isteyecektir. İkinci sebep hem piyasaya yeni alıcıların girmesi hem de eski alıcıların tekrar talepte bulunmasıdır. Talep Miktarı Fiyat Grafik 2.1: Talep şedålå 7

14 Her fiyattan talep edilen gél miktarının geometrik yerlerinin birleşmesiyle elde edilen eğriye talep eğrisi denir. Bu Ñizelgede talep eğrisi sol yukarıdan sağ aşağıya doğru meyilli olarak iner. Bu da fiyatlar déştékñe talebin artacağını gösterir. Talep esnekliği; bir malın fiyatındaki değişikliğe karşı talebin ne derecede değişeceğini ifade eder. et= talep miktarında ki % değişiklik/ fiyat miktarındaki % değişiklik et = m1 m2 /m1 è f1 / f1 f2 Érnek: Bir malın fiyatı 10 liradan 8 liraya déştéğénde talep miktarı 1 birimden 3 birime Ñıkarsa talep esnekliği ne olur? Öäzåm: et = 1 3 / 1 è 10 / 10 8 =

15 UYGULAMA FAALİYETİ İŞLEM BASAMAKLARI ÉNERİLER Etrafınızda gerñekleşen pazarlama GÉnlÉk hayatta alışveriş yaptığınız olaylarına dikkat ediniz. yerlere gidiniz. Üğrendiğiniz pazarlamanın amañlarını hayatınıza uygulayınız. Alışveriş yapan insanlara hangi Pazarlama iñinde kendi arzlarınızı ÉrÉnleri daha Ñok tercih ettiğini tespit ediniz. sorunuz. Kendinizin hangi ÉrÉnleri ve neden tercih ettiğinizi belirleyiniz. Satıcılara hangi ÉrÉnleri niñin satmak istediklerini sorunuz. Satıcılara bu işten elde ettikleri kazanñları sorunuz. Arzı oluşturan etmenlerden hangisinin sizi daha Ñok etkilediğine dikkat ediniz. Pazarlama iñinde kendi taleplerinizi tespit ediniz. Talebi oluşturan etmenlerden hangisinin sizi daha Ñok etkilediğine dikkat ediniz. 9

16 ÉLÖME ÉLÖME VE VE DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen değerlendirme sorularını cevaplandırarak faaliyete ilişkin bilgilerinizi ÖlÑÉnÉz. A. ÉLÖME SORULARI 1. Aşağıdakilerden hangisi talep Ñeşitlerinden değildir? A) Ferdi B) Grup C) Piyasa D) Toplum 2. Aşağıdakilerden hangisi talebi etkileyen faktörlerden değildir? A) O malın fiyatı B) TÉketici gelirleri C) NÉfus D) TÉketici giderleri 3. Esneklik hangi harfle gösterilir? A) b B) c C) e D) a Aşağıdaki cåmlelerde boş bırakılan yerlere uygun ifadeyi getiriniz. 4. Pazarlamanın temel amacı méşterinin tatmini ve..,. téketicinin ÉrÉne olan géveninin sağlanmasıdır. 5. Tarım ÉrÉnlerinin Éreticiden téketiciye kadar geñirdiği işlemleri inceleyen ve bunları dézenleyen bilim dalına. denir. 6. Satıcıların piyasada satmaya istekli olduğu mal miktarına.. denir. Aşağıdaki cåmleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz. 7. ( ) Pazarlama kelimesi kök olarak market kelimesinden téremiştir. 8. ( ) Malın piyasada hangi fiyattan satılabileceği arzı etkiler. 9. ( ) Talep veya arz miktarının o malın fiyatına karşı ne kadar duyarlı olduğuna esneklik denir. 10. ( )Bir mala karşı Ñeşitli fiyatlardaki talep miktarını gösteren kavrama talep eğrisi denir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı kontrol ediniz. Hatalı yanıtlarınız iñin konuyu tekrar ediniz. Tamamen doğru ise değerlendirme ÖlÑeğine geñiniz. 10

17 B. UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde kazandığınız bilgi ve beceriler doğrultusunda pazara Ñıkarak pazarlama olayının uygulamasını yapınız. Yapmış olduğunuz Ñalışmayı aşağıdaki kriterlere göre değerlendiriniz. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Evet Hayır Alışveriş merkezlerine gittiniz mi? İnsanların hangi ÉrÉnleri tercih ettiğine dikkat ettiniz mi? Alışveriş yapan insanlarla konuştunuz mu? Bu ÉrÉnleri neden tercih ettiklerini sordunuz mu? Satıcılarla konuştunuz mu? Bu ÉrÉnleri neden satmayı tercih ettiklerini sordunuz mu? Bu işten kazanñ elde edip etmediklerini sordunuz mu? Siz bu işe girseniz hangi ÉrÉnÉ satacağınıza karar verdiniz mi? DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayısını belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Hatalı yanıtlar iñin bilgi konularını tekrar ediniz. TÉm yanıtlar doğru ise bir sonraki Öğrenme faaliyetine geñiniz. 11

18 ÉĞRENME FAALİYETİ-2 AMAÖ ÉĞRENME FAALİYETİ-2 Piyasada uygulanan şekliyle pazarlama hizmetlerini tanıyabileceksiniz. ARAŞTIRMA Pazarlamanın ana hizmetlerinin hayatınızdaki Önemini araştırınız. Sınıf iñinde tartışınız. Pazarlamanın yardımcı hizmetlerinin hayatınızdaki Önemini araştırınız. Sınıf iñinde tartışınız. 2. PAZARLAMA HİZMETLERİ 2.1. Pazarlamanın Ana Hizmetleri Tarım ÉrÉnleri pazarlaması, téketicilere ulaştırıldığında ve onların zaman, yer, şekil faydaları artırıldığında, gerñek anlamda Éretim faaliyeti tamamlanmış olur. Pazarlama kanallarında tarımsal ÉrÉnlerin geñirdikleri Ñeşitli işlemler başlıca 3 grupta toplanır Toplama Tarım ÉrÉnlerinin téketiciye ulaştırılmasında ilk aşama, ÉrÉnlerin Éreticiden alınarak belirli merkezlerde toplanmasıdır. Kentlerdeki toptancı halleri, kooperatifler, fabrikalar gibi alım yerleri ÉrÉnlerin toplama merkezleridir. àrénler béyék bir toplama yerine gelmeden Önce, bazı Özel alıcılar tarafından satın alınarak yerel olarak biriktirilmiş olabilir. Tarım ÉrÉnlerinin toplanması birkañ aşamada ve kéñék birikimler halinde yapılıyorsa toplama masrafları daha Ñok olur. àrénler béyék gruplar halinde biriktirilirse pazarlamanın her aşamasında görélen toplama hizmetleri daha déşék maliyetle yapılmış olur İşleme Tarım ÉrÉnleri belirli merkezlerde toplandıktan sonra işlenir. Canlı hayvanlar kesimhanelere yollanarak Ñeşitli et ve et mamullerine dönéştérélér. SÉt; peynir, tereyağı, yoğurt gibi işlenmiş ÉrÉnlere Ñevrilir. Meyve ve sebzelerden taze halde téketilecekler standart derecelerine ayrılır, temizlenir ve ambalajlanır. Diğerleri ise meyve suyu ve konsantresi, salña veya pekmez gibi Ñeşitli ÉrÉnlere dönéştérélér. Buğday, pamuk, fındık, zeytin gibi tarımsal ÉrÉnler de bir takım fiziksel ve kimyasal işlemlerden sonra téketicilere işlenmiş olarak ulaşır. Bir kısmı ise daha sonra piyasaya Ñıkarılmak Ézere depolanır. İşleme fonksiyonunun bir amacı da Éretim fazlasının bozulmasını Önlemek, piyasanın ve fiyatların sabitliğini sağlamaktır. Bu şekilde tarım ÉrÉnlerinin yıl iñinde dağıtımı daha iyi olur. Bazı tarımsal ÉrÉnler işlenerek o kadar Ñok biñim değiştirir ki, en son ÉrÉnÉn ham 12

19 maddesinin tarımdan bile geldiği unutulur. YÉnlÉ, pamuklu kumaşlardan yapılan elbiseler bunlara Örnektir Dağıtım Dağıtım işi bazen toplama ve işleme faaliyetleri ile birlikte yérétélér. Ama genelde ÉrÉnler toplanıp işlendikten sonra téketim merkezlerine gönderilir. àrénler Éreticiden téketiciye ulaşırken dağıtım kanallarından geñer Pazarlamanın Yardımcı Hizmetleri Tarımsal pazarlamanın esas hizmetlerinden başka, yardımcı hizmetleri de vardır. Pazarlamanın yardımcı hizmetlerini şöyle sıralayabiliriz Dereceleme ve Standardizasyon Tarım ÉrÉnleri hasat edilip, toplandıktan sonra derecelere ayrılarak sınıflandırılır. Dereceleme hizmeti işleme ve dağıtım esnasında da yapılır. Dereceleme; ağırlık, hacim, tat, koku, Ñap, biñim gibi derece Özellikleri añısından aynı kalitede olan ÉrÉnlerin señilerek gruplar halinde toplanmasıdır. Ürneğin meyveler béyékléklerine, ÑiÑekler boylarına göre derecelendirilir. Dereceleme işletme iñersinde yerel pazarlarda ve daha Ñok toptancı dézeyindeki dağıtım kanallarında yapılır. Perakendeciler de zaman zaman sattıkları ÉrÉnleri kalitelerine göre derecelere ayırarak satış yaparlar. Derecelemenin pazarlamada Önemli yararları vardır. àrénlerin derecelere ayrılması téketici isteklerinin kolayca karşılanmasına, mal alışverişinin hızlanmasına, Éretimin yönlendirilmesine ve pazarlama masraflarının déşérélmesine neden olur. Dereceleme pazar bilgilerinin yayılmasını kolaylaştırdığından, alıcı ile satıcılar arasında ortak bir dil olarak kabul edilir. Standardizasyon, derecelemenin daha ileri şeklidir. àrénlerin kalite Özelliklerinin yer ve zaman faktörleri añısından değişmeyecek biñimde Éniform hale getirilmesine standardizasyon denir. Standardizasyonda Önemli olan ÉrÉnler arsındaki kalite vb. farklılıkların saptanmasıdır. Farklılık sayısını belirleyen faktör, yapılacak olan masrafın en déşék dézeyidir. àrénlerin standart derecelerine ayrılması yeterli olmayıp, ambalaj kaplarının da standardizasyonu gerekir. Ürneğin ambalaj kabının şekli, boyutu, rengi, kabın yapıldığı malzemenin cinsi vb. de standart hale getirilmelidir. Ayrıca kaplara etiket konulması, derecelerin tanıtılması ve pazarlama işlemlerinin standardizasyonu da gerekir. Standartların uygulanması, ÉrÉnlerin belirli şekillerde satılmasını sağlar. Standardizasyon da téketici tercihleri de dikkate alınır. TÉketici talebi téketicinin standartlardan faydalanma durumu, işleme masrafları ve dağıtım gibi faktörler dikkate alınmadan yapılan standartların pratikte bir yararı yoktur. BÉtÉn bu nedenlerle derece standartlarında bir fiyat farkı meydana gelmiyorsa ve téketiciler standart ÉrÉnlere karşı kayıtsız kalıyorsa standardizasyon, pazarlamaya bir katkı yapmıyor demektir. Derece 13

20 standartları yapılmasının en Önemli nedeni, ÉrÉnÉn farklı kalitelerde piyasaya sérélmesidir. Bundan dolayı da kaliteye göre fiyat farkının oluşmasıdır. Bu şekilde herhangi bir standart derecedeki ÉrÉnÉn ekonomik faydası başka bir derecedeki ÉrÉnÉn ekonomik faydasından farklı olmaktadır. Derecelerin ve standartların uygulanmasında başlıca iki metod vardır. Bunlardan ilki standartların resmë makamlarca zorunlu tutulmasıdır. İkincisi ise Éreticiye en ekonomik standartların ve derecelerin kullanılmasını serbest bırakan metottur. áoğu zaman bu iki metodun birlikte kullanılır. Zorunlu standardizasyonda piyasaya sérélen ÉrÉnlerin kabul edilen standartlara uyması gerekir. Gelişmiş Élkelerin Ñoğunda tarım ÉrÉnleri dış satımda standardizasyonu zorunludur. àlkemizde ise tarım ÉrÉnleri dış satımında standardizasyon zorunludur. Ancak iñ piyasada satılan pek Ñok tarım ÉrÉnÉnde standardizasyon zorunlu değildir. Standartların toplumca benimsenen Özelliklere sahip olması iñin uzun yıllar uygulanması gerekir Kalite Kontrolå àrénlerin standart derecelere uygun olup olmadığını anlamak iñin yapılan işleme kalite kontrolå denir. Kalite kontrolé uzmanlarca ve standart ÉrÉnler Ézerinde yapılır. Kalite kontrolleri şu yerlerde yapılmaktadır. àrénén alım ve yékleme merkezlerinde, işleme tesislerinde ve perakendeciler de yapılır. Ürneğin, belirli bir fabrikada Éretilen salñanın standartlara uygunluğu kontrol etmek iñin fabrikadan işleme anında salña Örneği alınabilir. Aynı zamanda perakendecilerde satılan aynı fabrikaya ait salñadan da rastgele Örnek alınabilir. Kalite kontrolé téketicilerin ÉrÉne karşı olan gévenini artırdığından satışlar Ézerinde olumlu etki yapar Paketleme Paketlemenin iki temel amacı vardır. Bunlar; ÉrÉnÉn koruması ve ekonomik olmasıdır. àrén; işleme tesislerinden en son téketiciye dağıtım kanallarında giderken dış etkenlere karşı korunmalıdır. Aynı zamanda paketleme masrafları mémkén olduğu kadar déşék olmalıdır. Bunların yanında, paketleme biñimi téketici iñin uygun olmalı, paketlenmiş ÉrÉnÉn taşınması ve añılması esnasında téketici géñlékle karşılaşmamalıdır. Ambalaj kapları, téketiciyi malı satın almaya imrendirecek nitelik ve şekillerde olmalıdır. Tarım ÉrÉnlerini taşımada kullanılan ambalaj kapları 3 grupta toplanabilir: Tarım işletmesinde ÉrÉnÉn toplanmasında veya muhafazasında da kullanılan kaplar (sandık, sepet, fıñı, Ñuval ) àrénén alım yerlerine veya işleme tesislerine taşınmasında kullanılan kaplar (yumurta violleri, pamuk balyaları, patates Ñuvalları, meyve ve sebze sandıkları vb.) àrénén téketiciye sunulmasında kullanılan ambalaj kapları (işleme tesisleri tarafından kutu ) àrénlerin pazara ambalajlanmış olarak sérélmesi pazarlama etkinliğini artırmaktadır. 14

21 Paketlemenin pazarlamayı kolaylaştırıcı hizmetleri şunlardır: Paketleme, ÉrÉnÉn hacmini kéñéltér, ÉrÉnÉn taşınmasında, yéklenmesinde ve boşaltılmada kolaylık sağlar. Ürneğin sét, toz şeker gibi ÉrÉnleri ambalajsız olarak taşımak olanaksızdır. àrénler aynı béyéklékte paketlere yerleştirildiğinde téketici tercihleri kolaylıkla ortaya Ñıkar. Paketleme, ÉrÉnÉ dış etkilere karşı korur ve bozulmasını Önler. Ürneğin ÉzÉm, portakal, şeftali gibi meyve ve sebzelerin ezilmesini, yumurtaların kırılmasını Önler. Ambalajlanan ÉrÉnler temiz olduğundan ambalajlama sağlık añısından da Önem taşır. Paketleme ÉrÉnÉn téketiciye gézel görénmesini sağlar. TÉketici paketlenmiş standart ÉrÉnleri daha kolay señer. Paketleme ÉrÉnlerin reklamına da yardımcı olur ve satışların artmasında rol oynar Depolama Tarım ÉrÉnlerinde piyasayı ve fiyatları dézenlemek, ÉrÉnÉn bozulmadan muhafazasını sağlamak iñin depolama yapmak gerekir. Hasattan sonra ÉrÉnlerin fazlası, pazarlama sistemi iñerisinde ham olarak ya da işlenmiş halde depolanmak suretiyle muhafaza edilir. Depolanan ÉrÉn téketicilerin gereksinimlerine göre, yıl iñinde dézenli bir şekilde piyasaya Ñıkarılır. Bazı koşullarda ÉrÉnler ÑiftÑi ve toplayıcılar tarafından da depolanır. Bu şekilde ÑiftÑi ÉrÉnÉ piyasada kendisi iñin en uygun fiyatı bulduğu zaman satışa Ñıkarır. àrénler Ñeşitlerine göre değişik şekillerde depolanırlar. Hububat, kuru ÉzÉm, tétén, pamuk gibi rutubet oranı nispeten déşék olan ÉrÉnler kuru yerlerde depolanır. TurunÑgil, havuñ, soğan, patates gibi ÉrÉnler ise serin yerlerde uzun sére saklanabilir. Rutubet oranı yéksek ve hasattan hemen sonra taze olarak téketilmeyen meyve ve sebzeler (domates, biber, şeftali, Ñilek vb.) ise işlenerek konserve, meyve suyu, salña, reñel gibi ÉrÉnlere dönéştérélér. Daha sonra Özel ambalaj kutularında muhafaza edilir. Kesme ÑiÑekler ise soğuk hava depolarında piyasaya sérém tarihlerine kadar saklanır. Son yıllarda derin dondurma suretiyle de ÉrÉnler taze olarak muhafaza edilmektedir. Taşıma anında ve perakendeci mağazalardaki derin dondurucularda da ÉrÉn korunabilir. àréné devamlı olarak soğukta koruyan bu sisteme soğuk zincir denir. TÉrkiye de tarımsal ÉrÉnlerin Ñoğu soğuk hava depolarında saklanmaktadır. Ama Niğde, Seyhan ve Mersin bölgelerinde yaşayan bir kısım Éreticiler ve téccarlar elma, armut, portakal ve Özellikle limonları saklamak iñin doğa koşullarından yararlanmışlardır. Nevşehir ilinin merkeze bağlı Ortahisar ve civarındaki köylerde ÉrÉnler, volkanik yumuşak kayalara oyulmuş doğal depolarda ve mağaralarda muhafaza edilir. Buralara saklanmış olan ÉrÉnler satışa Ñıkarıldıklarında soğuk hava depolarında muhafaza edilmiş bulunan ÉrÉnler gibi uzun zaman tazeliklerini korur. Depolanan ve ileri bir tarihte satılması déşénélen ÉrÉnÉn fiyatı, hiñ depolanmadan satılan ÉrÉnÉn fiyatından yéksek olmalıdır. àrénén bol olduğu zamanki alım fiyatına depolama masraflarının eklenmesiyle bulunan fiyat, ÉrÉnÉn az olduğu zamankinin altında ya da en azından ona eşit olmalıdır. Ancak bu şekilde depolama kårlı olur. Depolama hizmetinin asıl amacı ÉrÉnÉ ileri bir tarihte satma isteğidir. Depolamada istenilen sonuca ulaşabilmek iñin depolamanın uygun bir masrafla yapılması gerekir. 15