özet I Genel ana hatları üe & L 8. 3 ( * ) A,G. = Araştırma ve Geliştirme

Transkript

1

2

3 özet Tebliğin konusu Araştmna ve GeliştirmBnin endüstriyel aşama«dam önemini belirtmek ve makina imalâtçüanna sorunlannm çözümlenmesinde mevcut arattırma kuruluşlarının ne gibi yararlar sağlıyabileceğmi gösteranektedir. Yaşantımıza yenilikleri, kaliteli Üîm adamının dinme bilmez merakı ve bu merakın yarattığı ürünleri cesur atılımlarla kullanma safhasına sokan müteşebbislerin çabası getirir, Makina imalâtı alanında yeniliklerin doğurucusu ve uygulayıcı. sı Kaliteli ÎLim adamı ve Mühendistir, Bte buna kısaca K.I.M, diyeceğe EndÜstrisel kuruluşlarımızın, girmeye karar verdiğimiz Müşterek Pazar karlısında eriyip gitmesini Önlemek için Şekü, Bünye ve Yöntemde yenilikler getirebilecek teknolojik aşamaya erinmesi gereklidir. Mevcut durum bu aşamadan çok uzaktır. Zira bu kuruluşlarımızda kaliteli ilim adamı bir yana yeterli sayıda mühendis dahi istihdam edilmemektedir, Türkiye'de A.G, (*) potansiyelinin hemen tümü öğretim müesseselerimizde toplanmıştır, Bu müesseselerimizin başında Üniversitelerimiz yer almaktadır. Universitelerünizdebrikmig bulunan bu A.G. potensiyali Türkiye'nin teknolojik bünyesi icabı, doğal olarak daha ziyade temel araştırmalara yönelmiştir. îdare, Uygulama ve Üniversite üçlüsü arasında taan bir kopukluk mevcuttur. Gerçekten bir ta» rafta Bilim, içinde yaşadığımız Türkiyemiz için tjtopife sayılacak alanlarda uğraşırken; îdare teknoloji açığını kaçatamamanm ezikliğiyib kıvranmaktadır, I Genel Türkiye'de Sanayi Kuruluşlarının kuruluş ana hatları üe ( * ) A,G. = Araştırma ve Geliştirme sonrası sorunlarını & L 8. 3

4 Etayerji Ham ve yarı mamul madde Kredi Kaliteli î i Mühendislik hizmeti Pazarlama Olarak gruplamak mümkündür, Biz ineelemamm sadece mühendislik hmnetleri konusuna teksif edeceğim; ve Üniversitelerimiıin bu konuda neler yapabileceğini araştıracağm Mühendislik hizmeti deyimi çok geniş kapsamı haimir* G#nel olarak sanayi müesseselerîmmn kuruluş safhasını kapsıyan mühendislik hizmeti, Etüd ve Proje Hizmeti olarak da adlandınhr. Kuru» luştan sonraki mühendislik hizmeti, imalâtın öngörülen hie ve nitelikte akıpnı sağhyan imalât mühendisliği, kalite kontrolü mühendisliği ile jlg. hizmetlerini kapsar. Bu incelemede varmaya çalıştığımız sonuçlan iki noktada toplamak mümkündür. A.G, nin üretim ve Millî Gelir üzerindeki Önemli etkisi, A.G. nin pahalılığı, n A.G. Yaşantımla daha kolay, daha arzu edilir hale getirmek için yenilikler getirmeyi hedef alan her çeşit çabaya A,G # denir. Yenilik Şeklide Bimyeie ve Yöntemde olabilir, A.G., üretim içindeki etkisi direkt olarak hesaplanabüen bir girdi değüdir. Diğer bîr deyimle A.G. girdisinin, çıktı içindeki sayısal etkisini hesaplamaya yarayan bir yöntem henüz geliştirilmiş değildir, Daha, uzun seneler A.G. ile üretim arasında direkt bir korrelasyon bulunacağa da benzememektedir. Buna rağmen bu konuda bilinen bir gerçek vardır. Bir ülkedeki A,G # gayretleri nekadar yoğun ise o ülkenin dış ödemeler dengesi okadar olumlu, fert basma düşen 2, 1, 3. 4

5 M.G. (**) okadar yüksek, o ülke okadar zengin ve insanları mes'ut«tur. A.G # çabalarının göstergesi, bu maksat i in yapılan yıllık harcamaların birey başına dügen payadır. Yani A.G.H. (** ) Yıl - Birey'- dir. II 1, Bîmya ttlketeibde A.G.H. < ") um mertebesi Bilindiği üzere USA, ref alı seviyesi en yüksek ülkelerden birisidir. Daha bilimsel bir deyimle, USA, fert başına yıllık üretimi en yüksek ülkelerin başında gelmektedir. Bu ülkenin yıllarım kapsıyan 10 yıllık dönemdeki A.Ö.H. sı yine refah seviyesi gayet yüksek olan Batı Avrupa ülkelerinininkisi ile mukayese edilirse USA'nın ekonomik haşmetinin nedeni açık olarak: görülür, Bahis konusu 10 yıllık dönemde USA 167,7 x 1QP $ Batı Avrupa 50,0 x 10* $ lık A.G.H # yapmıştır. Bunun etkisi, kendisini sadece en yüksek üretim oranları elde etme şeklinde göstermekle kalmamış, USA'yı aynı zamanda dünyada en çok bilgi satan ülke haline getirmiştir. USA'«nm 1961 yılmda sattığı bilgi (= Patent, Lisans, Know-How? Royality v,b.) 557 milyon dolan bulmu tur # Bu miktar Türkiye'nin 1967'deM toplam ihracat gelirinden 55 milyon dolar dajıa fazladır. Cetvel (1) ve (2) de USA ve Canada dahil bazı Batı Avrupa memleketlerinin yıllık A.G.H* lan ve K.Î.M. durumları karşıla tırıl nwstir [1] 1. (****) Batı dünyasında dikkatle izlenen Busya'daki ( = USSR) çabaların yıllara göre gelişimi Cetvel (3), (4) ve (5) de verilmiştir [2]. USSR, harp sonrası, bütün imkânlarmı kullanarak A,G, gayretlerini batı ülkelerince bile erişilmesi zor yüksek hedeflere göre ayarlamıştır. ( ** ) MJG, B Millî GeUr ( ***** ) A,G,H, ss Araştırma Geliştirme Harcaması (* *) Köşeli Parantez içindeki sayılar yazının sonundaki kaynağı göstermektedir, 2, 1, 8. 5

6 Gelecekte, geri kalmış ülkeler arasına düşmemek için Batı Avrupa memleketleri son dört senede A.G.H. nî 2 katma çıkarmak zo~ nmluğunu duymuşlardır. Örneğin Batı Almanya gelecekte adının «gelşmekte olan ülke» olarak anılmaması için 1971/de A.G.H. smı 1067 dekinüı tam 2 katına çıkarmak œrunlugunu duymuştur [3], A.G* çabasının yoğunluğunu ve getirdiği sonuçları ülkeler arasındaki Teknoloji alış verilinden takibetmek mümkündür. Cetvel (8) ve (7) de çeşitli ülkeler arasındaki teknoloji ve bügi alış verişi gösterilmiştir. Kerre içindeki sayılar alış verişin yapıldığı seneleri göstermektedir [2] # II % TUrïdyë'de AMM* um mertebesî Türkiye'de DevletimMa bekasını emniyet altına alabilmek iğin A.G. abalarımn artırılmasma inanımı gibi görülmektedir» Bu ijaanç, beşer yılhk Kalkmma Planlarında dile getirimiş ise de gereği yeterince ifa edilmiş degüdir, Sayıların gösterdiği gerçek, söz olarak belirtilen inancın gerçekte inanümamii bir düşünce olduğudur, Gerçekten, hem birey bağına düşen yıllık A.G.H, mmn mutlak değeri dünya ölçülerine göre ok düşüktür; hem de A.G.H. mmn Milî GelirimİA içindeki yeri yıllara göre aıalmaktadır, Cetvel (8) de, 1967 senesinde, TOrkiye de dahil çeşitli ülkelerdeki A.G, çabaları ve bunların bağıl değerleri mukayeseli olarak gös, terilmiştir. Bu cetvelin belirttiği gerçek Türkiye'mmn yarınım kom- umuz Bulgaristan ve Yunanistan'dan daha az düşündüğüdür, (Not : îsrafin 19fl ve 1072 yıllarındaki AGH/GSMH oranı % 2,8 dür [2,4], Cetvel (9) daha ürkütücü bir gerçeği dile getirmektedir. Bu gerçek Türkiye'mizin yarmmı emniyet alacak çabalarını her geçen yıl bu*az daha aıalttığıdıy, Bu cetvel göire Türkiye'nin A.G. çabalannda bir hmamp değil bir yavaşlama vardır; ve bu yavaşlama 1970 senesinde % 2,7 dir [4], Türkiye'deki A.G, çabalarım sadece sayıların dış görünüşüne bakarak değerlendirme kanaatimizce iyimser bir değerlendirme olur. Sayıların dış görünüşünden sıyrılarak içimize öyle bir bakarsak, durumun daha da ümit kına. olduğu görülür,». 1, 8, 0

7 Gergeàtén eetveëerdeki sayılar ancak Bilim. İdare - Uygulama üçlüsü arasında ahenkli bir çalama olan ülkeler işin bir mukayese tabanı teşkil edebilir, Türkiye'de bu üçlünün elemanları arasında tam bir kopukluk vardır* Cetvel (8) de verilen ve bir örnekleme sonucu olarak elde edilmiş bulunan A 4 G,H # /G.S.MÄ = 0? 17 j% değeri, Türkiye'mizde hiç şüphesiz bir araştırma potansiyelinin mevcudiyetini göstermek«tedir. Fakat ilim - îdare - Uygulama üçlüsü arasında hüküm süren kopukluk nedeni üe bu harcamamn bekleneni vermediği oltadadır. Cetvel (10) dan anlaşılacağı üzere Türkiye'de A.G» potansiyeli daha ziyade Üniversitelerimizde toplanmıştır [5]. Bu nedenle araştırmalar daha ziyade buralarda yapılmaktadır, Bu araştırmaların genellikle bilimsel hedeflere yönelmiş olması, Türkiye'de A-G.H, larnun, ileri teknolojik aşamalara cl#nüş memleketlerdeki oranda üretimi hızlandırıcı etki yapamayacağı açıktır. H & Ttekîye^nîn, rnevaut A*G. potansiyelinden Hızlı kollanma îpcı yararlanma yolları Olan^lanmıan sınırh olması nedeniyle A.G.H, larımm % 0,17 den daha yukarıya artırmak mümkün olmasa bile, bu harcamaları daha rasyonel bir şekilde hmı gelişmemiz yönünde kullanmamız gerekir, Bunun igln önce BiMto - îdare - Uygulama üçlüsü arasındaki kopukluğu gidermek ve bütün çabalajmmzı tek bir hedefe, İmli kalkınma hedefine yöneltecek yöntemleri bulmak gerekmektedir, îdare tarafından konulaeak güdümlü projelerle Devlet ve Cteel Ee^ sim elindeki kuruluşlanımıa ait sorunlaiin Üniversitelerimize akta rılması, belirlenmiş mamanda çözümler istenmesi suretiyle araştır«malarımızın gösteımelîk bünyeden kurtarılacağına ve bu suretle Mim - İdare «Uygulama arasında uyumlu bir ortamın gelişeeepne inamywum. HaMhaarda araştırma abalanmma şekil veren kuruluşlanmız Cetvel (10) dan da görüleceği üzere Üniversitelerimizdir. Bu nedenle memleketimizde yapılan ara#tmmalar daha çok temel araştırma türündendir; millî üretimi artırmaya yönelik değildir. Araştırıcılar arasında herhangi bir uyum da mevcut değildir. Üniversitelerimizdeki araştırmalar, Üniversite içi unvanlar elde etme gayesini haiz olduğundan bilimsel niteliktedir; nadir hallerde % 1. S. 7

8 de bilinmeyeni öğrenmek veya endüstri sorununu çözmek arzusuna hmnet eder» Temel araştırmaların, en uygun buluşlarla sonuçlansa bile, kısa vadede ekonomide olumlu etkisini görmek genellikle mümkün değildir. Hele gelişme halindeki ülkelerde, bu sonuçların elle tutu* lamur etkisi çok daha gecitaıif olarak tezahür eder. Uygulamalı araştırma, özellikle güdümlü proje çalışmaları, üretimde olumlu etkisini çok daha kısa sürede gösterir, Türkiye gibi hızlı kalkınması gereken ülkelerde yoğun bir şekilde yürütülmesi ve güdülmesi gereken araştirmalar bu türden olmalıdır. Araştırma kuruluşlaıırmz genellikle temel tür araştırmalarla uğraşmaktadır«bu durum tesadüfi değildir. Uygulamanın Bilime yaklaşmasını gerektirecek koşullar hazırlanırsa Bilimin de uygulamalı araştıırattalara yönelmesi kendiliğinden sağlanacaktır. Fakat montaj sanayi yolu açık iken Uygulamanın Bilime götüreceği her* hangi bir sorununun varlığından bahsedilemez. Diğer bir gerçek te şudur: Hiç şüphesiz Bilim uygulamanın her derdine derhal deva olabilecek durumda değildir. Esasen A,G. çabası Bilimin Uygulama için her konuda hazır reçetesinin bulunmaması nedeni üe harcanır, A.G, konusunda İdarenin görevi sadece Bilim üe Uygulama arasındaki yolları açık tutmak değildir, Bîr çok hayati alanlarda tdare, bugünün ve yarının sorunlarmı çözecek akülerin yetişmesini sağlamak için güdümlü projeler finanse edebilir, Bu tür projelerin sadece Savunma, Atom ve Uzayla ilgili olması gerekmez. Kanaatimce TiirMye îgîn öncelik yarın Î ÎA değii bugün Iptaı A.G. olmajıciır, m Maldııa İmalât Saaayl ile ilgili soranların çözümlenme-, simle araştırma kuruluilarmın hattası nasıl olabilir? Avrupa ölçülerine göre 50 kişiden daha az iş gücü kullanan sanayi kuruluşlarının kendi bünyeleri içinde A.G, yapmaları ekonomik olma» maktadır. Sanayi alanında arattırma, yüksek paha ödemeyi zorunlu Man teçhizat ve KXM. kullanmayı gerdktirmaktedîr. Bu nedenle kügük kuruluşlar, aralarında birleşerek ya da A.G. kuruluşları ile yakın bir işbirliğine giderek sorunlarmı çömmlemektedir. 2, 1, 8, 8

9 Türkiye'de imalât sanayi kuruluşlarımızın hemen hiçbirisi ne araştırma yapabilecek bünyede ve ne araştırma kuruluşlarımızla işbirliği yapacak ortamdadır. Türkiye'de makina imalât sanayii kolunda ah an kuruluşların mevcut koşullar altında Ortak Pazar iğinde yaşama faksları çok azdır. Zira bu kuruluşlar genellikle imalâtiarau Şekil, Bünye ve Yöntem yönünden sürekli olarak geuştirmıe olanaklarına sahip değildir. Endüstri abalaı*ırun GSMH'ya katkısı j% 85 in üstünde olan veya iş gücünün % Winden fazlası saüayi kollarında galı an memleketlere sanayi memleketleri denir. Bu memleketlerde makina imalâtı ile iştigal eden kuruluşlardaki yüksek kaliteli teknik eleman, idareci ve genel olarak üniversite mezunu elemanların toplam iş gücü içindeki yeri (Cetvel (11) de gösterilmiştir. Bu sayılara ve Cetvel (12) ye göre makina imalât sanayi kuruluşlarımız, içinde bulundukları durumlarıyla, araştırma ve geuftîrme yapma bir yana üretimin sürekliliğini sağlamada büe zorluk çekmektedir, Türfci. ye'nin, kısa zamanda, Amerika ve Avrupamn ekonomik üstünlüğü«nü kuran bu yüksek KXM, oranına erişmesi mümkün olmadığına göre. mevcut KİM» kaynaklarını daha rasyonel bir biçimde kullanması gerekmektedir, İmalât sanayi kuruluşlarammn sorunlarını çömimlemeleri için birinci derecede ilgi üe el uzatabilecek kuruluşlarımızda yani Teknik Ümversitelerimize bağlı Mühendislik Fakültelerinde Cetvel (13) den görüleceği üzere 1970 senesi istatistiklerine göre 478 K.I.M. mevcuttur [6], İşletme ve Fen Fakülteleri ile bu sayı 985'e erişmektedir* Bu potansiyelin öğretim dışında A.G. ye ayırabileceği zaman en olumsuz tahminlere göre % SO dan az değildir. O halde öğretim kesimindeki SOPü aşkın KXM.'i Türkiye'nin teknolojik sorunlarına donuk araştırmalara yöneltmek mümkündür* Türkiye^de teknolojik kuruluşlar müzmin bîr K.I.M. eksikliği ile maluldür. Bu eksiklik Cetvel (M) de gösterilmiştir [7]. Bu ek«sikliğe rağmen her sene yabancı ülkelere göç edenlerin sayısı bir hayli kabarık olmaktadır. Bn imlcü nokta, göç edenlerin % 62'sini Profesör ve Doçent unvanım ahms kimselerin, yani Türkiye için üstün vasıflı KXMLlerin teşkil etmesidir. İşletmelerimizde istihdam edilen KXM* oranının düşük olması Türkiye için diğer bir üzücü sonucun sebebidir. Bu da Yurdumuzda iştetmelerimizin, senede 240 gün ve tek vardiyaya göire hesaplanan kapasitelerinden ancak % 60 oramnda yararlanılmasıdır [8], M* A* O* mmmmm \ß

10 Uygulama üe BiMm arasmda kurulacak köprüler sayesinde her geyden evvel KİM/lerin muhacereti önlenecek veya en azından yavaılatılacaktır. Yurt içinde kalan KXM/lerin getireceği yenilikler sayesinde isletmelerimizin tam kapasite ile çalışması ve sonuç olarak GSMffmııın daha büyük oranlarda artması sağlanacaktır. m 1. Bilim - İdare - Uygulama koputduğunu gidermek isin meler yapılabilir? Bu konuda ana görev idareye düşmektedir, îdare her geyden evvel KXM. istihdam edebilecek kuvvetteki kuruluılanmızı bu yönde zorlamalıdır. Bu zorlama, kanun ve kararnamelerin emirleri ile değil, ekonomik koşulların baskısı ile olmalıdır, Uygulamanın, A*G 4 nin pajıah fakat zorunlu olduğunu ve Bilimin Şekilde, Bünyede ve Yöntemde yenilikler getirmek if in hazır reçetelerinin bulunmadığını kabul etmesi gerekir, Uygulama diğer bir hususu da gözden uzak tutmamalıdır. BL lim, halihazar Türkiye'sinde AM» için uygulamaya nazaran çok da* ha iyi organize olmuş durumdadır. Bu nedenle Uygulamanın daha bîr süre mevcut olanaklardan tam olarak faydalanma yolunu seçmesi hem kendisinin hem de Ülkemizin yararınadır, m % TekMf Batı Avrupa ülkelerinde de durum toz pembe değildir* Örneğin Batı Almanya'da makina imalâtçısı kurulııglann % 70'i 50 kişiden daha az i gücü çahitırmaktadır. Yukarıda da belirttiğimiz veçhile bu gibi kuruluşların mustaküen A,G* yapmaları ekonomik olmamaktadır. Bu kuruhı lar? sorunlarını çömimlöyebiimek için aralarında birlikler kuımu lardir, A.G. olanakları yönünden çok daha elverişli olan kuruluşlar bile bir çok sorunlarım bu birlmerm bünyesinde çözümleme yolunu seçmişlerdir. Hatta bu birlikler, üyelerinin geleceğe dönük sorunların! Önceden tespit ederek kamunun veya özel kesimin araştırma kuruluşlarım harekete getirmektedir. Böylece emek? zaman ve paradan büyük tasarruflar sağlanmakta v en uygun yoldan sorunlara çozaiınler getirilmektedir, Türkiye'de de benzeri birlikler kurmakta büyük yararlar olacakta, , 10

11 IV S o n u Türkiye'de mamna imalâtı ile uğraşan kuruluşlarımız (= Uygulama) halihazırda ürünlerinde yenilik yaratacak durumdan ufaktırlar; ve mevcut koşullar altında kendilerini ta dumma getirmek igüı herhangi bir zorunluk duymamamadırlar, Bilimsel kuruluş» lamınızda ( = BÜim) bu sahaya kaydırılabuecek A t G. olanakları ( = K.LM.) mev0uttur, Devlet İdaresine ( = İdare) düşen görev. Bilim ile Uygulama arasında sağlam köprülerin kurulmasını sağlıyacak ekonomik tedbirleri getirmek olmalıdır. Bu da, uygulamanın, kolay fakat uzun vadede memleket yararına ohmyan yollan seçmesini önlemekle mümkündür* ölçüleri yükseltilen ekonomik koşullar, uygulamayı daha yoğun A.G. yapmaya loaiıyaeaktır* Böylece mevcut À.G. kuruluslarum^n daha gerçekçi araştırmalara yönelmesi sağlanacak, yurt'dışına beyin gö ü önlenecek ve hızlı kalkınma daha erişilir bir düzeye gelecektir* KAYNAK [ 1 ] 1/effort de Recherche et Development» O, Freeman et A, Youngt Ö.I,C,D, I960. [2] Gaps in Technology Between Mamfeer Countries, O.E.C.D. CMS (68) 4, [3] Aspekte der Forschungsplanunf in, BRD, I/KP 19 (1971) H, 1. [ 4 ] TBTAK, Millî Hedefler ve Araştırma ve aelîştirme Harcamaları, A, Türkell, 19Tİ. [ö] TBfTAK, 1967 Yılı Araştırmacılar Envanteri, 1970, [ 6 ] Milî Eğitim îstatistikleri, , D.IJB., Yayın No, 646 [ 7 ] Kalkınma Planı, H. Beş Yıl, 1971 Yılı Programı. [ 8 ] Development Plan  SPO 752. % L 3, 11

12 CETVEL ; 1 BAZI ÜLKELERDE AGH ve AGftfo ÇALIŞAN QSE SAYISI OECD - CMS (68) 4 AGH/YIL KİM ÜLKE 10*Ş XKHKlSt U.S.A ,0 336,80 FRANSA 654,0 16,50 ALMANYA 962,0 13,60 JAPONYA 551,0 58,23 İNGİLTERE 1280,0 38,70 İTALYA 138,0 7,40 İSVEÇ 161,0 11,01 KANADA 159,0 5,12 BELÇÏKA 86,0 2,09 HOLLANDA 312,0 7,35 CETVEL : % ÇEŞtELİ ÜLKELEKDE ARAŞTIRICI VE GEUŞTtRtCt SAYISI (1963 Yıl) ARAŞHRICI AKAŞTEBIOI Genel Nüfusun İ0O0 ÇaUsam Nüfusun 1000 ÜLKE KişM Başına Düşen Kişisi Başına Düşen AMERİKA 6,2 10,4 U.S.S.R. 4,7 7,3 İNGÜ.TERE 4,0 6,1 ALMANYA 2,6 3,9 FRANSA 2,4 3,8 BATI AVRUPA ORT. 2,9 4,6 Z. 1, 3 12

13 OMFVEL, ; 3 U&SJEL'in. MtLLt GELİRİ VB AO OlDERLEBt (O.CJD.E, -1960) (xwmmim) Yıllar Millî Gelir 55,2 94,5 145,0 152,9 164,6 171,4 AG Harcaması 0,9 1,5 3,3 3,8 4,3 4,7 AGH/GSMG %] 1,6 1,6 2,3 2,45 2,6 2,75 ÖETVML s 4 UJS.S.E.'in AG HARCAMALABININ YUJLAMA OÖRE DAĞILIMI (O,0,D.B ) (Sosyal ve Humanito Bilimter Ham ) KONU « Toplam Harcama (xl0 9 Ruble) 0,90 1,45 3,29 3,80 4,30 Araştırıcı Başına Harcama (xlo 3 Ruble) 20,8 26,6 26,6 27,1 28,0 % 1, 3. 13

14

15

16 CETVEL :7 YABANCI ÜLKELERDE BİL0Î ALIŞ - VEBİŞt DENGESİ (O,C.D.E ) Bütün Üiillerle ve Her Konuda ÜLKE Aldığı xıo*$ Verdiği xıo«$ Fark xıo«$ Oran [-] Amerika (1961) ,3 Almanya (1962) ö 2,7 Fransa (1962) 40 İ ,7 ÜLKE AMERİKA İLE BİLGİ ALIŞ - VERİŞİ (O.C.D.E, -1985) Aldığı X10«$ Verfîği X W $ DENGESİ Fark - X10 6 $ Oram,' Almanya (1963) ,2 Fransa (1962) ingiltere (1961) m ,8 5,1 L'lt-S." 16

17 CETVEL:8 BAZI ÜLKELERDE AGH/GSMH ORANI (1967) [OECD SP (69) 13] Ülkelerin adı AGII GSMH (1%) AOH NMH (%) AGH Nüfus Ş/Kişî AMERİKA FRANSA İNGİLTERE HOLLANDA İSVİÇRE ALMANYA JAPONYA İSVEÇ KANADA NORVEÇ İTALYA FİNLANDİYA YUGOSLAVYA AVUSTURYA İSPANYA YUNANİSTAN TÜRKİYE TÜRKİYE (*) ÇEKOıSLAVAKYA RUSYA (1983) POLONYA MACARİSTAN BULGARİSTAN 3,1 2,3 2,3 2,3 1,9 1,8 (2,11% 1068) 1,5 1,4 1,4 1,0 0,7 0,6 _ 0,5 _ 0,2 0,17 0,4. * * r- -..: -- 0,74 0,22, 3,S9 2,75 1,79 1,43 1,36 47,81-40,88 40,00. 23,7 8,54 2,08 1,80 1,31, 0,94 38, ,58 9,50 6,40 (*) Proje ve etüd harcamalar! dahil. %, i

18 CETVEL ı 9 TÜRKİYE'DE AG HAKCAMALARININ DEĞİŞİMİ (TBTAK - A. TÜRKELÎ MM Hedeflen ve AGH ) AGH AGH * GSMH Carî Fiyat Sabit Fiyat Sabit Fiyat AGH/GSMH YIL XlO'TL. X1Q 6 TL, X10 é TL.,% O ,994 4, ,112 3, ,450 3,5 Yıllık gelişme hızı +10,2 +4,1 +6,5 2,7 [!%] CMFVEL : 10 TÜRKİYE'DE ABÂŞTIBIOILABESr SEKTÖRJLEEB OÖRE DAÖDLBMH (5) Arastaca Araştırıcı Sektör Sayısı (Kişi) Sajyısı (%) ÖĞRETİM 1659 TO,6 KAMU ,7 ENDÜSTRİ 38 1,7 TOPLAM CETVEL : U BATI ÜLKELERİNDE ENDÜSTRİ KTOULüŞLÂBININ İŞGÜCÜ BÜNYESİ (8) İşgücü Cinsi U.S.A. OJELC.B. İngiltere İşgücü içindeki KİM oranı (i%) îşgücü içindeki ünlvotsite amezunu oranı (;%) 8 3 2,8 İşgücü igindeki yüksek kalite idareci oranı 0%) 6,3 3,1 (*) 1965 Myatlarma göre, 2, 1, 3. 18

19 CETVEL TARIM MAKİNALARI tolalâti ALANINDA ÇALIŞAN 6 BÜYÜK TÜRK FİRMASINDA tş GÜCÜ DAĞILIMI in (Össel Antet ) Müessese adı İşçi Telaıisyıen Mahendis idarî F. Toplam Z.D.K.-S.A.Z, BMC TOB UZEL T.T.F. PANCAR M. % , , , , J CETVEL : 13 ÜNİVERSİTELERİMİZDE İMALÂT SANAYİİ İÇİN AG ÇALIŞMALARI YAPABİLECEK İNSAN GÜCÜ (KİM) (Millî Eğitim İstatistikten , DEE-Yayım No: 635) Müessese adı İTÜ - Mak. Fak. İTÜ - EHt. Fak. İTÜ. Gem. Fak. ODTÜ - Müh. Bil. Fak. BGB - Muh. BU. Fak. ETÜ - Mak. Elk. Fak. IU - Işj. Fak. Atatünk - İşi. Fak. İÜ «Fen Fak. AU - Fen Fak. EGE - Fen Fak. Atatürk - Fen Fak. TOPLAM Prof «7 İ T 185 Do«, , İ48 As İ Uz , ı 15 S Toplain «141 IWO %, 1, 8, 19

20 CETVEL : 14 TUE^KtYE'DE TEKNİK İNSAN GÜCÜ EKSÎKLÎGÎ (X1000 Kişi) (Developıneııt Fta , SPO 75») Miesleb Grata Sap (X1000) I. MÜHENDÎSLÛC İ Makma 2 Blelktrik H, ARAŞTIRICI ve ÎIİM ADAMI 1 Makma 2 Eiefetrik 4,5 1,0 2,7 3,0, 1. 3, 20

21 TÜBKÎYE, ARAŞTIRMA GELİŞTİRME VE ÜNtVEKSÎÜELERlMtZ TABTIŞMASI Arif TiÄal TBTAK Burada hm M bilgiyi takdim et* mek istiyorum. Bunlardan bir tanesi yazarın söylediği gibi ekonomik ve sosyal gelişme ve bahusus insanların mesut otoası arasında tebliğde ki gibi direkt bir bağlantı ve bir mal ağırlığı benim bilgilerim dahilinde değil, Bunun için bazı misâller vermek yerinde olabilir. Meselâ Japonya ve Almanya'da araştırma ve geliştirme harcamalarının gayri safi millî hasıladaki paylan çok düşük almalarına rağmen bu ülkelerin gelişme hızları araştırma ve geliştirme harcamaları gayri safi hasılatı payları daha yüksek olan îngütere ve Amerika gibi ülkelere nazaran çok daha yüksektir. Efendim hatta ve hatta işin garibi yazan iddia ettiği gibi Tür. kiye'de araştırma ve geliştirme harcamaları tam manasiyle net bir azataıa göstermesine rağmen Türkiye'nin bajiusu Türkiyelin kalkınma hm Amerika Birleşik Devletlerfnnı kalkınma hımndan daha yüksektir. Bunun bir sebebi şu olabilir; eğer araştırma ve geliştirme harcamalarının bahusus temel araştırmalar için sarf edilen paranm gayri safi millî hasıla içindeki payma bakacak olursak küçük bir pahalılık gorürim Şimdi bir bağlantı görmüyorum. Burada gayri safi millî hasıla araştırma geliştirme harcamaları birazda ihtar. İhtiyaç ve yükseltme toplamı yapılmış yahut bilhassa gelişmiş ülkelerde, Amerika Birleşik Devletlerinde, burada Türkiye İspanya Mendim Japonya ve diğer ülkelerde gittikçe şey yapıyorlar. Bunun bir gereği icabı değil, Amerika Birleşik Devletlerinin yeterince temel araştırmalar ağırlık vermediği olabilir. Bu kadar. Aziz Sezer _ Türkiye Bilimsel Ve Teknik Araştırma Kurumu «XSL- 21

22 Biraz ewel söylenen şeye değineceğim. Japonya'nın ve Türkiye'nin araştırma ve geliştirme harcamalarına fada yüklem veren kalkınmadaki hızlanmanın bu konuya daha fazla önem veren memleketlerin İde etmiş oldukları ürünleri toplamalarından geliyor. Yani onlar bir yerde bilim üretmeseler, bir yerde teknoloji üretmeseler bizim daha sonrajki senelerimin i m Japonya ve Türkiye bîr yerde gelip kalır, Arif TiMtel Türkiye Bilimsel ve Teknik Arattırma Kurumu Evet diğerlerinin hasırladığı veyahut bilimsel ve teknik çalışmalarıyla hasırladığı neticeleri kullandığımız için daha yüksek oluyor, Şimdi Dünyadaki araştırma ve geliştirme harcamalarına bakacak olursak. Bugün bütün dünya takriben 60 milyar dolar civarında araştırma ve geliştirmeye harcama yapmaktadır. Bunun içinde Türkiye'nin payını düşünürseniz 60 milyar içinde takriben 500 müyon ve bunun arasında da Türkiye'nin temel araştırmalara sarfetmi olduğu paraya bakarsanız bunun hemen hemen hiç denecek bir miktardadır. Durum böyle iken arkadaşımızın söylediği fikrin pratik entrikasyonu şu olabilir, Şöyleki; Bu ülkeler daha doğrusu beni o şekilde itham etti. Japonya ve Türkiye gibi ülkeler ben böyle bir şey söylemedim ama mamafih Öyle de anlaşılabilir, ülkelerin zenginlikleri daha ziyade diğer ülkelerin yapmış olduğu araştırmaları transfer etmekte ve uygulamaya geçilmesindeki gösterdiği başarıya bağladım, Bu tamamen doğru^ yalnız bunun şu şekilde bir entrikasyonu yok, Türkiye ve Japonya herhangi bir araştırma yapmasın diye bir entrikasyon yok. Zira bugün Japonya'ya bajkacak olursak, bahusus, Japonya'nın teknolojik transferine bakacak olursak, transfer edi» len teknolojinin, Japonya'dan dışarıya transfer edilen teknoloji, yani i ve dış teknoloji arasındaki denge gittikçe dışarıya transfer edilen teknoloji lehinde gelişmektedir. Yani Japonya gittikçe araştırma ve geliştirme harcamalarım içte yapılan keşif ve icatlarını artırmak durumundadır. Ve mtekimde artırmıgtır bugün, Yani benim söytedigim şeyden smn anlayacağını! şeyi kastet, menustun, &Uk 22

23 Prof Dr. Muharrem Mkatoğlu Benimde belirtmek istediğim # husus, gerek tebliğde gerekse iki sual sambi arkadaşımızın görüşünde bir tashih yok, sadece ifadelerle ilk safhası araştırına geliştirme harcamalannm gayri safi mili hasılaya olan oram, düşük olan memleketlerde de hale göre endüstriyel gelişme yüksek olabiliyor* Ama burada iki unsur var. Birisi kendi yaptığı araştırma ve geliştirmenin neticesi^ kendisi kullanıyor. Birde daha ileri memleketlerin araştırma geliştirme faaliyetlerin neticesini kullanıyor. Bu ikisinin yekûnu endüstriyel gelişmeyi teşkil ettiği cihetle tana paralel gitmiyor. Yani dahilde yaptığı sarf ettiği araştırma geliştirme harcamalarının oranı gayri safi millî hasılaya olan oranıyla paralel gitmiyor, Binanaleyh görüş üç kaynağında beraber oluyor. Ergim Türüean _ TKTÄK Hocam beyanlarda bir biriyle çelişen bir şey yok ama bir eksiklik var galiba. Yani kalkmma hızm. da. berabersek. Yani şöyle eklememle müsaade edilirse, ger! kalmış memleketler de veyahut gelişmekte olan memleketlerde kalkınma hızı ki bu bapta iki kaynaktan beslendiği cihette hem kendi araştırma geliştirmelerinin neticesi, hem dışardan transfer ettiğinin neticesi olarak ona bir sebep olarak göstermek mümkün değildir. Kalkınmayı sağlayan yatırımdır. Aslında araştırma ve geliştirme harcamalarımda bir yatırım olarak düşünmemiz gerekir, Tabiatıyla yatırımların mabeme verimliliği ekonomilerin duygunluğuna, olgunluğuna göre azalmaktadır. Yani Amerika örneğini ver.» di Arif bey, Amerika'da amîıyor, günkü Amerika'da diğer yatırımlarında belli bir sektörlerle verimliliği azalmaktadır. Yani araştırma ve geliştirmede bîr yatırımdır. Yani meseleyi kalkmma üe araştırma geliştirme arasında kalkınmayı bir araştırın geliştirme arasındaki kolerasyon olarak değil, yatırımlarla kalkınmacı arasındaki bir şey olarak dügünmek lâzım ve araştırma ve gellştirmeyide bir yatırım olarak düşünmemiz lâzım. Japonya'da eğer daha yüksek verimlilik sağlıyorsa Japonya'da diğer yatırım alanlarında yani fizik yatıranlarında verimülîği çok yüksektir, o per, yoda rastlayan, Yani meseleyi araştırma geliştirme, endüstriden ve yatırımdan ayrı yabancılaşmış bir şey olarak düşünmemiz gerekir. Yani yatırımların ve.endüstrileşmenin belli bir safhasında ortaya çıkan zorunlu bri atamadır, EndüstrÜe memn, üretimin bir par ~ 23

24 gasıdır ashnda, «aştırmayı ayrı bir şey olacak düşünmek oldukça bizi yabancılığa sevkediyof. Üretimle arasında bir yakın ilişkisi var, Yakın bir ilişki kurulduğu andan itibaren modern endüstri haline geliyor. Yani üretim prosesi içinde, araştırmanın yeri ayn bir değil Yani patent, kalite kontrolü, gibi şeye bağlıdır ve eski endüstrilerde klasik endüstri diyeceğimiz modern bilime dayalı olmayan endüstrilerde bu hadise biraz daha kolaylı görünüyor. Bir yerde bir araştırma yapılıyor, bîr buluş yapılıyor, onu bir adam, bir yenilikçi, bir müteşebbis alıyor. Biraz umn bir yolla fabrikaya, işletmeye, üretim dahil ettiriyor. Ama modern endüstride, bilime dayalı endüstride, veyahutta araştırmayan endüstri dediğimiz bir kategoride artık üretimin bir parçası oluyor. Doğrudan doğruya fabrikanın yahut o işletmenin tıpkı yedek parçalarım yapar gibi birde araştırma enstitüsü var oradan doğrudan doğruya akım var. Onun için yatırımdan daha ayrı bir şekilde düşünmek doğru değil galiba. Prof. Dr, Muharrem Mraboğlu Çok yürekten teşekkürlerimle ve gerek tebliğlerin gerekse tebliğler muvacehesinde sorulan suallerin soruların teşrihi bakımından fevkalade yarayışlı olduğunu belirtmek suretiyle teşekkürlerimle oturumu kapatıyorum. 2,1 & M

25

26 MUZAFFER ŞAVKAL Dr. Muzaffer ŞAVKAL 1989 yihnda BaMfeilıir'de doğmuş 1657 yılında yurt dışında Y, Mühendislik tahsül butns imtihanını kazanarak Karabük Demir Çelik İşletmeleri hesabına îngiltereye fönderlimiftir, Bir yıl teorik matematik, tatbikî matematik, fmk ve kimya desisterinden üniversitem hazırlık kurslarına devanı ederek GCES (A seviyem) ^rtifikalannı atauftır, yılları arasında Sheffield ÜniveiMt^inde Elektrik Mühendisliği tahsilini birincilikle bitirerek B, Etag. (I. dass Hons) derecesini «Mapping» madalya ve mükâfatını almaştır, Sheffeld Üniversdtesincfe kendisine verilen «Goodwin» aragtirma tarsundan faydalanarak aynı üniversiteden Doktora derecesini almıştır, firmasında çalış- îngilterenin Billingham kasabasındaki I.C.I, tıktan sonra yurda dönmüştür. Karabük D. Ç. Işl, Etüd Tesis Md # lüğünde çalıştıktan sonra 1969 da Devlet Planlama Teşkilâtına intikal etmiştir, «RCD ülkelerinde diœl lokomotifleri imalat imkânları» konulu DPT yajymı mevcuttur. «Orta ve küçük güçelektrik motorlan taıalat imkânları ön fiabilité etüıdüml» haaırlamaştır.